חסידות סקווירא - איר מהלך אין עבודת השם

[יאיר]

חקרן, דו פרעגסט א מיינונגסלאזע שאלה. ווילסט וויסן וואס איז די מהלך אין עבודת ה' אין סקווירא? אט וועל איך דיר זאגן. געווען א וואוילער איד א בנש"ק און יודע ספר מיט'ן נאמען ר' יעקב יוסף טווערסקי. נאך די מלחמה ווען אסאך פון די פריערדיגע יודע ספרים און בנש"ק'לעך זענען ליידער אומגעקומען, איז ענטשאנען א שטיקל וואקום, און אזוי האט ר' יעקב יוסף געפינען א מקום להתגדר בו. היות ער איז געווען מער א תמימות'דיגער און איידעלער סארט איד, האבן זיך געקלאמערט ארום אים אנדערע וואוילע און איידעלע אידן, לאו דוקא די גרעסטע שפיץ קעפ, וועלכע האבן זיך דערקלערט אלס זיינע חסידים. נאכדעם האט ער געגרינדעט א שטעטל וואו זיינע אנהענגער האבן זיך אהינגעצויגן און וואו זיי וואוינען ביז'ן היינטיגן טאג, זיי פירן זיך לויט די מנהגים פון סקווירא, זיי לערנען די ספרים פון די זיידעס פון זייער פארשטארבענעם רבי'ן, און זיי האלטן איין די תקנות, וואס אימער דאס זאל נאר זיין, פון זייער פארשטארבענעם רבי'נס זון.
דאס איז דער מהלך אין עבודת ה' פון סקווירא, ודון מינה ואוקי בסאטמאר בעלז פאפא צעהלים וויען באבוב.

[מנשה לוסטיג]

ויפשיטו את יוסף

[איך אויך]

יאיר כ'זעה עס עקזיסטירט א היפשע געפ אין דיינע ידיעות. די ווארימע אידן וועם די רעכנסט אויס זענען א גרויס חלק געווען בעלזער חסידים וואס האבען עם געזוכט מחזק צו זיין און זיך אליינס אנווארימען.

עס איז טרויעריג באקאנט אז ווען דער היינטיגער האט איבערגענומען האט מען זיך ארויסגעלאזט אויף א טעראר אקציע צו מאכן סקווער בעלזאריין (און בעצם נישט נאר בעלזא נאר אפילו זיין אייגענע גאר חשובע שוואגער מראכמסטריווקא האט מען אויסגעציפט צרות ביז ער האט אפגטראגן) און נאר ווער עס האט געשוואוירן בלינדע טריישאפט צום אדמור האט מען פארשוינט ,טאקע דא היבש משפחות דארט וואס שטאמן במקורו פון בעלזא.

[יאיר]

חסידישע פאליטיק איז נישט מיין עקספערטיז. אבער כ'זע נישט ווי אזוי דאס טוישט דעם בילד. דער מאמר חז"ל "בא היטלער ובלבל כל החסידים" איז נישט געזאגט געווארן בלויז אויף סקווירא.

[איך אויך]

מה הקשר?

[חקרן]

יאיר:

עס איז זייער שיין וואס דו זאגסט, אבער לויט ווי מיר ליינען פון מנשה טאג איין טאג אויס, זעען מיר אז דארט איז עפעס אנדערש, ס'איז דא עפעס א דרך, א מהלך וואס נאר זיי טראגן און זיי זענען די פאן טרעגער דערפון. איך פראביר צו דערגיין דעם דאזיגן דרך פון וואס מנשה רעדט. ס'איז שוין אריבער פיר בלעטער, יעדער קראצט אבער קיינער קומט נישט אפיר מיט דעם דרך פון וואס מנשה פארקויפט, אז נאר אין סקווירא געפינט זיך עס.

