קאווע שטיבל

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:וואס קרענקט מיר פון דעם גאנצן שמועס איז אז מ'טענה'ט זיך ארום צו ס'שטייט יא צו נישט, כאילו ווען ס'זאל ווען יא קלאר שטיין אין עפעס א טויזענט-יעריג בוך אז מ'זאל זיך נישט פירן בדרך חיבה אין פאבליק וואלט מען איהם געדארפט צו פאלגן. א מין עקל פון א טאליבאנע מענטאליטעט דאס, קומט מיר צו ברעכן, פעך!

אומריכטיג. Assuming אז מ׳טוהט סאָבּמיטן צו דת של יהדות רבנית על הכלל, שהיא ״רעליגיעזע געזעץ״ אין אונזער קאנטעקסט, דאן איז דאך די געדאנק פון ״געזעץ״ ניתנה למחוקקים און אטאריטעטן (לפרש התורה ודבר ה' וכו') וועמען מ׳דארף פאלגן און נישט אז איש כל הישר בעיניו יעשה. וואס מ׳קען פרעגן איז ״וואס מאכט אַן אטאריטעט?״ פשוט דאס אז ״ער האט געלעבט 1,000 יאר צוריק״?

די תירוץ איז אבער, עכ״פ אין א וועג, אז ״יא״. ווי דער רמב״ם זאגט בהקדמתו להמשנה תורה, וכן היא בהלכות ממרים פ״ב ה״א-ב (ועיין ברדב״ז ובכסף משנה שם לגבי דין ותקנות וגזירות), איז די סמכות פון הלכה אטאריטעטן, ווי צב״ש התלמוד, דאס אז ס׳איז נתפשט ונתקבל געווארן בהעם; דאס אז עס האט די קאנסענסוס העם איז אט דאס וואס געבט דאס איר סמכות ואטאריטעט (אין פּרינציפּ עכ"פ כשאינו בפירוש מנוגד להתורה, שזהו האָלטימעט אָטאָריטעט; אבער דאס אליין איז נישט אזוי פשוט צו וויסן מהו בלא הם ופירושיהם. ועיין בחינוך מצוה עח).

יעצט, עס איז א דבר פשוט אז אט די אלע אטאריטעטן ״פון 1,000 יאר צוריק״ האבן אט די קאנסענסוס בהעם על הכלל אויף זייער אטאריטעט בהלכה׳דיגע דזשוריספּרודענס, ומשם סמכותן - כל חד לפום דרגיה. (מ׳קען דורך דעם פארשטיין די סמכות פונעם מחבר ורמ״א ונו״כ מכח דעם פּאַראַדיים, ווי אויך די סמכות פונעם רמב״ם אליין…) מ׳קען טאקע קאַנטרעווינען זייער סמכות בבי״ד שגדול מהן בחכמה ובמנין (אדער בלא זה כשהוא רק דין שדרשו במדות, לפי הרדב״ז וכסף משנה שם בהל' ממרים), און טאקע מהאי טעמא ווייל מען האט יעצט א קאנסענסוס דערקעגן, אבער (כמובן) איז דאס אָנלייקלי. (וע״ש בהל' ממרים בהראב״ד וואס געבט נאך א שטערקערע סמכות צו קאנסענסוס ופֶּשֶט בהעם. וע״ש בלחם משנה מה שהביא מהרב אליהו מזרחי בתשובותיו.) ולכן, וואו מ׳האט איין אזא אָנגענומענער בהעם אטאריטעט מוסמך, איז גיין נגדו וויל מען אַן אנדערער אָנגענומענער אטאריטעט בהעם מוסמך בדומה לו.

מ׳דארף אבער באמערקן אז דער רמב״ם אליינס האלט אין די הקדמה אז לאחר חתימת התלמוד איז מחמת התפשטות ישראל בכל קצוי תבל שוין טאקע נישטא די קאנסענסוס ע״ש. אבער די געדאנק אין טעאריע קען נאך אָנגיין און עס געבט נאך אלס א הסבר צו וויאזוי און פארוואס די צוגאנג אין הלכה איז אזוי צו די אטאריטעטן ״פון 1,000 יאר צוריק״, וכמש״כ בהלכות ממרים.

דאס איז בעצם א מהלך אין פאליטישע פילאזאפיע און האט מער-ווייניגער סעקולארע analogues אויך (עכ״פ אין בּראָד סטרוֺיקס). לדוגמא, מ׳פארשטייט אז צו איבערדרייען א פריערדיגע פסק און געזעץ פונעם הויכן געריכט אין לאנד מדורות שעברו, פעהלט אויס עכשיו מוסמכין בדומין להם דאס צו טוהן. די סמכות איז אָלטימעטלי מכח קאָנסענסוס בהעם, וממילא דארף עס זיין אוקי קאנסענסוס לבהדי קאנסענסוס. ווי מער יסודי די געזעץ איז, וממילא איז די קאנסענסוס וסמכות די געזעץ האט שטערקער, אלס מער פעהלט אויס א שטערקערע סמכות בדומה לו דאס צו קאַנטרעוויִנען.

דאס אז קאנסענסוס לאטאריטעט של המחוקקים וחוקיהם מאכט א געזעץ און איז איר גאנצע באזיס, קען מען טענה׳ן אז עס איז לכאורה אקסיאמאטיש און ליגט אין דאס עצם געדאנק פון ״געזעץ״ בכלל.

ועיין באשכול זו וזו.

‏(אחוץ טאמער האלט מען בכלל פון אנארכיע. די אשכול קען אויך נוגע זיין. ווי אויך די סעריע ארטיקלען פון ר׳ יצחק לאווי/@לעיקוואד.)

אגב, לענ"ד איז די "עקל" צו די טאליבאן נישט מכח זייער דזשוריספּרוּדענס מהלך (אין אטאריטעט וכו') פּער סע, נאר מכח די אימאראלישע געזעצן וכו' וואס זיי האבן. וה"ה לגבי אנדערע פונדאמענטאלע סעקטעס וואס האבן געזעצן וכו' וואס זענען פארלעצונגען פון נארמאטיווע מאראלן. ולגבי די טענה קעגן די אימאראלישע געזעצן בדת יהדות רבנית דארף מען זיך טאקע ספראווען דערמיט, וכמו שכתבתי באריכות מפוזר בהרבה תגובות בהאשכול שלי, ועיין ג"כ כאן.

