קאווע שטיבל

אפטמאל מאכט זיך אז איך דערזעה מיך אין א שפיגל אנקעגן איבער, אדער טיילמאל ביים טרינקן די קאווע אין די פרימארגן שעות, אדער ליגנדיג אין בעט ווארטנדיג מיט פארמאכטע אויגן פאר די מלאך החלומות, באנעמט מיר אזא מחשבה אשר איננו טהורה אין איך פרעג מיך, ווער בין איך? אזוי פרעג איך מיר צו מיר אליין, נישט חלילה אז איך רעד צו מיר אליין, נאר אהן שעפשען פון די ליפן, אבער ס'איז נאך אלץ א שאלה וואס איך פרעג.

כ'רוף עס א מחשבה אשר איננו טהורה, קודם כל, ווייל בשום פנים ואופן איז מיך עס געלונגען דאס צו ענטפערן - אפילו א פשט דרך דרוש, רמז, גארנישט. און דאס טוט וויי, האבן א שאלה אהן אן ענטפער איז נישט קיין קלייניקייט. איז דערפאר איז עס איננו טהורה.

אבער צווייטנס, מער ווי דעם. נישט מער ווי דעם, נאר די עכטע סיבה פארוואס עס שטערט מיך די שאלה וועל איך אייך ענטפערן, אבער קודם ברויך מען פארשטיין וואס איז אייגנטליך די פראגע, וועל איך אייך עס צונעמען.

ערשטענס, וואס בין איך, וואס מאכט מיך פאר ווער איך בין? איז עס מיין לעצטע נאמען? די קאמבינאציע פון מיין ערשטן און לעצטען נאמען? איז עס מיין פנים ביי וואס מענטשן דערקענען מיך? איז עס דאס וואס איך טוה רוב טאג? א כולל יונגערמאן? אדער מיין פרנסה? שלאג איך דאס אפ גלייך, דאס איז דאך הבל הבלים. דאס בין איך נישט, דאס זענען זאכן וואס איך פארמאג. וויל איך קריכן ווייטער, איז עס אפשר די קאמבינאציע פון מיין לעבנסגעשיכטע? מיין יוגנט, מיינע חברים? מיינע איבערלעבענישן? מיינע עבירות? קלער איך אזוי צו מיר, רייכערנדיג א ציגערעטל אז דאס קען דאך אויכעט נישט זיין. ווייל דאס זענען דאך 'מיינע' איבערלעבענישן. ווער איז דאס די מיינע? דא האב איך זיך שוין געפילט ווי אריסטו אין 'מעטאפיזיקה'. שוין, איז וואס יא? מיינע פחדים? מיינע רצונות? מיינע חרטות? מיינע מחשבות? איז דאך ווידער א פראבלעם. דאס אלעס - וואלט מען געדרייט מיט די פינגער ביים ראש ישיבה - זענען דאך זאכן וואס זענען זיך 'מתייחס' צו דעם מענטש כדלעיל, אבער ווער איז דער מענטש?

אזויווי די שאלה איז מיך שווער געווען, האט דאס אויך געפלאגט טויזנטער חכמים, לאנדסלייט, מענטשהייט פאר הונדערטער יארן, קען זיין טויזנטער - איבער די פראגע האט מען געבויט פאבריקן פון טינט און פאפיר, אין די לעצטערע יארן האט דאס פארשמוציגט מיליאנען 'סקרינס', מען האט מיט די פארשידענע ענטפערס געבויט, פילע פיליסופישע שיטות און אידעען פון פאטריאטיזם, ספארט, סאציאלע געברויכן, געזעלשאפט, רעליגיע, איידענטעט, ס'זענען געווען אנדערע וואס זענען געבליבן ביי תיקו.

איך פון די אנדערע זייט, איך מוז דא מודה זיין, ס'רוב מאל יאג איך אפילו נישט אהן צו טראכטן פונעם ענטפער. ס'איז מיר שווער, כ'טראכט דערפון, אדער האקט איבער א מעסעדש פון א שיינע ווידיא פון א קאץ וואס איינער וואס איז אויף מיינע פילע וואטסאפפ גרופע'ס שיקט ארויס, אדער וואס עס געשעט מער אפט. כ'שלאף פלעין איין. אבער צומאל מאכט זיך אז ס'מוטשעט און עס לייגט מיר אריין אין אזא מאדנע געמיט, דאס היילט זיך אויכעט אויס מיט די צייט. מיט דעם אלעם בין איך אויך געבליבן ביי א תיקו.