אגב, סאטמאר פארמאגט א מהלך, געבויט על דרך הקנאות והתנגדות לציונות וכל דברים חדשים - באבוב פאררופט זיך אלס די פאן טרעגער פון צאנז וואס טראגט אן אייגנארטיגער מהלך. ווידער פאפא, צעהלים און וויען דערקלערן זיך אפיציעל אלס קהילה און נישט אלס חסידות מיט א דרך אין עבודת-השם.

[יין שרף]

ויפשיטו את יוסף

כ׳האב מיר געוואונדערט פארוואס דו רופסט אים כסדר די ״קדוש יעקב״...

[יאיר]

יאיר:

עס איז זייער שיין וואס דו זאגסט, אבער לויט ווי מיר ליינען פון מנשה טאג איין טאג אויס, זעען מיר אז דארט איז עפעס אנדערש, ס'איז דא עפעס א דרך, א מהלך וואס נאר זיי טראגן און זיי זענען די פאן טרעגער דערפון. איך פראביר צו דערגיין דעם דאזיגן דרך פון וואס מנשה רעדט. ס'איז שוין אריבער פיר בלעטער, יעדער קראצט אבער קיינער קומט נישט אפיר מיט דעם דרך פון וואס מנשה פארקויפט, אז נאר אין סקווירא געפינט זיך עס.

אגב, סאטמאר פארמאגט א מהלך, געבויט על דרך הקנאות והתנגדות לציונות וכל דברים חדשים - באבוב פאררופט זיך אלס די פאן טרעגער פון צאנז וואס טראגט אן אייגנארטיגער מהלך. ווידער פאפא, צעהלים און וויען דערקלערן זיך אפיציעל אלס קהילה און נישט אלס חסידות מיט א דרך אין עבודת-השם.

סאטמאר קענסטו אפשר זאגן אז זיי שטעלן זיך ארויס אלס מכלומר'שטע קנאים (באמת איז דאס שוין היינט אויך גארנישט מיט נישט, קיינער קימערט זיך נישט וועגן די ציונים דארט) אבער וואס גענוי איז די אייגנארטיגע מהלך פון באבוב? אפשר אז זיי גייען צו דין תורה ווען מען קריגט זיך?
וואס מנשה'ס דרך איז האט ער שוין מסביר געווען. עפעס וועגן שבע מידות און מאור עינים. אפשר אין די כאריזמאטישע מאמוארן ח"ב וועט שטיין מער באריכות.

[מנשה לוסטיג]

טייערע חקרן, דאס בעסטע וואלט געווען ווען מיר רעדן פנים אל פנים, אויב דו ווילסט באמת הערן דברים נכוחים, אבער אויב דו ווילסט סתם דא דרייען בלעטער, וועסטו אוודאי נישט קומען צו מיר הערן.
איז פרעג אויף קליין געלט, וועל איך דיר ענטפערן קליין געלט.
אונזער רבי איז די נענטסטע אייניקל בדור הזה צום בעל שם, דער זיבעטער דור, און ער האט נישט פארגעסן דעם דרך הבעל שם ווי אין סאטמאר, ער האט נישט אריינגעשטעקט די נאז און געדרייעט מחלוקת מיט קיינעם, אדרבה, ער איז אין א משפחה וואס איז זייער זייער שווער, נאך היינט, נישט צו ווערן אינוואלווד אין מחלוקת, און ער האנדעלט עס זייער זייער שיין, ער איז פאקטיש נישט צושלאגן מיט 'קיינעם'.
ס'נישטא קיין איין קהילה וואס קען זאגן אז סקווירא איז אפציעל אין א קריג מיט זיי.
מיר האבן א מסורה וואס איז ריין און גלייך פונעם בעל שם אליין, און מיר זענען נישט גרייט עס צו פארטוישן פאר דעת בעל הבית.
יא מיר זענען אויטענטיש און נישט שתי פנים, ביי אונזער רבי אין שטוב קען יעדע יודישע נשמה אריינקומען, אויסער א מסור, און א מסרב לבית דין.
וועסט ווייניג הערן א סקווערער זאל רעדן וועגן יענעמס גארביטש, און וועסט אלץ הערן פרעמדע שלעכטע אויגן קרומען ווי היטלער אויף דעם אדמת קודש ויושביה, וואס בליהט ווי א הערליכע בלום על אפם וחמתם כי רבה היא

