קאווע שטיבל

[justify][center]אונזער חינוך סיסטעם:

וואס האט פאסירט צו אונזער חינוך?
וואס קענען מיר טון עס צו פארבעסערן?[/center]
[left]אריינגעשיקט דורך: הרב יהודה מ.[/left]


[center]1.[/center]

[center]פארווארט.[/center]
פאר צוויי-דריי הונדערט יאר צוריק, האט רוב וועלט נישט געהאט די פאסיגע נערונג, אסאך האבן געלעבט נאר אויף דאס מינימום. ווען איינער וואלט דעמאלס געגעבן פארן המון עם, צו עסן אויף א טעגליכן פארנעם, פיש און פלייש, ברויט מיט קעז, פרוכט און גרינצייגן, אזויווי עס איז דא היינט צו באקומען אין כמעט יעדן שטוב, וואלטן אוודאי געוויס די מענטשן אויסגעזען זאט, און געווען פיל געזונטער.

אבער היינט צוטאגס, איז דא א שפע אויפן וועלט. אין א געווענליכער אמעריקאנער שטוב איז דא פון אלעם גוטן, די עסן איז דא די והותר, און מיר באקומען אלע נויטיגע נוטריאנס וואס עס פעלט זיך אויס צו זיין געזונט און שטארק. און פארט זעען מיר, אז יעדע צווייטע מענטש ליידט אויף עפעס, יעדן פעלט עפעס ספעציפישע נוטריאנס. יעדע מענטש דארף א באזונדערע דיעטע צוגעפאסט צו זיין קערפער, און אויב עס איז נישט אינגאנצן צוגעפאסט וועט ער אויך נישט זיין גענצליך געזונט.

פארוואס דאס איז אזוי, איז אפן פאר דיסקוסיע. מעגליך אז מיר זענען היינט שוואכערע גופים ווי אמאל [ווי שווער איז צו פאסטן היינט צוטאגס], מעגליך אז די עסן איז נישט אזוי רייך און נאטורליך ווי אמאל, מעגליך אז מיר האבן קיינמאל נישט געוואוסט געוויסע יסודות וויבאלד עס איז סייווי נישט געווען צו באקומען אויף א גאלדענע טאץ ווי היינט צוטאגס, עס קענען זיין פילע מעגליכקייטן. אבער איין זאך איז קלאר, אז מיר באשולדיגן נישט דעם היינטיגן שפע אינעם פאקט אז עס זענען דא אזויפיל מענטשן מיט געזונטהייט פראבלעמען. מיר זאגן נאר אזויפיל, אז די שפע איז לאו דווקא די ענטפער צו די פראבלעמען.

דור דור ודורשיו, דור דור ומכאוביו.

[center]***[/center]

ווען מיר ווילן אדורכגיין אונזער חינוך סיסטעם מיט אירע פראבלעמען, און זען וואס מיר קענען טון איר צו פארבעסערן, דארפן מיר קלארשטעלן פון פריער, אז מיר קומען דא נישט זאגן אז אונזער חינוך סיסטעם טויג נישט – הגם דאס וועט ארויסקומען פון די פאלגענדע לענגערע מאמר. מיר ווייסן אז אויב עפעס איז פארקערט, עס איז נאך קיינמאל נישט געווען א מצב אז די חינוך סיסטעם זאל זיין צוגעשטעלט אויף אזא הויכן סטאנדארט.

מיר האבן היינט גוטע מלמדים, רוב פון זיי גייען אדורך א קורס דורך 'מלאכת שמים' אדער עפעס ענדליכעס, יונגעלייט מיט פרישע כוחות ווערן מלמדים און טוען זייער ארבעט בנאמנה, עס זענען דא פיל ווייניגער 'לא יוצלח'ס' ווי אמאל, און אוודאי זענען נישטא קיין לאגער-געליטענע מלמדים וואס מאכן זיכער אז די קינדער אין קלאס זאלן מיטליידן... און בעצם איז היינט פיל בעסער אין יעדן הינזיכט: די קלאסן זענען גרויס, שיין, ליכטיג, מיט הייצונג אין די ווינטער און עיר קאנדישאן אין די זומער [טראכט נאר אריין וויאזוי מ'האט אויסגעלערנט אונזערע זיידעס בעפאר'ן קריג]. עס איז דא א סעקרעטאר וואס געבט זיך אפ מיטן מאכן 'קאפיע'ס' פאר יעדע קלאס, עס ווערט צוגעשטעלט נארהאפטיגע פרישטאג און מיטאג, מ'באקומט פרסים און מתנות און תעודות ווען מ'צייכנט זיך אויס, א.א.וו. די אלע זאכן זענען ניטאמאל געווען שייך אלס חלום פון א קינד אין דער אלטער היים.

די אלע זאכן זענען טאקע עפעס אויף וואס מ'האט נאר געקענט האפן פופציג יאר צוריק, אבער דאס מיינט נישט אז די זאכן זענען וואס מיר דארפן, און דאס מיינט נישט אז די זאכן זענען די ריכטיגע הילף פאר די פראבלעמען וואס באטרעפן דעם היינטיגן דור. מעגליך אז מיר זענען שוואכערע דורות, מעגליך אז די היינטיגע טעכנאלאגישע וועלט פאדערט א צווייטע צוגאנג צו חינוך, און מעגליך אז עפעס אנדערש איז די 'סיבה'.


אבער די מציאות טוישט זיך נישט, און די מציאות ווייזט אז די היינטיגע חינוך סיסטעם, האט זייער א שוואכע סוקסעס ראטע. די פירות וואס קומען היינט ארויס - שוין נאכן פארבעסערן דעם סיסטעם פילפאכיג מער ווי עס פלעגט זיין דרייסיג יאר צוריק - זענען פיל שוואכער ווי די אמאליגע פירות. די מאס 'פירות הנושרי"ן' פארמערן זיך ליידער, און די צאל ארויסגעפאלענע פון סיסטעם שטייגן יאר-יערליך.

מיר באשולדיגן נישט דעם היינטיגן סיסטעם, ווייל מ'דארף זיין א נאר נישט צו זען וויפיל כוחות מ'האט אריינגעלייגט אין די לעצטע יארן צו פארבעסערן דעם חינוך סיסטעם. אבער מיר זעען יא, אז די היינטיגע מהלך אין חינוך איז קלאר 'נישט' דער וועג וויאזוי זיך צו באנעמען מיט די היינטצייטיגע פראבלעמען. עס איז אויך קלאר, אז סתם צולייגן נאך 'פרייזעס' און נאך באקוועמליכקייטן פאר די קינדער, און אויפנעמען נאך 'חינוך מיוחד' מלמדים, זענען ווי צולייגן נאך באנדאזשן און מעדעצינען פארן קראנקן, אנשטאטס זוכן וועגן וויאזוי צו פארזיכערן אז ער ווערט נישט קראנק. דאס איז נישט די ריכטיגע וועג, ווייל דאס טוען מיר שוין די לעצטיגע יארן, אנע גרויסע סוקסעס. אלזא, מיר דארפן פרובירן צו טוישן געוויסע יסודות'דיגע צוגאנגען צו חינוך הבנים, און צופאסן די מעטאדן צום היינטיגן דור.

[center]***[/center]

עס איז אייביג פארהאן א געוויסע ציבור וואס שרעקט זיך שטארק פון די ווארט 'מסורה'. ס'טייטש? טוישן מהלכים, מאכן נייע פארשלאגן, אוועקשטעלן נייע רעיונות און יסודות? "אמאל האט מען זיך נישט דערוואגט צו טוישן דעם מהלך אין חינוך" – אייסערט זיך אזא איינער. ביי אים איז קלאר אז דאס איז בגדר המליצה 'חדש אסור מן התורה'.