איך וויל נישט אז איר זאלט א טעות האבן דא, איך פרעג נישט אנ'אדערע - אבער ענליכע - שאלה, מיט וואס די רמח''ל פאנגט אהן 'מסילת ישרים' און וואס קירקעגארד האט געפלאגט די "מה חובתי בעולמי". דאס איז א צווייטע פראגע פאר א צווייטע געלעגענהייט. איך וויל פארשטיין ווער בין איך? נאך איך וועל מיך דאס פארענטפערן, מהיכי תיתי אז די מה חובתי וועט נאך זיין שווער?

איין טאג, בעסער געזאגט, איין נאכט, זיצנדיג אזוי אין טראכטנ'דיג איבער די וועלט-בארימטע שאלה, טראכט איך אזוי, דאס איז אלעס אזוי ביני לבין עצמי. אפשר איז גאר נישט דא קיין איך? איך וועל דאס פראבירן מסביר זיין בעסער. אפשר ''כלפי דעם מענטש'' עגזיסטירסטו נאר אין די אלע חומר'דיגע זאכן, יא, דיין זשאב, יא דיין אויסזען, דאס ביסטו, ס'איז נישטא מער ווי דעם. 'האדם יראה לעיניים, והד' יראה ללבב'. און אזוי קלער איך מיך מער און מער, און ס'פאנגט מיר אן צו פארענטפערט ווערן...

אל תאמין ב'עצמך' עד יום מותך. גלייב נישט אז ס'איז דא אן ''איך''. די ביסט גארנישט, די ביסט נאר וואס די מאכסט פון דיר.

רוב פון אונזער תרי''ג מצוות ''פארלאנגען'' פונעם מענטש ער זאל טוהן, מצוות מעשיות, פארוואס? פארוואס זאלן מיר נישט זיצן פארמוח'ט אויף א פעלד ווי קאצקע חסידים און שרייען אין עוד מלבדו? פארוואס דאס לייגן תפילין און שחט'ן בהמות? נאר דאס וואס א מענטש טוט דאס ווערט ער, אדם נפעל כפי פעולותיו, איז ער מקבל עול מלכות שמים און ער טוט רצון ה' דעמאלטס ווערט ער ג-טליך. אויב נישט וועט אים די אלע הפשטות נישט העלפן. ג-ט לית ביה תפיסה כלל, ג-ט איז טראנסידענטעל, קענסט אים נישט משיג זיין. עבודה זרה קענסטו משיג זיין. אבער אויב ער ווייסט צו זיך מכניע זיין צום תורה וועט ער זיין דאס. דאס ביסטו. ווילאנג א מענטש לעבט איז ער נישט פארטיג, ער פארבט א פעינטינג וואס ענדיגט זיך צוזאמען מיט זיין לעבן. ער דארף שטרעבן אנצוקומען צו די שלימות, (רמב''ם אין מורה פארברייטערט די נושא פון דרגות אין שלמות - אי''ה עוד חזון), עס איז נישטא קיין פארטיגע ''איך''. אבער די חומר'דיגע איך, איז חומר'דיג.

קהלת מוטשעט זיך, וואס בין איך? א חכם? דאס איז הבל, אנ'עושר, דאס איז אויכעט הבל. הוליען? אויכעט הבל. א באלאנס? עת לנטוע ועת לעקור נטוע? ער מוטשעט זיך פונקט ווי איך האב זיך געמוטשעט. וואס ענטפערט ער? -העלפטס מיר אלע ארויס - את אלוקים ירא, ואת מצוותיו שמור "כי זה כל האדם" . דאס בין איך, און דאס ביסטו. דאס איז נישט אידישקייט, דאס איז מענשהייט.

שלאפטס רואיג.

וויאזוי קען מען פארלאנגען א זאך וואס מען דארף וועלן, אין אנדערע ווערטער, וויאזוי קען מען פארלאנגען פון א מענטש צו זיין אנ'עובד השם? איבער די פראגע זענען אויך מענטשן געגאנגען קויפן נאך טינט, פון חכמי ישראל און להבדיל חכמי האומות. העגעל טענה'ט "צייט-גייסט" , שאפנהאער זאגט ''דאס ווילע צום לעבן'', אין יהדות זענען דא נאך געדאנקען, און ס'איז דא נאך אסאך צו שרייבן איבער דעם, אבער ליידער ווייניג צייט יעצט.

תשואות חן צו מ. וואס א חלק פון די געדאנקען זענען ארויסגעקומען בשעת'ן דורכטוהן נושאים מיט אים.

