א הינער-שטורעם

[קורקלענד]

איך האב געפענט אן אשכול צו דיסקוסירן און אפצושרייבן מיינע אבזערוואציעס, האפענטליך ווען [tag]יידל[/tag] וועט אי''ה עפענען אן אשכול וועט א גבאי אריבערפירן אהין אלע הודעות.

פונעם עולם האמת האט מען פאר יידל געגעבן נאך א געלעגנהייט מפיץ צו זיין לאור עולם א פרישע ארטיקל. די ארטיקל האט געלויטעט צו זיין אן ארטיקל וואס וועט געבן אן אנדער בליק אויף די גאנצע בראקל שערוריע. דערווייל האט אבער די ארטיקל בערך אזויפיל געהאט מיטן בראקל, ווי א טעלעסקאפ האט מיט אסטראנאמיע. געלייענט האב איך עס מיינענדיג אז נאכן לייענען וועל איך קענען זיין עטוואס באהאווענט אין די נושא, און ביי די נעקסטע געלעגנהייט ווי ס'ווערט היציג דעבאטירט פאר שחרית, וועל איך קענען שטיין אינעם רעדל, על כל פנים, כאטש העל'ך פארשטיין וואס מ'רעדט דארט. דערווייל האב איך זיך דערזען אז די נושא פונעם ארטיקל וועט נישט צולייגן קיין צוויי צענט צו יענע היציגע דיסקאסיע'ס, יענע העצערס לעבן גאר אויף אן אנדער פלאנעט, ווייט פון די מציאות.

כ'האב געהאט א פערזענליכע הנאה פון דעם ארטיקל, ווייל עס האט בארירט א סאביעקט וואס ליגט מיר נאענט צום הארץ נאך פון קינדווייז אן. איך האב אייביג געהאט ספיקות אין דעם, איך האב נישט געוויסט וואו איין און וואו אויס, אדער ווען יא און ווען נישט.

מיר לעבן היינט אין א וועלט מיט אן אורבאן געזעלשאפט וואס איז שטארק אפגעזונדערט פונעם אמאליגען פשטות'דיגן מציאות. ס'איז אמת'דיג נישט קיין לצנות, ס'איז א זייער א ביטערער פאקט. איך האב אמאל צוגעקוקט אין בית המדרש וויאזוי א מלמד פרטי האט געלערנט מיט א קינד פריוואט, אין דער נושא פון כשר'ן לעבער פון א עוף. האט ער אזוי געפרעגט דעם אינגל צו ער ווייסט פון וואנעט לעבער קומט, אוודאי, האט ער געזאגט, פון די קאטעינער. פרעגט איהם דער אינגערמאן, אבער פון וואנעט קומט עס אן אין קאנטיינער, זאגט ער, וואס הייסט פון די סטאר אדער די קאמפעני. וואס איז אמאל געווען א פשטות'דיגע מציאות איז היינט געווארן עפעס א ידיעה וואס מען קען נאר קונה זיין מיטן שפענדן צייט ערגעץ וואו ווייט אוועק פון אן אורבאן סטיל געזעלשאפט. וואס מאכט אונז אויסערגעווענליך שווער צו פארשטיין אסאך פשוט'ע פארצייטישע געווענליכע טערמינען פון די גמרא. און פאר א בן תורה דאס צו טוהן איז גאנץ אפגעפרעגט.

צודעם צוזאמען לעבן מיר אויך אין אזא רעליגיעזער געזעלשאפט וואו ידיעה אין מציאות מעג נאר גיין אזוי ווייט ווי וואס ס'שטייט אין רש''י אדער דורך וואס מען זעהט טעגלעך מיט די אייגענע אויגן. סיי וואס אנדערש הייסט שוין שטודירן און אויפגעקלערט. קאלעדזש איז תערובות, א ביכל איז כל באיה לא ישובין, אינטערנעט איז גילוי עריות. אא''וו.

אזוי האבן מיר זיך דערקייקעלט צו א גרויסע געפ אין קאמפעטענץ ביי אונזערע מנהיגים. אזוי אז איך קען נישט ציילן קיין האנדפול פון היינטיגע דיינים וואס קענען מיר פארשטיין געבן די מציאות וויאזוי אן עלעקטראנישע סוויטש און סירקוט ארבייט. יעצט גיי ווייס וויאזוי זיי ווייסן אדער פארשטייען פארוואס מ'טאר עס נישט פליפן אויפן זיבעטע? אזוי אויך איז ווען עס קומט צו על.אי.די. ניטאמאל ווייסן זיי אז די ר''ת איז לייט עמיטינג דייאד, און גיי זיי מסביר וואס איז דאס א דייאד. אז ס'איז אזא מין סיליקאן וואס געט ארויס א ליכטיקייט… און אזוי איז אויך ווען עס קומט צו שווערע פינאנציעלע שאלות, טאטאלע איגנאראנץ.