קען זיין אז איך רעד סתם שטותים אבער אין מיין מיינונג זענען דא געזעצן וואס זענען פשוט אן עקל און א גרויל און קיין שום תירוץ שבעולם, פילאזאפיש צו טעאלאגיש, קען נישט און טאר זיי נישט פארענטפערן. צ.ב. אין ניגעריע מעג א מאן לעגאל אנהאקן זיין ווייב די ביינער ווילאנג ער פאראורזאכט איר קיינע וואונדן, אין סאודי אראביע טארן פרויען נישט דרייוון, דו ווייסט אז אידן האבן לעגאל נישט געטארט וואוינען אין שפאניע ביז אום יאר 1968? היעלה על הדעת צו פארענטפערן אזעלכע סארטן געפיראכצער? ווער רעדט נאך פון זיי ארויפצווינגען אויף אנדערע? געזעץ איז א תירוץ פאר מענטשן וואס האבן ליידער נישט די זאך אין קאפ, נארמאלע מענטשן דארפן קענען נוצן זייער אייגענעם שכל און זיך נישט בלינדערהייט פארלאזן אויף די געזעצן שרייבער. נאכאמאל, קען זיין אז די סארט טאליבאנער הנהגות זענען בארעכטיגט אבער אך און וויי פאר אזא גערעכטיגקייט, ווי האט יענער געזאגט, נישט נאר וואס דו ביזט אן אפיקורוס ביזט נאך גערעכט אויך.

פארשטיי מיך נישט שלעכט, איך האב אויך צומאל ליעב אזעלכע סארט פילפולים אבער נאר ווילאנג ס'בלייבט אין די ראמען פון לפילפולא בעלמא אויסצושארפן דעם שכל, אין פראקטיק אבער טראגן מענטשליכע געפילן און מדות טובות די עיקר געוויכט.

וועגן דעם האב איך צוגעענדיגט מיין פריערדיגע תגובה (טאקע אין קליין):

מי אני האט געשריבן:אגב, לענ"ד איז די "עקל" צו די טאליבאן נישט מכח זייער דזשוריספּרוּדענס מהלך (אין אטאריטעט וכו') פּער סע, נאר מכח די אימאראלישע געזעצן וכו' וואס זיי האבן. וה"ה לגבי אנדערע פונדאמענטאלע סעקטעס וואס האבן געזעצן וכו' וואס זענען פארלעצונגען פון נארמאטיווע מאראלן. ולגבי די טענה קעגן די אימאראלישע געזעצן בדת יהדות רבנית דארף מען זיך טאקע ספראווען דערמיט, וכמו שכתבתי באריכות מפוזר בהרבה תגובות בהאשכול שלי, ועיין ג"כ כאן.

די משלים וואס דו ציטירסט איז די פראבלעם איבער די אימאראלישע געזעצן; נישט דייקא דאס אז "א 1,000 יעריגער בוך" האט אטאריטעט פאר זיי. די מאראלישע טענה וואלט פונקט אזוי געווען גילטיג ווען א היינטיגער מאדערנער 10 יעריגער בוך איז דאס וואס האט אטאריטעט פאר זיי און ברענגט די סארט געזעצן.

עס איז סיי נישט אמת אז:
אימאראליש ← עס קומט פון די אטאריטעט פון א 1,000 יעריגער בוך

און סיי נישט אמת איר קאנווערס אז:
עס קומט פון די אטאריטעט פון א 1,000 יעריגער בוך ← אימאראליש

אין אונזער נידון פון דזשוריספּרודענס בדת/הלכה של יהדות רבנית לגבי קריבה לעריות איז די מאראלישע טענה טאקע נישט שייך.

איך מיין אז ס'איז יא שייך, זיך צוריקהאלטן פון ארויסווייזן ליעבע אין פאבליק איז א צודרייטע הנהגה וואס שמעקט פון sadomasochism, ווי מארק טוועין האט געזאגט, The haunting fear that someone, somewhere, may be happy, אביסעלע ליעבע האט נאך קיינעם נישט געשאדט.

מיט דעם ביזטו גערעכט אז די ווארט איז טאקע נישט 1,000 יעריגע בוך דייקא, ס'איז מער אזא סארט אויסדרוק פון א שרייבער וואס מ'ווייסט נישט וועם ער האט געמיינט, צו ער האט עס בכלל געמיינט אויף למעשה, אין וואסערע אומשטענדן האט ער דאס געשריבן, וויפיל פון זיינע חברים האבן זיך געדינגען מיט איהם, מ'קען זיך ניטאמאל אויס'טענה'ן מיט איהם צו ער איז גערעכט צו נישט, מ'פאלגט איהם סתם ווייל ער האט אזוי געזאגט.

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:איך מיין אז ס'איז יא שייך, זיך צוריקהאלטן פון ארויסווייזן ליעבע אין פאבליק איז א צודרייטע הנהגה וואס שמעקט פון sadomasochism, ווי מארק טוועין האט געזאגט, The haunting fear that someone, somewhere, may be happy, אביסעלע ליעבע האט נאך קיינעם נישט געשאדט.

דאס איז שוין קוועטשן צו פרובירן טרעפן און מדחיק זיין עפעס ״אימאראליש״ אין דעם; עס איז בשו״א נישט דומה צו די משלים וואס דו האסט צוגעברענגט, ופשוט.

ועוד, איך גלייב אז דו וועסט מודה זיין, צום עקסטרעמן פאל, אז געזעצן פון צניעות/פּרוּדיש מאַדעסטי קעגן האבן געשלעכט ברבים, דאס אָלטימעט ארויסווייזן ליבשאפט ברבים (ווי די העלענישע ציניקער פילאזאפישע חדר פלעגן טאקע טוהן), זענען בוודאי נישט ״אימאראלישע געזעצן״. וכן הוא לגבי געזעצן קעגן גיין לגמרי ערום בשוק. הגם, דאס׳ן זיין דערקעגן איז אויך ריין מחמת (די שוואכערע סארט) מפורסמות, און מ׳קען אויך בעצם טענה׳ן אז דאס׳ן זיין דערקעגן ״איז פשוט סעדאָמעסאקיזם״. אבער מ׳פארשטייט אז דאס איז אבסורד אזוי צו טענה׳ן. איז בעצם מאי שנא? אסאך ליבע האט יא געשאט?

