קאווע שטיבל

לגבי דעם אז נבואה ווענדט זיך אינעם עצם מענטש וואס ער האלט מעיקרא וכו', האב איך דא געהאט צוגעברענגט אז לפי הרמב"ם איז יתכן אז יחזקאל הנביא האט זיך טועה געווען במעשה מרכבה. דער נרבוני איז מפרש במו"נ ח"ג פ"ז אז דאס איז מכח דעם אז יחזקאל האט געהאט מעיקרא די טעות פון די חכמי ישראל אז גלגל קבוע ומזלות חוזרין (פסחים צד:) ולפי"ז האט ער געזעהן זיין נבואה ולכן באו השיבושים בה. והא לך לשונו:

אמר משה ראיתי להעירך הֵנָה על דרוש אינו קטן אצלי ונחתום בו דברינו במרכבה, לא ראיתי אחד מן החכמים דבר בו, לא מי אשר ראיתים ודברתי עמהם פנים בפנים ולא אחד מן הקדומים אשר הגיעו ספריהם אלי, והוא זה: הלא ראיתי כי החכם האלקי המורה כתב פרק ח׳ מן החלק השני כי מן הדעות הקדומים המתפשטים אצל הפילוסופים ורוב האנשים שלתנועות הגלגלים קולות נוראים עצומים מאד וכי זה הדעת מפורסם באמונתינו גם כן, וכי זה הדעת נמשך אחר אמונת גלגל קבוע ומזלות חוזרים והוא אשר בו נצחו חכמי אומות העולם לחכמי ישראל וזה אמת, וכל מה שכתב הרב ז׳׳ל בפרקים ההם אמנם הכוונה בו לבאר מעשה מרכבה ורמז הרב בזה כי חכמי ישראל וראשוניהם היו מאמינים זה הדעת וכי מה שאמר יחזקאל מסיפור הקול אמנם הוא נמשך אחר זה הדעת באמרו וקול כנפי הכרובים נשמע עד חצר החיצונה כקול א-ל שד-י בדברו. ואל תתמה מזה כי יהושע אמר, והוא מה שאני מבין באמרו, (יהושע י יב) שמש בגבעון דום וירח וגו׳, כי אחר שהיתה השמש כפי הדעת הקדום מוליד קול גדול בעת מרוצתה בגלגל והיה מצוה יהושע שיעמד השמש והירח אמר שידומו כאילו אמר שיעמדו כי אחר שלא יולידו קול לא ירוצו, גם כמאמר דוד ע״ה (תהלים יט ד) בלי נשמע קולם, רמז אצלי על העלה בהיותנו בלתי שומעים הקולות.

וזה מקום פלא גדול איך יאמר הנביא או חכמי ישראל המקובלים מהנביא דבר שהתאמת סותרו במופת? ומה שצריך שתדעהו מה שאשיבך עליו והוא שורש אתנהו לך יתיר אלו הספקות ומה שישתרג מהם והוא זה ואומר, דע כי הנביא אמת ותורתו אמת ומה שישיג אמת בלתי מעורב בו שקר כלל כמו שאמר הנביא (ירמיה כג כח) אשר אתו חלום יספר חלום ואשר דברי אתו ידבר דברי אמת (ולא יקרא חלום) מה לתבן את הבר נאם ה׳, כי התבן כבר קדם אל הבר, אמנם אחר השלמו הבדילו התבן והתברר הדגן והובדל, ככה משפט הנבואה עם החלום, כי כל קנין ענין ואין כל ענין קנין ודבר השם כאש ידביק הדומה ויפריד הבלתי דומה, ר״ל שיפריד התבן מן הבר ויברר האמת ויבדילהו מן הכזב ומן הדומה הבלתי מסכים עם המציאות וישלים המדומה הצודק בהשפיע עליו אור השכל המשפיע מן השכל הפועל, הנה שהנביא לא יראה רק אמת, אבל אין נבואה מאיר מה שאינו דרוש כי מה שידרוש הנביא ויבא לו נבואת עליו תודיעהו האמת גם אם יהיה לו דרוש ונבואתו יראה הדבר ההוא, הנבואה לא תראהו בו רק האמת, אמנם אם יאמין הדבר בחלוף מה שהוא בו ותנוח דעתו עליו ולא יחשוב בו ולא ידרוש עליו ותבא לו נבואה על דבר מה אינו מוכרח שנאמר שאחר שהתנבא כבר יראה הכל והתירה לו מה שלא ספק עליו והודיעהו מה שלא דרשו. אני רואה שיחזקאל אם היה מסופק אם גלגל קבוע ומזל חוזר או הפך והיתה באה לו נבואה עליו היה רואה בנבואה הגלגל מוזר ומזל קבוע, אמנם כשהיה מאמין גלגל קבוע ומזל חוזר ובלתי דורש בו שמע קול כנפי הכרובים ואפשר שעל מרוצת המזלות אמר והחיות רצוא ושוב כמראה הבזק.

דער שם טוב איז דאס מבאר דארט:

כי הנביא לא יראה רק אמת אבל אין כל נבואה מאירה מה שאינו דרוש, אבל מה שידרוש הנביא אם הוא אמת או שקר לא יבוא לו אלא נבואה אמתית, או גם כן אם לא היה לו דעת קדם עליו ובא לו הנבואה לא יראה רק אמת, אבל אם היה לו דעת קדם עליו מצד חקירתו ונתקיים עליו שהוא אמת מה שיראה בנבואה לא יראה האמת אחר שלא חקר עליו, ואם היה יחזקאל מספק אם הגלגל קבוע או המזל חוזר או היפך והיה בא לו נביאה עליו היה רואה בנבואה גלגל חוזר ומזל קבוע כמו שהוא האמת, אמנם כשהיה מאמין גלגל קבוע ומזל חוזר ובלתי דורש בו שמע קול כנפי הכרובים. וזהו מה שהשיב החכם הנזכר בתשובת זה הספק העצום.

ומה שאמר החכם שאם היה מספק עליו היה בא לו הנבואה האמתית, אינו כן, כי אין ספק שיחזקאל בכל הדברים אשר אמר בהם דמות היה מספק בעת לימודו והיותו חוקר על זה ונשארו בנבואתו מסופקים כמו שהיו בראשונה. אבל האמת בזה כי השפע שופע מאת השכל הפועל על הכח המדמה יבוא על נפש הנביא מפנים שונים, אם להודיע לו מה שלא היה לו ידיעה מקודם ואי אפשר ידיעתו בחקירה, או שישיג בהיותו חולם או במראה הנבואה ישיג מה שהיה משיג קודם ויחקה הדמיון בנפש השכל הפועל מה שהיה משיג קודם בחקירתו השכלית ויגשים הדברים הרוחניים, וזה אי אפשר מבלי שפע גדול שישפיע על השכל ועל הכח המדמה, וכבר ידבר הנביא בענינים העיוניים במשפט החכם ולא ידבר בהם כמו נביא אם שאמרם הנביא, והבן זה כי נמצאו בנביאים כל אלה הדרכים שזכרתי לך. הדיבור באלו העמוקות בלתי ראוי להאריך בו ולכן נקצר בזה.

עס איז טאקע אינטרעסאנט צו באמערקן אז דער רמב"ם בהקדמתו לפרק חלק בפי' המשניות וואו ער רעכענט אויס די דרייצן עיקרים, איז ביי יסוד/עיקר ששי איבער נבואה שרייבט נישט "שכל דברי נביאים אמת" ‏(וכאמור איז די פיוט פון ״אני מאמין״ נישט מדוייק איבער וואס עס זענען טאקע די רמב״ם׳ס עיקרים). והא לך לשונו שם:

והיסוד הששי, הנבואה. והוא שידע אדם שזה מין האדם יִמָּצֵא בהם בעלי טְבָעִים ממידות מעולות וְזַכּוֹת מאוד ושלמוּת גדולה, ונפשותיהן נכונות עד שהן מקבלות צורת השכל. אחר כן יִדְבַּק אותו השכל האנושי ב"שכל הפועל", וְנֶאֱצַל ממנו עליו אצילות נִכְבָּדָה, ואלה הם הנביאים, וזו היא הנבואה, וזהו עִנְיָנָהּ. וביאור יסוד זה על בּוּריוֹ יֶאֱרַךְ מאוד, ואין כוונתנו להביא מופת על כל יסוד מהם ובאור מציאות השגתה, לפי שזה הוא כלל החכמות כולן. אבל אזכרם דרך סיפור בלבד. ומקראי התורה מעידים על נבואת נביאים הרבה.