חכם לב: ייש"כ. דיין מאמר געט א געוואלד חומר למחשבה. און דאס אליינס איז אויכעט שוין א מעלה. אז א מענטש שטעלט זיך אפ און פרעגט...ווער בין איך...און פארוואס בין איך...!

דיין לעצטן פאראגראף קענמען פארענטפערן אויף זייער א פשטות'דיגן אופן. (פארשטייצעך, אז דיין שאלה איז נאר א רעטארישע...!)

ווייל דער מענטש איז א בעל בחירה. דאס איז אויך איינס פון די וואונדער פון די הנהגת הבורא בעולמו. (פארשטייצעך, נאר פאר די מאמינים. צו די אפיקורסים האמיר דא נישט גערעדט.) אז נאכדעם וואס א מענטש זעהט פערזענליך פארשידענע נסים/מופתים /ישועות בהשגחה פרטית, פארבלייבט ער נאכאלץ א בעל בחירה. ווייל אויב ער וויל נישט גלייבן, קען ער האבן גענוג תירוצים אריין צו טייטשן די אלע וואונדערליכע זאכן אין נאטור, צופאל, מקרה...!

ייש"כ, פיינע דברי מחשבה און זייער גוט ארויס געברענגט.

צוויי הערות:

חכם-לב האט געשריבן:כ'רוף עס א מחשבה אשר איננו טהורה, קודם כל, ווייל בשום פנים ואופן איז מיך עס געלונגען דאס צו ענטפערן - אפילו א פשט דרך דרוש, רמז, גארנישט. און דאס טוט וויי, האבן א שאלה אהן אן ענטפער איז נישט קיין קלייניקייט. איז דערפאר איז עס איננו טהורה.

וואס עפעס איננו טהורה? טהורה איז טייטש ריין און קלאר, און ס'נישט דא אזא זאך אז א קשיא קען מען נישט פארענפערען, דאס עצם פרעגען די קשיא און זיך מוטשענען מיט דעם ברענגט קלארקייט ווען מ'איז דן די אלע צדדים ווער בין איך, ציביסילעך קומט מען צו א תירוץ, למחצא לשליש או לרביע.

חכם-לב האט געשריבן:אל תאמין ב'עצמך' עד יום מותך. גלייב נישט אז ס'איז דא אן ''איך''. די ביסט גארנישט, די ביסט נאר וואס די מאכסט פון דיר.

רוב פון אונזער תרי''ג מצוות ''פארלאנגען'' פונעם מענטש ער זאל טוהן, מצוות מעשיות, פארוואס? פארוואס זאלן מיר נישט זיצן פארמוח'ט אויף א פעלד ווי קאצקע חסידים און שרייען אין עוד מלבדו? פארוואס דאס לייגן תפילין און שחט'ן בהמות? נאר דאס וואס א מענטש טוט דאס ווערט ער, אדם נפעל כפי פעולותיו, איז ער מקבל עול מלכות שמים און ער טוט רצון ה' דעמאלטס ווערט ער ג-טליך. אויב נישט וועט אים די אלע הפשטות נישט העלפן. ג-ט לית ביה תפיסה כלל, ג-ט איז טראנסידענטעל, קענסט אים נישט משיג זיין. עבודה זרה קענסטו משיג זיין. אבער אויב ער ווייסט צו זיך מכניע זיין צום תורה וועט ער זיין דאס. דאס ביסטו. ווילאנג א מענטש לעבט איז ער נישט פארטיג, ער פארבט א פעינטינג וואס ענדיגט זיך צוזאמען מיט זיין לעבן. ער דארף שטרעבן אנצוקומען צו די שלימות, (רמב''ם אין מורה פארברייטערט די נושא פון דרגות אין שלמות - אי''ה עוד חזון), עס איז נישטא קיין פארטיגע ''איך''. אבער די חומר'דיגע איך, איז חומר'דיג.

א מענטש איז בעצם א חלק אלקי ממעל און עפעס א העכערע געטליכקייט אפגעזען פון וואס ער טוט אויף דער וועלט און ער דארף נישט ווארטן ביז יום מותו צו באקריגען א ריפארט קארד אויף ווער ער איז, און דאס וואס שטייט אל תאמין בעצמך מיינט נישט זיין עצם נשמה נאר זיין פראקטישער התנהגות. אזוי אויך איז די תורה אויסגעשטעלט מיט מצוות מעשיות אבער דאס איז היכי תמצא'ס צו האלטן דער מענטש וואך אז ער איז עפעס העכערס. זאגסט ריכטיג אז "אדם נפעל כפי פעולתיו" דאס איז אבער נאר טייטש אז דער מענטש איז געפארעמט לויט זיינע פעולות, משא"כ ווער ער איז באמת קען קיינמאל נישט געטוישט ווערען און זיין אמת'ער געטליכקייט און חשיבות ווערט נישט בארירט כי הוא זה אפגעזען צו ער איז א שוואכער איד אדער א קדוש עליון.