נ.ב. די נידון דא איז נישט איבער ״ארויפצווינגען״ געזעצן, נאר איבער די געזעץ גופא. וכעין אונזער נידון פון הלכות קריבה לעריות, וואו מ׳איז דן איבער וואס די הלכה איז און ווי אזוי מ׳האט זיך צו פירן פאר דער וואס סאָבּמיט דערצו צו די אטאריטעט פון הלכה ביהדות רבנית.

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:מיט דעם ביזטו גערעכט אז די ווארט איז טאקע נישט 1,000 יעריגע בוך דייקא, ס'איז מער אזא סארט אויסדרוק פון א שרייבער וואס מ'ווייסט נישט וועם ער האט געמיינט, צו ער האט עס בכלל געמיינט אויף למעשה, אין וואסערע אומשטענדן האט ער דאס געשריבן, וויפיל פון זיינע חברים האבן זיך געדינגען מיט איהם, מ'קען זיך ניטאמאל אויס'טענה'ן מיט איהם צו ער איז גערעכט צו נישט, מ'פאלגט איהם סתם ווייל ער האט אזוי געזאגט.

נו, אט וועגן דעם אלעם איז מען דן און מ׳איז נושא ונותן בדבריו, און וועגן ער איז אַן אטאריטעט לגבי דעם וככל הנ״ל.

א. איך ווייס נישט פארוואס דו זאגסט אז איך בין מדחיק אז ס'איז אוממאראליש, סך הכל האב איך געזאגט אז ס'איז א קראנקע טאליבאנע הנהגה.

ב. דו גייסט שוין אריין אין צופיל פילאזאפיע, איך רעד פשוט פראקטיש היינטיגע מענטשן וואס האבן אן אישו מיט קושן א מעמבער פונעם אנדערן גענדער אדער טאנצן מיט זיי אין פאבליק פעלט זיי עפעס גייסטיש און/אדער געפיליש און אזעלכע מענטשן האבן נישט וואס צו דיקטירן די געזונטע מענטשן וויאזוי זיך צו פירן, אז זיי האבן אישוס זאלן זיי גיין צו א טעראפיסט און צוריהלאזן דעם עולם. דו קענסט א געזונטער נישט אידיאלאגישער מענטש וואס וויל זיך דרייען נאקעט אין שאפינג מאל? האבן באציאונגען אין טיימס סקווער? איך זאג דיר צו אז ווען ס'וואלטן געוועהן גענוג אזעלכע מענטשן וואלט עס שוין געוועהן לעגאל...

ג. דאס עצם אנרופן האלדזן א חבר'טע "קריבה לעריות" איז אויך א צודרייטע (טאליבאנע?) אויסדרוק, זיי האבן סתם גענומען אן אומשולדיגע געזונטע מענטשליכע אויסדרוק און עס אנגעשטאפט מיט נעגאטיוויטי פאר גארנישט און פאר נישט.

ד. זיך מתפלפל זיין צו דער שרייבער'ס מקור איז גענוג גוט הייסט נישט נושא ונותן געוועהן בדבריו, מ'איז נושא ונותן במקורותיו... אבער צו זיין פסק בעצם האט א פשט פון א היומען פערספעקטיוו די זעלבע וועג וויאזוי מ'איז דן איבער א געזעץ פון א לאנד (אויסער אמעריקע מיט זייער אבסעסיע מיט זייער שמייליגע קאנסטיטוציע...) איז קיינעם ניטאמאל בייגעפאלן צו פרעגן.

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:א. איך ווייס נישט פארוואס דו זאגסט אז איך בין מדחיק אז ס'איז אוממאראליש, סך הכל האב איך געזאגט אז ס'איז א קראנקע טאליבאנע הנהגה.

ב. דו גייסט שוין אריין אין צופיל פילאזאפיע, איך רעד פשוט פראקטיש היינטיגע מענטשן וואס האבן אן אישו מיט קושן א מעמבער פונעם אנדערן גענדער אדער טאנצן מיט זיי אין פאבליק פעלט זיי עפעס גייסטיש און/אדער געפיליש און אזעלכע מענטשן האבן נישט וואס צו דיקטירן די געזונטע מענטשן וויאזוי זיך צו פירן, אז זיי האבן אישוס זאלן זיי גיין צו א טעראפיסט און צוריהלאזן דעם עולם. דו קענסט א געזונטער נישט אידיאלאגישער מענטש וואס וויל זיך דרייען נאקעט אין שאפינג מאל? האבן באציאונגען אין טיימס סקווער? איך זאג דיר צו אז ווען ס'וואלטן געוועהן גענוג אזעלכע מענטשן וואלט עס שוין געוועהן לעגאל...

ג. דאס עצם אנרופן האלדזן א חבר'טע "קריבה לעריות" איז אויך א צודרייטע (טאליבאנע?) אויסדרוק, זיי האבן סתם גענומען אן אומשולדיגע געזונטע מענטשליכע אויסדרוק און עס אנגעשטאפט מיט נעגאטיוויטי פאר גארנישט און פאר נישט.

אז דו ווילסט טענה׳ן אז די געזעץ גופא טויג נישט און דאס געבן א וועליוּ פון ״שלעכט״ און/אדער ״ראָנג״ וכדומה, איז דאס א מאראלישע טענה. וכהדוגמאות וואס דו האסט פריער געברענגט און דאס געוואלט צוגלייכן צו איבער טוהן שלעכטס ביי גירוש שפאניע אא״וו.