אבער דער אמת איז, אז זיי זענען פשוט נישט גערעכט. נישט נאר תורה'דיג נאר אויך היסטאריש. צו האבן מיר דען נישט געטוישט כסדר פון די מסורה, עד עצם היום הזה? אמאל פלעגט מען נאר שלאגן קינדער, היינט צוטאגס איז דאס כמעט בבל יראה ובל ימצא, אמאל איז נישט געווען אזא זאך ווי 'פרייזעס' פאר קינדער, אמאל האט מען נישט געלערנט די א"ב מיט ספעציעלע מעטאדן, און אמאל איז נישט געווען אזא זאך אז 'ריסעס' האט א ספעציפישע צייט. שוין אפגערעדט פון דעם וואס אמאל איז נישט געווען א מציאות פון ספעציעלע הילף פאר שוואכע קינדער. דאס מיינט, אז מ'האט כסדר געטוישט די צוגאנג צו חינוך הבנים לפי צורך הדור, אן נוצן די לאזונג 'מסורה' אנצוהאלטן פראבלעמאטישע צוגאנגען צום היינטיגן דור.

אבער נישט נאר מעטאדן האט מען געטוישט, נאר אפילו ערנסטערע מושגים, א שטייגער ווי מיידל שולע'ס – וואס איז אמאל נישט געווען במציאות, איז היינט א כורח הדור לכו"ע. דאס הייסט, אז מ'איז משנה פון מסורה לצורך ולתועלת הדור. און ווי דען אויב נישט דא, זאל מען ענדערש נוצן די אנדערע לאזונג - וואס שטייט אין פסוק (תהלים קיט, קכו): "עת לעשות לה' הפרו תורתך" (נאכדערצו ווען מ'דארף נישט מפיר תורה זיין ח"ו, נאר ענדערן אביסל די צוגאנג).

עס איז באקאנט די מעשה מיטן חסיד'ישן רבי, וואס האט געטוישט אסאך פון די מנהגים וויאזוי זיין טאטע – דער פריערדיגער רבי – האט זיך געפירט. ווען מ'האט אים אנגעפרעגט דערויף, האט ער געזאגט אז ער פירט זיך פונקט ווי זיין טאטע: "מיין טאטע האט משנה געווען פון זיין טאטע'ס מנהגים, און איך בין משנה פון זיינע מנהגים". מיר קענען אויך זאגן דאס זעלביגע, מיר האלטן אן די מסורה מיטן גאנצן שטאלץ! די מסורה ווייזט אונז, אז מ'האט כסדר משנה געווען דערפון לתועלת חינוך הדורות הבאים, און מיר האלטן פון די מסורה.

[center]***[/center]

איידער מיר גייען צוזאמען אדורכטון וואס דאס מיינט 'חינוך', וויאזוי מ'איז מחנך היינט צוטאגס, וואס זענען די פראבלעמען וואס מאכן זיך כסדר, און וואס מ'קען טון צו לייזן די פראבלעמען, ווילן מיר קלארשטעלן אפאר וויכטיגע פונקטן:

1. מיר קומען נישט זאגן אז דאס, און נאר דאס, וואס מיר זענען מציע, איז די ריכטיגע זאך אדורכצופירן. און דאס זעלביגע מוז נישט זיין אז אלעס וואס מיר קוקן אן אלס פראבלעם איז טאקע א פראבלעם. מיר לייגן דא אראפ די פראבלעמען און די לעזונגען לויט ווי עס זעט אויס אין אונזערע אויגן. און אדרבה, אויב אנדערע מחנכים האלטן אנדערש, שטייען מיר גרייט מיט אנגעשפיצטע אויערן צו הערן וואס זיי האלטן דערוועגן. אזוי אויך, אויב זיי האבן אנדערע הצעות וויאזוי צו לייזן די פראבלעמען, זאלן זיי דא טרעפן א פלאטפארמע וואו צו זאגן את אשר עם לבבם. ומנאי ומינייכו תסתייע מילתא.

2. דער שרייבער פון די שורות, איז זעלבסט א מחנך שוין איבער דרייסיג יאר בליעה"ר, און אסאך זעלטענע 'קעיסעס' זענען אנגעקומען צו זיין טיר. האבנדיג ערפארונג אין חינוך, און צוזעענדיג די פראבלעמען וואס זענען דא היינט צוטאגס, האט ער מחליט געווען מציע צו זיין נייע רעיונות וואס קענען שטארק בייהילפיג זיין.

3. אלע נקודות אין דעם לענגערן ארטיקל, זענען אדורכגעשמועסט געווארן מיט מערערע מחנכים און מלמדים, און איז ארויסגעקומען בחבורה אחת ווען יעדער לייגט צו זיינע געדאנקן. דערפאר טראגן די ווערטער פיל מער געוויכט.


לאמיר טאקע האפן אז די נקודות וועלן אויפטון וואס עס דארף אויפטון, און די ביז יעצטיגע מהלכים אין חינוך זאלן מאכן פלאץ פאר מהלכים וואס זענען בעסער צוגעפאסט פאר אונזער דור, וחפץ ה' בידינו יצליח.[/justify]

[center]2.[/center]

[justify][center]
די פראבלעמען מיטן היינטיגן מהלך החינוך אין תלמוד תורה/ישיבה.[/center]

[center]וואס איז דאס 'חינוך'?[/center]
עס שטייט אין פסוק (משלי כב, ו): "חנוך לנער על פי דרכו, גם כי יזקין לא יסור ממנה". פון דעם פסוק האבן מיר די לשון און די מושג פון 'חינוך'. אבער מ'דארף וויסן וואס איז דאס חינוך, און וויאזוי ארבעט דאס. די מפרשי המקרא זאגן, אז די לשון חינוך מיינט אנצהייבן א זאך, זיך צו לערנען וויאזוי עס צו טון און זיך צוצוגעוואוינען דערצו ביז ער וועט זיין א בקי דערינען, עס צו קענען טון פון זיך אליינס פון צוגעוואוינטקייט. לאמיר נעמען א דוגמא פון איינער לערנט זיך צו זיין א סטאלער, וואס נאך א שטיק צייט וואס ער טוט דערינען וועט ער זעלבסט קענען צאמשטעלן בענקלעך און טישן פון האלץ. דאס מיינט אז חינוך איז די אנהייב און דאס זיך איינגעוואוינען אין א זאך, וואס ווערט שפעטער חלק פון זיינע הרגלים.

אלס ביישפיל אין חינוך זעלבסט, ווען מ'לערנט אויס א זון וויאזוי צו עסן מיט א לעפל גאפל און מעסער, גייט ער זיך אויסלערנען עס צו טון אליינס אויך, און ער וועט עס שוין טון לעולמי עולמים. אדער ווען א קינד לערנט זיך צו ליינען אדער שרייבן, אפילו א נייע שפראך, גייט ער דאס וויסן און געדענקן זיין גאנצן לעבן. אט דאס הייסט 'חינוך'.


[center]וואס איז דאס 'אידישע חינוך'?[/center]
לויט דעם איז פשוט, אז אויב מ'איז מחנך די יונגווארג מיט אן אידישן חינוך, דאן דארף דאס זיין אויף א וועג, אז ער זאל וויסן וויאזוי צו לעבן און זיך צו פירן ווי אן ערליכער איד זיין גאנצן לעבן. מיט 'דרך ארץ' וואס איז קדמה לתורה, מיטן געבן ידיעות אין לשון הקודש וארמית, חומש רש"י, משניות, גמרא רש"י תוס', הלכות השקפה און מידות טובות, בקיצור – אלס וואס ס'פעלט זיך אויס פאר א אידיש קינד צו וויסן כדי צו קענען זיין אן ערליכער איד, אדער אייגנטליך: צו זיין א 'מענטש'.


[center]די וועג פון חינוך אין אונזער צייט.[/center]
לאמיר אריינבליקן און זען אויב דער וועג און סדר פון אונזער 'חינוך' סיסטעם שטימט מיט די אויבנדערמאנטע מושגים אינעם אפטייטש פון 'חינוך'.