דער שאלה ווער בין איך? איז אן אינערליכער אמת'ער אפשאצונג. די התנהגות פון א מענטש איז אויסער זיך.

.

חכם-לב האט געשריבן:

וואלווי האט געשריבן:ייש"כ, פיינע דברי מחשבה און זייער גוט ארויס געברענגט.

צוויי הערות:

חכם-לב האט געשריבן:כ'רוף עס א מחשבה אשר איננו טהורה, קודם כל, ווייל בשום פנים ואופן איז מיך עס געלונגען דאס צו ענטפערן - אפילו א פשט דרך דרוש, רמז, גארנישט. און דאס טוט וויי, האבן א שאלה אהן אן ענטפער איז נישט קיין קלייניקייט. איז דערפאר איז עס איננו טהורה.

וואס עפעס איננו טהורה? טהורה איז טייטש ריין און קלאר, און ס'נישט דא אזא זאך אז א קשיא קען מען נישט פארענפערען, דאס עצם פרעגען די קשיא און זיך מוטשענען מיט דעם ברענגט קלארקייט ווען מ'איז דן די אלע צדדים ווער בין איך, ציביסילעך קומט מען צו א תירוץ, למחצא לשליש או לרביע.

חכם-לב האט געשריבן:אל תאמין ב'עצמך' עד יום מותך. גלייב נישט אז ס'איז דא אן ''איך''. די ביסט גארנישט, די ביסט נאר וואס די מאכסט פון דיר.



א מענטש איז בעצם א חלק אלקי ממעל און עפעס א העכערע געטליכקייט אפגעזען פון וואס ער טוט אויף דער וועלט און ער דארף נישט ווארטן ביז יום מותו צו באקריגען א ריפארט קארד אויף ווער ער איז, און דאס וואס שטייט אל תאמין בעצמך מיינט נישט זיין עצם נשמה נאר זיין פראקטישער התנהגות. אזוי אויך איז די תורה אויסגעשטעלט מיט מצוות מעשיות אבער דאס איז היכי תמצא'ס צו האלטן דער מענטש וואך אז ער איז עפעס העכערס. זאגסט ריכטיג אז "אדם נפעל כפי פעולתיו" דאס איז אבער נאר טייטש אז דער מענטש איז געפארעמט לויט זיינע פעולות, משא"כ ווער ער איז באמת קען קיינמאל נישט געטוישט ווערען און זיין אמת'ער געטליכקייט און חשיבות ווערט נישט בארירט כי הוא זה אפגעזען צו ער איז א שוואכער איד אדער א קדוש עליון.

דער שאלה ווער בין איך? איז אן אינערליכער אמת'ער אפשאצונג. די התנהגות פון א מענטש איז אויסער זיך.

אנטשולדיגט, איך קען מיך נישט אזוי גוט אויס מיט די קוואטן וכדו'. האפנטליך וועל איך זיין א שנעלע לערנער.

קודם כל, א יישר כח.

דאס רופן איננו טהורה איז דרך מליצה, איך האב געמיינט ארויסצוברענגען דאס ענין פון יוסף דעת יוסיף מכאוב.

די צווייטע נקודה וואס איהר זאגט, איז פונקט פארקערט וואס איך האב געוואלט ארויסברענגען.

איך בין נישט אזוי באהאווענט אין קבלה און אין די עולם הנשמות, איך וויל טענה'ן אז א מענטש האט א בחירה יעדע רגע צו מאכן, טוישן, איבערמאכן און אויספארעמען ווער ער איז. אלזא די תירוץ אויף ווער ער איז ליגט אין זיינע הענט יעדע רגע.

בכה רבי, יש קונה עולמו בשעה אחת.

.

חכם לב, איך ווייס נישט פונקטלך ווער/וואס דיין איך איז.
אזויפיל יא,יענער איך איז גאנץ א פיינער איך.
אויב דעבלען אין די סארט שאלות ספיקות מאכט דיר פריילעך/סיפוק דאן וכל המרבה הרי זה משבח, אדערוויז וואלט איך ליבירשט געפרעגט וואס מאכט מיך שפיערן פרייליך, ציפרידען כדו'.