יעצט זאגסטו אז ס׳איז נישט ״שלעכט״ און/אדער ״ראָנג״ מכח אַן אימאראלישע שטאנד ממש ווי למשל גירוש שפאניע וכדומה, נאר פשוט וויבאלד עס איז פסיכאלאגיש אומגעזונט פאר׳ן אינדיווידואל זיך צו דארפן צוריקהאלטן דערפון אין פּאָבּליק, משא״כ געזעצן קעגן געשלעכט ברבים. דאס דארף שוין אבער דעקונג איבער נעגאטיווע אויסקומען דערפון.

ולגבי ״קריבה לעריות״ בסתם, דארף מען אויך געדענקען אז דאס איז נאר לגבי העריות האסורין עליו, נישט זיין ווייב פריוואט, וואס מ׳מוטיגט אים טאקע חתונה צו האבן מיט בהיתר און נעמען די רעספּאַנסיבּיליטי וואס קומט מיט דערמיט. (און זאגן לגבי ימי נדה וטהרה באשתו אז עס איז ״פסיכאלאגיש אומגעזונט״ דארף אויך דעקונג.)

‏די טענה איז אפשר יא גילטיג פאר צענערלינגען (ולדוגמא לגבי איסור הוצ״ל אויך), אבער ל״ד על הכלל כולו פון איסור קריבה לעריות בכלל.

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:ד. זיך מתפלפל זיין צו דער שרייבער'ס מקור איז גענוג גוט הייסט נישט נושא ונותן געוועהן בדבריו, מ'איז נושא ונותן במקורותיו... אבער צו זיין פסק בעצם האט א פשט פון א היומען פערספעקטיוו די זעלבע וועג וויאזוי מ'איז דן איבער א געזעץ פון א לאנד (אויסער אמעריקע מיט זייער אבסעסיע מיט זייער שמייליגע קאנסטיטוציע...) איז קיינעם ניטאמאל בייגעפאלן צו פרעגן.

ס׳הייסט יא נושא ונותן בדבריו, וויבאלד דאס וויל דערגיין צי דער אטאריטעט האט דאך געמאכט א טעות וכדומה אין זיין ריִזעניִנג (וואס איז דאך מיוסד אויף exegesis פון מקורות), ובפרט וואו עס זענען אטאריטעטן בדומה לו וואס זאגן פארקערט און מ׳וויל אפמאכן בין סמכותן כנ״ל (און ביי אזעלכע סארטן פעלער איז נאך גרינגער צו טוישן ואין צריכין גדול בחכמה ובמנין וכנ״ל בהרמב״ם בהל׳ ממרים). און דן זיין אין די געזעצן פון א ״היומען פּערספּעקטיוו״ באדייט דאך א מאראלישע טענה צי די עצם געזעץ גופא איז עטיש אויסגעהאלטן צי נישט, איבער וואס כ׳האב שוין פריער גערעדט.

יעדעס לאנד געבט חשיבות און האט א פארמאלע פראצעדור פאר טוישן אירע עסטעבּלישד געזעצן. וואס ליגט דערונטער איז בעצם די געדאנק פון הסכמה וקאנסענסוס וכנ״ל.

נאכאמאל, איך זעה נישט פארוואס מ'זאל דארפן האבן "דעקונג איבער נעגאטיווע נאכפאלגן" פון אזא סארט פארארדענונג עס צו קענען אפ'פסל'ן אלץ צודרייט. אין די פראהיבישן עפאכע איז איינעם איינגעפאלן זיך צוריקצוהאלטן פון טרינקען אלקאהאל ווייל ער האט נישט געקענט טרעפן קיין דעקונג פון נעגאטיווע נאכפאלגן?! העלל נאו! ד'רעולם האט זיך אריינגעפיפן מיט די העכסטע טענער, די העק מיט נעגאטיווע נאכפאלגן, אז אפאר פארביטערטע פראטעסטאנטן אין וואשינגטאן קענען נישט צוקוקן ווי מענטשן ענדשויען זיך זאלן זיי גיין צו א גוטן דאקטער, וודף.

און לגבי זיין גדול בחכמה ובמנין מיין איך אז א רב וואס לאזט מענטשן לעבן איז גרעסער בחכמה פון דער וואס לאזט נישט...

די דמיון און צושטעל צו די געזעץ פון פּראָהיבּישאן, און אזוי אויך קעגן דראָגס, קען זיין א ראיה לחובתך. והיינו, אז מ׳פארשטייט אז עס מוזן זיין געזעצן וואס צוימען די פארשפרייטונג עלקאהאליזם (לדוגמא דאס געזעץ איבער ווי אלט מ׳דארף זיין) און דראָג עדיקשאן. די פראבלעם מיט די פּראָהיבּישאן געזעץ, וואו מ׳איז געגאנגען מיט׳ן צוימונג לגמרי, איז געווען אז סיי עס ארבעט נישט און מ׳פייפט דאס אָן (עס איז געווען א פעולת ריק) און סיי אז יצא שכרה בהפסידה (מיט דאס אויפשטייג פונעם אונטערוועלט/גענגסטערס אא״וו). און איינזעהענדיג דאס האט מען דאס, די לגמרי׳דיגע צוימונג דערין, טאקע מבטל געווען און טאקע ע״י קאנסענסוס בדומה לו ועפ״י די פארמאלע פראצעדורן פון געזעץ. ענליכע טענות זענען דא קעגן געזעצן און די ״מלחמה אויף״ דראָגס. אין אנדערע ווערטער, עס איז א שאלה פשוט פון דעגרי און מדריגה פון ווי ווייט די געזעץ פון צוימונג דארף גיין; די עצם געדאנק אינעם געזעץ איז אבער נישט ״שלעכט״ פון א מאראלישן אדער פסיכאלאגישן מבט בשום אופן.

ולענינינו קען מען זאגן ענליך לגבי קריבה והרחקה מעריות. ווי געזאגט פריער איז אין דעם אויך דא א קאנטיניואם ווי געזעצן קעגן rampant sexuality פארשטייט מען זייער פיין, און די שאלה איז ביז וואו דארפן די געזעצן מאכן דערין א ליניע. איז לגבי די הלכה׳דיגע געזעץ און ליניע(ס) דערין, על הכלל כולו, צו זאגן אז עס ארבעט נישט און איז א פעולת ריק אדער אז עס איז יצא שכרה ב(פסיכאלאגישע )הפסידה, איז א(ן עמפּירישע) קלעים און דארף דעקונג.