דער סדר איז אלס געווען, אז מענטשהייט האט באקומען זייער חינוך אין וויסן וואס איז גוט און וואס נישט – פון זייער עלטערנס שטוב און פון זייער סביבה. פון די עלטערן בבחינת (משלי א, ח): "שמע בני מוסר אביך ואל תטוש תורת אמך", און פון די סביבה וויבאלד א מענטש ווערט נשפע פון וואס ער זעט. דאס איז בנוגע חינוך ממש. די איבעריגע זאכן וואס גייען אריין בגדר 'לימוד חכמה', האט מען זיך געלערנט פון מלמדים, יעדער לויט זיין 'לימוד'. דהיינו, איינער וואס האלט דערביי און קען מיטהאלטן – איז געגאנגען אין ישיבה לערנען תורה. דער וואס לערנט זיך שוסטעריי איז געגאנגען צום שוסטער וואס האט געדינט אלס 'מלמד' אים צו לערנען מלאכת ה'שוסטעריי. נאכן ארבעטן זיך צו דערלערנען וואס מ'לערנט אים, און דורך עקספערטיז, האט ער זיך צום סוף ארויפגעדראפעט צו קענען זעלבסט זיין א 'שוסטער', אדער א 'חכם', אדער א רב, ראש ישיבה, א.א.וו.


[center]מה נשתנה הדור הזה?[/center]
אסאך מושגים וואס זענען געווען אנגענומען אלס פשוט'ע זאך ביז לעצטנס, איז פארגעסן געווארן פונעם יונגן דור צוליב פארשידענע סיבות. למשל, די מושג פון 'בל תשחית' – אז מ'ווארפט נישט און מ'ווארפט זיך נישט ארום מיט קיין שום גוטע זאך. אדער די מציאות פון כיבוד הורים ומורים מיינט אז מ'דארף זיך אויפשטעלן פאר זיי, מ'טאר נישט אריינהאקן ווען זיי רעדן, און נאך אסאך פשוט'ע זאכן וואס זענען גענצליך 'פארגעסן געווארן' פון אונזער דור, און זיי זענען זאכן וואס דארפן אסאך פלאג און מיה ביז מ'האלט דערביי [ווי עס שטייט אין פסוק (איוב ה, ז): "אדם לעמל יולד". און מצד שני זאגן אונז חז"ל (מגילה ו' ע"ב): "יגעתי ומצאתי תאמין"].

פון דעם פאקט, ליידן נישט נאר אלע וואס האבן שייכות מיט זיי, ווי זייערע עלטערן, משפחה, חברים, און מחנכים, נאר דער וואס איז די מערסטע מפסיד דערפון און דער וואס ליידט די מערסטע דערפון [עכ"פ גייסטיש] איז דער מענטש זעלבסט. און פון דעם נעמט זיך דער היינטיגער שגעון אז אן קיין 'פרסים' און מתנות, טוען זיי שוין נישט קיין שום זאך – גרויס ווי קליין – וואס פעלט זיך אויס פאר זייער אייגענע תועלת. עד כדי כך, אז זיי קענען זיך שוין ניטאמאל אנשטרענגען צו טון אדער אפילו זיך צו לערנען דאס וואס זיי זעלבסט ווילן, וויבאלד זיי זענען שוין צוגעוואוינט געווארן אז מ'קען גארנישט טון בלויז ווייל דער שכל, מענטשליכקייט, און אמת, איז מחייב עס צו טון, נאר זיי דארפן 'עפעס באקומען' דערפאר [פרסים, מתנות].


[center]חינוך הבנים לעומת חינוך הבנות.[/center]
אסאך פרעגן, פארוואס און וויאזוי איז דאס אז כאטש אפילו די חינוך הבנים איז אסאך פארבעסערט געווארן* קעגן די פריערדיגע יארן (פאר פופציג יאר צוריק), פארט אבער לדאבונינו זעען מיר אז די תוצאות שטימען עפעס נישט מיט די מאס השקעה וואס מ'לייגט אריין אינעם תחום פון חינוך.

נאכמער פון דעם – פרעגט מען מיט ווייטאג - וויאזוי קען זיי אז דער מצב ביי די יונגלעך/בחורים איז פילפאכיג ערגער פון די מצב ביי די מיידלעך. עד כדי כך, אז ווען מ'קומט אן צום גיל פון שידוכים, זענען דא פיל פיל מער אויסגעצייכנטע מיידלעך ווי בחורים, און א בחור וואס הייסט א 'מצוין' האט פאר זיך א ריזן אויסוואל פון שידוכים וואס זענען אפן פאר אים, און ער קען אויסוועלן סיי וואס ער וויל (אדער זיינע עלטערן ווילן), צו זאל עס זיין א חשוב'ע משפחה, יחוס, געלט, וכדומה. אבער ביי די מיידלעך, וויבאלד עס זענען דא גאר אסאך גאר פיינע מיידלעך, וועלן רוב פון זיי מוזן מאכן א שידוך שלא כפי דרגתן, און זיי זענען מקיים היפוך הגמרא (עי' יבמות ס"ג ע"א), "נחית דרגא ואינסיב גברא"...

נאכמער – פרעגט מען מיט וואונדער - ווען מיר וועלן צאמרעכענען די סכום שעות הלימודים, וועט די סכום שעות וואס די מיידלעך לערנען נישט צוקומען אפילו צו האלב פון די שעות וואס יונגלעך און בחורים לערנען (אפיציעל), נו אויב אזוי וויאזוי קען זיין אז די חינוך פון די מיידלעך און די תוצאה ביי זיי איז פילפאכיג בעסער ווי די חינוך פון די 'מענער-שול'. על כרחך מוזן מיר זאגן, אז עפעס ווערט געפירט זייער נישט גוט בנוגע די חינוך הבנים, און אפשר דארפן מיר זיך עפעס לערנען פוון די חינוך הבנות וויאזוי און מיט וואס צו פארבעסערן די וועג פון חינוך הבנים.


און דאס מיינט נישט צו זאגן, אז ביי די מיידלעך איז 'הכל שריר וקיים' אויפ'ן בעסטן אופן, נאר עכ"פ (תהלים קיט, צט): "מכל מלמדי השכלתי", און מ'דארף אריינקלערן אין דעם און זען וואס איז שייך צו טון אוועקצושטעלן די תורה סיסטעם ריכטיגערהייט ביי די יונגלעך און בחורים. און אוודאי קען מען זיך פארענטפערן, אז ביי די מיידלעך איז נישטא קיין לימוד ווי גמרא מיט מפרשים, און שולחן ערוך וכו' ווי ביי די יונגלעך/בחורים, און אויך קען מען זאגן אז זיי זענען דאך נישט בגדר 'מצווה ועושה', און דערפאר ברענט נישט אזוי ביי זיי די יצה"ר ווי ביי די יונגלעך/בחורים. אבער אויף די התנהגות, מדות, מענטשליכקייט, השקפות, און בעצם – אלעס וואס איז נישט נוגע צו לימוד התורה ממש, פארוואס דארט אויך זענען די בחורים נישט גלייך צו די מיידלעך?! ממילא איז קלאר אז מ'דארף פארבעסערן די חינוך הבנים, די שאלה איז נאר וויאזוי מ'טוט דאס למעשה.


