קאווע שטיבל

און אונזער קאמינוטי איז מען זייער שטארק פארנומען אז מדארף אראפשרייבען לדורות די ווייטאג און ליידען וואס אונזערע זיידעס זענען אריבערגעגאנגען אין די ביטערע מלחמה יארן, און וואס אלטס זיי האבען זיך צוזאמגעליטען פון דעם דייטש, און יעדע עלטערע מענטש וואס האט געהאט א פען און פאפיר אויף די פלייצע האט באשריבען זיינע אלע מיטמאכענישן, אז חלילה די יונגע דור זא נישט פארגעסן וואס זייי זענען אלטס אריבער, און אין די היימישע צייטונגען און אויסגאבעס זענען פארהאן צענדליגע קאלומס געווידמעט פאר די פאר קורצע און בלוטדורכגעווייקטע יארען און סאיז גאנץ גאנגבאר זיך צו באנוצען מיטען פסוק זכר את אשר עשה לך עמלק,

איך וועל מיך אבער דערוואגען און פרעגן: מילא די דור פון איבערלעבערס וואס זיי האבען פרזענליך מיטגעמאכט די מלחמה אויף די אייגענע ביינער איז איין זאך, אבער צו וואס דארף איך וויסען פון די אלע גרויליגע און אכזריות'דיגע מעשים? פארוואס דארף איך מיר אנליינען מיט בארבארישע און סאטדיסטשע פיינונגס מיטלען? צו וואס פעלט עס מיר אויס צו זען אן אומשולדיג קינדיש פנים ווערנדיג געפירט צום שחיטה? מקען עפעס פארדינען דערפון? איז דא א נוצען פון זיין אויסגעקאכט אין די ביטירע מלחמה? אדער איז ענדערש עס צו פארגעסן און אנגיין מיטן לעבן?

history repeated, כדי צו זעהן די פעטטערן דארף מען וויסן די עבר, נאר ווען מען ווייסט און געדענקט די מעשי רשע האט מען עפעס א טשענס צו דאס אפהאלטן פונעם עתיד.

אפשר אז מיר זאלן געדענקען אז מישן מיט די גוים, זיך עדיקעטן ווי זיי א.א.וו. העלפט גארנישט אין די לאנג ראָן?
אפשר זיך צו דערמאנען אז מיר זענען אין גלות?
אפשר צו זעהן דעם עשו שונא ליעקב קלאר?
אפשר צו מערקן די שטארקייט פן יענע דור?
אפשר דו זאלסט פילן גליקלעך מיט אלץ וואס דו פארמאגסט?
אפשר זאלסטו שפירן אז דו מיזט ניצן יעדע מינוט פון לעבן לטובה?
אפשר כדי דו זאלסט ריכטיג שעצן דיין זיידע. באבע?
אפשר צו פילן אביסעלע צער, צו ברענגען משיח אינגיכן?

ספוילד יונגערמאן, וועק זיך אויף פון דיין סעלפישע טראכט ווינקל!

געוואלדיג האט געשריבן:history repeated, כדי צו זעהן די פעטטערן דארף מען וויסן די עבר, נאר ווען מען ווייסט און געדענקט די מעשי רשע האט מען עפעס א טשענס צו דאס אפהאלטן פונעם עתיד.

גראדע גלייב איך נישט, אז מען קען צוריקהאלטן רשעות.

קאמענטירער האט געשריבן:און אונזער קאמינוטי איז מען זייער שטארק פארנומען אז מדארף אראפשרייבען לדורות די ווייטאג און ליידען וואס אונזערע זיידעס זענען אריבערגעגאנגען אין די ביטערע מלחמה יארן, און וואס אלטס זיי האבען זיך צוזאמגעליטען פון דעם דייטש, און יעדע עלטערע מענטש וואס האט געהאט א פען און פאפיר אויף די פלייצע האט באשריבען זיינע אלע מיטמאכענישן, אז חלילה די יונגע דור זא נישט פארגעסן וואס זייי זענען אלטס אריבער, און אין די היימישע צייטונגען און אויסגאבעס זענען פארהאן צענדליגע קאלומס געווידמעט פאר די פאר קורצע און בלוטדורכגעווייקטע יארען און סאיז גאנץ גאנגבאר זיך צו באנוצען מיטען פסוק זכר את אשר עשה לך עמלק,