‏און איה״נ, די ברייטערע סאציאלע נארמעס דערין וועלן אלס בהכרח משפיע זיין אויף די הלכה׳דיגע ליניעס דערין און זייער אפטייטש.

לגבי די שמועס איבער אויב מען נעמט אן חז״ל דארף מען זיי אננעמען אינגאנצן אלץ אויטאריטעט, איך דריי זיך שוין יארן אינעם היימישן ציבור און איך זעה גאר א אינטערעסאנטע פענאמענאן, מענטשן דערמאנען זיך פון חז״ל נאר ווען מען רעדט פון א שעדליכע מנהג, קיינמאל וועלן זיי נישט אננעמען חז״ל ביי ענינים ווי ״אסור לאדם לקדש את האשה עד שיראנה, שהתורה אומרת ואהבת לרעך כמוך״ אדער ״חייב אדם לפרנס את אשתו״ ״מכבדה יותר מגופו״ ״ חייב אדם ללמד את בנו אומנות, כל שלא למדו אומנות כאילו למדו ליסתות״ קיינמאל, קיינמאל, קיינמאל. די מענטשן טאנצן ארויס פון די לעכער יעדעס מאל זיי טרעפן א דעסטרוקטיווע מאמר חז״ל.

יעצט קום נישט מיט א טוץ מראי מקומות, און שטיקער פון אוצר החכמה, ווייל עס מאכט בכלל נישט אויס די פילאזאפישע טייל, ווייל הרי אני כבן שבעים שנה ולא זכיתי להכיר מי שישים חז״ל פאר אן אויטאריטעט ״לטב ולמוטב״.

מי אני האט געשריבן:עס איז א שאלה פשוט פון דעגרי און מדריגה פון ווי ווייט די געזעץ פון צוימונג דארף גיין; די עצם געדאנק אינעם געזעץ איז אבער נישט ״שלעכט״ פון א מאראלישן אדער פסיכאלאגישן מבט בשום אופן.

איך מיין אז די שאלה איז אלץ וואס זענען די מניעות פון די גזירות מאכער, און צו נאכדעם וואס א פסיכאלאג וועט זיי אויסהיילן וועלן זיי נאכאלץ מאכן אזעלכע סארט געזעצן. די מניעות אונטער די פראהיבישן ווייסן מיר וואס ס'איז געוועהן, קראנקע רעליגיעזע היומען העיטינג פראטעסטאנטן, און דערפאר האט עס געהאט אזא פנים. די מניעות פון די טאליבאנע "הרחקה מעריות" מענטאליטעט ווייסן מיר אויך, ווי יענע האט געזאגט: "חבל שלא כתוב איזה משהו בתורה על לאהוב את רעך כמו שאתה אוהב את עצמך..." איך זאג דיר צו אז ווען די חברה זאלן גיין צו א גוטן טעראפיסט וואס זאל פון זיי ארויסנעמען די טשיילדהוד טראומעס וואס פאראורזאכן אז זיי זאלן נישט קענען פארדייען געזונטע מענטשליכע געפילן וואלטן זיי נישט געמאכט אזעלכע גזירות.

למעשה מיין איך אז מיר זאגן ביידע די זעלבע זאך, דו האלטסט אויך נישט אז איינער וואס האט געטרונקען ביר אינעם פראהיבישן עפאכע דארף זיך גיין קלאפן על חטא, פאסטן תעניתים, און געבן פדיון נפש מכפר צו זיין אויף זיין גרויסע זינד, סך הכל טוען די געזעץ געבער זייער דשאב און מאכן געזעצן און ווער ס'פארשטייט אנדערש קען זיי רואיג איגנארירין אן קיין שום שולד געפילן.

פרנס החודש האט געשריבן:לגבי די שמועס איבער אויב מען נעמט אן חז״ל דארף מען זיי אננעמען אינגאנצן אלץ אויטאריטעט, איך דריי זיך שוין יארן אינעם היימישן ציבור און איך זעה גאר א אינטערעסאנטע פענאמענאן, מענטשן דערמאנען זיך פון חז״ל נאר ווען מען רעדט פון א שעדליכע מנהג, קיינמאל וועלן זיי נישט אננעמען חז״ל ביי ענינים ווי ״אסור לאדם לקדש את האשה עד שיראנה, שהתורה אומרת ואהבת לרעך כמוך״ אדער ״חייב אדם לפרנס את אשתו״ ״מכבדה יותר מגופו״ ״ חייב אדם ללמד את בנו אומנות, כל שלא למדו אומנות כאילו למדו ליסתות״ קיינמאל, קיינמאל, קיינמאל. די מענטשן טאנצן ארויס פון די לעכער יעדעס מאל זיי טרעפן א דעסטרוקטיווע מאמר חז״ל.

יעצט קום נישט מיט א טוץ מראי מקומות, און שטיקער פון אוצר החכמה, ווייל עס מאכט בכלל נישט אויס די פילאזאפישע טייל, ווייל הרי אני כבן שבעים שנה ולא זכיתי להכיר מי שישים חז״ל פאר אן אויטאריטעט ״לטב ולמוטב״.

כהאב פינקט לעצטנס געלערנט די גמ’ אין כתובות דף ע”ב: מרעדט פון א פרוי וואס גייט ראשה פרועה אז דער מאן מעג איר געטן אן א כתובה, פרעגט דארט די גמ’ פון ווי רעדט מען אז זי גייט פרועה, אילימא בשוק זאגט דארט די גמ’ קען עס נישט זיין ווייל סאיז נישט דת יהודית נאר ממש א דאורייתא אלא בחצר אם כן לא הנחת בת לאברהם אבינו שיושבת תחת בעלה
זעיט מען אז די גמ’ פארשטייט אז סאיז נישט מעגליך צו וואוינען מיט א פרוי וואס דעקט איבער אירע האר אין חצר און ווער רעדט נאך פון דערהיים

אינטערעסאנט קיינער רעדט נישט פון די גמ’ נאר פון די מעשה פון קמחית וואס מעולם לא ראתה קורות ביתה שער ראשה

זענען מיר טאקע אזויפיל פרומער פון די נשים בימי חז”ל?