------------------
* לעצטנס האט מיר איינער געזאגט, אז ב"ה די חינוך היינט צוטאגס איז פיל בעסער ווי אין די צייטן וואס אונז האבן געלערנט אין חדר, סיי די צעטלעך וואס מ'שיקט אהיים איז געדריקט אויף גוטע פאפיר קלארערהייט, און בכלל געבט מען אריין צום קינד אין מויל אריין אן קיין 'שמאל דוחה' מיט וואס מ'פלעגט זיך אמאל באנוצן (און כמעט אן קיין 'ימין מקרבת'). האב איך אים געענטפערט דערויף, אז אפילו אויב ס'איז טאקע אזוי האבן מיר פארגעסן די עיקר, אז מ'קען נישט 'היינט' מחנך זיין די קינדער פון 'נעכטן', ס'איז א מצב פון 'ויקם דור חדש', און מ'האלט נישט מלחמה מיט קיין טאנקן דורך באוואפנטע פערד (ווי די פוילישע ארמיי האט זיך געשלאגן מיט די דייטשן ביים צווייטן וועלטס קריג), ווייל עס איז דור דור ודורשיו, און דור דור ונסיונותיו, און פונקט ווי מ'האלט נישט מלחמה אנטקעגן די 'אמאליגע השכלה' (וואס דערפאר האט מען אמאל מקפיד געווען נישט צו לערנען דקדוק, און אפילו נ"ך), אזוי אויך קען מען נישט צושטעלן א 'גוטע חינוך סיסטעם' וואס מיר האבן פארפעלט, פאר די היינטיגע דור (וואס דעמאלס וועט מען אין צוואנציג-דרייסיג יאר ארום זיך כאפן וואס ס'האט אויסגעפעלט פאר דעם 'יעצטיגן' דור, און מ'וועט 'זיי' צושטעלן די סארט חינוך וואס האט 'יעצט' אויסגעפעלט... דאס מיינט, אז מ'וועט אייביג בלייבן הונטערשטעליג און זיך נישט צופאסן צום צורך פון די יונגווארג פון יענעם ספעציפישן דור).[/justify]

[justify][center]3.[/center]

[center]סדר היום פון א יונגל אין חדר.[/center]
מיר וועלן אנהייבן מיטן דורכגיין פארשידענע פרטים אינעם סדר היום פון א יונגל אין חדר, און שפעטער אין ישיבה, און מיר וועלן זען אויב מיר געפונען פרטים, צו גאר כללים, אינעם אופן וסדר הלימוד, וואס דארף א תיקון.

א יונגל וואס גייט אריין אין 'חדר', הייבט זיך זיין 'חדר' לעבן אן מיטן שפילן געימ'ס און 'ארטס-ענד-קרעפטס' רוב טאג, צוגעפאסט פאר זיין עלטער, און ער הערט מעשיות אויפן פרשה, ער שרייבט און פארבט לויט זיין עלטער, ער לערנט די א"ב צוביסלעך און דורך געימס. דאס אלעס האלט אן פיין און וואויל ביז כיתה ב' (בדרך כלל), און פון דארטן און ווייטער הייבן זיך אן אלע פראבלעמען. קודם הייבט מען אים אן איינצוגעוואוינען צו זיצן אויף איין פלאץ פאר א שעה אדער מער אין א ציה (אבער דער מלמד דרייט זיך אינעם קלאס צימער), און אויב איז ער א געזונט קינד מיט אסאך ענערגיע, וואס ס'איז אים שווער צו זיצן ווי א קלאץ, דאן באקומט ער גאר א 'ניק-נעים', עפעס א טערמין ארויס פון דאקטוירישע ביכער (נעם נאר ביטע דעם 'מומחה', און מאך אים זיצן אין א כיתה אזוי ווי ער וויל פון די קינדער, און לאמיר זען וואס וועלן זיין די תוצאות!).

און כמדומה אז דאס איז דער תכלית הנרצה פונעם היינטיגן חינוך, אז א יעדע קינד, סיי א חכם און סיי א תם (אדער שאינו יודע לשאול), סיי אויב ער איז מער א פוילער מענטש מטבעו און סיי אויב ער איז בטבעו א פלינקער, איז דער עיקר – צו זיצן אויף איין פלאץ און אויסהערן פאר אפאר שעה אין א ציה אלעס וואס מ'לערנט אים אויס. בקיצור, מ'וויל אז אלע זאלן זיין שוים לטובה, בדרך הממוצע, דאס הייסט אז זיי וועלן נישט זיין אזעלכע 'אמעראצים' ווי ס'פלעגט זיין אמאל, און סיי אז ס'וועלן נישט זיין קיין גאונים (אדער עילויים) אזויווי ס'פלעגט זיין אמאל, נאר אלע זאלן זיין 'בינונים' (תלויים ועומדים...)*, און עס איז פשוט אז אויב איינער איז אביסל שוואכער אין פארשטאנד, מטבעו אדער מחמת סיבות שונות, סיי אין די לימודים און סיי אין זיין התנהגות, וועט מען דאן צושטעלן 'ספעציעלע הילף' פאר אים.

שפעטער לערנט מען אים אויס 'חומש' און צו שרייבן, און טאקע אין א שפראך צו וואס ער איז נישט צוגעוואוינט (קלערטס אריין א רגע אינעם פאקט, אז ביי רוב וועלט לערנט דאס קינד נאר אין זיין מוטער-שפראך, זיין גאנצן לעבן).

דערנאך דארף ער שוין זיצן אין קלאס פון ניין אזייגער ביז עלף אזייגער, דאס מיינט צוויי שעה אין א ציה, און אויסהערן וואס מ'לערנט אים אויס. יעצט לערנט ער שוין חומש מיט רש"י, מיט גענצליך נייע [רש"י] אותיות, און אלעס וואס ער האט שוין געלערנט, עברי מיט נקודות, איז פשוט אז ער דארף עס שוין קענען גרינגערהייט, און אזוי אויך דארף ער שוין קענען די יסודות ועיקרים פון לשון הקודש, אדער מ'לערנט אים אויס נייע ווערטער אין לשון הקודש, און על פי רוב חזר'ט מען נישט נאכאמאל איבער די עברי ווייל ס'שוין נישטא קיין צייט פאר דעם, און ווער ס'דארף אביסל חזרה אדער הילף – דארף זיין טאטע אים אויסלערנען דורך א פריוואטע מלמד, מיט אלעס וואס דאס אינוואלווד (אויפן חשבון פונעם טאטן, און אויפן חשבון פונעם קינד וואס פארלירט יעצט אדער פון די צייט וואס מ'לערנט לימודים אין קלאס, אדער פון די צייט וואס ער וואלט זיך געדארפט שפילן מיט די אנדערע קינדער, און דאס איז שוין א חוץ פון די בזיונות און נאך).

פון דארט טרעפט ער זיך שוין לערנענדיג משניות, און נאך בעפאר ער האט א שאנס צו כאפן די סיסטעם און כוונה פון דעם לימוד, ענדיגט זיך שוין דאס יאר און ער הייבט אן א נייע לימוד: גמרא**.


[center]לימוד גמרא איז נישט דומה צו קיין שום אנדערן לימוד אויף די וועלט![/center]
לאמיר זיך אפשטעלן דא פאר א רגע, און זען וואס איז דאס 'לימוד גמרא'. קודם כל, דאס איז א נייע שפראך צו וואס ער איז נישט צוגעוואוינט, נישט פון חומש רש"י ומשניות, און נישט פון זיין דאווענען אינעם סידור ותהלים, נאר בריה חדשה באה לכאן, און דאס איז שוין די 'דריטע' שפראך*** וואס ער לערנט! (אן קיין הקדמות), און אינעם גמרא זעלבסט זענען נישטא קיין נקודות פאר מתחילים אזויווי ס'איז דא אין חומש אדער משניות, און עס זענען נישט דא קיין סימני פיסוק, און אלעס איז א שקלא וטריא, שאלות און היכי תמצא'ס, סתירות און ראיות, תשובות און תיקו, אן קיין אנהייב אדער ענדע.

