קאווע שטיבל

מיר וועלן אי"ה ממשיך זיין מיט אונזער וועכנטליכן פראיעקט פון ידיעות אין די וואכעדיגן פרשה, דאסמאל איבער די היסטאריע פון מקום מנוחת אבותינו ואמהותינו הק', אין "מערת המכפלה".

אנהייב פון די וואכעדיגן פרשה, לערנען מיר איבער די מקח וואס אברהם אבינו האט געהאט מיטן שווינדלער עפרון החיתי, ווען ער האט אפגעקויפט די מערת המכפלה. וועלן מיר אביסל שרייבן איבער ידיעות ארום מערת המכפלה, איבער אירע אייגענטומער במשך די דורות, איר אויסשטעל און איבער פארשידענע באזוכער וואס האבן דארט באזוכט, און וואס עס טוט זיך דארט היינט צוטאג'ס.


אין די ערשטע טעג
מערת המכפלה איז דער פלאץ וואו עס זענען באערדיגט די הייליגע אבות ואמהות, עס געפינט זיך אונטער א הערליכע געביידע אין מזרח זייט פון חברון, אינעם מערה ליגן אדם און חוה, אברהם און שרה, יצחק און רבקה, און יעקב מיט לאה.

אזוי אויך ווייסט יעדער פון די מדרש וויאזוי חושים בן דן האט אראפגערוקט עשו'ס קאפ וואס האט זיך אראפגעקוילערט און אריינגעפלויגן אין מערת המכפלה, און דארט ליגט זיין קאפ ביזן היינטיגן טאג.

דער וועג וויאזוי אברהם אבינו האט אנטדעקט דעם פלאץ ווייסט דאך יעדער חדר אינגל, ווען אברהם אבינו האט צוגעגרייט פאר די מלאכים דאס עסן, איז א קעלבל אנטלאפן ביז צום מערת המכפלה, און אזוי האט מען געטראפן די מקום קבורה פון אדם און חוה. אברהם אבינו האט דאס אפגעקויפט בכסף מלא פון דער בעה"ב עפרון החיתי, טראץ די איבערגעטריבענע פרייז וואס ער האט געבעטן דערפאר.

די הערליכע היסטארישע געביידע
דער פראכטפולער היסטארישער פעסטונג וואס איז געבויט העכער די מערה איז גאר אלט, ממש א היסטארישע שטיק, עס איז פון די געציילטע בנינים פון יענע תקופה וואס זענען אין אזא גוטע צושטאנד.

די אנגענומענע טעאריע איז עס איז געבויט געווארן אין די צייטן פון בית המקדש השני, וויבאלד דער געביידע האט גאר שטארקע ענליכקייטן צום מעכטיגן פאלאץ "בנין הורדוס", דערפאר ווילן היסטאריקער זאגן אז הורדוס המלך האט אויך געבויט די בנין העכער מערת המכפלה.

אנדערע זאגן אבער אז די בנין פון מערת המכפלה איז מיט א שיינע פאר יאר עלטער פון בנין הורדוס, דער בנין איז געבויט געווארן דורך די אדומיים, אייניקלעך פון עשו, וואס האבן עס געבויט לכבוד דעם קאפ פון זייער זיידע, און הורדוס האט נאכגעמאכט דעם געבוי.

אונטער די ביזאנטישע הערשאפאט אין ארץ ישראל (אין סוף תקופת התלמוד) האט מען צוגעלייגט דארט די טורעמע'ס ארום די געביידע, אזויווי די רוימישע סטיל פון בויען בימים ההם.

א באזוך אין מערת המכפלה
במשך די דורות האבן אסאך באזוכט אויפן פלאץ און אפגעשריבן זייערע מעמוארן. די ערשטע פון וואס מיר ווייסן איז דער הייליגער נשיא כלב בן יפונה וואס איז געווען פון די מרגלים, און ווי די גמרא דערציילט איו מס' סוטה האט ער זיך משתתח געווען על קברי אבות און מתפלל געווען געראטעוועט צו ווערן פון די שלעכטע עצת מרגלים.