[berlbalaguleh]

שמעקעדיג: אויף דיין צווייטן מאמר, אין ענטפער צו "אדנירם". דער חילוק פון סקווירא און אנדערע מקומות. למשל סאטמאר. ווען דער סאטמאר'ע רבי הרה"צ ר' יואל טייטלבוים זצ"ל איז נאך געווען בתוקפו איז נישט געווען קיין שום ענליכע זאכן צו סקווירא. ערשטנס האט מען איהם נישט פארגעטערט. (די פארגעטערונג האט זיך אנגעהויבן נאך זיין סטראוק. ווען הרב סענדער דער דייטש און זיין פראפאגאנדע מאשין האבן מחליט געווען אז מ'דארף ארויפארבעטן די גדלות פונ'ם רבי'ן מכח כמה טעמים הכמוסים עמו.). אויך האט ער מיטגעהאלטן אלע עניינים פון דער נאנט. ער האט זיך נישט געמאכט ווי ער פליעט אין הימל. נאר ער איז טאג-טעגליך געווען אין נאנטן קאנטאקט מיט די בעלי בתים אין ביהמ"ד און מיט די בחורים אין די ישיבה און ת"ת. און אויב מ'האט געדארפט מאכן ארדענונג האט ער גאנץ גוט געוואוסט וויאזוי צו מאכן סדר. אפילו מיט שרייען און בייזערן זיך און געבן פסקים. אודאי און אודאי האט מען נישט אפגעטון כל מיני רשעות אין זיין נאמען, און אויב מ'האט איהם דערציילט דערפון האט ער זיך געמאכט תמ'עוואטע...אז "ער וועיס נישט"..!
און מ'האט אויכעט נישט אויסגעלאשן די לייטס ביי קידוש לבנה און געזונגען א פסוק...רבינו יואל מלך ישראל חי וקיים...!
ביי בעלזא איז געווען א לאנגיעריגער גבאי ר' שלום פויגל ז"ל וועלכער האט זיך נישט געלאזט שפייען אין די קאשע. און ער האט מסדר געווען וועמען מ'האט געדארפט. אבער דער בעלזער רב זצ"ל איז געווען אויסגעטון פון די וועלט און ער האט זיכער נישט געשיקט אדער געהעיסן (אנטשולדיגט.) פאר זיינע לאבוסעס אז זיי זאללן מאכן טעראר. ס'איז אפשר געווען טעראר. אבער ס'איז זיכער נישט געקומען פונ'ם רב...משא"כ....איך לאז א יעדן אויספיהרן...כ'האב גארנישט געזאגט. ממילא וועל איך נישט דארפן גארנישט מעקן...!

[מנשה לוסטיג]

דו האסט גערעדט אויף סענדער דייטש, און ר' שלום פויגל, גיי מיט א מנין על קברו און בעט עהם איבער, אז נישט ביסטו מוחרם מטעם החפץ חיים, פארן באשמוצן א נפטר בחינם

[חקרן]

יאיר...

איך האב נישט געזאגט אז באבוב האט א מהלך, נאר אז זיי שטאמען פון צאנז, וואס צאנז האט אויסדריקליך א מהלך. ואת"ל האט באבוב אויך א מהלך, טאקע א בעל-בתיש'ער, עס איז מער ווייניגער געבויט אויף שלום, זינגען, זיך נישט צופיל אנשטרענגען, מאכן עקסערסייז און לייגן א דגש אויף בעל-בתיש'קייט. ווערטלעך אין א זייט, באבוב איז כלומר'שט דער פאן טרעגער פון שלום און איידלקייט, און דאס איז וואס זיי פארקויפן. ס'איז א סארט מהלך, טאקע זייער בעל-בתיש און אפשר אפילו פלאטשיג, אבער פארט א דרך...