יישר כח פאר די טיפזיניגע רייד.
פון איין זייט זע איך אין דיינע ווערטער די לעהרע פון בודהיזם וועלכע לערענט אונז טאקע אז עס איז גארנישט דא קיין איך.
פון די אנדערע זייט ביסטו נענטער צו די עקזיסטענץ ליסט פילאזאפן וועלכע טענה'ן אז existence before essence. זע סארטרע במאמרו הידוע existentialism is humanism.
די נענטסטע צום אמת'דיגן איך איז לכאורה די באוואוסטזיין, דער קאנשעססנעס וואס עקספריענסט די געשעענישן וואס פאסירן צום חומרדיגן גוף. וואס טיפער און שטערקער די עקספיריענס אלס מער איך איז מען.

נולד מאוחר האט געשריבן:חכם לב, איך ווייס נישט פונקטלך ווער/וואס דיין איך איז.
אזויפיל יא,יענער איך איז גאנץ א פיינער איך.
אויב דעבלען אין די סארט שאלות ספיקות מאכט דיר פריילעך/סיפוק דאן וכל המרבה הרי זה משבח, אדערוויז וואלט איך ליבירשט געפרעגט וואס מאכט מיך שפיערן פרייליך, ציפרידען כדו'.

עס לאזט זיך שפעקולירן אז וואס מער דו וועסט שפירן דיין איך אלס מער פרייליך וועסטו זיין, ממילא איז עס תלוי הא בהא

חכם לב שטעכיגע שארפע דיבורים
פונקט נעכטן האב איך געהערט א שיעור פון הרב שלמה פישער ווי ער ברענגט פון גרא אז דער מענטש דער איך איז דער רוח און דאס האט א נפש ונשמה
אבער פארשטייט זיך אז דאס אליין דארף א ביאור וואס איז דאס רוח
למעשה דער איך פונעם מענטש איז דער consciousness אדער ווי מען רופט דאס אין עברית די תודעה אזוי ווי אנדערע האבן שוין ארויסגעברענגט דא

עמוס האט געשריבן:יישר כח פאר די טיפזיניגע רייד.
פון איין זייט זע איך אין דיינע ווערטער די לעהרע פון בודהיזם וועלכע לערענט אונז טאקע אז עס איז גארנישט דא קיין איך.
פון די אנדערע זייט ביסטו נענטער צו די עקזיסטענץ ליסט פילאזאפן וועלכע טענה'ן אז existence before essence. זע סארטרע במאמרו הידוע existentialism is humanism.
די נענטסטע צום אמת'דיגן איך איז לכאורה די באוואוסטזיין, דער קאנשעססנעס וואס עקספריענסט די געשעענישן וואס פאסירן צום חומרדיגן גוף. וואס טיפער און שטערקער די עקספיריענס אלס מער איך איז מען.

איך האב נישט קיין ברייטע ידיעה אין בודהאיזם, איך ווייס עפעס וועגן די פיר נאבאלא דברי אמת, מיר דאכט זיך אבער אז די בודהיסטישע גלויבן פון קארמע איז נישט עולה בקנה אחד מיט וואס איך וויל זאגן.

איך וואלט מער געזאגט אז דאס איז אנ'עגזיסטענסיאלע איידיע, די וועלט קרעדיטירט סוראן קירקעגארד מיט'ן אנהייבן די ווינט פון 'עקזיסטעסיאליזם', אזויווי איך האב ערווענט מיין איך אז קהלת איז געווען דער ערשטער עקזעסטעסיאליסט. קהלת פארענדיקט טאקע מיט את אלוקים ירא, קירקעגארד איז אויך געווען להבדיל רעליגיעז, אבער פרידריך ניטשע האט געזוכט א תכלית אהן רעליגיע, ער איז אויפגעקומען מיט זיין געדאנק פון "איבער-מענטש'' übermentch, ער איז געווען די אפיציעלע פילאזאף וואס די נאצי'ס ימ''ש האבן גענוצט, (הגם דער וואס קען זיין היסטאריע ווייסט אז ער איז געווען ווייט פון א נאצי, ס'איז דא א בריוו צו זיין שוועסטער ווי ער רעדט זיך אפ...) אבער דאס האט געדינט אלס א באסיס פאר די נאצישע שיטה פון ''אריען" דאמינענס.

כ'בין שוין פארקראכן צו ווייט... בקיצור. יישר כוחך...

עמוס האט געשריבן:

נולד מאוחר האט געשריבן:חכם לב, איך ווייס נישט פונקטלך ווער/וואס דיין איך איז.
אזויפיל יא,יענער איך איז גאנץ א פיינער איך.
אויב דעבלען אין די סארט שאלות ספיקות מאכט דיר פריילעך/סיפוק דאן וכל המרבה הרי זה משבח, אדערוויז וואלט איך ליבירשט געפרעגט וואס מאכט מיך שפיערן פרייליך, ציפרידען כדו'.