דער הייליגער רמב"ם האט דארט באזוכט אין א זונטאג, ט' חשון בשנת ד"א תתקכ"ו, און ער האט באשטימט דעם טאג פון זיין באזוך אלס א יו"ט פאר זיך און די אייניקלעך. רבינו עובדיה מברטנורא האט אויך דארט באזוכט, ער שילדערט זיין באזוך וויאזוי ער פלעגט זיצן לאנגע וואכן אין חברון, וויבאלד ער גלייכט זייער די חברונ'ע אידן, וואס זענען ווייניג אין צאל, און וואוינען אפגעזונדערט פון די אראבער, אנדערש ווי די ירושלימ'ע אידן.

שפעטער אביסל איז געווען געצוימט פאר אידן צו זיין אין מערת המכפלה, ווי עס שרייבט דער רייזענדער רבי משולם פון וואלטורא, מ'קען אריינגיין בלויז מיט דער "שר מערת המכפלה" וואס איז א נאבעלער מאן, כאטש וואס די איינוואוינער זענען פיינע מענטשן, לאזן זיי אבער נישט אריין אין די מערה זעלבסט וויבאלד עס איז דא דארט אן אראבישער געבעט-הויז, און די אידן האבן די מעגליכקייט בלויז צו מתפלל זיין פון א פענסטער וואו מ'קען זען די קברים.

ווי ער שרייבט ווייטער, כאפן זיך אידישע ווייבער אריין צום מערה אנגעטון ווי אראבקע'ס, און זיי דערציילן אז עס ברענען העכער די קברים הערליכע גאלדענע לייכטער פול מיט לעכט. נאך א רייזענדער ר' שמואל ב"ר שמשון שרייבט אין יאר ד"א תתק"ע אז ער איז דארט געווען און מ'דארך אראפשטייגן 24 שטיגן ביז מ'דערגרייכט די קברים, וואס זענען הויכע פעלזנשטיינער.

די שרעקליכע רציחות אין חברון
אין יאר תרפ"ט זענען די אראבער ווילד געווארן נאכדעם וואס די ציונים האבן זיי אויפגערייצט (עס איז געווען א שיינע פאר יאר איידער הקמת המדינה, אבער דע ציוניסטישע אקטיוויסטן האבן דורכגעשפירט שרעקליכע טעראר אקטן צו פארטרייבן די ענגלענגער און די אראבער פון ארץ ישראל), און דער גייסטליכער מופטי 'כאעדזש אמין אל כוסעיני' האט צוגעזאגט שטיקער גן עדן פאר יעדן אראבער וואס מארדעט א איד רח"ל.

עס איז דעמאלט פארגעקומען א פראטעסט מיט ראיאטן דורך די ציונים ביים כותל המערבי, פון דארט האבן זיי זיך ארויסגעלאזט צום אראבישן מארק צו ווארפן א שרעק, זיי האבן גע'גנב'עט און געפלינדערט אומשולדיגע פארקויפער, און דאס האט שוין ארויסגענומען די אראבישע רוצחים פון די כלים, און זיי האבן זיך מיט א רציחה ארויסגעלאזט איבער די חברונ'ע גאסן, און בלוטדורשטיג אומגעברענגט צענדליגע קדושים מיט שרעקליכע מיתות משונות. עס האט זיך געענדיגט גאר ביטער, מיט 133 לוויול און 232 שווער פארוואונדעטע אידן ה"י.

דעמאלט האט מען פארטריבן די אידן פון חברון, און מער נישט אריינגעלאזט קיין אידן צום מערת המכפלה. די ענגלענדער – וואס זענען געווען גאר אויפדעברויזט אויף די ציוניסטישע שטיק פון וואס זיי האבן טאג טעגליך געליטן – זענען געשטאנען אויפן וואך, און זיכער געמאכט אז א איד וואס דערוואגט זיך צו קומען נאנט אהין, גייט נישט אוועק פון דארט מיט גאנצע ביינער.