עכ"פ עס איז אין דעם גדר פון אמת שמצינו בהאורים ותומים אז עס ווענדט זיך אויך אינעם שואל ושאלה כדאיתא ביומא עג: ע"ש (וואס די גמרא זאגט דארט אז דברי וגזירת אורים ותומים איז שטערקער ווי ביי נבואה אין דעם אז עס נישט חוזר כמו בנבואה).

דער ראגעטשאווער שרייבט אויף דעם נרבוני: ער ברענגט טאקע קעפּלער אלס א ראיה צו חז"ל. און דאס גייט אין איינקלאנג מיט דאס וואס איך האב דא צוגעברענגט לגבי די גמרא בפסחים.

ער ברענגט עטליכע מאל צו דער נרבוני און שרייבט "עיין להלן עמ' תכב", וואס דארט איז ער שופך בוז וחמתו אויף אים (אזוי ווי אנדערע האבן געטוהן): ס'איז אינטרעסאנט ווי ער שרייבט אז אינעם נרבוניו, בשיטתו בענין קדמות, זענען דא קלאנגן פון שפינאזע עפ"י מה שפירש בח"ב סופי"ג ובח"ג פכ"ט.

און דאס זעלבע איז בנוגע די וואס האבן טענות אויפ'ן נרבוני. והיינו, אז אפצולערנען דעם רמב"ם וועט זיך ווענדן אינעם תכונת הנפש הקודם פונעם מענטש וואס איז דאס מפרש, וואס די זעלבע זאך איז בנוגע נוטה זיין להחמיר או להקל לגבי פסק'ענען הלכה, און ווי דער בעל שו"ת מלכי בקודש האט געזאגט (וועלכער האט גראדע פארטיידיגט שפינאזע אלס טועה און אז ער איז נישט קיין כופר או אפיקורוס. אבער ווער ווייסט? מגדיר זיין "כופר" און "אפיקורוס" וכו' וועט זיך אויך ווענדן בתכונת הנפש של המגדיר...).

***

דא האב איך צוגעברענגט ווי דער פראנצויזישער פילאזאף דעניס דידעראט האט מחבר געווען א בוך וואס קען פארעכענט ווערן ווי "פילאזאפישע פּארנאגראפיע". די נאוועל פארציילט ווי א קעניג באקומט א רינגל פון כישוף וואס מאכט אז פרויענס' ערוות זאלן אים אויסזאגן זייערע סודות. דר. עני דענעיס-טוני שרייבט אין דעם וואו זי טוהט דורך דעם בוך: ולפי"ז האב איך געקלערט אז דאס קען ליגן אונטערן געדאנק פון וואס מ'זעהט בקבלה אז מ'באנוצט זיך מיט (כנראה) געשלעכטליכע לשונות בנוגע רעדן פון ג-ט. והיינו, לרמז אז ביי ביידע איז דא די שוועריקייט: פון זאגן דאס וואס קען בעצם נישט געזאגט ווערן אין ווערטער. ואולי איז דאס אויך א רמז אינעם געדאנק פון חומר ניבול פה בשבת לג. וואו מ'שטעלט צו דערצו די פסוק (ישעיה ט טז) על כן על בחוריו לא ישמח ה' וגו' בכל זאת לא שב אפו ועוד ידו נטויה. והיינו, אז לגבי ג-ט קען מען דאך בכלל נישט זאגן קיין "שמחה", וכדכתב הרמב"ם בהל' יסודי התורה (פ"א הי"א-הי"ב), און אויך נישט קיין יד או כעס ואף, וכדכתב הרמב"ם שם בה"ט ובמו"נ ח"א פכ"ח ופל"ו (ועכ"כ אז דארט בפל"ו מאכט ער א וויץ, בשמחה, אז אויב איינער האלט אז ביי ג-ט איז שייך כעס, איז ער דעמאלטס מעורר כעסו של ה'...)

ובכלל קען מען זאגן אז ס'איז אזא סארט מעז יצא מתוק דערביי (וואס דאס האט דאך שמשון געזאגט, שופטים יד יד, וואס ער איז הלך אחר עיניו בזה, סוטה פ"א מ"ח), וואס הקב"ה גייט דאך צוזאמען און ארויס מבחינת אַיִן, וואס ווי באקאנט האט דאך הרב שאול ליבערמאן געזאגט אויף קבלה צו דר. גרשום שולם אז "עס איז נארישקייט, אבער די שטודיע פון נארישקייט איז אקאדעמיע/חכמה."

הרב חיים דוב קעלער ז"ל, ר"י טעלז בשיקאגא, האט געשריבן אין א פּאלעמיק קעגן מאדערן-ארטאדאקסיע: איך האב געטראכט אז דאס קען טאקע זיין, אבער דאס זעלבע גייט פונקט אזוי אויף פארקערט אויך, לגבי די "רעכטע/טראדיציאנאלע" רעליגיעזע חרדים. און ווי @אבטולמוס האט געהאט ארויסגעברענגט אין וועקער 9 אז מ'מאלט זיך אויס דאס קאנצעפּט פון "ג-ט", און איר ארומיגע טעאלאגיע, לויט די אייגענע תכונות הנפש. ואפילו וואו מ'וויל טענה'ן מיט "מסורה" אא"וו לגבי דאָגמאַס און גלויבונג (וואס, כאמור בריש האשכול, איז סתם אזוי שווער), איז דאך דאס אליינס אויך תלוי לפי דאס אפטיישט פונעם אינדיווידואל מענטש, ולפי וואס מ'טרעפט ביי היסטאריע און (איר) היסטאריאגרעפי. און דאס איז אויך וואס מ'טרעפט לגבי אפלערנען דעם רמב"ם, וואס אויף אים ווערן דאך בעיקר געבויט די הנחות לגבי דאָגמאַס ואמונות המחוייבות ביהדות, אז עס וועט זיך טאקע אויך ווענדן בתכונות הנפש של הלומד ומפרש.

אז איך האב געהאט דערמאנט מיין עקספּיריענס מיט פּסילאסייבּין, איז מיר אויך געווען אינטרעסאנט אַן עקספּיריענס מיט קאַנאַבּיס. איך האב גענומען איין נאכט (איך נעם נאר ביינאכט ווען טירדות היום זענען שוין בעצם נישטא) א דוֺיס פון 30 mg עדיבּלס דערפון; א הייבּריד פון סעטיוואַ און אינדיקאַ. בשעת די טריפּ האב איך געשפירט/געזעהן(?) ווי תענוג און חכמה זענען נישט דאס זעלבע, נאר אין למעלה מעונג; לכאורה דלא כדברי כאן (הגם מ'קען זאגן אז כל זה אכניס: די הכרה אליינס איז אויך חכמה). עס האט מיר אויסגעזעהן ווי חכמה איז אַן אינפיניט סעט, אבער דאך בתוך א וואָן-סיידעד בּאָבּל וואס ווערט געבּאָרדערד ביי א סארט 3D שיפע ליניע (איך פארשטיי אז דאס מאכט נישט אינגאנצן קיין סענס). אלעס ארום דעם איז עונג וואס איז אסאך מער, א ״גרעסערע״ אינפיניטי, און די קלענערע אינפיניטי פון חכמה איז יונק דערפון.

איך האב דעמאלטס אויך משמש געווען מיט מיין ווייב (הגם אז ביי נבואה טרעפן מיר אז מ׳דארף פורש זיין מאשתו… ‏(ואולי וועגן דעם האב איך ״געזעהן״, בשקר ובטעות, א חילוק צווישן חכמה ותענוג…)), בשעת די טרענס מיקס האט געשפילט (בעיקר די ערשטע טרעק דערויף). איך האב געשפירט דעם געדאנק ווי אונז זענען אלס געווען איינס ובשר אחד (בנשמה) ממש בגן עדן מקדם a parte ante אינפיניטלי, און איך האב געשפירט א שאד אז יעצט זע׳מיר פארט נישט איינס ממש ממש בגוף, און אונז זע׳מיר פארט פאר זיך יעדע איינע א פלג גופא. די תשמיש גופא איז אָנגעגאנגען פאר א שעה אהאלב צייט אויפ׳ן זייגער. עס האט געפיהלט ווי היבש לענגער.