עס לאזט זיך שפעקולירן אז וואס מער דו וועסט שפירן דיין איך אלס מער פרייליך וועסטו זיין, ממילא איז עס תלוי הא בהא

לאמיך וויסען וועט די ענדיגסט שפעקעלירן ווער די איך איז

viewtopic.php?f=4&t=2850

ולגבי קיום התורה והמצות פון א פילאזאפישע פענאמענאלאגישע/עקזיסטענשעליסט מבט עיין כאן.

איך האב געקלערט אז די לשון ״איננה טהורה״ וואס [tag]חכם-לב[/tag] כאפט אן איז לרמז צו די אָוועראָל טעזע פונ׳ם אשכול אז איך קען וויסן וואס א זאך איז נישט, ווי איידער וויסן וואס א זאך איז יא [טמא] (וידוע הגמרא בפסחים ג.).
‏

חכם-לב האט געשריבן:אבער פרידריך ניטשע האט געזוכט א תכלית אהן רעליגיע, ער איז אויפגעקומען מיט זיין געדאנק פון "איבער-מענטש'' übermentch, ער איז געווען די אפיציעלע פילאזאף וואס די נאצי'ס ימ''ש האבן גענוצט, (הגם דער וואס קען זיין היסטאריע ווייסט אז ער איז געווען ווייט פון א נאצי, ס'איז דא א בריוו צו זיין שוועסטער ווי ער רעדט זיך אפ...) אבער דאס האט געדינט אלס א באסיס פאר די נאצישע שיטה פון ''אריען" דאמינענס.

אינטרעסאנט.
(כ׳האב געמוזט מגיב זיין אויף די אשכול אויך... )

אין אינדיאנער פילאזאפיע, בתוך די טשאנדאָגיא אופּאנישאד און בּריהאדאראניאקא אופּאנישאד, ווערט ארויסגעברענגט אז דאס ״זעלבסט״ [אַטמאַן] קען מען נישט בעצם באגרייפן מיט די סענסעס, ווייל דאס איז וואס ליגט אונטער זיי אלס זייער יסוד און איז ממילא אינדרויסן פון זייער יכולת. מ׳קען דאס נאר באגרייפן דורך די פענאמענאלאגיע פון דאס וואס מ׳שפירט פון סענסען זאכן און באגריפן בכלל מעיקרא. (דאס האט אביסל פאראלעלן מיט די באקאנטע קאדזשיטו טענה/הוכחה.)

לעומת זה נעמט בּוּדהיזם אן [אלס איר דהאַרמאַ, ובנוגע די דריטע נאבעלע אמת] די דאקטרין פון אַנאַטאַ: אז עס איז נישט דא קיין ״זעלבסט״. וואס עס זענען דא איז 5 סקאַנדהאַס, וואס זענען צאמשטעלן פון פענאמענא אבער נישט ממש א יחוד ממש פון א ״זעלבסט״. דאס זענען:

1). דאס פארעם.

2). דאס וואס ער שפירט.

3). דאס וואס ער פּערסיִווט.

4). זיינע מענטאל מחשבות.

5). זיין באוואוסטזיניגקייט.

דאס גייט צוזאמען מיט׳ן דאקטרין פון אַניקאַ, אז זאכן, ובתוכם דעם מענטש, זענען כסדר אין טויש און זענען אומפּערמאנענט, וממילא האלטן זיך די 5 סקאַנדהאַס אינעם מענטש אליין אין איין זיך טוישן.

אין אוּבּוּנטוּ פילאזאפיע איז דא די געדאנק פון:
I am because we are
דאס איז (אויך) א קאמיונעליסט (און הומעניסט) סארט דערהער אז דאס ״זעלבסט״ קומט נאר צושטאנד דורך דאס וואס דער מענטש איז אן אקטיווע חלק פון זיין ארומיגע געזעלשאפט און דערקענט דעם ״אנדערן״ (היפך ענין סאליפסיזם); עס איז א באדייטענדע שטערקערע דערהער אין קולטוראלע אידענטיטעט. (עס גייט בעצם נאך טיפער אז דאס עצם humanity פונעם מענטש קען נאר צושטאנד קומען דורך זיין קשר מיט די humanity פון זיינע ארומיגע און דאס אלוועטליכע מענטשהייט. פּרעזידענט אבאמא האט דאס דערמאנט אין זיין הספד אויף נעלסאן מאנדעלא.)