אונטער מדינת ישראל'ס אקופאציע
אינמיטן סוכות, י"ח תשרי תשכ"ט האט מדינת ישראל צוגענמען די מאכט פונעם אראבישן קאדי אין חברון, און זיך דערקלערט אלץ די בעלי בתים פון מערת המכפלה. קורץ נאך די זעקס טאג מלחמה אין א"י, האט מען געווארפן גראנאטן אויף אידן וואס זענען געקומען דארט מתפלל זיין. אלס נקמה אקט האט די ציוניסטישע מיליטער אראפגעריסן אפאר שטיגן פון די מערה און דאס צוגרונד געלייגט.

אום פורים תשנ"ד, האט א צולאזטער ציוניסטישער כוליגאן אנגעטון אין איזראעלישע מיליטערישע מונדירן מיטן נאמען ברוך גאלדשטיין, אדורכגעפירט א שרעקליכע מארד וואו ער האט אויסגע'שחט'ן 29 מוסלעמנער און פארוואונדעט 125 אנדערע, בשעת זיי האבן געפלעפלט אין זייער חאגע, ביים געבעט הויז אינעם מערת המכפלה. מען האט אים אויפן פלאץ אומשעדליך געמאכט, און א שטיק צייט האבן אידן געציטערט אהינצוגיין.


זאל השי"ת העלפן אז בקרוב זאלן אויפשטיין די ישיני עפר, די אבות ואמהות וואס ליגן דארט, בביאת הגואל בב"א.

[center]מעשה שהיה: א שווערד אין די מערה[/center]

דער פאשא (גובערנאטאר) פון איסטאנבול איז געקומען אויף א באזוך אין חברון, ארומפארנדיג צו באאבאכטן דאס לאנד וואס האט דאן באלאנגט אונטער זיין הערשאפט. ווי באקאנט איז דער מוסלעמענער רוה טאג פרייטאג, איז ער יענער פרייטאג - וויילנדיג אין חברון - געגאנגען פלעפלען אינעם מעטשעט וואס שטייט העכערן מערת המכפלה.

פון גרויס נייגער האט ער געעפנט דעם דעקל וואס פירט אראפ צום טיפענישן פונעם מערה, און... זיין מאסיווער טייערער בליטשקעדיגער אויסגעבלאנקטער שווערד, האט זיך א גליטש געטון, גראד אריין צום מערה--

מיר דארפן פארשטיין, א שווערד פון א הערשער איז א גאנצער אפגאט: עס צייגט מאכט, און רייכטום ביינאזאם. און אז דער גרויסער טערקישער פאשא פון טערקיי איז שווערדלאז, אך און וויי איז דאס... כל שכן אזא שווערד ווי ער האט פארמאגט, עס איז געווען א שטיק ריין גאלד, באצירט מיט די שענסטע דיאמאנטן און בריליאנטן וואס די מארקעט טראגט מיט זיך, און דא - אזא בראך!

האט דער פאשא א בייזער באפוילן פאר זיינע באדינער, מ'זאל זיך אראפלאזן מיט שטריק צו מערה, און אפירברענגען דעם שווערד. א באדינער איז צוגעבינדן געווארן מיט א לעכט אין די הענט, און מ'האט אפגעשמועסט אז ווען ער טרעפט עס זאל ער הייבן זיין שטימע, און מ'וועט דאן הייבן דעם שטריק און אים ארויסנעמען פון דארט. אומר ועושה, ער איז אראפ, דער עולם שטייט אויב געשפאנט, אבער...

א שטילקייט. אין קול ואין עונה. גארנישט.

מ'שלעפט ארויף דעם שטריק, און עס באווייזט זיך א בלאסע אייז - קאלטער קערפער, שוין נישט קיין לעבעדיגער. עס כאפט א ציטער פאר די ארומיגע פון די שוידערליכע אנטדעקונג, אבער דער פאשא וויל נישט הערן פון קיינע מעשיות, ער שיקט אראפ א צווייטן משרת. עס נעמט נישט קיין סאך צייט צו געוואר ווערן, אז עס איז בכלל נישט קיין וויץ, אויך דער צוווייטער איז ארויפגעשלעפט געווארן א נישט מער בין החיימ'דיגער.