עס איז לכאורה נישט געווען קיין פראבלעם פון לשמש בשיכרות שאסור כמבואר באו״ח סימן רמ סעיף ג, ווייל מ׳קען מצדד זיין אז עס איז נישט געווען בגדר נתבלבלה דעתי (איך האב געקענט געהעריג פונקצאנירן ולהשיב על לאו לאו ועל הן הן געהעריג), וואס רק אז איז אסור וכדהביא המשנ״ב שם בס״ק חי בשם הפרמ״ג. און ווי הרב דר. ברוך פינקעלשטיין וויל מצדד זיין בכלל, איז שיכרות דוקא ביי אלקאָהאָל, וועלכע איז א גאנץ צווייטע סארט שיכרות ווי קאַנאַבּיס בכלל, וחלוק במין. אלקאָהאָל טרינק איך גאר גאר זעלטן. דר. ענדרוּ הוּבּערמאן איז שטרענגער ביי דעם לגבי געזונט, ווי ביי קאַנאַבּיס אדער פּסילאסייבּין. עס איז אויך נישט געווען זמן אַוויוּלעישאן אז כלל, ודי בזה.

צוויי טעג שפעטער, פרייטאג-צו-נאכט שבת חזון, האב איך גענומען מיין צווייטע ״העראָאיק דוֺיס״ פון פּסילאָסייבּין (ומכח שבת איז דאס געווען אָן מוזיק אין די זייט דאס מאל). די פטריות זענען א מאכל בריאים ואינם לצורך רפואה וממילא מותרים בשבת, ועיין באו"ח סימן שכח סעיף לז ובמ"א שם ס"ק מג. (און אויב די מחזה ווערט גערעכענט ווי לשאול מן השד בשבת, איז דאך דאס נאר מותר בשבת אויב ס'איז יא לצורך רפואה, וכדאיתא במ"א לעיל בסימן שז ס"ק כו... וכמובן איז דאס דאך בכלל נישט לנחוש ולסימן, וכדציין שם המ"א ליו"ד סימן קעט סעיף ד וסעיף טז. וע"ש וואו דער רמ"א איז דאס מתיר, בחול, אף כשאינו שואל על ענין פרטי דוקא, הגם ער זאגט אז דאס איז א סכנה ע"ש.) דאס מאל איז דאס געווען א שטערקערע עקספּיריענס ווי דאס ערשטע מאל (און ביי דעם איז יא, ווי נישט, נתבלבלה דעתי). מיין שאלה איז בשעת מעשה געווען צי דאס איז מכח ווייל די מאָשרומס זענען געווען שטערקער מיט א העכערע פּסילאָסייבּין קאנטענט, צי ווייל דאס ערשטע מאל צוויי וואכן צוריק האט מיר שוין מער ״גע׳עפענט״ דערצו (דר. הוּבּערמאן זאגט טאקע אז לגבי טעראפּי נעמט מען צוויי פּסילאָסייבּין דוֺיסעס אויף צוויי אנדערע טעג), צי ווייל עס איז געווען נאך נאר צוויי טעג וואס איך האב נאך געהאט קאַנאַבּיס אין מיין סיסטעם, צי אלע דריי סיבות צוזאמען. עס איז מיר געווען מסתבר אז עס איז אלע דריי, אדער עכ״פ א געמיש פון זיי, מכח ווייל איך האב שטארק געשפירט דעם געדאנק אז א מענטש איז די סומע פון אלע זיינע עקספּיריענסעס והרפקתי דעדי עליו.

אָנגעהויבן האט זיך דאס מיט׳ן שפירן ווי איך קען וועהלן א ״בּאַקס״ פון עקספּיריענסעס, מתוך אינפיניט עקספּיריענסעס, און דאס ווערט אָנגעפילט מיט א געפיל (אין די פארעם פון שׁעיפּס; א סארט סינעסטעזיע) וואס קען זיין שלעכט (א ״שלעכטע טריפּ״) אדער גוט. עס איז מיר אריינגעקומען און קאפ און איך האב געשפירט דעם באקאנטן געדאנק בספר יצירה (ב ז) אין בטובה למעלה מענג ואין ברעה למטה מנגע, און איך האב געשפירט אז ואין בין זה לזה אפילו כמלוא נימא; זיי זענען צוויי זייטן פון ממש די זעלבע מטבע ומעורבים זה בזה, און מ׳דארף פאקוסירן אויפ׳ן חלק הטוב פון עונג, שאין למעלה ממנו.

פון דארט האב איך געשפירט אז דער מענטש וכל היקום לעכצט צום תענוג להתקרב אל שורשו, וואס דאס איז דאס געדאנק פון ״ג-ט״. אבער וואס בּלאַקט אים פון דאס גרייכן/זעהן איז כעין א גרויסע דוֺים וכיפה וואס וואו ער דרייט זיך צו ״קוקן״ וכו׳ איז דאס אלעמאל ביי זיין צענטער און בּלאַקט אים. דאס מערסטע וואס ער קען טוהן איז פרובירן צו קוקן פּעריפערילי אויף די זייט העכער דעם (אזא סארט אספקלריא שאינה מאירה). די דוֺים איז מקושר לשורשו ועצמותו (מחמת חומרו) און דערפאר איז אים אומעגליך דאס מסלק צו זיין. עס איז טאקע כעין אזוי ווי די מאָשרום מ׳האט גענומען וואס די קעפּ איז אלס מחובר לשורשו די סטעם. אויב נעמט ער דאס אראפ כדי להתקרב אל השורש ותענוג, ווערט ער נתאפס לגמרי; (שמות לג כ) כי לא יראני האדם (זייענדיג אַן אדם חומרי) וחי. די וואס נעמען דאס יא אראפ ווערן אבער גראד צוריק מגולגל(?) פון פריש כמו שהיו מקודם. (איך האב געפיהלט ווי דאס איז די געדאנק ורמז ביי כמהין ופטריות טאקע, וואס איז די רמז פון דאס וואס ברענגט דעם טריפּ וממילא ההארה וההכרה, אז עס איז יונק מן האויר בברכות מ: ובנדרים נה: - איך קען דאס נישט געהעריג מסביר זיין, אבער דאס איז וואס איך האב געשפירט.)

פון דארט האב איך ווייטער געשפירט אז ישעיה האט געשפירט דעם תענוג פון לחזות בנועם ה׳ און די בּיעטיטוד פון (כביכול) לראות פני ה׳, וואס איז (מיר געווען) א געוואלדיגע תענוג בכל הגוף. אבער ער (און איך) האבן געשפירט די חומר המעכב פונעם מענטש׳נס גוף וואס לאזט דאס דאך נישט גרייכן און עס קומט מיט לעת עתה מיט א צער מחמתו (די פריערדיגע ״ואין בין זה לזה אפילו כמלוא נימא״). און אויף דעם האט ער געזאגט (ישעיה סד ג) עין לא ראתה אלקים זולתך יעשה למחכה לו, וידוע הגמרא בברכות לה: - ער און דאס מענטשהייט לעכצט און איז מחכה צו דעם און אז דאס זאל טאקע זיין די אמת צו וואס מ׳עווענטועל גרייכט.

לאחר מזה, נאך אזא דריי שעה אויפ׳ן זייגער, האב איך געשפירט ווי איך וויל אז די טריפּ זאל זיך שוין ענדיגן און עס איז שוין צי סאך; ס׳איז טאקע א געוואלדיגע גוטע טריפּ אבער (עכ״פ במצב החומרי העכשיו פונעם מענטש) איז אינן יכולין ברוב הטובה (דר. הוּבּערמאן זאגט טאקע אז עס זענען דא וואס זאגן אז דאס איז געווען דאס מערסטע profound עקספּיריענס אין זייער לעבן, מער ווי דאס געבורט פון זייערס א קינד, אבער זיי ווילן דאס בשו״א נישט איבערטוהן). אבער דאן איז מיר אריינגעקומען א געדאנק און געפיהל פון ״אז דו ביסט שוין ממילא דא, טריפּ אריין! לא׳דיך אפ!״ - געב דיך פולקאם דערצו און טראכט נישט פון קיין פרייזן דו וועסט צאלן דערויף שפעטער (אפילו 12 שעה נאכ׳ן דאס דורכגיין, האב איך געהאט א געוואלדיגע קאפוויי). איך בין געווען אויסגעשטרעקט אויפ׳ן קויטש און געסטרעטשט מיין גוף כסדר דאס אינגאנצן אריינצונעמען.