איך וועל מיך אבער דערוואגען און פרעגן: מילא די דור פון איבערלעבערס וואס זיי האבען פרזענליך מיטגעמאכט די מלחמה אויף די אייגענע ביינער איז איין זאך, אבער צו וואס דארף איך וויסען פון די אלע גרויליגע און אכזריות'דיגע מעשים? פארוואס דארף איך מיר אנליינען מיט בארבארישע און סאטדיסטשע פיינונגס מיטלען? צו וואס פעלט עס מיר אויס צו זען אן אומשולדיג קינדיש פנים ווערנדיג געפירט צום שחיטה? מקען עפעס פארדינען דערפון? איז דא א נוצען פון זיין אויסגעקאכט אין די ביטירע מלחמה? אדער איז ענדערש עס צו פארגעסן און אנגיין מיטן לעבן?

ח"ו. די לעססאנס פון די האלאקוסט זענען ריזיג פאר'ן מענשהייט און ספיציעל פאר אידען. דער פרומער עולם איז זייער אונטערשטעליג אין דעם ענין לעומת דער פרייער און מאדערנער סאסייעטי. איינע פון די סיבות איז אז מיר זענען צו נאענט צום ערשטען און צוויטען דור און די וואונדען האבען זיך נאך נישט אינגאנצען געהיילט. מיר לעבען אויך אזא מין לעבען וואס מיר פראבירען נאך צומאכען דער פרי-מלחמה אייראפעישען קולטור וואס דאס גיט צו צום אום-פארשטענדעניש פון די גאנצע תקופה.
די עפפעקטס אויף אונז איז באין שעור. למשל רוב בעיבי באאמערס אין אונזער ציבור ליידען פון געזונט און נערווען פראבלעמען וואס איז א דירעקט ריזאלט פונעם אויף וואקסען אין די פאסט מלחמה יאהרען מיט דיפרעסטע, געשלאגענע עלטערען און מלמדים.
אונזערע קולטור איז אויך עקסטרים אין פארשידענע ערטער ווייל די ריספאנס פון אונזערע אידען זיך נוקם צו זיין אין היטלער ימ"ש איז געווען "מיר וועלען זיך נישט לאזען, מיר וועלען צוריק שטעלען דער היימישען געזעלשאפט גענוי אזוי ווי אינדערהיים" . דער פראבלעם איז אז מיר האבען אויך מיט גענומען די חסרונות און שטותים, און מיר וויסען נישט באמת וואס און ווען האט זיך געטוען אינדערהיים. אזוי האבען מיר געשאפען אנן עקסטרים ריעליטי וואס וויל זיך נוקם זיין דורך צוריק אוף בויען א צובראכענעם פארפרומטען סיסטעם.
אויב וועלען מיר בעסער פארשטיין דער געזעלשאפט פון פאר'ן קריג מיט איהרע חסרונות, מעלות וכדו' וועלען מיר , דער דריטער דור קענען אוועקשטעלען א פיוטשור וואס איז מער נארמאל און בעלענסד אהן א סענס פון נקמה און חדש אסור מן התורה.

תורה ומדע: ייש"כ פאר אזוי גוט ארויסברענגען די אלע אמת'דיגע נקודות.

איך האב נאר עטליכע קליינע באמערקונגען. דער פאקט וואס אונזערע עלטערן (איך בין דער צווייטער דור פונ'ם האלאקאוסט. מיינע עלטערן זענען געווען סוירווייווערס.) און רבי'ס האבן זיך טייל מאל באנומען מיט אכזריות אדער לאמיר זאגן מיט נישט רעכענען זיך מיט די געפיהלן פון די קינדער, איז נישט דווקא געווען א רעזולטאט פון זייערע ייסורים וואס זיי זענען אדורכגעגאנגען. נאר דאס איז געווען די אלגעמיינע, אנגענומענע מיינונג אז מ'טאר נישט ספוילן די קינדער. און די השגות אין חינוך וואס מחנכים און עלטערן האבן היינט זענען נאך בכלל נישט געווען גאנגבאר אין יענע תקופה. אויך זענען נישט געווען די אלע פראטעקשנ'ס פאר קינדער'ס וואווילזיין און רעכטן ווי היינט. ביי מיר אינדערהיים איז בדרך כלל געווען א רואיגע אטמאספער. מיין טאטע האט נישט געשריגן און געפראסקעט מדי יום ביומו. און מיין מאמע איז נישט געזיצן און באוויינט איהר גורל און וואס זי איז אדורך אין האלאקאוסט. מ'האט געטרייט צו געבן א נארמאלן לעבן פאר די קינדער. נאר, פארשטייצעך מיט א ביסל שטרענגקייט.