"וואס טוט מען דא? איך קען דאך נישט אויס'הרג'נען מיין גאנצע סוויטע, אבער איך קען אויך נישט פארלאזן חברון אן מיין שווערד"! האט זיך דער פאשא ממש געווארפן פון כעס און געדונערט מיט זיין באסאווע שטימע. און דאן איז געקומען זיין לעזונג: די אידן!

ער האט ארויסגעשיקט א רייטער צו די אידישע געמיינדע, וואו ער האט זיי אפן און קלאר אנגעדייטעט, אז ער דארף דעם שווערד רויט אדער טויט. אינטערעסירט אים נישט גארנישט, אהער מיטן שווערד! א גרויס פחד איז געפאלן אין די אידיש'ע חברונ'ער געמיינדע, מען האט געווארפן גורל ווער עס וועט זיין דער שליח ארויסצוברענגען דעם חרב חדה פונעם בייזן פאשא, און דער געווינער איז געווען דער גרויסער צדיק בעל "חסד לאברהם" זי"ע.

ער איז געגאנגען זיך טובל'ען אין מקוה, זיך אנגעטון די תכריכים, און געמאלדן פארן פאשא'ס חד גדיא אז באלד ביים עלות וועט ער זיין גרייט צו די מיסיע. א גאנצע נאכט האט ער גע'דרש'נט מיט דברי קבלה איבער אברהם אבינו, און ווען דער זון האט אנגעהויבן צו ווארפן זיינע ערשטע שטראלן, האט זיך דער צדיק ארויסגעלאזט צום מערת המכפלה, ווען דער ביהמ"ד אין חברון איז געפאקט קעפ אויף קעפ, פול מיט מענטשן וואס רייסן איין אז דער צדיק זאל ניצול ווערן פון א מיתה משונה ל"ע.

ער קומט אהן צום מערה - וואו עס זענען שוין געשטאנען צענדליגע ישמעאים מיט אויסגעשארפטע ציינער - דער צדיק ווערט געבינדן, און אראפגעלאזט אונטן. נאך א סעקונדע הערט מען ארויס א געשריי: "שמע ישראל!!! ווער זענט איר???"

די תשובה הערט מען צוריק ארויס: "האב נישט קיין מורא, איך בין אליעזר עבד אברהם. פארוואס ביסטו אהערגעקומען דא שטערן די רוה פון די הייליגע אבות?!"... דער צדיק האט אים דערציילט ציטערדיגערהייט די סיבה פארוואס ער האט אריינגעבלאנדזשעט אין די מערה, און אליעזר עבד אברהם האט רעאגירט: "אויב אזוי, וועל איך בעטן רשות פון אברהם יצחק ויעקב, אויב זיי לאזן דיר אריינקומען אין די מערה!"

נאך א שטיק צייט פון אנגעצויגנקייט, האט אים אליעזר פארבעטן אריינצוקומען. זעענדיג די הייליגע לעכטיגע צורות פון די אבות הקדושים, האט ער אויפן פלאץ גע'חלש'ט. די אבות האבן אים דערמונטערט מיט א שטיקל בשמים וואס זיי האבן אים געגעבן צו שמעקן, און ער האט זיך אויפגעוועקט, זיך טרעפנדיג ביים פתח הגן עדן. ער האט זיי דערציילט פארוואס ער איז דא, און געבעטן אז ער וויל שוין בלייבן דארט אין גן עדן, צווישן די הייליגע אבות וואס זענען נהנה מזיו השכינה.

דער ענטפער האט נישט געשפעטיגט צו קומען: אצינד דארפסטו ארויפגיין מיטן שווערד און מאכן א קידוש השם, אבער מארגן קענסטו קומען צו אונז אין גן עדן!!! דאן האט ער ארויפגעשריגן אז ער האט די שווערד - וואס איז טאקע געווען דארט אראפגעווארפן אין א זייט - און מ'האט אים ארויסגעשלעפט פון דארט.

דער פאשא איז געווען העכסט - צופרידן, און לכבוד דעם גענידער די אידישע שטייערן פארן חברונ'ער אידנטום. ווען דער חסד לאברהם איז אהיים, האט ער צאמגערופן די אידן אין ביהמ"ד און זיי דערציילט וואס ער האט מיטגעלעבט, און דערנאך האט ער זיך געגרייט צום יום המיתה.