Sent from my SM-T738U using Tapatalk

פרנס החודש האט געשריבן:לגבי די שמועס איבער אויב מען נעמט אן חז״ל דארף מען זיי אננעמען אינגאנצן אלץ אויטאריטעט, איך דריי זיך שוין יארן אינעם היימישן ציבור און איך זעה גאר א אינטערעסאנטע פענאמענאן, מענטשן דערמאנען זיך פון חז״ל נאר ווען מען רעדט פון א שעדליכע מנהג, קיינמאל וועלן זיי נישט אננעמען חז״ל ביי ענינים ווי ״אסור לאדם לקדש את האשה עד שיראנה, שהתורה אומרת ואהבת לרעך כמוך״ אדער ״חייב אדם לפרנס את אשתו״ ״מכבדה יותר מגופו״ ״ חייב אדם ללמד את בנו אומנות, כל שלא למדו אומנות כאילו למדו ליסתות״ קיינמאל, קיינמאל, קיינמאל. די מענטשן טאנצן ארויס פון די לעכער יעדעס מאל זיי טרעפן א דעסטרוקטיווע מאמר חז״ל.

יעצט קום נישט מיט א טוץ מראי מקומות, און שטיקער פון אוצר החכמה, ווייל עס מאכט בכלל נישט אויס די פילאזאפישע טייל, ווייל הרי אני כבן שבעים שנה ולא זכיתי להכיר מי שישים חז״ל פאר אן אויטאריטעט ״לטב ולמוטב״.

ווי @אבטולמוס האט ארויסגעברענגט לגבי טעאיסטישע גלויבונג, זעהט מען דעם פענאמענאן ווי א מענטש׳נס אייגענע כאראקטער שטריכן טוהן אויסשטעלן וועלכע קאנסעפּשאנס דערין ער פאקוסירט אויף (לדוגמא ״א-ל קנא ונוקם״ לעומת ״אב הרחמן״, וכדומה). דאס זעלבע קען מען זאגן לגבי די סאָבּמישאן צו געזעץ: זיינע כאראקטער שטריכן וועלן אים מאכן פאקוסירן אויף די ״שטרענגע״ וכו׳ פּריסעפּטס ווי איידער די מיט מער ליבעראלע שטריכן.

איך פארשטיי אז דיין אנעקדאָטעל עקספּיריענסעס האבן געוואוזן נאר היימישע מענטשן מיט ״שטרענגע״ נויגונגען צו אָנכאפן דוקא די ״רעכטע״ מאמרי ופסקי חז״ל, אבער מיינע אנעקדאָטעל עקספּיריענסעס מיט ״היימישע״ האבן מיר געוואוזן היפש אפאר רעליגיעזע שומרי הלכה וואס סאָבּמיטן צו חוקי חז״ל וואס זוכן די מער ״ליבעראלע/ליבליכע״ צד שבהן. ועיין מה שהבאתי כאן. כמובן, איז פונקט אזוי ווי אין יעדעס זאך, דארף מען זיין aware דערצו און האבן א באלאנס כדי נישט אלס אָנצוכאפן נאר איין צד עפ״י וואס די כאראקטער שטריכן טוהן בּייעסן צו. (ואולי איז אט די תשובה אינעם וועקער אויף וואס די דאזיגע אשכול באציהט זיך אויף, א קעיס אין פּוינט. איך בין א היימישער, אחוץ טאמער מען גייט טוהן די ״נישט קיין אמת׳ע היימישער/סקאַטסמען״ פאָלאָסיִ.)

‏זייענדיג איינער וואס שטודירט וואלט איך עקספּעקטעד אז citations ומראי מקומות זאלן האבן מער געוויכט ביי דיר; בפרט קעגן אייגענע אנעקדאָטעל עווידענס וואס איז דאך… בּייעסד.

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:איך מיין אז די שאלה איז אלץ וואס זענען די מניעות פון די גזירות מאכער, און צו נאכדעם וואס א פסיכאלאג וועט זיי אויסהיילן וועלן זיי נאכאלץ מאכן אזעלכע סארט געזעצן. די מניעות אונטער די פראהיבישן ווייסן מיר וואס ס'איז געוועהן, קראנקע רעליגיעזע היומען העיטינג פראטעסטאנטן, און דערפאר האט עס געהאט אזא פנים. די מניעות פון די טאליבאנע "הרחקה מעריות" מענטאליטעט ווייסן מיר אויך, ווי יענע האט געזאגט: "חבל שלא כתוב איזה משהו בתורה על לאהוב את רעך כמו שאתה אוהב את עצמך..." איך זאג דיר צו אז ווען די חברה זאלן גיין צו א גוטן טעראפיסט וואס זאל פון זיי ארויסנעמען די טשיילדהוד טראומעס וואס פאראורזאכן אז זיי זאלן נישט קענען פארדייען געזונטע מענטשליכע געפילן וואלטן זיי נישט געמאכט אזעלכע גזירות.

למעשה מיין איך אז מיר זאגן ביידע די זעלבע זאך, דו האלטסט אויך נישט אז איינער וואס האט געטרונקען ביר אינעם פראהיבישן עפאכע דארף זיך גיין קלאפן על חטא, פאסטן תעניתים, און געבן פדיון נפש מכפר צו זיין אויף זיין גרויסע זינד, סך הכל טוען די געזעץ געבער זייער דשאב און מאכן געזעצן און ווער ס'פארשטייט אנדערש קען זיי רואיג איגנארירין אן קיין שום שולד געפילן.

לגבי פּראָהיבּישאן האב איך געזאגט אז דאס איז אויף א קאנטיניואם וואו מ׳קען פארשטיין, אין פּרינציפּ, אז ווען נישט עס האט די פראבלעמען פון פעולת ריק און יצא שכרה בהפסידה הנ״ל, וואלט מען דאס געקענט דיפענדן פון א סעקולארן מבט אפילו אָן דארפן צוקומען צו א רעליגיעזע באזיס כלל (מבטל זיין די פראבלעם פון אלקאהאליזם והמסתעף). מ׳קען זאגן אז די סארטן פראבלעמען זענען מוכרח ארויסצוקומען ביי אזא סארט געזעץ ומן הנמנע אנדערש, וכדוגמא די (ענליכע) פראבלעמען מיט די ״מלחמה אויף דראָגס״ צוגאנג וואס איז דאך גאנץ ענליך צו פּראָהיבּישאן. איך גלייב אבער נישט אז דארט ביי דראָגס גייסטו אויך נוצן די סארט לשונות.