אין חדר איז אויך געווען אן ענליכער מצב. מיין געווענליכער רבי/ס זענען געווען בדרך כלל גוטע מענטשן. נישט קיין אכזרים און סאדיסטן. נאר ווען ס'איז געקומען אמאל א סאבסטיטוט. דארט איז שוין געווען אן אנדערע מעשה. ער האט געהאט שפיציגע שיך. און ער פלעגט צו קומען צו א יינגל'ס דעסק, אויב ער האטציך עס פארדינט. און געשטויסן מיט זיינע פיס. אני הקטן בין געווען א גוטער קאסטומער פאר זיינע שטויסן. ווען מיין מאמע האט מיר אמאל געהאלפן נעמען א באד, און זי האט געזעהן די בלעק-ענד-בלו מארקס, האט זי געפרעגט ווער ס'האט עס געטון צו מיר. ווען איך האב איהר געזאגט אז מיין רבי האט עס געטון, איז זי נישט געווארן ווילד און געלאפן אין חדר און געסטראשעט מיט פאליס און טשיילד עביוז רעפארטינג. נאר זי האט געזאגט מיט א שמייכל אז איך האב עס מסתמא פארדינט...!

נאך א זאך. דער עולם איז נישט געווען אזוי אבסעסס'ד ווי היינט. למשל, ווען מיין רבי האט אין א גוטע שטימונג אמאל געמאכט א ווערטל ווען מ'האט געלערנט דעם פסוק אין חומש..."איש לפי אכלו תכוסו"...האט די רבי געזאגט אז דאס איז טייטש אז א יעדער איינער האט א ישבן (מחילה) לויט וויפיל מ'עסט. און אונז האבן איבערגעזאגט די רבי'ס ווערטל אינדערהיים. ווען א מלמד זאלל היינטיגע צייטן זאגן אזא זאך, איז ער ביז 5 מינוט מער נישט אין די קלאס...!

עס איז די זעלבע סיבה פארוואס מען לערנט היסטאריע בכלל.
“Those who forget the past are doomed to repeat it”

עס איז די זעלבע סיבה פארוואס מען לערנט היסטאריע בכלל.
“Those who forget the past are doomed to repeat it”

berlbalaguleh האט געשריבן:תורה ומדע: ייש"כ פאר אזוי גוט ארויסברענגען די אלע אמת'דיגע נקודות.

איך האב נאר עטליכע קליינע באמערקונגען. דער פאקט וואס אונזערע עלטערן (איך בין דער צווייטער דור פונ'ם האלאקאוסט. מיינע עלטערן זענען געווען סוירווייווערס.) און רבי'ס האבן זיך טייל מאל באנומען מיט אכזריות אדער לאמיר זאגן מיט נישט רעכענען זיך מיט די געפיהלן פון די קינדער, איז נישט דווקא געווען א רעזולטאט פון זייערע ייסורים וואס זיי זענען אדורכגעגאנגען. נאר דאס איז געווען די אלגעמיינע, אנגענומענע מיינונג אז מ'טאר נישט ספוילן די קינדער. און די השגות אין חינוך וואס מחנכים און עלטערן האבן היינט זענען נאך בכלל נישט געווען גאנגבאר אין יענע תקופה. אויך זענען נישט געווען די אלע פראטעקשנ'ס פאר קינדער'ס וואווילזיין און רעכטן ווי היינט. ביי מיר אינדערהיים איז בדרך כלל געווען א רואיגע אטמאספער. מיין טאטע האט נישט געשריגן און געפראסקעט מדי יום ביומו. און מיין מאמע איז נישט געזיצן און באוויינט איהר גורל און וואס זי איז אדורך אין האלאקאוסט. מ'האט געטרייט צו געבן א נארמאלן לעבן פאר די קינדער. נאר, פארשטייצעך מיט א ביסל שטרענגקייט.