צומארג'נס איז פארגעקומען די גרויסער לויה פונעם צדיק וטהור בעל חסד לאברהם.

זכותם יגן עלינו ועל כל ישראל!

אבער נאר מענטשן וואס זענען גרייט צו זיין א מאבד עצמו לדעת גייען אהין,

וואס הייסט?

נאטירליך האט געשריבן:

אבער נאר מענטשן וואס זענען גרייט צו זיין א מאבד עצמו לדעת גייען אהין,

וואס הייסט?

עס איז א מסוכנ'דיג פלאץ.
מ'הערט דארט לייידער פילע שטעכערייען רח"ל.

קיינמאל נישט געהערט

.

איז דאס די זעלבע שמעלקא ווי דא?

שמעון וואלף האט געשריבן:איז דאס די זעלבע שמעלקא ווי דא?

לכאורה ופשוט הוא
גראדע זעי איך דארט א גר תןשב איך האב שוין מגלה דאע געוועין אז עס איז נישט מיר.

שמעון וואלף האט געשריבן:איז דאס די זעלבע שמעלקא ווי דא?

יא

זייער א שיינע ארטיקל שמעלקע׳לע.

איך האב גראדע אפאר קשיות און אפאר זאכן צוצולייגן אבער איך וועל עס האלטן ביי מיר אין בויך בעסער, שכוח פארן שעירן דיינע ארטיקלעך אויף קאווע שטיבל, אזא גיטע שרייבער פון אייוועלט זאל זיך אפגעבן מיט קאווע אידן איז א זכי׳ בפני עצמו. סאיז זייער א ראצינעאלע איידיע פון די זייט צו שעירן דיינע ארטיקלעך אויך מיט ק״ש.

Israel: Photo, 1,000s arrive in Chevron to spend Shabbos Chayei Sarah at the Mearas HaMachpela https://t.co/GjQMTBKj1b

גר ותושב האט געשריבן:זענט איר אפשר אינגאנצן אויסגעטוהן פון דער וועלט?
פון די טויזנטע יודן וואס פארן אהין הערט מען אמאל אז מען האט געכאפט אן אראבער מיט א מעסער.
איך מיין איר זאלט אנדערש ביישרייבן די קרית יואלע בית החיים און דאס איבער לאזן צו די יודן וואס האבן שוין דארט באזיכט וואס זאלן עס באשרייבן מיט הארץ און געפיהל ווי נישט ווי שרייבסטו דאך די רמבם האט געמאכט די טאג וואס ער איז דארט געוועין פאר א יום טוב און די פארסט עס אפ ווי צו באשרייבן אפעס א היסטארישע מצבה אן קיין שום געפיהל פאר אבותינו הקדושים.

קומט אהער איינער מיינע גוטן פעדער, און פארשיקסט עם פון דא?
האט ער עס נישט געשריבן מיט אזוינע פילינגס ווי דיר, ער איז אויפגעצויגן געווארן מיט אן אנדערע השקפה ווי דיר, גיב אים א גוט ווארט, און גיב אים די חיזוק און קוראזש ווייטער צו שרייבן.
עס איז נאך אלץ א בעסערע ארטיקל, ווי די ידיעות קארטלעך וכו'.
און אז איך האב שוין די מייק און די הענט, וויל איך בחדא מחתא אפגעבן א יישר כח, פאר ידידינו ר' שמעלקא'לע, פארן זיך אנשטרענגן און שערן די ידיעות ארטיקלען, מיט אונז דא אויף קאווע שטיבל, חזק ואמץ און גיי אן ווייטער מיט דיין ארבעט, ליהנות בהן בני אדם.

