קאווע שטיבל

לרגל דעם אפצייכענונג פון פונקטליך איין יאר, פון ווען איך בין אריין אין שערי ק"ש [י' ניסן תשע"ה], וועל איך אנהייבן אן אשכול.


שטעלט אייך פאר, איר לערנט א חסיד'יש ספר, און פלוצים באמערקט איר א שטיקל וואס וואלט אריינגעפאסט אין א משכי'לישן בוך, ענדערש ווי אין הייליגן ספר. וואס וואלט איר געטון? גארנישט, ווייל פון זיך שאקלן מיט נאסע פאות אינעם חסיד'ישן ספר וואלט מען ניטאמאל באמערקט די 'לינקע' שטיקלעך.

דאס מיינט אבער נישט אז זיי זענען נישט דא. מען דארף זיי פשוט אויפזוכן, און לאמיר טאקע פאראייביגן דעם אשכול אלס פלאץ מקבץ צו זיין נדחים, און עווענטועל וועט ארויסקומען א 'ליקוט מספרים הקדושים'...

---

לכבוד פסח הבעל"ט, וועל איך ברענגען א שטיקל אויף פסח.

חז"ל זאגן אין מדרש רבה אפאר מאל, אז כלל ישראל איז ארויסגעראטעוועט געווארן פון מצרים וויבאלד זיי האבן אנגעהאלטן זייער מסורה: 'שלא שינו את שמם, לשונם, ומלבושם'.

נו, 'שמם' פארשטיי איך, 'מלבושם' פארשטיי איך אויך, אבער 'לשונם'? וואס גייט מיך אן וועלכע שפראך זיי רעדן?

---

זאל סקולענער רבי פרעגן אזא שאלה, הענגט מען אים גלייך אויפן סלופ.
כ'רעד שוין נישט פון אונז אונגארישע מיט די מיהאלאוויצע תקנות. ס'דעך יסודי הדת ממש. טפוי!

וואס זאל איך אבער טון, אז נישט מער און נישט ווייניגער ווי דער מאור ושמש זעלבסט פרעגט די שאלה, און טרעפט נישט קיין תשובה. און לכבוד דעם איז ער גאר מציע אז די 'לשונם' מיינט אז זיי האבן געהיטן זייער דיבור בקדושה [עיי"ש דרוש חסידי].

---

איר גלייבט מיר נישט? נאט אייך די לשון פונעם מאור ושמש זעלבסט: 'מהו גריעות שינוי הלשון'...

מראה מקום אני לך [ד"ה עבדים היינו].

איך האב געקלערט אראפצוברענגן א שטיקל פון רבי צדוק, אבער נאכדעם האב איך מיר געכאפט אז ער איז א לינקע.

הוגה האט געשריבן:איך האב געקלערט אראפצוברענגן א שטיקל פון רבי צדוק, אבער נאכדעם האב איך מיר געכאפט אז ער איז א לינקע.

נו רעד, אן א צווענגל וועט עס נישט גיין?!

איצטער מאך אן אשכול פאר רעכטע שטיקלעך אין לינקע ספרים.

הוגה האט געשריבן:איך האב געקלערט אראפצוברענגן א שטיקל פון רבי צדוק, אבער נאכדעם האב איך מיר געכאפט אז ער איז א לינקע.

אדער האט מען עס שוין צענזערירט פון דארט (רק בקריאת שם ישראל די).

מאור ושמש איז נישט אזוי רעכט און דער שטיקעל איז נישט אזוי לינק פונעם קעפל האב איך שוין געמיינט אז דו רעדסט פון עבולוציא אין ויואל משה...