אין חדר איז אויך געווען אן ענליכער מצב. מיין געווענליכער רבי/ס זענען געווען בדרך כלל גוטע מענטשן. נישט קיין אכזרים און סאדיסטן. נאר ווען ס'איז געקומען אמאל א סאבסטיטוט. דארט איז שוין געווען אן אנדערע מעשה. ער האט געהאט שפיציגע שיך. און ער פלעגט צו קומען צו א יינגל'ס דעסק, אויב ער האטציך עס פארדינט. און געשטויסן מיט זיינע פיס. אני הקטן בין געווען א גוטער קאסטומער פאר זיינע שטויסן. ווען מיין מאמע האט מיר אמאל געהאלפן נעמען א באד, און זי האט געזעהן די בלעק-ענד-בלו מארקס, האט זי געפרעגט ווער ס'האט עס געטון צו מיר. ווען איך האב איהר געזאגט אז מיין רבי האט עס געטון, איז זי נישט געווארן ווילד און געלאפן אין חדר און געסטראשעט מיט פאליס און טשיילד עביוז רעפארטינג. נאר זי האט געזאגט מיט א שמייכל אז איך האב עס מסתמא פארדינט...!

נאך א זאך. דער עולם איז נישט געווען אזוי אבסעסס'ד ווי היינט. למשל, ווען מיין רבי האט אין א גוטע שטימונג אמאל געמאכט א ווערטל ווען מ'האט געלערנט דעם פסוק אין חומש..."איש לפי אכלו תכוסו"...האט די רבי געזאגט אז דאס איז טייטש אז א יעדער איינער האט א ישבן (מחילה) לויט וויפיל מ'עסט. און אונז האבן איבערגעזאגט די רבי'ס ווערטל אינדערהיים. ווען א מלמד זאלל היינטיגע צייטן זאגן אזא זאך, איז ער ביז 5 מינוט מער נישט אין די קלאס...!

ריכטיג. אבער דער פאינט איז אז דער האלאקאסט האט געהאט א מעידזשער אימפעקט אויף די צורת החיים פון אונזער היינטיגער געזעלשאפט מיט אלע איהרע פראבלעמען. אפילו מיר זענען שוין 70 יאהר דערנאך. דער טעם פון דעם איז אין איין ווארט "נקמה". מען דארף זיך נוקם זיין און ווידער אויפבויען. דער פראבלעם איז אבער אז מיר בויען אןיף פעס וואס האט שוין דעמאלטס נישט געטויגט למחצה לשליש ולרביע.
טערארעטיש גערעדט, אויב וואלט די האלאקאוסט נישט פאסירט וואלטען די היינטיגע מוסדות אלע אויסגעזען ווי תורה ודעת אדער YU.קיינער וואלט נישט געגאנגען קיין שטריימל וכו וכו'. וויל דער עקסטרימיזם קומט פון נקמה נעמען און זיך נישט לאזען.

אויב איך מעג עס פרעגן אביסל אנדערש

וואס איז די שואה אנדערש ווי ת"ח ת"ט אדער גירוש ספרד אדער מסע הצלב
מען דארף געדענקן יצ"מ פסח און חורבן הבית ת"ב אבער חוץ פון די צוויי זעה איך נישט קיין נפ"מ
(אולי קען מען זאגן אז דאס איז א שטיקל ציונות וואס ליגט אביסל באהאלטן אין יעדער איינער וד"ל)

Sent from my Fire Phone using Tapatalk

טאקע נישט אנדערש, דריי הונדערט יאר ארום וועט מען ביידע געדענקען די זעלבע.