די געדאנק האט זיך נאכדעם אָנגעהויבן אויסברייטערן במוחי, אז די געדאנק דארף מען דזשענערעלייזן און עס גייט ארויף אויף אלעס. והיינו, עס איז מיר געקומען א הארה אז די געדאנק וואס קהלת ברענגט ארויס בספרו איז אז דער חכם טוהט טאקע פילאזאפירן, און מיט רעכט און עס איז טאקע וויכטיג אויך, אז הכל הבל, און אז ער האט נישט געבעהטן דא צו זיין און געבוירן ווערן, ובע״כ אתה חי ומת. אבער ״אז דו ביסט שוין ממילא דא״, בכל מצב שהיא (וואס געפעלט דיר נישט אינגאנצן), ״טריפּ אריין אין דעם! לא׳דיך אפ!״ - עמבּרעיס לייף! פאָקוס אויף די פּאזיטיוו שבה! דאס איז געשטארקט געווארן, ומסתמא מיוסד אויף דאס וואס איך האב צוויי טעג פריער געשפירט אונטער קאַנאַבּיס, אז תענוג, והאדם לא נברא אלא להתענג (על ה׳, וואס אלעס איז דאך געטליכקייט, אבל עיין במסילת ישרים פ״א שהיא לעוה״ב), איז למעלה מחכמה. עפ״י חכמה קומט מען טאקע צו צו דעם ויוסיף דעת יוסיף מכאוב, און ווי מישעל דע מאַנטעין האט געזאגט אז ״צו לערנען פילאזאפיע, איז צו לערנען ווי אזוי צו שטארבן״, און ווי אלבּערט קאמוס האט געשריבן אז שאלת הפילוסופיה איז צי מ׳זאל באגיין זעלבסטמארד. אבער אויף דעם זאגט קהלת, דער חכם מכל האדם, ״שוטה איינער! לא׳דיך אפ!״ - ״סוֺי וואַט אז חכמה זאגט?! עמבּרעיס לייף! דו ביסט שוין ממילא דא!״ גיי מיט א דאַוּאיסט סארט מהלך פון גיין מיט די פלוׂי פון לייף, און קאנטראל נאר וויפיל דו קענסט קאנטראלירן; די איבעריגע עמבּרעיס.

איך האב דאס איבערגעזאגט צו מיר נאכאמאל און נאכאמאל מיט טרערן פון סיי פרייד וצער (ווי געזאגט, ואין בין זה לזה אפילו כמלוא נימא). דאס איז געווען צוזאמען מיט׳ן לאכן פונעם חכם וואס איז סטאָק בתוך זיין חכמה און זעהט דאס נישט בשעת׳ן ארומחוש׳ן אין חכמה און מיסן די פּוינט. מיין ווייב האט זיך אויפגעוועקט פון מיין לאכן, און ווען איך האב איר דאס מסביר געווען (הויכערהייט) האט זי מיטגעלאכט מיט מיר דערויף. איך האב דאן געשפירט ווי דאס איז די בינה יתירה שניתנה לאשה (נדה מה:), והיינו אז זי אינטוּאיט שוין אט די אמת וואס דער זכר דער חכם זעהט נישט בחכמתו, ולכן דעתן ״קלה״ עליהן, מיינענדיג אז זייער דעת שווימט ארויף גרינגער העכער אט די בּאָבּל פון חכמה כדי דאס צו איינזעהן. און אבי (געוויסע) זכרים חכמים האלטן זיך גרעסער פון זיי אז זיי זענען קליגער. שוטים. (נישט ״טיפש״, ווייל ער איז למעשה א חכם. ס׳איז ״שוטה״ מיט דעם אז טראץ, דורך, און מיט זיין חכמה, איז ער נאך אלס (חגיגה ג:-ד.) א מאבד דאס פרייד פון לעבן מה שנותנין לו, און איז א לן בבית הקברות פון כסדר לעבן מיט׳ן טויט כנ״ל, בשעת׳ן פרובירן כסדר לקרע את כסותו החומרי און ארויסגיין דערפון און דערגיין מער ווי מה שהרשית להתבונן, וואס ברענגט אים דאך צער. והיינו נמי אז המשמרת דבר אחר מחמת גיטה (גיטין סד:), עפעס אנדערש אנשטאטס דעם כריתות פון "לא'דיך אפ", איז א שוטה.) און דאס איז וואס קהלת איז מרמז (ז כח-כט) אדם אחד מאלף מצאתי ואשה בכל אלה לא מצאתי וגו׳ אשר עשה האלקים את האדם ישר והמה בקשו חשבונות רבים. והיינו, אז ער האט נישט געטראפן דעם מענטש וואס זוכט און מאכט חשבונות אויף חשבונות וואס זאל האבן די הכרה און אינטואישאן פונעם פרוי אז ״לא׳דיך אפ!״ און עמבּרעיס דעם פשוט׳ן ישרות וואס דו האסט שוין ממילא מיט'ן פשוט שוין דא זיין בהעולם. (ואגב, אז איך האב פריער מדמה געווען דעם געדאנק פונעם טריפּ צו לשאול בשדים, האט דאך קהלת דערמאנט שדים בספרו, סיי זכרים און סיי נקיבות, ועיין בגיטין סח.)

ובזה קען מען זאגן אז דאס זאגט ער מיט (קהלת ט ט) ראה חיים עם אשה אשר אהבת כל ימי חיי הבלך אשר נתן לך תחת השמש כל ימי הבלך כי הוא חלקך בחיים ובעמלך אשר אתה עמל תחת השמש. והיינו, ווייל סקראט זאגט אין אפלטון'ס סימפּאָזיאום אז וואס טרייבט "אהבה" איז דאס וואס מ'וויל לעבן לנצח. זאגט קהלת אז "לא'דיך אפ" פון אריינ-פילאזאפירן איבער טויט והיפיכו: ראה חיים, און לעב יעצט דא, עם אשה אשר אהבת, וואס קומט ממילא דערפון פון חיים לנצח (און איז דאך להוליד, וואס איז א פארעם פון אָנגיין. ועיין בב"ב קטז.).

עס איז מיר פארגעקומען אז דאס איז די געדאנק פונעם נביא, וועלכער אינטוּאיט און טרענסענד די חכמה פון דעם חכם (ואפילו לפי שפינאזע וואס האט זיך געדינגען מיט׳ן רמב״ם און געהאלטן אז דער נביא איז ל״ד א חכם).

לגבי וואס איך האב אלס געשריבן דא מסביר צו זיין (עטוואס) מיין עקספּיריענס, זאגט דר. מעטיו דזשאנסאן, וועלכער שטודירט סייקעדעליקס, בדרך צחות: על דרך אפילו שיחתן צריכה לימוד (סוכה כא:) גייט דאס אין איינקלאנג מיט דעם וואס איך האב פריער געשריבן, אז מ'קען נישט געהעריג רעדן ולהסביר משגל, און (להבדיל) מ'קען אויך נישט רעדן פון (עקספּיריענסן) ג-ט. וואס א סייקעדעליק טריפּ איז דאך כעין א רעליגיעזע עקספּיריענס. ולכאורה איז דאס טאקע סתם אזוי אַן עפּיסטעמעקלי טראנספארמאטיוו עקספּיריענס, וואס מ'דארף אליינס דורכגיין צו ריכטיג פארשטיין.

*

ומענין לענין באותו ענין, איז מיר געווען אינטרעסאנט צו זעהן וואו די דעקל פון א בוך ווי פילאזאפן טוהן דורך דאס געדאנק פונעם טויט וחיים לנצח, ווייזט ווי א זאמד זייגער, וואס ווייזט אויף די חיי זמני פונעם מענטש און זיין ענדגילטיגער טויט, ווען מ'דרייט דאס 90⁰ און מ׳שטעלט אפ דעם לויף פון זמן, ווערט עס פארוואנדעלט אין צו ∞, די סימבאל פון אינפיניטי:

וואו וואו געוואלדיגע געדאנקען און גילויים! כ'מיין איך שיק דיך אריין א קביעות'דיגע פסילאסיביין סופליי

שאלתיאל האט געשריבן:וואו וואו געוואלדיגע געדאנקען און גילויים! כ'מיין איך שיק דיך אריין א קביעות'דיגע פסילאסיביין סופליי

שטעל דיך פאָר, ביז אהער איז געווען אָן פסיילאסיבין....