אזוי קומט אויס, אז א קינד מיט כשרונות, וועט קענען די גמרא און וועט בעז"ה אויסשטייגן כדבעי. פון די אנדערע זייט, א קינד וואס האט נישט אזעלכע כשרונות, אבער ער איז כאטש מטבעו א מתמיד און האט ליב צו לערנען, אדער אפילו אויב ער איז איז שוואכער אבער ער האט זיך שוין צוגעוואוינט זיך אנצושטרענגען מער פון אנדערע ביים לערנען, און ער ציט נישט צוריק מחמת קושי השעבוד, אזא קינד וועט במשך הזמן אויך שטייגן, און מעגליך אז לבסוף וועט ער זיך אפילו אויסצייכענען מער פון די אנדערע.

אבער א קינד וואס האט ביז יעצט מיטגעהאלטן גוט, ער האט געקענט עברי און פירוש המילות, אבער האט נישט דעם ספעציעלן כשרון און האט נישט פרובירט ארויפצוקריכן דעם הויכן בארג, אזא איינער טרעט אפ ווען ער טרעפט זיך אין קלאס נישט פארשטייענדיג די גמרא אזויווי ער פלעגט פארשטיין בעפאר די חומש און משניות. און צומאל טרעפט זיך אפילו א קינד א בעל כשרון, וואס האט אלס געפלעגט אויפכאפן זאכן שנעלערהייט, און אפילו די גמרא פארשטייט ער גוט, אבער דאס איז נאר בעל פה, ווידעראום ווען ער דארף לערנען גמרא 'אינעווייניג' טרעפט ער זיך נישט זיין פלאץ, און מיט די צייט וועט מען זען ווי ער קען שוין נישט גמרא אזויווי ער פלעגט עס קענען אין די פריערדיגע כיתות, און ער איז מער נישט פון די 'מצוינים' אין זיין קלאס, און פון דארט ביזן פארלירן חשק אין לערנען, איז די וועג ליידער קורץ****.


-----------------
* אמאל פלעגט מען דאס רופן א 'סדום בעטל', אז יעדער דארף זיין גלייך, און ווי דער 'סיין' אין דאקטאר'ס אפיס, וואס מעסט די הויכקייט (און דיקקייט/וואג) פון א קינד, וואס אויב ער איז ווייניגער אדער מער פונעם צוגעפאסטן מאס דאן וועט ער רעדן דערפון באזארגטערהייט צו די עלטערן, זיך נישט רעכענענדיג אויב די עלטערן זעלבסט זענען הויכע אדער נישט (אפשר איז דאס טאקע אזוי לויט די וואס טענה'ן אז דער אייבערשטער האט אלעמען באשאפן צוגלייך, ווי דער ענגלישער ווארט לויטעט: God created all men equal).

** וכאן הבן שואל, פארוואס איז מען נישט ממשיך צו לערנען משניות מיט די קינדער אפילו נאך מ'הייבט אן צו לערנען גמרא? (אזויווי מ'איז ממשיך צו לערנען חומש), ווי ערווענט שפעטער באריכות.

*** און איך געדענק ווען מ'האט געשריבן אויף די טאליבאנער אין פאקיסטאן און אפגאניסטאן, איז יעדעס קינד וואס לערנט אין זייערע שולע'ס וואס הייסט א 'מדראסא' ('מדרשה' אויף אראביש), מוז קענען ליינען דעם גאנצן קוראן בעל פה אויפן אראבישן שפראך מיט וואס עס איז געשריבן געווארן, כאטש וואס אין זייער לאנד רעדט מען ניטאמאל קיין אראביש, און דאס איז לחוכא וטלולא אין אלעמענ'ס אויגן אז מ'פארשטייט אפילו נישט וואס מ'זאגט. און דאס איז שוין געזאגט געווארן ביי א 'צווייטע' שפראך, נישט א 'דריטע'.

**** קומט אויס, אז דער וואס קען שווימען אינעם ים התלמוד, און ער איז זיך מחיה במימיו של תורה, און ער ווייסט וויאזוי אריינצוטאנצן אין איר, אזא קינד וועט מצליח זיין (בזה ובבא), און דער וואס קען נישט שווימען אינעם ים התלמוד, אדער ער האט נישט קיין סיפוק און תענוג דערפון, אזא איינער הייסט א 'דורכפאל', אדער שוואכער, אדער 'נישט קיין מתמיד' און בעל כשרון. אבער אויב מ'וואלט אים געגעבן צו לערנען צוגעפאסט פאר זיין טבע, דאן וואלט ער געקענט שטייגן כדרכו.[/justify]

[justify][center]4.[/center]

[center]די וואס פאר זיי איז שווער לימוד הגמרא, דרייען זיך ארום פארלוירן.[/center]
יעצט לאמיר פרובירן צו פארשטיין צום קינד'ס געפילן, וואס ביזן לערנען גמרא איז ער געווען פון די 'מצוינים', און יעצט שפירט ער שוין נישט קיין סיפוק נפשי פון לערנען גמרא.

ראשית כל, אויב ס'איז נישטא קיין חשק אינעם לימוד, דאן איז כמעט נישטא קיין לימוד זעלבסט, והדברים פשוטים.

צווייטנס, אויב עס איז נישטא קיין לימוד, דאן זענען דא 'אנדערע זאכן' צו טון, וואס איז פשוט און פארשטענדליך אז דאס איז נישט לטובה, נישט פארן קינד זעלבסט, נישט פאר זיינע שכנים אין קלאס, און נישט פארן מלמד וועם ער שטערט. און פון דא און ווייטער הייבט די טאבע אן זיך צו קוילערן פון זיך אליינס: אי-חשק אינעם לערנען, זוכן וויאזוי צו שטופן די צייט, שפילן אדער רעדן מיט ווער ס'זיצט לעבן אים, א שטראף פארן שטערן לערנען, ארויס פון קלאס, רופן דעם טאטן, שוואכע 'מארק'ס' אויף זיינע בחינות, ער האט שוין פיינט דעם מלמד, ער באטראכט זיך שוין ווי א נרדף (צומאל מיט רעכט), און ווען מ'לערנט חומש נאכמיטאג – וואס דאס קען א קינד וואס איז נישט קיין בעל כשרון אויך מיטהאלטן (אזויווי עס פלעגט טאקע זיין אין די פריערדיגע קלאסן) – האט ער שוין נישט קיין חשק בכלל צו לערנען, און ער איז שוין פון די 'שוואכע' אין קלאס, און ער איז פון די קינדער וואס דער מלמד (און דאס קינד זעלבסט) האפט יעדן טאג אז ער זאל נישט ערשיינען אין חדר.

און אין אינזערע צייטן, איז פון אזא מצב ביז צום ווערן א 'באם' ל"ע, און צו גליטשן מער און מער, גאר א קורצע וועג. און נאכמער פון דעם, אז א קינד וואס איז נישט מלומד מלחמה און איז נישט גענוג גיבור מלחמה צו האלטן מיטן שטראם פון אונזערע צייטן, דארף שוין נישט מחליט זיין צו 'שטויסן' אין תורה, אין כלל ישראל, און אין דרך ישראל, נאר פון זיך אליינס ווערט ער אריינגעשלעפט למקום חושך וצלמות, וואס דער וואס פאלט דארט איז כמעט נישטא קיין תרופה למצבו רח"ל, און דאס בלייבט א בכיה למשפחתו און א בכיה לדורות ה"י.

מה נאמר ומה נדבר ומה נצטדק, פאר די אלע וואס זענען געפאלן לבאר שחת צוליב דעם וואס די מחנכים פון אונזערע צייטן האבן געמאכט לימוד גמרא פאר אן עיקר* און גרויסער יסוד אינעם הצלחה פונעם קינד, כאילו זיין גאנצע עתיד און אידישקייט ווענדט זיך אין התמדת הלימוד בכלל און אין לימוד הגמרא בפרט (און שטילערהייט זאגט מען, אז מיט תורה אן קיין מידות און מענטשליכקייט איז מען פאררעכנט פאר א בעל מום), און מ'קען שוין מיינען אז די אלע קינדער ווען זיי וועלן אויפוואקסן, וועלן זיי אויסשטייגן צו לערנען רוב לעבן אין כולל, גמרא, בעיון רב. און אלע אנדערע לימודים און ידיעות התורה, און מידות וכדומה, פארבלייבן ווי א טפל בלבד. אדער גלייבט מען גאר אז 'המאור שבה יחזירם למוטב'.