א איד האט געשריבן:

גר ותושב האט געשריבן:זענט איר אפשר אינגאנצן אויסגעטוהן פון דער וועלט?
פון די טויזנטע יודן וואס פארן אהין הערט מען אמאל אז מען האט געכאפט אן אראבער מיט א מעסער.
איך מיין איר זאלט אנדערש ביישרייבן די קרית יואלע בית החיים און דאס איבער לאזן צו די יודן וואס האבן שוין דארט באזיכט וואס זאלן עס באשרייבן מיט הארץ און געפיהל ווי נישט ווי שרייבסטו דאך די רמבם האט געמאכט די טאג וואס ער איז דארט געוועין פאר א יום טוב און די פארסט עס אפ ווי צו באשרייבן אפעס א היסטארישע מצבה אן קיין שום געפיהל פאר אבותינו הקדושים.

קומט אהער איינער מיינע גוטן פעדער, און פארשיקסט עם פון דא?
האט ער עס נישט געשריבן מיט אזוינע פילינגס ווי דיר, ער איז אויפגעצויגן געווארן מיט אן אנדערע השקפה ווי דיר, גיב אים א גוט ווארט, און גיב אים די חיזוק און קוראזש ווייטער צו שרייבן.
עס איז נאך אלץ א בעסערע ארטיקל, ווי די ידיעות קארטלעך וכו'.
און אז איך האב שוין די מייק און די הענט, וויל איך בחדא מחתא אפגעבן א יישר כח, פאר ידידינו ר' שמעלקא'לע, פארן זיך אנשטרענגן און שערן די ידיעות ארטיקלען, מיט אונז דא אויף קאווע שטיבל, חזק ואמץ און גיי אן ווייטער מיט דיין ארבעט, ליהנות בהן בני אדם.

גערעכט חזרנו בי

יישר כח פאר אלע שיינע ווערטער און חיזוק דא, כאשט וואס דער עולם האט נעגאטיווע מיינונגען איבער מיר (עי' באשכול י"ג עקרים - נוסח תשע"ז) עס איז שייער שיין מצדכם, סארי פארן האבן אזעלכע "ראדיקאלע מיינונגען", ווי ס'רופט זיך דאהי צווישן די קאווע טרינקער.
בפרט וויל איך מיר באדאנקען פאר דער חשוב'ער ניק "א איד" וואס איז א "צדיק פון א איד", ער האט מיר מחזק געוען און שטארק מפציר געווען איך זאל ווייטער שעירן מיינע ארטיקלען אינעם שטיבל, עס קומט אים מער ווי א לייק פאר דעם.
א גוט לעכטיג שבת.

זאג מיר נישט שמעלקעלע אז דו ביסט דער צודרייטער סאטמארער דשיהאדיסט וואס שרייבט דער לאנדאנער שבת בשבתו.

לעצם הענין זעהסטו אויס ווי א געמישטע תלמיד פון סענדר דייטש און טעלערל, יא ר בערל?

ווי זעהסטו דזשיהאדיזם אינעם ארטיקל???

איך אויך האט געשריבן:זאג מיר נישט שמעלקעלע אז דו ביסט דער צודרייטער סאטמארער דשיהאדיסט וואס שרייבט דער לאנדאנער שבת בשבתו.

לעצם הענין זעהסטו אויס ווי א געמישטע תלמיד פון סענדר דייטש און טעלערל, יא ר בערל?

ער איז עס

דער 'חסד לאברהם' (אזולאי) שרייבט אז דער גרויסע געביידע וואס מ'רופט היינט דער 'מערת המכפלה' איז בכלל נישט דער רוה ארט פאר אדם וחוה אין די אבות הקדושים, נאר מער נעבן דער ארט וואס מ'זאגט אז דארט ליגט ישי אבי דוד.

לידיעה, דער חסד לאברהם אזולאי האט געוואוינט און איז באגראבען אויפן אלטע בית החיים אין חברון.
מיט איהם איז אויך באוויסט דער מעשה, אז דער שווערד פונעם צאלאח פון אינסטאמבול איז אריין געפאלען אינעם מערה, נאך אראפ שיקען עטליכע וואס זענען צוריק טויטערהייט, איז דער גורך געפאלען אויף רבי אברהם, 'אליעזר עבד אברהם' איז איהם אנטקעגן געקומען איבערגעבען דעם שווערד, א טאג שפעטער איז רבי אברהם נפטר געווארען.