די ארטיקל האט בארירט אט די ענין. אז עס איז נישט במציאות צו לעבן אין די היינטיגע שטייגער אן זיך רעכענען מיט די פשוטע מציאות.

א גרויסע ישר כח פאר אונזער אלטע ידיד יידל!

[הוגה]

[justify]איך האב זייער הנאה געהאט פונעם ארטיקל. עס איז סיי געווען גאר אינפארמאטיוו און סיי זייער אינטערעסאנט. איך ווייס נישט פארוואס עס האט אויסגעפעלט צוצולייגן די 'סעקולארע שטודירונג' אגענדע ביים סוף. די אגענדע פונעם ארטיקל דארף זיין בלויז איינס, אז מחלוקת'ן און שערוריית האבן געווענטליך גארנישט מיטן מציאות. אפילו ווען גאנצע שטיקער הלכה ווערן ציטירט מיינט נאך נישט אז עס האט עפעס מיטן נידון המדובר. קיין בעסערע אויסדרוק האב איך נישט ווי עס אנרופען אן אייוועלטישע שערורייה.

גרעיט דזשאב, [tag]יידל[/tag].

.[/justify]

[[NAMELESS]]

א הערליכע ארטיקל, עס בענקט זיך צו די אריגינעלע @יידל פעדער.

די ארטיקל דעקט זייער גוט די וויסנשאפטליכע זייט, אבער למעשה בין איך פיין מסופק וויפיהל דאס מאכט אויס להלכה. אפגערעדט אז די סייענס דערפון איז פון די קאטעגאריע וואס די חרדים רעכענען זיך דערווייל נישט דערמיט (אויב מען זאל נעמען די שיטות - וואס ווערן גענוצט פעסטצושטעלן די מקור פונעם בריד - ערנסט ביזן סוף וועט מען ענדיגן ביי עוואלוציע), ווייס איך אבער נישט צו די סברא אז "כל זמן זיי זענען זיך מזווג זענען זיי איין מין" איז בכלל גילטיג. דאס וועט לכאורה מיינען אז אויב איין בריד איז פעסגעשטעלט אלץ א דורס ווערן אלע ברידס אסור (עס גייט ביידע וועגן... איא?!).

איך גלויב אז לויט סייענס האבן ווארשיינליך אלע ציטרוס ביימער אויך איין מקור, לפי"ז כל זמן מען קען מרכיב זיין איז דאס איין מין און א אתרוג המורכב העט זיין כשר. נעווער מיינד מורכב, מען קען לכתחילה נעמען א לעמאן אדער א מאראנץ...

איך מיין אז אפילו מען זאל לגמרי גיין מיט די סייענס דא, העט פארט הלכה האבן אן אנדערע גאנג. איך האף אז איך בין גענוג קלאר, הלוואי וועט [tag]יידל[/tag] אליין אריינקומען.

[אישתישבי]

איר רעדט דברים של טעם.

פארט איז די כלל אז א טמא מיט א טהור קענען זיך נישט פארן און האבן קינדער, ממילא איז עס א סתירה, און לכאורה פין דעם רעדט יידל.

[[NAMELESS]]

פארט איז די כלל אז א טמא מיט א טהור קענען זיך נישט פארן און האבן קינדער, .

וזאת מנלן? דער כלל שטייט ביי בהמות, לגבי עופות איז דער חת"ס מסופק. על צד אז זיי קענען זיך יא פארן וועלן טאקע נישט אלע ברידס זיין כשר.

[קורקלענד]

קודם דארף מען קלאר מאכן צו היינט צוטאגס אדער היסטאריש האט פאסירט אז א עוף מיט סימני טמאה זאל זיך האבן סוקסעספול צוזאמען געפארט מיט א טהור'ע עוף. וואס איז מציאות אין דעם דערמאנטע פרט?