תשובה קומט נישט אריין דא. אבער איך האלט יא אז עס איז שווער צו טענה׳ן ״איני מכיר״ אין די געזעצן פון לאנד וואס עס געפעלט נישט פאליטישע טעאריסטן במשך הדורות האבן יא מחלק געווען אז מ׳קען דאס יא טוהן קעגן אימאראלישע געזעצן, אבער ווי ערווענט מערערע מאל דא, קומט דאס נישט אהער בנידון דידן.

אחוץ טאמער איז מען דוגל בשיטת אנארכיזם וואו מ׳אקצעפטירט נישט ״אטאריטעט״ ואיש כל הישר בעיניו יעשה.

איך ווייס נישט וועגן אנארכיזם אבער איך וועל מודה זיין על האמת, צומאל ווען ס'כאפט מיר אן די תאווה טוה איך אן סליפפערס נאך 10:00 ביינאכט הגם ס'איז אומלעגאל אין ניו יארק הגם איך קען עס נישט פילאזאפיש פארטיידיגן, והשם הטוב יכפר...

איך גלייב נישט אז מיין תשובה איז בכלל מש״כ המחבר ביו״ד סימן רמב סעיף י:

יש מי שכתב שאסור לחכם להתיר דבר התמוה שנראה לרבים שהתיר את האסור

ובפרט לפי מש״כ הש״ך שם בס״ק יז דהוא דוקא אם מתיר בסתם ולא אם אומר טעם בדבר ומביא ראיות ומראה פנים לדבריו ע״ש. ובפרט לפי מש״כ הש״ך בסוף הסימן בקיצור הנהגות איסור והיתר (אות ה) כשמביא הפוסק בלשון ״יש אוסרים״ וכדומה. הגם דזהו כשמביא מקודם סברא בסתם החולקת. וע״ש באות ט שכתב דכשם שאסור להתיר את המותר כך אסור לאסור את המותר.

ולענין סמכות והסכמה בהלכה עיין ברמ״א בחו״מ סימן כה סעיף א, ״מ"מ אין להקל בדבר שהחמירו בו החבורים שנתפשטו ברוב ישראל אם לא שקבל מרבותיו שאין נוהגין כאותה חומרא״ ע״ש. ועיין ברמב״ם בהל׳ סנהדרין פ״ו ה״ב ״ולא ידע שכבר פשט המעשה בכל העולם כדברי האחר״ ע״ש. ועיין בשם הגדולים להחיד״א (מערכת ספרים אות ב׳, בית יוסף).

מי אני האט געשריבן:איך גלייב נישט אז מיין תשובה איז בכלל מש״כ המחבר ביו״ד סימן רמב סעיף י:

יש מי שכתב שאסור לחכם להתיר דבר התמוה שנראה לרבים שהתיר את האסור

ובפרט לפי מש״כ הש״ך שם בס״ק יז דהוא דוקא אם מתיר בסתם ולא אם אומר טעם בדבר ומביא ראיות ומראה פנים לדבריו ע״ש. ובפרט לפי מש״כ הש״ך בסוף הסימן בקיצור הנהגות איסור והיתר (אות ה) כשמביא הפוסק בלשון ״יש אוסרים״ וכדומה. הגם דזהו כשמביא מקודם סברא בסתם החולקת. וע״ש באות ט שכתב דכשם שאסור להתיר את המותר כך אסור לאסור את המותר.

וואס איז די טעם דערפון? עס זאל נישט ווערן קיין חוכא וטלוטא? מקום מינים לרדות בו? איז דא די זעלבע איסור לאסור את המותר?
לכאורה האט עס א שטיקל גדר אויך. עס ווענט זיך בפשטות אין די מקום ווי עס ווערט געזאגט. וואס איז נישט קיין דבר תמוה אויף קאווע שטיבל, קען יא זיין תמוה אין אסאך אנדערע מקומות.
לכאורה די וואס ווינדערן זיך אויף דיינע פסקים לאיסור ולהיתר דרייען זיך ביי אזעלבע מקומות וואס עס איז יא תמוה צו הערן אזא פסק.

מי אני האט געשריבן:ולענין סמכות והסכמה בהלכה עיין ברמ״א בחו״מ סימן כה סעיף א, ״מ"מ אין להקל בדבר שהחמירו בו החבורים שנתפשטו ברוב ישראל אם לא שקבל מרבותיו שאין נוהגין כאותה חומרא״ ע״ש. ועיין ברמב״ם בהל׳ סנהדרין פ״ו ה״ב ״ולא ידע שכבר פשט המעשה בכל העולם כדברי האחר״ ע״ש. ועיין בשם הגדולים להחיד״א (מערכת ספרים אות ב׳, בית יוסף).

בגדר רוב ישראל בזמנינו אלה, כבר דברנו במקום אחר. אויב ברוב ישראל איז עס געטוישט געווארן ונתפשט להקל, לכאורה דארף זיך טוישן די כלל.

חדשים האט געשריבן:

מי אני האט געשריבן:איך גלייב נישט אז מיין תשובה איז בכלל מש״כ המחבר ביו״ד סימן רמב סעיף י:

יש מי שכתב שאסור לחכם להתיר דבר התמוה שנראה לרבים שהתיר את האסור

ובפרט לפי מש״כ הש״ך שם בס״ק יז דהוא דוקא אם מתיר בסתם ולא אם אומר טעם בדבר ומביא ראיות ומראה פנים לדבריו ע״ש. ובפרט לפי מש״כ הש״ך בסוף הסימן בקיצור הנהגות איסור והיתר (אות ה) כשמביא הפוסק בלשון ״יש אוסרים״ וכדומה. הגם דזהו כשמביא מקודם סברא בסתם החולקת. וע״ש באות ט שכתב דכשם שאסור להתיר את המותר כך אסור לאסור את המותר.