שאלתיאל האט געשריבן:וואו וואו געוואלדיגע געדאנקען און גילויים! כ'מיין איך שיק דיך אריין א קביעות'דיגע פסילאסיביין סופליי

ייש"כ. ווי געשריבן איז דא דערין א בחינה פון אינן יכולין ברוב הטובה (תענית כג.), און לעת עתה איז מיין פלאן ערשט צו אפשר נעמען נאכאמאל (א "העראָאיק דוׂיס" פון) פּסילאסייבּין ערשט נעקסטע זומער (ווען מיין בכור איז אין קעמפּ; ער וואלט לכאורה זיך אויפגעוועקט דערפון אין מיטן די נאכט, און אים מיר כאפן טריפּן וואלט מיר געווען בושות. אז ער ווייסט איז איין זאך, אבער דאס זעהן איז גאר א צווייטער).

די בושות וואלט געווען פאר דיר אדער פאר עם?

לכאורה ביידע. און לכאורה פאר מיין ווייב אויך. אזא חוט המשולש, וואס קהלת דערמאנט טאקע...

און דאס וועט נאר שטערקער מאכן די בושות. א "והחזיקה במבושיו" (דברים כה יא). ב"יֵבׂש" קצירה תשברנה נשים באות (ישעיה כז יא) (וואס די גמרא בברכות לג. דרש'נט טאקע די פסוק אויף ווען עס איז נישטא קיין דעה, וואס דאס איז געווען די הארה פונעם טריפּ, כשנתבלבלה דעתי, צו גיין העכער דעם)...

מי אני האט געשריבן:צוויי טעג שפעטער, פרייטאג-צו-נאכט שבת חזון, האב איך גענומען מיין צווייטע ״העראָאיק דוֺיס״ פון פּסילאָסייבּין

!!!WOW מיינע אויגן זענען פשוט נאס געווארן זיך פארשטעלנדיג דעם מחזה נורא והוד ווי מורינו מי אני זיצט אויסגעשטרעקט אויפ'ן קאנאפע נופל וגלוי עינים און ווערט איבערגענומען פון א רוח נבואה ממרומים, ווי ריש לקיש אבני מעוהי, ווי אברהם אבינו ביים ברית בין הבתרים, אשרי עין ראתה זאת! א גרויסן דאנק פאר'ן מיטטיילן! און יעצט צו מיינע קאממענטארן...

א. קודם מוז איך דיר זאגן welcome to the club , די געפיל פון הנאה און צער אויפאיינמאל איז דאך די שפיץ פון רוחניות'דיגע עקספיריענס, מ'פילט זיך ווי דער גרעסטער שוטה און דער גרעסטער חכם אויפאיינמאל, ממש ווי סאקראטעס. דער גרעסטער חכם פילט מען זיך פון די אינפארמאציע צו וואס מ'ווערט אנטפלעקט, אבער צו דער זעלבע צייט פילט מען זיך ווי דער גרעסטער שוטה ווייל פארוואס האב איך דאס אליינס נישט געכאפט ביז היינט... אקעי, אבער יעצט בין איך שוין קלוג, און די נעקסטע מאל אודך, בום, קומט א פרישע התגלות און די פריערדיגע התגלות פילט זיך ווי די גרעסטע טפשות שבעולם, והתגלות האחרונות משכחות את הראשונות, ס'איז ממש ווי קבלת התורה יעדעס מאל פון פריש.

ג. טריפן אום שבת איז א קיום פון א מצוות עשה דאורייתא שנאמר וקראת לשבת עונג, און ווי מיר ווייסן דאך אז שבת איז די ראשי תיבות פון שׂילאסייבין בשבת תענוג. בכלל איז שבת די בעסטע צייט פאר שווערערע רוחניות'דיגע עבודות ווייל די אלע עולמות/ענטיטיעס/נשמות אין וואס מיר אידן זענען אנגעבינדן רוען דעמאלטס און אלעס גייט אסאך מער smoothly. איך האב אמאל גענומען א מייקראודאוז שרומס אום שבת, אזויווי איך בין געוועהן אין דער פרעמד מיט א חבורה פון גוים האב איך נישט ממש געהיטן די הלכות, אבער דאך איז עס געוועהן זייער א "שבת'דיגע" עקספיריענס, איי געס הגם מיין גוף האט נישט גערוהט האט אבער מיין נשמה יא גערוהט. ווען גאט האט געזאגט פאר משה מתנה טובה יש לי בבית גנזי ושבת שמה האט ער דאס געמיינט, נישט אז מ'זאל קענען אריינטייטשן פילפולי הבל אויף די וואכעדיגע סדרה.

ג. לגבי פילן/זעהן גאט. פונקט דעם שבת האב איך גערעדט מיט איינעם וואס איז נאך אונטער'ן רושם פון א פסילאסייבין טריפ, גראדע אויך א "רמבמיסט" ער האט אויך גערעדט אז ער האט געפילט גאט און ווי אלעס איז איינס וכו'. איך האב שוין געזעהן א שיינע פאר מאל ענטיטיעס מיט זאכן, סיי דורך שרומס און סיי דורך סתם אזוי, אבער קיינמאל נישט אזא סארט omnipresent ענטיטי, פארקערט, ס'איז אלץ ענטיטיעס וואס האבן זייער recognizable traits און זאגן זייער ספעציפישע זאכן, הגם זייער presence, און די care וואס גיסט זיך פון זיי קען זיך צומאל פילן זייער געטליך. לכאורה איז פשט ווי ס'שטייט אין זוהר אויפ'ן פסוק נודע בשערים בעלה דא קודשא בריך הוא, דאיהו אתידע ואתדבק לפום מה דמשער בלביה, כל חד כמה דיכיל לאדבקא ברוחא דחכמתא, ולפום מה דמשער בלביה הכי אתידע בלביה. די שאלה איז נאר צו באמת איז אלעס איין גרויסע ענטיטי נאר דער מקובל טייטשט עס אויס ווי עקסטערע נבדלים, אדער זענען זיי יא באמת עקסטערע ענטיטיעס נאר דער רמבמיסט טייטשט עס אויס לויט זיין טעאלאגיע, אבער מיין גורו זאגט אויף אזעלכע קשיות "למאי נ"מ?"

יעדער האט גורו'ס
רביה"ק, ברוך,
(מי אני איז א גורו..)
ווי בין איך?!

שעפטאל האט געשריבן:יעדער האט גורו'ס
רביה"ק, ברוך,
(מי אני איז א גורו..)
ווי בין איך?!

פתח בכולהו וסיים בחדא

יעדער האט זיך זיין יעדער און זיין וועלט..

איינע פון די צדיקים פלעגט זיך באנוצן מיטן לשון: די וועלט זאגט. האט מען עם געפרעגט: ווער איז די וועלט? וענה בקול רעש גדול: די הייליגע זוהר ובעש"ט

וגם אני בחלומי האב זיך מיין וועלט. מיין יעדער האט גורו'ס!!
יעך בין די לאזער צעווישען זיי...

ברוך שפינוזה האט געשריבן:טריפן אום שבת איז א קיום פון א מצוות עשה דאורייתא שנאמר וקראת לשבת עונג, און ווי מיר ווייסן דאך אז שבת איז די ראשי תיבות פון שׂילאסייבין בשבת תענוג.

גערעכט. און אז איך האב געטייטשט שלא לקרע כסותו ולהיות שוטה אויף דעם אז מ'האט למעשה צו עמבּרעיסן דעם לבוש החומרי, ואין למעלה מעונג, דרש'נט דאך די גמרא בשבת קיג. אויף דעם פסוק בישעיה (נח יג) וקראת לשבת ענג לקדוש ה' מכבד וכבדתו מעשות דרכיך, אויף מלבושים לכבוד שבת ע"ש. (ועכ"כ אז בדף קיט. דרש'נט די גמרא פון דעם פסוק ללבוש נקיה אף ליוה"כ ע"ש.)

ולגבי דעם זוהר (ח"א קג:) וכו' זעהט מען טאקע דעם געדאנק פון Fullmetal Alchemist אז:
One is All and All is One

און אָלטימעטלי קען מען זאגן אז די מיסטיקער און ראציאנאלער לדבר אחד נתכוונו וכל אחד בגוון וסיגנון דיליה. (איך האב דאך אראפגעברענגט אז קבלה, ווי אונז האבן זי, איז טאקע דאך אינפלוענסד פונעם רמב"ם והדייעלעקט עמו.)

ייש"כ וש"י.

שעפטאל האט געשריבן:יעדער האט זיך זיין יעדער און זיין וועלט..

איינע פון די צדיקים פלעגט זיך באנוצן מיטן לשון: די וועלט זאגט. האט מען עם געפרעגט: ווער איז די וועלט? וענה בקול רעש גדול: די הייליגע זוהר ובעש"ט

וגם אני בחלומי האב זיך מיין וועלט. מיין יעדער האט גורו'ס!!
יעך בין די לאזער צעווישען זיי...