יהושע חיים האט געשריבן:אויב איך מעג עס פרעגן אביסל אנדערש

וואס איז די שואה אנדערש ווי ת"ח ת"ט אדער גירוש ספרד אדער מסע הצלב
מען דארף געדענקן יצ"מ פסח און חורבן הבית ת"ב אבער חוץ פון די צוויי זעה איך נישט קיין נפ"מ
(אולי קען מען זאגן אז דאס איז א שטיקל ציונות וואס ליגט אביסל באהאלטן אין יעדער איינער וד"ל)

Sent from my Fire Phone using Tapatalk

two wrongs don't make one right

די צווייטע וועלט מלחמה (שואה? ביזט פארכאפט אין ציונות ר"ל?..) איז וויכטיג ארויס צו האבען און אזוי אויך אלע אנדערע היסטארישע הריגות און פארטרייבונגען. סיי צו שטודירען צו פארשטיין די עבר און סיי צו דן זיין און זיך לערנען על העתיד. ווען מ'וואלט אויסגענוצט די שעה ענגליש פאר קינדער אביסעל צו לערנען היסטאריע פון די וועלט וואלט זיי אפשר בעסער פארשטאנען די קאנטעקסט פון יודישע היסטאריע און מ'וואלט זיך בעסער פארשטאנען אין די עכטע לעבען דורך זען די ביג פיקטשער ווי אזוי סאסייעטיס ארבעטען

מ'דארף לערנען וועגן די האלאקאוסט אז מ'זאל וויסען וויאזוי צוריקצופייטען און זיך נישט לאזן פירן כשה לטבח אזוי ווי דעמאלטס.

תורה ומדע: לויט ווי איך פארשטיי פון דיינע ווערטער זאגסטו אז וואס ס'האט געטריבן און מאטיווירט דעם שארית הפליטה נאך די צווייטע וועלט מלחמה צו בויען נייע מוסדות און א נייעם לעבן איז געווען נקמה. און אלס רעזולטאט זענען מיר געווארן עקסטרעמיסטן. דו ביסט טיילווייז גערעכט מיט דעם. אבער דער עקסטריעמער חלק איז צו פארדאנקען א געוויסן גרויסן רעבי'ן און צדיק, וועלכער איז אויטאמאטיש ארויפגעקוקט געווארן דורך די דאמאלס'דיגע יתומים און יתומות ווי א טאטע פיגור. און וואס ער האט געזאגט איז געווען קדשי קדשים. אזוי דארף טאקע צו זיין. אבער ביי געוויסע נקודות און זמנים איז זיין מעסעדזש נישט קלאר פארשטאנען געווארן. ווייל די היינטיגע משוגעת'ן און אכשר דרא'דיגע פאררוקטקייטן און די אזוי-גערופענע מלחמה אקעגן ציוניזם ווי די היינטיגע תינוקות שנשבו פראקטיצירן דאס, איז זיכער נישט געווען זיין רצון. און דער רצון ה'. און מ'דארף געדענקען אז א סאך זאכן האבן זיך געטוישט לטובה זייט די גרינדונג פון מדינת ישראל אין 1948. דאמאלס זענען געווען צענדליגע טויזנטער איינוואוינערס אין ארץ ישראל וועלכע האבן באקומען דייקא אן אנטי-רעליגיעזן חינוך. און זייער לעבן איז געווען איינגעשטעלט צו קעמפן אקעיגן יעדן זכר פון אידישקייט. און די מערכות וואס די ערליכע אידן איבער די וועלט האבן געפיהרט זענען געווען נוגע נישט נאר פאר סאטמאר. נאר סאטמאר'ע רבי זי"ע איז געשטאנען אין שפיץ פון די מערכות. די גאנצע לאנד איז געווען איינגעשטעלט אויף א סאציאליסטישע, אטעאיסטישע עקאנאמיע. משא"כ היינטיגע צייטן איז ב"ה אכשר דרא אין א פאזיטיוון וועג. ערשטנס. אפילו די נישט-רעליגיעזע זענען נישט דאגמאטיש אנטי-רעליגיעז. זיי זוכן צו האבן א באקוועמען עולם הזה'דיגן לעבן. און וואס די ערליכע אידן טוען גייט זיי ווייניג אן. און די אמאליגע ציונים זענען נישט קיין ציונים. די גאנצע אידעאלאגישע מלחמה האט זיך אויפגעהערט. און ס'איז שוין לאנג צייט פאר סאטמאר איינצופאקן און גיין ווייטער. בעסער זיך קאנצענטרירן אויפ'ן חינוך אין די אייגענע רייען. און אויסמענטשלען דעם עולם אין אלע בחינות. די זאכן וואס שטייען אויפ'ן סדר היום היינט אין ארץ ישראל איז נישט מאכן צוועקלאזע און אומ'נוצליכע הפגנות יעדן שני וחמישי. נאר זעהן וויאזוי די ערליכע אידן קענען האבן א תורה'דיגן לעבן. און די גאנצע אנטי-ציוניסטישע אידעאלאגיע וואס סאטמער פיהרט היינט אן איז פוסט און צוועקלאז. מ'פרעגלט איין שנאה צו אנדערע אידן אין די קליינע קינדער.זיי רעדן פון די אלע שיינע זאכן ווי התגרות באומות. בשעת אין אייגענעם הויף און שטעטל פראקטיצירט מען פונקט אויף אזא אופן ווי זיי באשולדיגן די אזוי-גערופענע ציונים...!