אבער סקווירא... נאך פינף בלעטער מישן דעם טאפ און זיך נאכפרעגן, קומען מיר ארויס אז דער דרך אין סקווירא איז צו זאגן מער ווי טון, וליתר ביאור מיינט דאס ארבעטן אויף די ז' מידות און סקווירא איז אנדערש פון אנדערע מקומות, דערמיט וואס מען דארף טון יעדע מידה מיט א שטארקקייט, חסד מיט א שטארקקייט (?), גבירה מיט א שטארקקייט, תפארת (וואס מיינט דאס?) מיט א שטארקקייט, און אזוי ווייטער אלע מידות. דאס איז דער דרך פון סקווירא.

האמנם?

...
מנשה מיטן בעל עגלה האקן, אבער איך מוז שוין לויפן. ביינאכט וועלן מיר ליינען וואס זיי שרייבן און ענטפערן.

הצלחה.

[מנשה לוסטיג]

האב איך דיר נישט געזאגט חקרן גדול, אז מיר האבן גארנישט צוגעלייגט, אלעס שטייט שוין געשריבן אינעם הייליגן ספר מאור עינים. אז דו ביסט פויל צו עפענען און לערנען וואס מיינט תפארת, מאך נישט חוזק פון דעם מידה, און טראכט אז איך בין מיסטער תפארת. עקסקיוז מי! הייב דיך אויף, און לערן אויס א שטיקל מאור עינים, און פארצייל מיר אז דו פארשטייסט נישט וואס דארט שטייט, וועסטו שוין זען אז איך רעדט זייער קלאר, נאר דו ווילסט עפעס אנדערש הערן, עפעס וואס שטייט נישט אין מאור עינים, נאר אין די היינטיגע בלעטערלעך וואס זענען ביזי מיט אלעס אויסער די עיקר, אויסער די אור החסידות די קיום פונעם עם הנבחר בקץ הגאולה.

[berlbalaguleh]

דו האסט גערעדט אויף סענדער דייטש, און ר' שלום פויגל, גיי מיט א מנין על קברו און בעט עהם איבער, אז נישט ביסטו מוחרם מטעם החפץ חיים, פארן באשמוצן א נפטר בחינם

)(וויאזוי מאכט מען גרויסע סמייליס...?)

[ליטוואק פון בודאפעסט]

פארפאלן, אז מ'איז געבוירן מיט וואס מ'איז געבוירן, פארלירט מען עס קיינמאל.

ביז מ'באקומט יסורין, עי' לעיל

[חקרן]

אונזער רבי איז די נענטסטע אייניקל בדור הזה צום בעל שם, דער זיבעטער דור, און ער האט נישט פארגעסן דעם דרך הבעל שם ווי אין סאטמאר, ער האט נישט אריינגעשטעקט די נאז און געדרייעט מחלוקת מיט קיינעם, אדרבה, ער איז אין א משפחה וואס איז זייער זייער שווער, נאך היינט, נישט צו ווערן אינוואלווד אין מחלוקת, און ער האנדעלט עס זייער זייער שיין, ער איז פאקטיש נישט צושלאגן מיט 'קיינעם'.
ס'נישטא קיין איין קהילה וואס קען זאגן אז סקווירא איז אפציעל אין א קריג מיט זיי.
מיר האבן א מסורה וואס איז ריין און גלייך פונעם בעל שם אליין, און מיר זענען נישט גרייט עס צו פארטוישן פאר דעת בעל הבית.
יא מיר זענען אויטענטיש און נישט שתי פנים, ביי אונזער רבי אין שטוב קען יעדע יודישע נשמה אריינקומען, אויסער א מסור, און א מסרב לבית דין.
וועסט ווייניג הערן א סקווערער זאל רעדן וועגן יענעמס גארביטש, און וועסט אלץ הערן פרעמדע שלעכטע אויגן קרומען ווי היטלער אויף דעם אדמת קודש ויושביה, וואס בליהט ווי א הערליכע בלום על אפם וחמתם כי רבה היא

און ממילא?