איך ווייס נישט קען זיין אז איך בין זיך טועה, אבער איך ווייס נישט וואס איז די גרויסע חידוש דערביי. דאס זיין באוויסטזיניג איבער א פראבלעם פון לשונות האומות איז א רעאקציע צו די השכלה באוועגונג, וואס האט געלייגט גרויס דגוש אויף רעדן א פערפעקט דעם לאנדס-שפראך און נישט אין זשארגאן, אין אסאך חסידישע צענטערן האט מען אבער נישט געטראגן די דאגות, יא אסאך גאליציאנע רעביס זענען געווען נאנט פארבונדן מיטן אונגארישן יודענטום, וואס האט זיי געמאכט פאר לוחמים אויף די סארט ענינים, אבער די מאור ושמש איז מסתבר אז ער האט נישט געהאט די מילהאוויצער דאגות, אדרבה, געפינט מען אין נועם אלימלך און נאך אזעלעכע סארט ספרים א דגוש אנטקעגן לשונות העמים?
ולעצם הענין פון א היסטארישן שטאנדפונקט איז קיינמאל נישט געווען אזא קפידא ( איך ווייס ס'דא א ירושלמי, און איך ווייס פונעם פשטל פון חתם סופר) אידן אין אלכסנדריא של מצרים האבן גערעדט יווניש, אידן אין בבל האבן גערעדט אראמיש, אידן אין אראביע האבן גערעדט אראביש, אידן אין אשכנז האבן גערעדט אידיש, אידן אין שפאניע האבן גערעדט לאדינו. אידן האבן זיך קיינמאל נישט צוריקגעהאלטן צו רעדן די לאנדס-שפראך, נאר דאס אז זיי זענען פאקטיש געווען אפגעטיילט פון זייערע גואישע שכנים סאציעלי, צוגאב צו דעם וואס אסאך הייליגע מושגים איז געווען באקוועמער צו רעדן אויף לשון הקודש, און למעשה איז דאך נישט געווען קיין קפידא צו רעדן פערפעקט דעם לאנדס-שפראך, איז עס געווארן אן פאראידישטן זשארגאן.
דאס זעלבע איז מיט לבוש, איז קיינמאל קיין קפידא געווען, הגם מיט דעם איז די מאור ושמש שוין אוודאי יא באוויסטזיניג. נאר די קפידא איז נישט צו גיין בחוקות הגוי, ווי אויך קליינע שינויים פון צניעות ווי ערקתא דמסאנא.
דאס זעלבע מיט שם. איר האט יוונישע נעמען, ווי אבטולמס, אנטיגנוס, סומכוס. אראמישע נעמען ווי פפא חייא חסדא, ספאנישע נעמען ווי ווידאל, דייטשע נעמען ווי אייזיק זלמן.
ס'דא א תשובה אין אגרות משה, וואס זאגט אז די שם לשון מלבוש איז געווען א ספעציעלע זכות דעמאלטס פאר קבלת התורה, ווייל דאס איז געווען די איינציגע חילוק בין ישראל לעמים, אבער נאך קבלת התורה פעלט דאס מער נישט אויס.

שש דו פארלויפסט מיך מיין ארטיקל אינעם פה-סח

עס אויך גענומען ווערן אין באטראכט אז דער מאור ושמש איז געווען א 'געווארענער' חסיד...

אדנירם האט געשריבן:מראה מקום אני לך [ד"ה עבדים היינו].

געווענליך זענען תורות געבויט אויף דעם אויפן אז כדי צו מסביר די חידוש דארף מען קודם פרעגן א קשיא. ד.ה. אז נישט די קשיא האט עם געשטערט, נאר ער האט שוין געהאט די חידוש, און נאכדעם לייגט מען צו א קושיא. און אזוי איז אויך בכלל, למשל ביי חידושים על הש"ס. דו"ק

הדברים פשוטים כדברי נהורא, וכבר האריכו בזה בכמה מקומות דא אין שטיבל.

גאליציאנער רבי'ס (באוואוסט אויפן שינאווער רב) האבן גראדע יא געהאט א קפידא דערביי, אבער גארנישט מיט אונגארן. קיינעם אין אונגארן האט נישט געבאדערט דער פאקט אז אונגארן איז געווען די איינציגסטע מזרח אייראפעאישע מדינה וואו אידן האבן גערעדט בלשון המדינה. היינט צוטאגס ווען אלעס איז אזא מישמאש'דיגע אכשר דרא, זענען מיר משועבד צו יעדע מימרא פון יעדן ערליכן איד בכל מושבותיהם וזמניהם, אבער דאס איז בכלל נישט געווען אזוי אמאל.

אין אונגארן'ס ארטאדאקסיע איז הפנים געווען א קפידא נישט צו דרש'נן אויף גויאיש.

דאס איז געווען - ווי דו האסט עס מגדיר געווען - משום חוקת הגוי, ולאפוקי פון די שינויים בצורת בית הכנסת פון די רעפארמער. (פארשטייט זיך אז די מצדדים לטובת די - טעקטיקעל - מהלך, האבן זיך שוין געבויט אויף דעם ירושלמי / חת"ס אויך, אבער דאס איז נישט געווען זייער שטופ דערצו, און זייער מערכה איז טאקע נאר געווען באגרעניצט צו די שול).

כפארשטיי נישט פארוואס שמם ולבושם פארשטייט ער און לשונם נישט.