מאכסט פראגרעס....

ס'איז נישטא קיין גורו'ס שמורו'ס....


ס'איז דיך מיט דיך און נאכאמאל דיך. נישטא קיין יעדער נישטא קיין לוזער, און אנהייב מיינט מען נאך אזוי אז ס'איז דא די יעדער-איך און די לוזער-איך. מיט די צייט דערשפירט מען די יעדער/איך/לוזער/הייליגער אלס אויף איין מאל, אזא אור וחושך משמשין בערבוביא כמבואר לעיל בדברי @מי אני. נאך אפאר מאל, ווערט די ערבוביא אויכעט אויס, אלעס עוועפארעיט אריין אין nothingness. אלטימעטלי, איז די nothingness די deflation into oneness, דיין גאנצע עקזיסטענס איז איין גרויסע עקזיסטענס, ס'איז נישטא קיין יעדער אדער איך, נישטא קיין דואליזם. איי עסטו פרעגען ווי בלייבט גאט שטעקען אינדערמיט? מיט די צייט ווערט דאס אויך קלאר, די ביסט גאט, די ביסט דיין אייגענע גאט, אינפינעט געטליכקייט עד אין סוף.

און דאס אלעס געשעהנט נישט דוקא טריט ביי טריט. די גאנצע גילוי ליגט אין א יעדען איינציגן גראם פסילאסייבן, פון די ערשטע קאנסאמפשאן ביז די לעצטע אטעם. איז וואס זענען די אלע מדרגות? השגות זענען נישט שטחיות, השגות איז עומק. די האסט עס עקספערימענטירט שוין די ערשטע מאל אויך, האסט די גאנצע גילוי געהאט די ערשטע מאל אויך, ס'ווערט נאר קלארער און טיפער מיט די עבודה איינמאל נאכאמאל. ס'איז גארנישט דא און ס'איז דא אלעס. און וואס מער מ'טוט אין שוועבעריי אלס מער איז מען משיג ביז ס'נישט דא קיין השגות אויך נישט. אפילו נישטא שעפטל מיט גאט.

מ'איז שעפטאל, ס'איז גאט.

Wow wow wow

כ'שרייב איצטער הויעך אויף גרינע גראז
דא אינדערהייעך, פארשטיי איך יעדע'ס ווארט!!

כ'האלט יעצט ביים איך בין גאט... העי, וואס טוהסטו דא יעצט?! יעצט בין איך גאט נישט דו! אה, ס'נישטא קיין איך, נישטא קיין דיך, נישטא אפי' קיין וואלווי מיט גאט!
אה, ניין ס'איז וואלווי, ס'איז גאט..

On a serious note...
די גאנצע מענטש איז נאר די awareness וואס ער פארמאגט. די מער aware מען איז, אלס מער איז מען, דאס איז די עקסיסטענס פון אלעס...!

די מערסטע זעהט זיך דאס אן ביי א בעד טריפ. ביי א גוטע טריפ האט מען השגות, מורא'דיג דערהויבן, מורא'דיגע טריפ, מ'טרעפט זיך טאקע מיט זיך, מ'פעיסט זיך. אבער אויב מ'ווערט "באגליקט" מיט א בעד טריפ, איז אך און וויי ווען מ'ווערט עכט זיך. נישטא ווי צו גיין, נישט קיין אנדערע עקזיסטענץ חוץ דער צופראסקעטער זיך. ס'רייסט יסורים נוראים, קענסט גארנישט טוהן נאר עקסטירען אין דעם צופראסקעטע פארם.

דאס איז אין א נאטשעל די געדאנק אז נאר זיך. מ'איז די גאנצע עקזיסטענץ פון אלעס אויף איין מאל.

פאר די אלע וואס קוקען אזוי נאך די סייקאדעלעריי, להוי ידיעה אז ס'קען גיין עכט שלעכט. אלעס איז דיך און נאר דיך. נישט אז אויב ס'גייט שלעכט איז שלעכט, אין אמת'ן אריין איז דאס שוין איינמאל גוט.

גיי זיי מסביר...

איך האב זייער ליעב שלעכטע עקספיריענסעס, סתם אזוי ווען א צווייטער באוואשט דיך ווייסטו נישט אלץ וויפיל אמת ליגט דערין, אבער ווען דו טוסט זיך אליין באוואשן דאן זעהסטו די אמת'ע זיך מיט אלע גרויליגע פארבן. וואס יא, מ'דארף שטארק נזהר זיין ס'זאל נישט ווערן ווי רבי מענדעלע וויטעבסקער זאגט פארוואס הרואה סוטה בקילקולה יזיר עצמו מן היין ווייל אז נישט קען מען חס ושלום ווערן א חכמתו מרובה ממעשיו, קל וחומר ווען מ'זעהט דעם אייגענעם קילקול אז מ'דארף זיך עפעס אונטערנעמען אויף בעסער צו ווערן, אז נישט קען מען צוקומען צו ייאוש און ס'קען עס נאך ערגער מאכן...

לשם והיתם נקיים.. כ'קען זאגן אויף זיך ווי דער ראפשיצער: כ'האב נישט געמאכט קיין ווערטל אין מיין לעבן..
ס'איז אמת, כ'בין יעצט אויף א טריפ, און כ'פארשטיי.

חדשים שלאגט פאר א הצעה, צו עפענען א נייע אפטיילונג פאר אלעס ארום סייקעדעליקס והמסתעף. עס לאזט זיך שפעקולירן אז עס גייט זיין אסאך וואס צו שרייבן דערויף, ובפרט וויאזוי דאס גייט זיך אנטוויקלען אין די היימישע לאגער און די מערכות ארום דעם. והעיקר, עס זאל זיין א מקום מיוחד צו שרייבן געדאנקען וואס מען זעט/פיעלט/שפירט/חלומ’ט/עקספיריענסט בשעת מעשה.

הנני מביא את עבדי צמ”ח.

חדשים האט געשריבן:חדשים שלאגט פאר א הצעה, צו עפענען א נייע אפטיילונג פאר אלעס ארום סייקעדעליקס והמסתעף. עס לאזט זיך שפעקולירן אז עס גייט זיין אסאך וואס צו שרייבן דערויף, ובפרט וויאזוי דאס גייט זיך אנטוויקלען אין די היימישע לאגער און די מערכות ארום דעם. והעיקר, עס זאל זיין א מקום מיוחד צו שרייבן געדאנקען וואס מען זעט/פיעלט/שפירט/חלומ’ט/עקספיריענסט בשעת מעשה.

הנני מביא את עבדי צמ”ח.

הנה:

http://www.kaveshtiebel.com/viewtopic.php?f=4&t=16436

די סיבה איך האב דאס באשריבן דא, איז וויבאלד עס רירט אָן אויף א רעליגיעזע עקספּיריענס וכעין (כביכול) "שפירן ג-ט", וואס דאס איז דאך די נושא האשכול. ועכ"כ אז די געדאנק פון רעליגיעזע עקספּיריענסעס בכלל, נוצט מען דאך אלס א ראיה למציאות הא-ל.

ובזה האט מיר @חדשים געפרעגט אין אישי, אז טאמער איך האב געשפירט אז "תענוג" איז העכער "חכמה", דאן וואס איז למעשה "תענוג"? האב איך גע'ענטפערט אז ווי איך האב דארט צוגעברענגט פון דר. מעטיוּ דזשאנסאן, איז די עקספּיריענס דערפון ineffable וואס מ'קען נישט (געהעריג) ארויסברענגען מיט ווערטער, און אויך אז איך ווייס טאקע נישט. און ווי איך האב געזאגט איז דאך דאס אויך (להרמב"ם, והוא טעזע של האשכול הלז בכלל) די געדאנק לגבי די מושג פון "ג-ט" אויך. וא"כ איז דאך דאס (אפשר) די געדאנק וואס דער מאור עינים שרייבט בריש פ' וארא:

והוא תענוג כל התענוגים ברוך הוא וברוך שמו חי החיים

וכעי"ז בליקוטי תורה על שיר השירים מהתניא שהבאתי. והיינו אז: "תענוג" = "ג-ט". ולכן כתב המסילת ישרים (פ"א) דהאדם לא נברא אלא להתענג על ה' ע"ש, וויבאלד "ג-ט" איז "תענוג" ומקורו ושורשו. ולפי"ז קומט טאקע אויס אז וויבאלד די געדאנק פון "ג-ט", דאס דערפון וואס מ'קען יא פארשטיין, איז בעצם פשוט (אַן אנדערע טערמין פאר) "דאס פּרינציפּ/קאנצעפּט פון עקזיסטענץ" (צו וואס דער אטעאיסט קען בעצם פונקט אזוי מודה זיין), איז נמצא מזה אז אלעס איז בעצם בשורשו "תענוג". און דאס איז געווען א הכרה בשעת'ן טריפּ. (ווי אויך אז ער ב"ה איז, כביכול, "חי החיים", וממילא "ג-ט" = "חיים", וואס די הכרה ביים טריפּ איז דאך געווען דאס אויך: "לעב!" ובחרת בחיים און עמבּרעיס דאס.)