[חקרן]

לאמיר דיר פרעגן מנשה, איין שנעלע שאלה:

איז סקווירא די איינציגסטע וואס האט דער דרך הבעל-שם-טוב? אלע אנדערע חסידות'ן (אויסער סאטמאר) האבן נישט ארויס דעם דרך הבעל שם אזוי ווי אין סקווירא? - דו האסט געשריבן אז סקווירא איז דער טרוים פון דעם בעל-שם-טוב! - מיינט דאס אז ביים בעל-שם-טוב אין בית-המדרש האט אויסגעקוקט אזוי ווי אין סקווירא?

[berlbalaguleh]

לאמיר דיר פרעגן מנשה, איין שנעלע שאלה:

איז סקווירא די איינציגסטע וואס האט דער דרך הבעל-שם-טוב? אלע אנדערע חסידות'ן (אויסער סאטמאר) האבן נישט ארויס דעם דרך הבעל שם אזוי ווי אין סקווירא? - דו האסט געשריבן אז סקווירא איז דער טרוים פון דעם בעל-שם-טוב! - מיינט דאס אז ביים בעל-שם-טוב אין בית-המדרש האט אויסגעקוקט אזוי ווי אין סקווירא?

חקרן:...

[געוואלדיג]

די שאלה איז איז א ערנסטע שאלה, ר' מנשה לאמיר פארשטיין דייין רבי איז די נענטסטע אייניקל צום בעש"ט, און מהאי טעמא איז וואס, איך בין נישט דא לקנטר אבער דער בעש"ט האט געהאט שישים גבורים האבן זיי נישט געקענט זיין דרך האבן זיי דאס נישט איבער געגעבן פאר זייערע אייניקלעך? איז דער תולדות, מאור ושמש און קדושת לוי און בוצינא קדישא, אלע די זעלבע וועג אין חסידות? ניין אלע זענען חסידות אבער יעדער מיט זיין וועג און כאטש זיי אלע האבן מקבל געווען פון הבעש"ט ותלמידיו, סא פשוט זיי אונז מסביר אדער סיי וער זאל מסביר זיין מיט וואס איז די סקווירא מהלך אנדערש פון די בארדיטשובער און די פשיסחא מהלך וכדו',
א דאנק.

[diff]

זעט אויס אז זיי זענען דאס עכטע ממשיכי דרך חסידות. אז דער ליטפיק קען נישט קומען צו זיך

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מ'רעדט און רעדט פון בע"ש, אז ביי אונז איז נישט נשתכחה און מ'געדענקט עס נאך, אבער למעשה וואס איז דער דרך קען איינער זאגען? אז דו האסט עס נישט פארגעסען, זאג שוין. און אז מ'קען קוקען אין מאור עינים (ער איז דאך נישט געווען דער נענסטע תלמיד צו אייניקעל, ט'פון ווי האט ער דער משפט הבכורה מער ווי דער תולדות צו תניא צו ליקוטי מוהר"ן?) וואס איז דער נאנטער מסורה וויכטיג? און אגב, נארמאל א נאנטע אייניקעל הייסט'ס אז ס'איז דא א פאר בן זקונים'ס דארט, וואס געדענקען נישט קיין סאך פון די מסורה זייערע, א שטייגער ווי דער קאלאראשער רבי זצ"ל וואס איז פאריתומ'ט געווארען אלס יונגער בחור נאכ'ן זיין א שטיק צייט אפגעשיידען פון טאטע'ן און הויף, און קיין סאך קען נישט האבען געהאט געזייגט פונ'ם מסורה זייערע. ממילא איז דער נאנטשאפט סתם עפעס צו רעדען דערוועגען, אבער נישט קיין פראקטישע נושא.