לאו דווקא לינקס אבער דאך נישט על דרך רבוה''ק,
ר' אליהו רגולר/קאלישר א תלמיד פון ר' חיים וולוז'נער האט א תשובה ווי ער פסק'נט אז מקען מצרף זיין נשים צו מנין לגבי די מעלה פון תפלה בציבור

סימן ז'
http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.asp ... 12&hilite=

מור וקציעה האט געשריבן:לאו דווקא לינקס אבער דאך נישט על דרך רבוה''ק,
ר' אליהו רגולר/קאלישר א תלמיד פון ר' חיים וולוז'נער האט א תשובה ווי ער פסק'נט אז מקען מצרף זיין נשים צו מנין לגבי די מעלה פון תפלה בציבור

סימן ז'
http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.asp ... 12&hilite=

אינטערסאנט וואס ער שרייבט אז ששה מתפללים איז נאר פאר קדיש און קדישה ליוט ווי עס ליגט מיר אין קאפ קען מען עס זאגן אפילו פאר איינע (פורס על קר"ש)
(דארף מען נאכקוקן)

ס'דוכט זיך אז די קפידא נישט צו דרשנ'ן בלשונות העמים איז נישט געווען אז מ'זאל נישט דרשנ'ן אונגאריש, נאר נישט קיין פערפעקטע אונגאריש. פונקט ווי רעדענער'ס ווי פסח קראהן רעדען נישט עפעס אן אויסגעצייכענטע ענגליש, און הרב יונתן סאקס רעדט יא. דער חרם איז אז מ'זאל פלוידערען די רעדעכץ נישט די אנדערע. ס'איז קיינמאל נישט געווען קיין קפידא אויף אידיש, ובפרט אז אין אונגארען האט מען נישט גערעדט אידיש אלס אן ערשטע שפראך.

און לאדינו איז פונקט ווי אידיש, נישט קיין לאנד'ס שפראך.

צום פותח האשכול:

אגב פון דער שטיקל מאור ושמש זעהט זיך יא אן זיין רעכט'יגקייט.
וויבאלד דער מדרש איבראל שטייט: בזכות ארבעה דברים נגאלו, דער נאר שרייבען דריי זאכן איז אן עם הארצות, שם, לשון, לבוש, עריות אדער לא היה בו דלטורין.
און וויבאלד ער לאזט אויס עריות, עכ"ח איז ער פון דו רעכטע חדר...

תרנגול האט געשריבן:צום פותח האשכול:

אגב פון דער שטיקל מאור ושמש זעהט זיך יא אן זיין רעכט'יגקייט.
וויבאלד דער מדרש איבראל שטייט: בזכות ארבעה דברים נגאלו, דער נאר שרייבען דריי זאכן איז אן עם הארצות, שם, לשון, לבוש, עריות אדער לא היה בו דלטורין.
און וויבאלד ער לאזט אויס עריות, עכ"ח איז ער פון דו רעכטע חדר...

עס איז דא אפאר מדרשים מיט אנדערע דריי אדער פיר זאכן קוק אין מדרש רבה פרשת בא

אין א תקופה ווען חסידות איז נאך געווען פארהעלטנמעסיג גאר יונג, האט איין גדול געשריבן די פאלגענדע שארפע לשון:

היום יש טעות אצל ההמונים, בראותם איש סכל אשר אין יודע לעשות רע וגם אינו יודע מעניני העולם מאומה, ובשגעון ושטות ינהג, סוברים שהוא הקדוש, ובראותם איש חכם מתנהג בדרך התורה מבלי נטות ימין ושמאל, אשר כל דרכיה דרכי נועם, אינו חשוב בעיניהם כ"כ, כי חושבים שהתורה צוותה ח"ו להיות שוטה שלא לידע מעניני העולם מאומה.

דער שרייבער איז געווען א גאון גדול בשעתו, און בתוך דבריו דארט שרייבט ער אויך באופן כללי ווי מ'דארף קענען לעבן ווי א נארמאלע מענטש און הנאה האבן פון די וועלט, און נישט אנטלויפן דערפון.


דאס איז נישט מער און נישט ווייניגער ווי דער בארימטער חסיד'ישער אדמו"ר, גאון וקדוש, רבי דוד שלמה אייבשיץ, תלמיד המגיד מזלאטשוב און ר' פייבוש'ל זבאריזשער, וואס שרייבט דאס אויבנדערמאנטע אין זיין ספר ערבי נחל פרשת ואתחנן דרוש ג'.

מראה מקום אני לך [זעקסטע שורה פון לינקע זייט].


----
ובהאי שעתא אביע מחאה אז מ'האט אריינגעריקט דעם אשכול אין מאחורי, ווען דער עמוד האשכול דרייט זיך נישט ארום נושאים שנוגעים למאחורי, און אויב געוויסע תגובות באלאנגען אין מאחורי זאל מען עס אפטיילן און אריינשיקן, און לאזן דאס רעשט אין 'תורה און מחשבה' אפטיילונג.
[tag]סדרן[/tag], [tag]געוואלדיג[/tag].

אדנירם: איך פרעג נאר (מיט גרויס דרך ארץ...) איבער דעם מאמר אין דיין פתיחת האשכול.
אפשר איז עס א רעטארישע שאלה. און דער מאור ושמש וויל עפעס דרשנ'עון פון דעם. און ער זאגט ערגעץ א תירוץ...?