און אינטרעסאנט איז טאקע אז ווען מ'גוגל'ט דעם דעפיניציע פון "ineffable", ברענגען זיי צוויי אפטייטשן ווי "מ'קען נישט ארויסזאגן מיט ווערטער" און ווי "מ'מעג/טאר נישט ארויסזאגן מיט ווערטער" כעין די שם הוי' ב"ה: ולדרכינו עולה בקנה אחד. (ועיין במו"נ ח"א פס"א.)

ועוד יותר, אז מ'ווייסט נישט וואס "תענוג" איז, איז דאך ביי דעם אויך דא דעם תכלית הידיעה שנדע שלא נדע(ך). און דער נפוצות יהודה בדרוש ט' שרייבט (עפ"י סקראט) אז דאס איז סיי ביי ענין של "ג-ט" און סיי לגבי "חכמה" בכלליות. איז קומט אויס אז ווען מ'זאגט אז "תענוג" איז "למעלה מחכמה" באנו שוב לחכמה גופא. און דאס האט דאך טאקע אריסטו ודעימיה גע'טענה'ט אז מ'קען נישט אנטלויפן דערפון ולאגיק אפילו וואו מ'וויל ממש גיין קעגן דעם בהדיא - די רגע מ'וויל טאקע אָנהויבן מגדיר זיין מיט ווערטער און דיסקאָרס, וואס דיבור ושכל איז דאך דאס וואס מאכט דער מענטש מענטש, איז עס דאך בהכרח ע"י לאגיק וחכמה (ס'זאל דאך מאכן סענס). און ווי איך האב צוגעברענגט שרייבט דאך ר' יוסף אבן כספי בפירושו על המו"נ (ח"ב פי"ב):

כי הַשֵׂכֶל הוא הָאֵ-ל והָאֵ-ל הוא הַשֵׂכֶל

"חכמה/שכליות" = "ג-ט". ונמצא מזה אז אונז זענען צוריק צו דעם אז "ג-ט" = "חכמה" און = "תענוג". און ביי חכמה זאגט דאך קהלת (ז כג-כד, וע"ש באבן עזרא, וידוע דאין מקרא יוצא מידי פשוטו, שבת סג.) כל זה נסיתי בחכמה אמרתי אחכמה והיא רחוקה ממני וגו' ועמוק עמוק מי ימצאנו. וכדכתבתי לגבי ההשוואה בזה (כביכול) בין ענין "ג-ט" וענין "חכמה".

ווי געזאגט, שפירט מען אז "אלעס איז איינס". און "אחד" איז טאקע אלקינו [ענין ומושג "ג-ט"] שבשמים ובארץ איבעראל.

די טעזע פונעם אשכול איז דאך געווען אז שמירת התורה וההלכה איז ל"ד אָנגעוואנדן דייקא באמונה בה' (עכ"פ במובן הפשוט). אבער א מעגליכע השלכה וואס די סייקעדעליק הכרה ב"אמונה" קען האבן אויף שמירת המצות במעשה, איז מקיים צו זיין התורה במעשה כדי צו צוקומען צו די סארט דביקות (עכ"פ למחצה לשליש ולרביע) ע"י עמבּאַדיִד קאַגנישאן, וואס לויטעט אז דאס וואס די גוף טוהט במעשה האט א פעולה אויף די קאגנישאן והכרה במח ובשכל פונעם מענטש. דאס איז די געדאנק פון (חינוך מצוה טז) אדם נפעל כפי פעולותיו. ועיין כאן בדברי הגרי"ד סאלאווייטשיק. (ואולי איז דאס די רמז בהירושלמי בר"ה (פ"א ה"ג) עה"פ (ויקרא כב ט) ושמרו את משמרתי אני ה', אני הוא ששמרתי מצותיה של תורה תחילה ע"ש. והיינו, אז צוצוקומען צו א הכרה אין דאס מושג פון "ג-ט", דעם "אני" פון כביכול "ג-ט", איז ע"י שמירת התורה במעשה וואס איז דאך ממש א חלק שבו כביכול ממש. אזא געדאנק פון "קוב"ה ואורייתא חד הוא", ווי אויך דעם (איכ"ר פתיחתא ב) "הלוואי אותי עזבו ותורתי שמרו, מתוך שהיו מתעסקין בה המאור שבה היה מחזירן למוטב". ווי אויך אז (ברכות ח.) מיום שחרב בית המקדש (והקרבת קרבנות, מיט די רעליגיעזע עקסטעסי וואס קען לכאורה סתם אזוי מער מיטקומען מיט קאָלטיק סארט וואָרשיפּ [די ווארט "קאָלט" דא מיינט נישט די סאציאלאגישע דעפינישאן דערפון אויף א גרופע]) אין לו להקב"ה בעולמו אלא ארבע אמות של הלכה בלבד ע"ש, והיינו כדי צו צוקומען צו א רעליגיעזע עקספּיריענס בענין "ג-ט" ובלא סמים.) וכמובן ליגט אונטער דעם אויך דעם געדאנק אז ס'דא למעשה אמת אין אנדערע רעליגיעס אויך, מיט די וועג ווי אזוי זייערע מעשים, עפ"י זייער רעליגיע, ברענגען זיי דאך צו צו עפעס אַן עמבּאַדיִד קאַגנישאן הרגשה והכרה דערין (ואגב, ידוע הרמב"ם בפי"א מהל' מלכים). און מ'קען זאגן אז אפילו דער סעקולארער, אומרעליגיעזער, הומאניסטישער, און עטישער אטעאיסט האט דאס אויך, און ווי איך האב דא געשריבן לבסוף:

מי אני האט געשריבן:‏מען פארשטייט אז דער מאראלישער אטעאיסט העוסק בחכמה ובמושכלות איז א גרעסערער ״מכיר ועובד ה׳״ ווי דער שטארק גלויביגער טעראריסט וואס הרג׳עט מענטשן בפירוש בשם רעליגיע והשם (אזא סארט ״הלואי אותי עזבו ותורתי שמרו״). ודון מינה וכו׳.

זיין עוסק זיין אין מאראלישע/עטישע התנהגות וחכמה קען אים אולי אויך געבן די עמבּאַדיִד קאַגנישאן והרגשה הנ"ל. (וידוע אויך אז ס'איז סתם אזוי דא די מושג פון "ספּיריטואל אבער נישט רעליגיעז", ועיין באשכול זו.) און ווי צוגעברענגט, איז דאך אויך "ג-ט" = "מאראל". ולכן טאקע, אז "ג-ט" = "מאראל" און = "חכמה", ענדיגט צו דער רמב"ם דער מו"נ (ח"ג פנ"ד) אז הגם "חכמה" לשלעצמה איז מער ווי מדות ומאראל, קען אבער נישט זיין א חכם וואס איז נישט מאראליש, כיון דאחד הם לבסוף (דר. מנחם קעלנער האלט אז דער רמב"ם איז נישט גערעכט געווען דערמיט און ער ברענגט זיך א ראיה פון מארטין היידעגער), ווי אויך פארקערט אויך נישט אז אין בור ירא חטא (אבות פ"ב מ"ה, וע"ש בפיה"ש להרמב"ם).