וואס איז די טעם דערפון? עס זאל נישט ווערן קיין חוכא וטלוטא? מקום מינים לרדות בו? איז דא די זעלבע איסור לאסור את המותר?

דער מהר״ץ חיות ביומא מ: זאגט טאקע אז דאס איז דער טעם: דער ב״י ברענגט דארט צו בסימן רמב:

כמו שאסור להורות בפני חכם הכי נמי אסור לחכם להתיר דבר התמוה שנראה לרבים שהתיר את האסור

איז אולי אויב עס איז ״אָנגענומען״ בטעות איזה דבר, איז עס ענליך צו וואו א חכם האט דאס גע׳אסר׳ט און מען איז דאס מתיר בפניו. אולי.

מיין לשון קומט טאקע פון די מהר”ץ חיות, איך האב פארגעסן צוצוצייכענען. עפ”י פשטות ולפי מקור הדין איז עס געבויעט עפ”י דין האיסור להורות בפני חכם. ולפי”ז האב איך גענומען די גדר אז עס ווענט זיך אין די מקום.
די תמוה איז נאכאלס פארוואס ביי לאסור את המותר איז מען נישט מחמיר. דארט איז אקטועל ביידע טעמים. (די מהר”ץ חיות שטערקער פון די ב”י)

לכאורה וויבאלד דארט ביי לאסור את המותר קען מען אלס זאגן אז עס איז לגדור וכדומה - בקעה מצא וגדר בה גדר (עיין לדוגמא ברש"י בעירובין ו.). משא"כ בלהתיר את האסור. הגם, ווי אראפגעברענגט, זאגט דער ש"ך אז ס'איז פונקט אזוי אסור לאסור את המותר ווי להתיר את האסור. און עס איז נכלל בוידוי דרבינו ניסים:

אֶת אֲשֶׁר הִתַּרְתָּ אָסַרְתִּי וַאֲשֶׁר אָסַרְתָּ הִתַּרְתִּי

מי אני האט געשריבן:איך גלייב נישט אז מיין תשובה איז בכלל מש״כ המחבר ביו״ד סימן רמב סעיף י:

יש מי שכתב שאסור לחכם להתיר דבר התמוה שנראה לרבים שהתיר את האסור

ובפרט לפי מש״כ הש״ך שם בס״ק יז דהוא דוקא אם מתיר בסתם ולא אם אומר טעם בדבר ומביא ראיות ומראה פנים לדבריו ע״ש. ובפרט לפי מש״כ הש״ך בסוף הסימן בקיצור הנהגות איסור והיתר (אות ה) כשמביא הפוסק בלשון ״יש אוסרים״ וכדומה. הגם דזהו כשמביא מקודם סברא בסתם החולקת. וע״ש באות ט שכתב דכשם שאסור להתיר את המותר כך אסור לאסור את המותר.

ולענין סמכות והסכמה בהלכה עיין ברמ״א בחו״מ סימן כה סעיף א, ״מ"מ אין להקל בדבר שהחמירו בו החבורים שנתפשטו ברוב ישראל אם לא שקבל מרבותיו שאין נוהגין כאותה חומרא״ ע״ש. ועיין ברמב״ם בהל׳ סנהדרין פ״ו ה״ב ״ולא ידע שכבר פשט המעשה בכל העולם כדברי האחר״ ע״ש. ועיין בשם הגדולים להחיד״א (מערכת ספרים אות ב׳, בית יוסף).

לכבוד החכם @מי אני
וואס מיינט די רמ"א צו זאגן, "מ"מ אין להקל בדבר שהחמירו בו החבורים שנתפשטו ברוב ישראל אם לא שקבל מרבותיו שאין נוהגין כאותה חומרא" ?
ס'מיינט צו זאגן אז זיין רבי זאגט אז דער חומרא איז נישט דעת תורה, און צוליב דעם זאל/דארף ער נישט נוהג זיין כרוב העולם אדער פשט איז אז זיין רבי זאגט, אנו אין נוהגין ככה במקומנו?

דאכצעך פון די לשון הרמ"א זעהט עפעס אויס, אז רבותיו זאגען אים אז מיר זענען זיך נישט נוהג מיט דער חומרא, לכאורה אויב עס מיינט צו זאגן אז ביי אונז איז מען זיך נישט נוהג אזוי, קען דאך דער יחיד ארויסגיין און זעהן אליינס א דא איז מען זיך נישט ווי רוב העולם? וואס כ'מיין צו פרעגן, לויט דעם איז עס ענדערשט פראקטישע אנווייזונגען ווי טעמי ופרטי דינים?

ועוד, לפי הנ"ל וואס איז מיט דער רבי/חכם גופא, קען ער זאגן אנדערש ווי רוב העולם, קען ער דאס טאן מכוח הוראתו בלבד און פסק'ענען פאר זיך און פאר'ן יחיד אן איסור/היתר, אדער נאר אויב עס איז דא עכ"פ א מיעוט אדער א שטאט וואס איז זיך נישט נוהג ווי רוב כלל ישראל?

די מקור הדין איז אין תרומת הדשן (ח"ב סימן רמא) וז"ל שם:

ואשר כתבת אם יש כח ביד הרבנים עכשיו להקל בדבר מטעמא מה שכתבו עליו החיבורים שהוא אסור? פשיטא שאין להם כח, ואיך יתכן שימלא לאיש לבבו לחלוק על החיבורים שנתפשטו ברוב ישראל, אם לא שהוא מקובל מרבותיו הגדולים דלא נהגו הכי כאשר הוא בידינו במקצת מקומות אבל מסברת עצמו לא.

ווי איך פארשטיי (מסברת עצמי...) איז משמע לכאורה איז אז ער האט מקובל מרבותיו ביז די קאָנטעמפּאָרערי זמן ווען עס איז נתפשט געווארן אז עס איז נישט אָנגענומען געווארן, עכ"פ אין די מקום. עס איז בעיקר להוציא פון דעם אז ער קען חולק זיין מסברת עצמו על דבר שנתפשט ונתקבל.

א שטיקל איפכא מסתברא..