בן אדם האט געשריבן:מ'דארף לערנען וועגן די האלאקאוסט אז מ'זאל וויסען וויאזוי צוריקצופייטען און זיך נישט לאזן פירן כשה לטבח אזוי ווי דעמאלטס.

דער מונקאטשער רב ז"ל האט א געוואלדיגע מאמר וועגען דעם און בינת נבונים און בשעתו האט ער שטארק געהאלטען אזוי נאר די אזוי גערופענע מבינים האבען בעסער פארשטאנען.

וואלווי האט געשריבן:

בן אדם האט געשריבן:מ'דארף לערנען וועגן די האלאקאוסט אז מ'זאל וויסען וויאזוי צוריקצופייטען און זיך נישט לאזן פירן כשה לטבח אזוי ווי דעמאלטס.

דער מונקאטשער רב ז"ל האט א געוואלדיגע מאמר וועגען דעם און בינת נבונים און בשעתו האט ער שטארק געהאלטען אזוי נאר די אזוי גערופענע מבינים האבען בעסער פארשטאנען.

און הרב הצדיק ר' מיכאל בער ווייסמאנדל זצ"ל האט אויכעט געהאלטן אזוי. אבער ליידער מ'האט איהם נישט געניג שטארק אויסגעהערט. און ער איז געווען א קול קורא במדבר. און דאס האט איהם גורם געווען א סאך הארץ ווייטאג...!

יהושע חיים האט געשריבן:אויב איך מעג עס פרעגן אביסל אנדערש

וואס איז די שואה אנדערש ווי ת"ח ת"ט אדער גירוש ספרד אדער מסע הצלב
מען דארף געדענקן יצ"מ פסח און חורבן הבית ת"ב אבער חוץ פון די צוויי זעה איך נישט קיין נפ"מ

צענדליגע חילוקים וואס איז נוגע למעשה פאר אונז צו נעמען לעסאנס להבא ווי אנדערע האבן שוין געשריבן,
למשל די שואה איז נישט געווען קיין מלחמה קעגן יודישקייט נאר קעגן יודנטום, דאס הייסט די גיין און אויפזוכן א פאלק, נאכגיין אין וועמענס אדערן רינט יודיש בלוט און דאס וועלן אויסרייסן אז עס זאל חלילה נישט בלייבן קיין זכר, אהן א מעגליכקייט צו זיך אפקויפן דורך זיך שמד'ן וכדו', דאס האט נישט קיין משל און א נמשל אין די וועלטס היסטערי,
אבער אסאך מער ווי דעם: דורך וועמען ? ווער זענען די רוצחים ? נישט אפאר אפגעריסענע פאנאטישע פויערן וואס די גלח האט זיי געהייסן הארגענען און זיי פאלגן עס ערליך אויס, נאר די מאדערענסטע פאלק די ציוויליזירסטע פאלק, וואס גלייבט נישט אין גלחים אדער רעליגיעס, מענטשען נארמאל אויפגעוואקסן פארוואנדלט אין בלוטיגע רוצחים, לאוולי מענער און גוטע טאטעס וואס קישן די קינדערלעך ווארעמערהייט ווען זיי גייען שלאפן אבער יעצט אהיימגעקומען פון די ארבעט וואס איז שיקען יודען צום טויט דורך אלע מיתות משונות,
די ערשטע מאל אין היסטאריע זייט המן און אחשוורוש וואס א גזירת שמד אויף יודען איז ארויסגעגעבן געווארן דורך א רעגירונג, דורך געזעץ,
האסט א אהנונג וויפיל מיטינגס די נאצישע פארטיי האט געמאכט מיט די יוסטיץ דעפארטמענט אויסצוארבעטן די נירונבערג געזעצן, אז עס זאל שטימען און קענען אריינגיין און די דייטשע ספר החוקים