און דער נישט מישען אין פאליטיק קען אמאל זיין א סתירה צו דעם אז א מסרב לבא לבי"ד מעג נישט אריינקומען ביי איהם אין שטוב. ווי איז ער מיישב דער סתירה?

אן אינטרעסאנטע צושטעל צווישען סאטמאר און סקווער. ווען סאטמאר וויל אויפווייזען אז זייער רעבע איז דער גרעסטע וכדו', און זיי ווייסען אז זיי קענען עס נישט אויפווייזען, וואס טוט מען? מ'דרייט אזא שמועה אז 'דער רעבע זי"ע איז געווען איינץ אין דער וועלט אין שמירת הברית'. גיי לייקען עס. דו ווייסט דען וואס א צווייטער איז? דו ווייסט דען וואס טוט זיך ביי איינעם אונטער'ן קאלדערע? אזוי אויך ווען מנשה וויל זאגען אז די סקווערע זענען די עם הנבחר ממש, זאגט ער וועגען אמונה און בטחון. פון וואנעט ווייסט מען וואס טוט זיך ביי יענעם אין הארצן? ווער זאגט דיר אז אין א צווייטע ארט איז דאס אנדעריש?

[סאו וואט]

סקווירא איז בשלום מיט יעדער איינער, פרעג דער אומאן'ער ברעסלעבער אויב ס'איז אמת?..
סקווירא לערנט מאור עינים, פשיהא, כאילו זיי האבען קאפירייט דערויף, און נאר זיי פארשטייען עס, ווטאס שטייט דארט, אז אויב לערנען המחליף פרה בחמור איז גרויס, אודאי עס אויסצופירען בפועל על דרך התורה זעכער גרויס, יא, דאס טוט טאקע דו סקווירא רבי בפועל, א מחליף פון פרות און חמורות.

דער דרך פון סקווירא לדעתי, פון מיין בליק ווי אזוי איך האב עס ארויס, איז דא האט דער רבי געקאכעט, דא האט ער געברענט, דא האט ער עס 'מורא' צו זאגען נאר דער ר' זושא זאגט עס שוין, דא האט ער זיך אויסגעדריקט, דא האט ער גערעד אפילו ער איז נישט געוועהן א רעדנער, דא וויל ער כלל נישט זאגען ווייל זיין טאטע האט עס נישט געזאגט, און ער ב"ה נעמט אפ גריסען פון איבער דער גאנצע וועלט, און ווי האט ער געפארצט?

און דער דרך הבעש"ט איז: סטעידזש ביי ברכת החמה, שריפת חמץ, תשליך, און יעדער צודרייטע מעמד,
דער חסידות בה"א הידועה וואס לאזט זיך קאסטען דאס מערסטע פאר ברעינוואש, שרייבערס, דו וואך און דו בליק, פראפעגאנדע, אדרבא מאכטס א ריסערטש.

אה, זיי האבען א באזונדערע דיילאג מיט אליהו הנביא..

ס'איז לכאורה דאס איינציגסטע חסידות וואס האט נישט עפעס וואס צו פארקויפען. חוץ פלאטשיקייט און אמונת צדיקים.

זייער זלזול און תורה, כבוד התורה, תלמידי חכמים איז אויף עפעס אן עקעלדיגע פארנעם מאז היתה ישראל לגוי, אז ווי א גרויסע ת"ח מען זאל זיין, דארף מען זיך מכניע זיין צו זייער אפגעטער, א פחד, מיט התדבקות ביטול היש. א פחד ווי מ'קען דארט צו קוקען א עלבון התורה.

[ציבעלע-קיגל]

חסידות סקווירא - איר מהלך אין עבודת השם

צוקוקענדיג ווי אזוי זיי פירן זיך אויף, בין איך נישט אזוי זיכער אז זיי האבען בכלל א מהלך אין עבודת השם. זענען זיי אינטעריסירט אין דער באשעפער? ער איז דאך נישט דער רבי