מ׳קען דאס אפשר אביסל צושטעלן צו אונזער קולטוראלע וועלטקוק אויך. דהיינו, אונזער געמיינדע לייגט אויך בעצם א קאלעקטיוויסט דגוש און אויף דעם אידעאל פון אחדות, לעומת אן אינדיווידועליסט מהלך כידוע. וממילא, איז דורך די קאלעקטיוויזם קומט צושטאנד און ארויס דאס ״זעלבסט״ פונעם מענטש אינעם חרדי׳שן געמיינשאפט.

במשנתו של לייבניץ אז דאס עיפּערסעפּשאן פונעם מענטש, זיין אנערקענונג פון זיין "זיך/זעלבסט", איז דאס וואס מאכט אים מער ווי דער סתם בע״ח.

‏(ועיין כאן.)

במשנתו של לודוויג פויערבאך. (דאס איז בתוך זיין טעאלאגיע און האט קלאנגן פון מארטין בּוּבּער׳ס ״איך און דו״.)

ס׳לכאורה נישט שייך עכט משיג צו זייך דעם איך (הנפש) דורך די ׳לבושי׳ הנפש (וואס שכל/מחשבה איז איינע פון זיי). וואס דאס מיינט ווילאנג מ׳לעבט.

למשל; אז איינער וואס האט גענצליך פארלוירן דעם כח הזיכרון ל״ע, גייט אריין אין וואלד פארשטעלט ווי א בער און פירט זיך (פאר סאם ריזען) אויף ווי א בער, איז ווילאנג ער האט אן דעם קאסטיום וועט ער באמת האלטן אז ער איז א בער... אז אפילו אויב ער וועט זעין א גרופע מענטשן אויף איין זייט און בערן אויף די אנדערע וועט ער גיין מיט די בערן...

סארטרע האט טאקע געזאגט אז קאנשעסנעס איז בעצם אן אביעקט ״אין-זיך״ אבער עס איז דאך אלס קאנשעס פון/איבער עפעס וממילא קען עס נאר דעפינירט ווערן אלס ״פאר-זיך״; די ״פאר-זיך״ איז בעצם קאנשעסנעס׳נס פּערסעפּשאן פון גארנישט/נעגעישאן [אלס עפעס אן אנטאלאגישע מציאות] ווייל עס איז דאך ביחס צו עפעס אנדערש ווי זיך אליין. דאס ״זעלבסט/איך״ ווערט דעפינירט דורך דאס קאנשעסנעס אבער מכח׳ן חלק פונעם ״פאר-זיך״ דערפון.

די ״אין-זיך״ און ״פאר-זיך״ צוזאמען זענען כולל דאס פעקטיסיטי פונעם מענטש, והיינו די כאראקטעריסטיקס וכו׳ וואס ער פארמאגט, און דאס טראנסענדענס, והיינו וואס ער קען אלס ווערן. די צוויי גייען האנט-אין-האנט וואו איינע איז פועל אויף די גבולים פונעם אנדערן. די אומאפטיילבארע טראנסענדענס און מעגליכקייט חלק פונעם קאנשיסנעס און דעם ״זעלבסט״ פונעם מענטש איז זיין כח הבחירה און פרייהייט בוחר צו זיין וממילא איז דער מענטש אלס זיין ״זעלבסט״ ״פאראורטיילט צו זיין פריי״.

ועיין כאן.

‫לגבי די בּודהיסט דאקטרין אז עס איז נישטא קיין ״זעלבסט״ פארציילט מען אז איינע פון אבן סינא׳ס תלמידים האט אים געפרעגט דערוועגן. אבן סינא האט אים איגנארירט. האט דער תלמיד געזאגט, ״רבי, איך האב געפרעגט א שאלה.״ האט אים אבן סינא געענטפערט, ״איך ענטפער נאר שאלות צום זעלבן מענטש וואס האט זיי געפרעגט.״...‬

דזשאַן לאַק האט געמאכט א חילוק צווישן דעם טערמין ״מענטש״ און ״פערזאן״. צב״ש אויב עס זענען דא אין א שטאט א פרינץ און א שוסטער. אין איין טאג שטייט אויף דער פרינץ מיט אלע זכרונות פונעם שוסטער און דער שוסטער מיט אלע זכרונות פונעם פרינץ (אזא ״פריִקיִ פרייטאג״). האט לאַק גע׳טענה׳ט אז דער פרינץ און דער שוסטער זענען געבליבן די זעלבע ״מענטשן״ פון א טאג פריער בלייבענדיג מיט זייערע אלטע גופים אבער יעדענס׳ ״פערזאן״ האט זיך געטוישט: דער פרינץ צום שוסטער און דער שוסטער צום פרינץ. זכרונות זענען דאס וואס מאכן דעם ״פערזאן״, דעם ״זיך״.