[center]בחורים – 'כמה הרפתקאי דעדו עלייהו' (קידושין ל"ג ע"א)![/center]
און דאס איז אלעס געזאגט געווארן ביי א קינד, אבער ביי א בחור איז עס אינגאנצן אן אנדערע פרשה, ווייל א בחור איז א בריה בפני עצמו [טינעידזשע"ר בלע"ז], און מטבעו האט ער נישט ליב אויסצופאלגן און זיך מכניע זיין פאר אנדערע. און אין אונזערע צייטן וואס מען געוואוינט נישט איין דאס קינד אז ער דארף אויספאלגן זיינע עלטערן און מחנכים אן קיין הסברים, נאר פארקערט גאר ער פאלגט נאר דורך באקומען פרטים און הבטחות, דאן ווען ער קומט אן לגיל הבחרות וויל ער טון 'מה שלבו חפץ', און יעצט איז ער דאך שוין 'קלוגער' פון אלע וואס זאגן אים ער זאל שטייגן.

נאר פארט מוז ער זיין אין ישיבה 'מן הבוקר עד הערב' ועד בכלל, און נישט נאר דאס, נאר יעצט איז ער דאך א 'בחור' און דערפאר איז שוין נישטא קיין הפסקה נאך אנדערהאלבן שעה צו צוויי שעה, ווי די סדר ביי קינדער אין חדר. און נישט נאר דאס, נאר סדר א' געדויערט געווענליך ארום פיר שעה ('הושענא ארבע שעות, הושענא'), און דעמאלס לערנט מען 'סדר עיון', און ער דארף זיצן ביים שיעור א שעה צייט, און דערפאר וועלן כסדר זיין בחורים וואס לערנען און האבן אפילו ליב צו לערנען, אבער האבן נישט קיין כח (אדער נערוון) צו זיצן אויף איין פלאץ, אדער אויסצוהערן א שיעור, אדער בכלל צו לערנען איין סוגיא, במשך אפאר שעה אין א ציה, און נאכן לערנען א שטיק צייט וועט ער זיך אביסל ארומדרייען און שמועסן – וואס באקומט גלייך א נאמען 'ביטול תורה' אדער 'דברים בטלים', און וואס געשעט דאן? יעדער ווייסט: צווישן די בחורים איז ער בבחינת 'במצוינים לא יתחשב', און פאר זיך זעלבסט האלט ער אויך אז ער איז נישט 'געמאכט' אויף צו לערנען, אדער לכה"פ אויף צו לערנען בעיון**.


[center]די גמרא זאגט דאך (הוריות י"ד ע"א): "סיני עדיף"![/center]
איך האב געפרעגט אסאך מגידי שיעור עיון, אויב זיי קענען זאגן בנאמנות אז פופציג פראצענט אדער מער פונעם כיתה, איז געאייגנט און פארשטייען טאקע לימוד 'עיון', און זיי נעמען טאקע ארויס דערפון די געוואלדיגע תכלית פון לערנען עיון אין די בעסטע פיר שעה פונעם טאג, אדער עס איז נישטא קיין פופציג פראצענט (צו גאר ווייניגער) פונעם כיתה וואס האלט מיט כראוי. איך מוז זאגן, אז פון די ענטפערס וואס איך האב געקריגן פון אלע מגידי שיעור, האט נישט אויסגעזען ווי עס איז דא גאנצע פופציג פראצענט, וד"ל.

נאך איין שאלה האב איך געפרעגט פון די אלע חשוב'ע מגידי שיעור, ווילאנג האט איר נערוון צו זיצן יעדן טאג און אויסהערן א שיעור 'עיון' פונעם זעלבן מגיד שיעור, טאג נאך טאג. די תשובה דערצו איז אפילו נישט כדאי צו שרייבן און מפרסם זיי. און דאס איז שוין, ווען א יעדע בר דעת ווייסט אז א שעה ביי א בחור איז אזויווי א שעה-א-האלב צו צוויי שעה ביי אן ערוואקסענעם, וכדי בזיון וקצף. נו אויב אזוי, 'מה יעשה הבן שלא יתפוצץ'?!


------------------------------
* און פאר די אלע וואס כאפן זיך אן אינעם טענה פון חזקה וואס רופט זיך 'מסורה', און אין איר נאמען זענען זיי גרייט מוחה צו זיין אין אלע וואס ווילן מחזיר זיין עטרה ליושנה, מיט א טענת 'שמא', דאס הייסט אז 'אפשר ביזטו משנה פונעם מסורה'. צו זיי איז די תשובה, צו איז דען דא א 'מסורה' אז יעדעס קינד וואס גייט אריין אין חדר, גייט ארויף פון איין כיתה צום צווייטן, סיי אויב ער איז א פיקח און סיי אויב ער איז שוואכער? צו איז דען דא א 'מסורה' אז נאכדעם גייט יעדער אריין אין ישיבה, וואו ער פארבלייבט שוין לערנען ביזן חתונה (און נישט ארבעטן און העלפן זיין טאטן מיטן ארבעט)? צי איז דען דא 'מסורה' אז אינדערהיים אין אייראפע האט מען געלערנט א האלבע טאג גמרא בעיון? און פון די אנדערע זייט, צי איז דא די 'מסורה' פון אמאל אז אלע בעלי בתים פלעגן לערנען גמרא אין ביהמ"ד? (שיעורי עין יעקב, שו"ע, און משניות, יוכיחו), און אזוי אויך – צי איז דען דא 'במסורה' א וועג צו לערנען מיט די קינדער איבער נסיונות זמנינו? (טעכנאלאגישע כלים מכלים שונים, א גאס וואס איז יעדן מקבל פנים, א.א.וו.), אפשר איז גאר דא א 'מסורה' אז א געוויסע פראצענט פון די קינדער וואס גייען אריין אין מוסדות החינוך, גליטשן און גייען ארויס לתרבות הרעה רח"ל, און מ'טוט גארנישט דערצו וועגן די סארט 'מסורה'. און וויאזוי קען מען זאגן 'זכיתי לבבי', און (דברים כא, ז): "ידינו לא שפכה את הדם הזה".

** און וואס וועט זיין מיטן בחור וואס הייסט שוין צו זיין א חשוב'ע בחור, וואס האט סיי די כשרונות און סיי די נערוון צו זיצן און לערנען, און ער וועט טאקע גוט אויסשטייגן און די שענסטע שידוכים וועלן שטיין פאר זיין טיר, און ער וועט מ'כלומר'שט מקיים זיין די גמרא (יבמות ס"ג ע"א): "נחית דרגא ונסיב איתתא", און נאכן חתונה וועט ער זיך דערזען אויסהערנדיג פון זיין ווייב'ל הליכות והלכות וואס ער האט נישט געקענט און געלערנט, אפילו אין השקפת החיים בכלל און יהדות בפרט... זי איז דאך שוין אויף זיין מדריגה (און שטילערהייט גנב'ט זיך אריין א הרגשה בלב אז זי איז נאכמער פון אים). אבער דאס הייסט שוין אין אונזער סיסטעם דער גוטער מוצלח'דיגער מצב.[/justify]

דער ארטיקעל דארף מען הענגען אין דעדען בית מדרש אין נוא יארק והגלילות און ארום שיקען אויף פאסט צו יעדער אידישער שטוב.