צו קענען פרעגו וואס עס איז אנדערש ווי גירוש ספרד וואס מען האט פארטריבן די יודען פון איין לאנד און געהארגעט ווער עס האט זיך געשמאדט, אדער מסעי הצלב ווי מען האט טאקע געהארגעט און געשאחטן אבער דורך פויערן און נישט קיין גאווערמענטס, ווי די ביטערסטע קאפיטל אין כלל ישראל, ווייזט נאר ווי וויכטיג עס איז צו וויסען די האלאקאוסט היסטערי צו קענען פארמיידן אסאך שאדן אין די צוקונפט.

געווען אמאל א גרופע לייבן וואס פלעגן זיך מוטשענען צו כאפן און פארציקן זעברעס ווייל ווי נאר זיי פלעגן קומען אביסל נאנט האבן די זעברעס באמערקט און געמאכט פליטה, ויהי היום איז געקומען דער ראש המשפחה פון די לייבן און האט צאמגערופען אלע משפחה מיטגלידער צו א גאר וויכטיגער צאמקום, ווען אלע זענען אנגעקומען האט דער ראש המשפחה פארגעלייגט זיין פלאן צו קענען כאפן זעברעס גרינגערהייט; מען וועט נעמען די הויט פון געשטארבענע זעברעס און זיך פארשטעלן דערמיט ווי זעברעס אזוי וועלן די זעברעס נישט וויסן צו אנטלויפן און מ'וועט זיי קענען גרינג כאפן! פארשטייט זיך אז זיי האבן זיך קודם צוגעוואוינט צו קענען שפילן ווי א 'זעברע' אז מ'זאל זיי נישט פארדאכטן, ווי נאר זיי האבן אנגעהויבן מיט דעם מהלך האבן זיי פארציקט גאנצעטע סטאדעס פון זעברעס טאג טעגליך!
אזוי איז עס אנגעגאנגען פאר א היבשע תקופה ביז די אנדערע חיות האבן אנגעהויבן מורא צו האבן אז מארגן וועט זיי פארגיין די אפעטיט פון זעברעס און זיי וועלן טוהן די זעלבע שפיצל מיט אונזער מין, זענען זיי זיך צאמגעקומען און דערקלערט קריג מיט דעם לייבן משפחה, נאך שווערע שלאכטן האבן זיי באוויזן צו באזיגן און פארניכטן דעם משפחה. זיי האבן אבער געוואוסט אז אנדערע לייבן משפחות האבן שוין געהערט פון דעם טריק, און מורא געהאט אז אפשר וועלן זיי איין טאג אויך וועלן פראבירן די זעלבע, האבן זיי זיכער געמאכט איבער צו געבן פאר די קינדער און אייניקלעך אז זיי זאלן אויך ווייטער איבערגעבן אז נישט יעדער וואס קוקט אויס גלאטיג איז תוכו כברו. היט אייך אפ פון פרעמדע און האלט אייך שטענדיג צוזאמען און געטרוי נישט יעדעם. ווייל כך וכך היה המעשה. ע"כ המשל.

והנמשל מובן מאליו

צו געדענקן אז אויב איז מען עובר אויף די שלש שבועות, גייט גאט אריין אין א גרימצארן, און ער מארדעט אויס זעקס מיליאן פון זיין אויסדערוועלט פאלק, אינקלודינג א מיליאן קליינע קינדערלעך.

אפילו נאר פארן טראכטן פון עובר זיין...
און אפילו ווען אסאך פוסקים נעמען בכלל נישט אהן די ג' שבועות להלכה. (חוץ פון דריי וואכן און ג' שבועות משביעין אותו)

א איד האט געשריבן:והנמשל מובן מאליו

א איד: א יעדער האט אן אנדער'ן אויסטייטש פאר'ן נמשל. פרעג מיך נישט וויאזוי איך טייטש אויס דעם נמשל...

ר' בערל, איך מעג פרעגן ווי אזוי די טייטש אויס די נמשל?

ס'זעט מיר אויס אינטרעסאנט.