*

ואגב, לגבי דעם תכלית הידיעה שנדע שלא נדע, איז מיר געווען אינטרעסאנט ווי זיי ברענגען צו, אין די קאנטעקסט פון עקספּערטיִז (און דעם באקאנטן דאָניִנג-קרוגער עפעקט):

ולסיים (עוד), דער אינדיאנער מיסטיקער מעהער בּאַבּאַ (שעשה עצמו אלוה? ) האט גע'טענה'ט לגבי רעליגעזיע עקספּיריענסעס דורך סייעדעליקס: אבער דאס קען אריינגיין אינעם באקאנטן is-ought פראבלעם פון דוד הום: דאס אז עס "איז" אזוי, און מ'זעהט/שפירט דעם געדאנק פון "ג-ט" און אינפיניטי/אין סוף דורך דעם, זאגט גארנישט אויף וואס עס "באדארף" ווען צו זיין. הגם, אויף דעם קען מען זאגן אז אינעם מושג פון "ג-ט" זענען און דארפן דעם "איז" און "באדארף" אספעקטן זיין איינס און דאס זעלבע, וויבאלד מאראל איז עצמותו ית' כנ"ל פונקט ווי חכמה. ועיין כאן בדברי דר. טערענס פּעלענהום. און דאס ליגט אויך אונטער די געדאנק פונעם מעטאפיזיקער דזשאן מקטעגערט'ס טענה קעגן גלייבן במציאות הגיהנום (די אָלטימעט שלעכטע טריפּ...) ע"י גילוי ורוה"ק.

אבער דאס איז דאך א טענה עפ"י חכמה, וממילא פירט דאס ווייטער אריין צי איינמאל מען נעמט סייקעדעליקס, און מען דערזעהט זיך "העכער" חכמה כנ"ל, איז דאך דאס שוין נישט קיין טענה. והוא כעין הטענה/תירוץ אז אויב נעמט מען אָן אַבּסאלוטע אַמניפּאָטענס פאר ג-ט, און וואו ער איז ניטאמאל כביכול געבינדן צו חוקי לאגיק אויך נישט, דאן איז נישט שייך צו פרעגן קיין שום קשיא פון א סתירה נגדיו - וויבאלד לאגישע סתירות זענען נישט קיין שום פראבלעם אין זיין קאנטעקסט. ולכאורה ה"ה בזה: אז מ'קומט צו צו "העכער" חכמה ולאגיק, איז דעמאלטס נישט שייך צו פרעגן א לאגישע קשיא נגדיו/נגד המושג "ג-ט", איבער אט די דרך פון צוקומען, אז עס איז א (לאגישע) סתירה מיט עצמותו מיניה וביה; לאגיק איז דאך נישט קיין פראבלעם דא. (און דאס אז מ'פארענטפערט דאס אז "עס איז נישט קיין פראבלעם", וואס דאס איז דאך ווייטער לאגיק, איז ממבטינו אין אונזער קאנטעקסט; אונז קענען טאקע נישט אנטלויפן דערפון וכנ"ל מאריסטו. ס'קען אבער אולי ווערן שטארק סעלף-רעפערענשאל ווייטער און ווייטער.)

און עס קומט אויס אז סייקעדעליקס געבט נאך א הכרה דערין איבער די גבולות עד שהרשית להתבונן, און וואו מענטשליכע לאגיק ברעכט אונטער און מ'קען נישט מתבונן/חוקר זיין ווייטער, פשוט מכח היותו אדם חומרי וקשרו ההכרחי (וואס "הכרח" איז ווייטער לאגיק) לחוקי הלאגיק.

איך האב געקלערט אז א טעזע פון די אשכול איז אז אויף די שאלה, ״דו גלייבסט אין ג-ט?״, איז נישט שייך קיין תשובה פון ״יא״ און אויך נישט א תשובה פון ״ניין״; עס איז כעין פרעגן, ״דו גלייבסט אין /-0ם'ןק/]םןיע?״, וואס די איינציגסטע תשובה וואס איז שייך צו אזא פראגע איז ״וואס?״. ולהרמב״ם איז אט דאס די הכרה צו וואס א מענטש א חכם דארף צוקומען - טאקע אט די פראבלעם פון רעליגיעזע שפראך.

ולפי״ז האב איך געקלערט א רמז אז דאס איז די פסוק מרמז מיט (דברים י יב) ועתה ישראל ״מה״ ה׳ אלקיך ״שואל״ וגו׳. און די גמרא בברכות לג: זאגט אז דאס איז געזאגט געווארן כלפי משרע״ה ע״ש. און צו אים איז געזאגט געווארן דורך ג-ט ב״ה (שמות לג כ) כי לא יראני האדם וחי. והיינו הרמז אז ביים ענין ומושג פון ״ג-ט״, וואס מ׳קען נישט משיג זיין און דן זיין דערויף, איז די תשובה אויף א ״שאלה״ בזה לבסוף דאס ווארט ״מה״.

ווי אויך קען מען מיט דעם מרמז זיין הפסוק אצל שלמה המלך (מלכים א ג ה) בגבעון נראה ה׳ אל שלמה בחלום הלילה ויאמר אלקים ״שאל מה״ אתן לך. והיינו, אז בעת שנתן הקב״ה חכמה לשלמה, בא הרמז אז מיט דעם אלעם אויף א ״שאלה״ בענין אלקים, קען די תשובה נאר זיין ״מה״. וכן מש״כ (משלי ל ד-ה) מה שמו ומה שם בנו כי תדע כל אמרת אלוק וגו׳. והיינו נמי אז בענין אמירה בענין מושג אלוק, איז נאר שייך א תשובה פון ״מה״.

ווי אויך איז ידוע אז ״המלך״ אין מגילת אסתר איז מרמז להקב״ה. ולכן אפשר לרמז (אסתר ה ו) ויאמר המלך לאסתר במשתה היין ״מה שאלתך״ וגו׳. והיינו, אז א ״שאלה״ בענין די מושג פון ״ג-ט/המלך״, קען נאר פארענטפערט ווערן מיט א תשובה פון ״מה״. און דאס איז וויבאלד די גאנצע מושג איז אינהערענטלי ״מוסתר״ ומכוסה.

מ׳קען אויך אולי טייטשן עפי״ז אז שאלת הַתַּם איז דאך (שמות יג יד) והיה כי ישאלך בנך מחר לאמר מה זאת ואמרת אליו בחזק יד הוציאנו ה׳ וגו׳. דא פרעגט דער שואל דעם ״מה״ און מ׳ענטפערט אים איבער ״ג-ט״ וכביכול מעשיו. דעריבער זאגט דער פסוק אין דברים (חי יג) תמים תהיה עם ה׳ אלקיך. והיינו, אז בענין מושג ה׳ אלקיך, דארף די תשובה דיינער זיין דעם ״מה״ אזוי ווי דעם שאלת התּמים.

ולכן קען מען אפשר זאגן נאך א רמז אז דעריבער הייבט זיך (ווי נישט) אָן תפילת שחרית, וואס איז כעין א גישה ודביקות צו דעם גאנצן פארנעפלטן מושג פון ״ג-ט״, מיט׳ן פסוק פון (במדבר כד ה) ״מה״ טובו אהליך יעקב. והיינו הרמז אז די מושג פון ״ג-ט״, צו וואס מ׳גייט יעצט צו עוסק צו זיין בדביקות, איז מוצנע ומכוסה מאת האדם (וואס די פסוק פון מה טובו איז מרמז לצניעותן של ישראל, וכדפירש״י שם בפ׳ בלק ע״ש), און עס הייבט זיך טאקע אָן מיט ״מה״, וואס דאס איז די איינציגסטע תשובה שייך אויף א שאלה בענין זה.

ובזה נמי אפשר לרמז (מלכים א יז חי) ״מה״ לי ולך איש האלקים. והיינו, אין איש אלא הקב״ה (סנהדרין צג.), אז א שאלה איבער ״ג-ט״, ״איש האלקים״, קען נאר פארענטפערט ווערן מיט א תשובה פון ״מה״.

‏מ׳קען מסתמא טייטשן נאך אסאך פלעצער בתנ״ך מיט דעם ״מה״ (ואולי גם תיבת ״הם״).

און אז מ׳קוקט דאס אלעס אָן ווי פורים תורות/טייטשן, האב איך דאך צוגעברענגט דעם טייטש בענין (מגילה ז:) מיחייב איניש לבסומי בפוריא עד דלֹא ידע, אז די ווארט "ידע" אליינס איז ר"ת ע'ד ד'לא י'דע, ווייל די געדאנק דערין איז אז תכלית הידיעה שנדע שלא נדעך. און דאס גייט בעצם ווייטער און ווייטער אינפיניטלי, וויבאלד בתוך יעדעס "ידע" איז ווייטער דא אַן "עד דלא ידע", וכן הלאה. איז דאך בפורים טאקע מרומז דעם געדאנק פון העדר הידיעה בענין זה. ובפוריא בסתם טרעפט מען (ב״מ כג:) אז מ׳דארף דרייען מיט׳ן צינג ומשנה זיין און נישט ענטפערן קלאר/ריכטיג, וע״ש במהרש״א.