אבטולמוס האט געשריבן:גאר שיינע נקודות, און כ'קוק שטארק ארויס אויף דעם המשך.
(טו בי אנעסט, כ'בין געווען אביסל אנטוישט אז דער קאווער סטארי איז געווען אן איבערזעצונג, און נישט אריגינעל.)

וויי וויי, די אלול וועקער'ס קאווער סטארי זעט דערווייל אויס צו זיין די המשך פונעם ארטיקל...

אין אמת'ן אריין, ווענדט זיך עס אין איין זאך: אויב אזא איינער ווי [tag]אבטולמוס[/tag] שיקט אריין א באמבע, איז דאס די דעקל. אז נישט, איז די דעקל סיי וואס - וואס איז די 'הויפט' ארטיקל.

זייער פיין אראפ געלייגט

ס'זעט אויס אז מ'צילט אוועק פון לערנען גמרא מיט אלע קינדער. דאס וואלט געווען א גרויסע שאד. ווען פון יונגווייז אן חתמ'נען מיר שוין אפ קינדער פון קענען ווערען עכטע ת"ח, במקום צו זוכען די נויטיגע כלים אריין צו גייען אין די קעפ פון די קינדער טרעפען א פאסיגע וועג צו דערגרייכען זייער שכל און פארשטאנד וואלט אונז אוועק געגנב'ט אסאך גדולי ישראל

Sent from my HTC Desire 512 using Tapatalk

דורכגעלייענט.
אינטערסאנטע נקודות, ס'איז אבער זייער שווער צו קאמענטירן אויף אן אומגעפארטיגטע ארבעט.

די שאלה פארוואס אמאל מיט א מער פרימיטיווע חינוך סיסטעם זענען ווייניגער אוועקגעפאלן ווי היינט מיט די מערסטע פארגעשריטענע סיסטעם זייט די האלאקאוסט, עגבערט מיר שוין לאנג, און קיין צופרידענשטעלענדע ענטפער האב איך נאכנישט, דאס זענען עטליכע פון מיינע רויע מחשבות.

1) טעכנאלאגיע. און דאס קען צוטיילט ווערן אויף צוויי חלקים, א) די אינגערע דור עלטערן האבן ווייניגער דעם קאפ אויפן פלאץ צו די קינדער, ווען א חלק מוח איז נאכאלס פארבינדן 'ערגעץ אנדערש' ביזנעס, סתם שטותים וכו', 15-20 יאר צוריק ווען א ארבעטס אינגערמאן איז אהיימגעקומען פון דער ארבעט, איז ער געווען 'אינדערהיים' פיזיש און גייסטיש, פון 5:30 און ווייטער איז ער געווען עוועלעיבל פאר די ווייב און קינדער, היינט קומען אסאך טאטעס אהיים שפעטער (אזוי 'מיין' איך, בינעך גערעכט ?) און אפי' ווען מ'איז אינדערהיים קוקט מען אימעילס, מ'באקומט פאון קאלס (איך רעד שוין נישט פון וואצעפפ), וואס דאס אפעקטירט די עמאציאנאלע קשר צווישן עלטערן/קינד מאן/ווייב. ב) ווען א בחור הייבט אן צו פארן דרום, איז דער וועג ארויס צו די גרויסע גאס זייער שנעל, אנדערש ווי אמאל ווי ער האט געהאט א שטיקל מהלך צום תהום.

2) רעספעקט די רעספעקט פאר עלטערע מענטשען, מלמדים, עלטערן, רבנים, איז היינט אסאך ווייניגער ווי אמאל, ס'האט א פאזיטיווע זייט צו זיך, אז מ'האלט זייערע פוס צו די פייער, אבער ס'קומט מיט א גרויסע סייד עפעקט, נעמליך זיי האבן מער נישט קיין השפעה אויף דיר, די קינדער האבן היינט א מיינונג מיט וואס די עלטערן מוזן זיך רעכענען, אז נישט קען ער ווערן חוצפה'דיג ( עט ליעסט א חלק דערפון איז א רעזולטאט פון דאס נעמן פאר גרינג צו רעדן אויף אנדערע רבנים אין געגנווארט פון די קליינע (גערעכט צו נישט איז נישט נוגע, די שאדן איז דא), כנלע"ד), איך קוק אהן וויאזוי קינדער רעדן צו זייערע עלטערן און איך גלייב שווער אז זייער טאטע וואלט געקענט אזוי רעדן צו זיין זיידע.


אלנספאלס, ווען דער שרייבער וועט פובליצירן זיינע הצעות, זאל ער ביטע מסביר זיין 'פאקטיש' וויאזוי דאס האט געארבעט אין אנדערע פלעצער, 'טעארעטיש' איז עס נישט קיין סאך ווערד, ווייל ווי דערמאנט, איז דא צענדליגע שנויים לטובה וואס איז פארבעסערט געווארן היינט ווס. אמאל און מ'זעהט נישט קיין פאזיטיווע תוצאות.

בנוגע די ארטיקל זעלבסט.

לדעתי בארירט ער זייער שיינע נקודות, הגם ער האט קרעדיטירט די מוסדות מער פון וויפיל עס קומט זיי, לדעתי הענייה.
איך האב שוין אריינבאקומען די חלק ב', מיט א לענגערע נספח, און ער זאגט זייער זייער גוט.

איך ווייס נאר נישט וויפיל ער קען טאקע אויפטון, וויבאלד די וואס דארפן עס אממערסטנס הערן וועלן מעגליך קיינמאל נישט זען דעם ארטיקל. אפשר טאקע זאל מען עס ארומשיקן אויף פאסט...

אדנירם האט געשריבן:בנוגע די ארטיקל זעלבסט.

לדעתי בארירט ער זייער שיינע נקודות, הגם ער האט קרעדיטירט די מוסדות מער פון וויפיל עס קומט זיי, לדעתי הענייה.
איך האב שוין אריינבאקומען די חלק ב', מיט א לענגערע נספח, און ער זאגט זייער זייער גוט.

איך ווייס נאר נישט וויפיל ער קען טאקע אויפטון, וויבאלד די וואס דארפן עס אממערסטנס הערן וועלן מעגליך קיינמאל נישט זען דעם ארטיקל. אפשר טאקע זאל מען עס ארומשיקן אויף פאסט...

איך ווייס נישט וואס זיינע הצעות זענען, אויב ס'נישט זייער קאנטראווערסיאל, קען ער האבן א גרויסע השפעה מיט'ן איינזייען די קערענדלעך פאר טויש, ווייל ס'איז למעשה דא מענטשען וואס גייען דאס לייענען און די 'געדאנק' באקומט דעקונג, און ס'קען פועלן אויף למעשה און 10-15 יאר פון איצט.

ריזיג ארטיקעל, געוויינט בשעת מעשה. ממש נערוועז אז מיינע קינדעריש גיין דורך גיין די סיסטעם אזוי ווי סאיז.

שש, סארא חוצפה איז דאס פון אריין קנאקן לייקס פון יענעמס ארבייט?
די צוטיילסט עס נאך אין עקסטערע תגובות אריין צו קעשן די מאקסיומם שייך כאילו סאיז דיין ווערק.

טאמער איינער (יעדער טויש קומט נאר פון איינער, דעריבער איז עס נישט רחוק מן השכל אז 'איינער' וועט עפעס טוהן) וועט עפעס טוישען, וועט שוין זיין גרייט א ציבור וואס וויל אזא מוסד, ווייל זיי האבען געליינט דער וועקער.