דער פילאזאף טאמאס ריִד האט זיך געדינגען דערויף פרעגענדיג אז טאמער ווען א מענטש איז געווען א אינגערמאן געדענקט ער זיין יוגענט, דאן איז ער לפי״ז דעם זעלבן ״איך״ און ״פערזאן״ אלס אינגערמאן ווי זיין יוגענט. דערנאך אלס עלטערע מענטש געדענקט ער זיין זייענדיג א אינגערמאן אבער נישט זיין יוגענט, דאן איז ער אלס עלטערע מענטש דעם זעלבן ״איך״ ווי זיין זייענדיג א אינגערמאן אבער נישט ווי זיין יוגענט. אבער אויב איז ער דאס זעלבע ווי זיין זייענדיג א אינגערמאן איז ער דאך יא אטאמאטיש דאס זעלבע ווי זיין יוגענט ווייל זיין זייענדיג א אינגערמאן איז דאך מקושר ע״י זכרונו אָז מיט זיין יוגענט; א טרענסיטיוויטי.

מי אני: ייש"כ. נאר דו דערמאנסט מיך ווען איך בין געווען א יונגל/בחור איז געווען ביי אונז אין שטעטל (שוין איינמאל א שטעטל. פון א 3.5 מיליאן איינוואוינערס.) צוויי מענטשן וועם איך האב אבזערווירט. דער ערשטער איז געווען דער גרעסטער עושר צווישן די חרד'ישע אידן. א מולטי-מיליאנער און געשליפענער ביזנעסמאן. און א בכבוד'ידגער מענטש. דער צווייטער (אויפ'ן אנדער'ן ענד פון ספעקטרום) איז געווען א פשוט'ער אידעלע. א מר. יאקאבאוויטש. וועלכער האט געארבעט אין א קלינינג סטאר. ער איז געפארן מיט זיין בייק אויפפיקן און דעליווערן די סחורה.

איז מיר אריין (מער ווי איינמאל) אזא מחשבה אין קאפ...וואס וואלט געווען ווען מר. יאקאבאוויטש (יא. דער זעלבער, פשוט'ער אידעלע) איז מר. ט. דער חשוב'ער און געעהערטער ביזנעסמאן. וויאזוי וואלט מען זיך באצויגן צו איהם. בעסער געזאגט. וויאזוי וואלט ער געקענט פארנעמען דעם גאנצן כבוד. און דאס רייכטום. און פון די צווייטע זייט. ווען מר. ט. זאלל פארן אויף אן אלטן, אפעגחומל'טן בייק אויפפיקן און דעליווערן קליידער פאר א קליענינג סטאר.

איך מיין אז דער אלעמען באקאנטער בדחן (און מיטגעמאכטער מענטש) יואלי לעבאוויטש האט אזא סאטירישן קליפ. איבער געוויסע אדמורי"ם. וויאזוי ס'וואלט אויסגעקוקט ווען איין רבי האט

דעם כאראקטער פון דעם צווייטן (וואס איז לכאורה דער היפוך איינס פונ'ם צווייטן.

די (עקזיסטענציאנעלע) שאלה איז וואס ס'מאכט די פערסאנליטי און כאראקטער פון א מענטש. זיינע געבוירענע תכונות הנפש. אדער זיין סביבה. די ענווייראנמענט וואו ער דרייט זיך און די חברים מיט וועם ער פארברענגט...!

דער יונישער קאמיקער אפּיכרמוס האט געשריבן עפ״י תורת העראקליטוס אז אלעס איז טויש, אז א מלוה איז געקומען צום לוה און אים געבעהטן צו צאלן. האט אים דער לוה געזאגט אז פונקט אזוי ווען מען נעמט אוועק איין שטיין אדער מען לייגט צו איין שטיין מו א הויפן איז עס אן אנדערע הויפן, פונקט אזוי דער מענטש וואס זיין חומר וכו׳ טוהט זיך טוישן איז כסדר נישט דער זעלבער, ולכן איז ער נישט דער זעלבער מענטש וואס האט געבארגט און ער דארף אים נישט צו באצאלן. האט אים דער מלוה דערלאנגט א פראסק. ווען דער לוה האט אים גערופן אין געריכט דערויף, האט דער מלוה פונקט אזוי גענוצט אט די טענה.