איין נקודה. לדעתי דארף מען נאך אינפארמאציא אויף יעדער קינד. ווען א כתה האט אכט און צוואנציג קינדער, דארף דער מלמד יעדים טאג ארויסנעמען איין קינד און באקוקען וואס ער קען, זע'ען צו ער האלט מיט און אפשרייבען א באריכט. אזוי האט מען א באריכט כאטש איין מאל א חודש אויף יעדער קינד. אזוי וועט זיין אוממעגליך פאר א קינד אדורך צו גליטשען. דער שטילע קינד וועט נישט קענען באהאלטען דאס וואס ער קען נישט קיין עברי ווייל ער מאכט נישט קיין טראבעל און דער 'בעל כשרון' וועט נישט קענען פארדעקען דאס וואס ער פארשטייט גארנישט ווייל ער געדענקט אלס. אזוי וועט מען אויך קענען מעסטען דער מלמד צו ער טוט אויף מיט שוואכע און מיטעלמעסיגע קינדער.
נאך א נקודה. מ'דארף טרעפען אן עצה פטור ווערען פון א מלמד. טאמער די איינציגסטע עצה פאר א שוואכע מלמד איז שיקען אין גאס, וועט רחמנות אייביג שפילען א ראלע ווען מ'דארף מחליט זיין וואס צו טוהן. אפשר זאל מען איהם מאכען פאר א מלמד פון משניות סוף טאג, אדער מאכען פאר א בוחן, עפעס א וועג אז מ'זאל נישט דארפען פילען שלעכט.

Sent from my HTC Desire 512 using Tapatalk

זיייער הנאה געהאט פון דעם ארטיקל. עקסטער הנאה געהאט פון די שרייבער וואס שרייט נישט אין די וועלט אריין און רעדט צום זאך. מיט עקספיריענס, פארשטאנד און מיט א מתינות עד להפליא. כ'בין זיכער אז דברים היוצאים מן הלב וועט שוין טרעפן א הארץ ווי אריין צו גיין.
שיק א יישר כח פאר די שרייבער פון גאס, און לאדען איהם איין צום שטיבל. ווער איז די מחבר פונעם קונטרוס אויף לשה"ק?

******

איך וואלט עס געוואלט שיקען פאר מיינע חברה. אפשר קעמען ארויסגעבען ביידע חלקים אין איין פי.די.עף. אין א שיינעם פארמאט אוזי קען איך עס שיקען ווייטער?

שטאפענע קאפעליטש האט געשריבן:ריזיג ארטיקעל, געוויינט בשעת מעשה. ממש נערוועז אז מיינע קינדעריש גיין דורך גיין די סיסטעם אזוי ווי סאיז.

שש, סארא חוצפה איז דאס פון אריין קנאקן לייקס פון יענעמס ארבייט?
די צוטיילסט עס נאך אין עקסטערע תגובות אריין צו קעשן די מאקסיומם שייך כאילו סאיז דיין ווערק.

קודם כל, כ'האב אריינגעארבעט אינעם ארטיקל. יענער האט געשיקט גוטע סחורה, אבער די גראמאטיק ועוד האט נישט געטויגט, און איך האב עס מגיה געווען און משפר געווען די לשון.

צווייטנס, כ'האב עס שיין אויסגעשטעלט ס'זאל דא ארויפגיין קלאר און מסודר.

דריטנס, כאטש עפעס א טובת הנאה מעג איך האבן פון פירן אזא שווערע פראיעקט ווי א מאנאטליכער 'וועקער'...

נעגעל וואסער האט געשריבן:איך וואלט עס געוואלט שיקען פאר מיינע חברה. אפשר קעמען ארויסגעבען ביידע חלקים אין איין פי.די.עף. אין א שיינעם פארמאט אוזי קען איך עס שיקען ווייטער?

גראדע גאנץ א גוטע געדאנק, און קען מעגליך געשיקט ווערן אויף פאסט צו אסאך אידן, ווי אויבנדערמאנט.

כ'וועל רעדן מיט הרב [tag]פיקאסא[/tag], און מ'גייט זען אויב אזא זאך איז מעגליך.

אדנירם האט געשריבן:

שטאפענע קאפעליטש האט געשריבן:ריזיג ארטיקעל, געוויינט בשעת מעשה. ממש נערוועז אז מיינע קינדעריש גיין דורך גיין די סיסטעם אזוי ווי סאיז.

שש, סארא חוצפה איז דאס פון אריין קנאקן לייקס פון יענעמס ארבייט?
די צוטיילסט עס נאך אין עקסטערע תגובות אריין צו קעשן די מאקסיומם שייך כאילו סאיז דיין ווערק.

קודם כל, כ'האב אריינגעארבעט אינעם ארטיקל. יענער האט געשיקט גוטע סחורה, אבער די גראמאטיק ועוד האט נישט געטויגט, און איך האב עס מגיה געווען און משפר געווען די לשון.

צווייטנס, כ'האב עס שיין אויסגעשטעלט ס'זאל דא ארויפגיין קלאר און מסודר.

דריטנס, כאטש עפעס א טובת הנאה מעג איך האבן פון פירן אזא שווערע פראיעקט ווי א מאנאטליכער 'וועקער'...

טובת הנאה? קומען קומט מזאל די קישן אין פיסקל.
מדארף די לייגן אויפן פלייצעס אין אזוי אריין ברענגן אין ביהמ״ד פרייטאג צונאכטס אין די עולם זאל אויס ווארטן די ראיה די צו קישן.
אבער דאס האט נישט איינס מיטן צווייטען.
והשנית די גאנצע תגובה איז געווען בדרך צחוק.

אגב, פארשידענע ניקס האבן דא געזאגט גוטע הערות, וואס וואלט אריינגעפאסט אין וועקער בתורת 'בריוו צום רעדאקציע'.

למשל, [tag]יעקב מענטש[/tag], און [tag]ליטוואק פון בודאפעסט[/tag], געבן נייע געדאנקן והערות. זאלן זיי עס אריינשיקן צום מערכת פון ק"ש [אפשר א טראפעלע איבערארבעטן].

'די גראמאטיק ועוד האט נישט געטויגט'
באמת באלאנגט עס אין אישי, אבער אזא געלעגענהייט קומט נישט אפט.
לכאורה דארף עס זיין 'די גראמאטיק ועוד האבען נישט געטויגט'.
איך וועל אי"ה אריינשיקען צום נעקסטען נומער פון די וועקער וואס איך האב מעורר צו זיין.

ווי איז דער קונטרס בנמצא אין לשוה"ק?

ליטוואק פון בודאפעסט האט געשריבן:ווי איז דער קונטרס בנמצא אין לשוה"ק?

איך געדענק איך האב עס אמאל געטראפן זיך וואלגערן אין בית מדרש איך האב עס דורכגעליינט אין איין שאס , נישט געקענט אראפלייגן ווילאנג איך בין פערטיג , יעדער ווארט איז צום קישן און גאר טרעפליך , און נאך מיט א געשמאקע ליינבארע לשון קודש

האט מען למעשה געמאכט פון דער ארטיקעל א pdf?
כוויל ארום שפרייטען

דא קען מען דאונלאודן דעם 'חינוך' ארטיקל [חלק א'], און מ'קען ארומשיקן די לינק דורך אימעיל/וואטסעפפ/טעלעגראם:

https://www.jumbomail.me/he/Downloads.a ... 3838673D3D



אויב איינער קען עס ארויפלייגן אויף גוגל דרייוו וכדומה, ברכות יחילו על ראשו, ווייל די דזשאמבא-מעיל לינק גייט פייפן נאך א שטיק צייט.

איך האב געליינט די ארטיקל, כמעט נישט געטראפן וואס צו זיין מחולק אויף,

איך וויל נאר פארשטיין איך אלטס אינדערווידואל וואס איז שייך צו טון? אדורכפירען זיינע פלענער\עיצות, וועט מען ממש דארפן צוקומען צו א רעוועלוציע, וואס עס זעהט זיך נישט אן אויפן האריזאנטז אז סזאל פארסירען אזוי שנעל, איז געבליבן צו פארשטיין וואס אונז יחידים קענען טאן ארויס צו העלפן מיט די צופרידנקייט פון אונזערע קינדערליך לגבי זייער חינוך סיסטעם?