[tag]ריכטיג[/tag] אויב פארשטיי איך גוט וואס איך האב געליינט, האט יידל נאר דערמאנט מציאות זינט בריאת העולם, און נישט אזוי ווייט קיין שפעקולאציעס ווי מיוטעישאנס נאר אך ורק די היסטאריע פון ברידינג. דעריבער ווייס איך נישט פארוואס דאס זאל דווקא האבן צוטוהן מיט עוואלוציע וואס וועט זיין א סתירה לויט ווי אונז האבן פארשטאנען די תורה.

[[NAMELESS]]

קודם דארף מען קלאר מאכן צו היינט צוטאגס אדער היסטאריש האט פאסירט אז א עוף מיט סימני טמאה זאל זיך האבן סוקסעספול צוזאמען געפארט מיט א טהור'ע עוף. וואס איז מציאות אין דעם דערמאנטע פרט?
] .

אוממעגליך צו וויסן, וויבאלד מיר האבן נישט קיין גענויע מסורה אויף די עופות טמאים (וואס דאס איז דאך די אריגינעלע סיבה פארוואס מען דארף בכלל האבן א מסורה אויף די עופות הטהורים).

[tag]ריכטיג[/tag] אויב פארשטיי איך גוט וואס איך האב געליינט, האט יידל נאר דערמאנט מציאות זינט בריאת העולם, און נישט אזוי ווייט קיין שפעקולאציעס ווי מיוטעישאנס נאר אך ורק די היסטאריע פון ברידינג. דעריבער ווייס איך נישט פארוואס דאס זאל דווקא האבן צוטוהן מיט עוואלוציע וואס וועט זיין א סתירה לויט ווי אונז האבן פארשטאנען די תורה.

ס'איז היינו הך, פון וואו מיינסטו ווייסט יידל די "מציאות זינט בריאת העולם"? ס'איז נישט דאקומענטירט צו וואס, נאר דורך דנ"א, אזויווי יידל ברענגט אליין אינעם ארטיקל. אויב חרדים נעמען אן אז די קורבה פונעם מענטש און דעם מאלפע אין דנ"א צייגט נישט אויף א שותפות'דיגן טאטן נאר זיי זענען לכתחילה באשאפן אלץ צוויי מינים, זעה איך נישט פארוואס ביי ברידס זאל מען זאגן אנדערש.

---

שו"מ אז די גמרא אין בבא קמא דף נ"ה ע"א אסר'ט צוזאמצומישן דריי סארטן ברידס אלץ כלאים בעוף אע"ג דרבי אהדדי עיי"ש, דאס איז א ראי' אז הלכה באטראכט זיי אלץ צוויי באזונדערע מינים כאטשיג זיי זענען זיך מזדווג, ולכאורה דלא כיידל.

[שמערל]

[tag]ריכטיג[/tag] א לעמאן איז א הייבריד פון א אתרוג און נאך עפעס, דערפאר קען מען עס מישן מיט א אתרוג, דאס אז מען קען מישן א אתרוג מיט א אנדערע ספישיס ממיני הציטראן, מאכט עס נאכנישט פאר איין ספישיס, און אפילו אויב יא, קען מען זאגן אז די תורה וויל מען זאל דייקא נעמען די סובספישיס הנקרא אתרוג.

די יסוד הדברים וואס דער ארטיקל וויל ארויסברענגען איז אז א בריד הנעשה בידי אדם איז אינגאנצן אנדערש ווי א ספישיס הנעשה בידי שמים או עוואלושען. אנדער ווי די סוב מיני הציטרוס, וואס זענען נאטורליך אנדערש איינע פונעם אנדערן און וועלן נאטירלעך אייביג פארבלייבן מיט זייערע אייגענארטיגע שטריכן, זענען אלע טשיקענס נאכאלטס ממש די זעלבע ספישיס ווי איר ווילדע אומדאמעסטיקעטעד פאטער. זיי לויפן זיך נאך איינע דעם אנדערן זיך צו פרוכטבארן, און אויב לאזט מען זיי פריי וועלן זיי אלע צוריקבאקומען אירע ארגינאלע נאטורליכע שטריכן. דאס זעלבע איז מיט אלע דאמעסטיקעיטעד ברידס. די אלע ברידס פון די וויילד מאסטערד, אויב לאזט מען זיי וואקסן ווילד וועלן זיי אלע צוריק ווערן די אלטע וויילד מאסטערד. דאס וואס זיי זענען נשתנה געווארן בידי אדם מאכט זיי קיינמאל נישט פאר א צווייטע מין. ודו"ק

[[NAMELESS]]

מהיכי תיתי אז זיי זענען אלע בידי אדם? ציווישן די ווילדע סארט זענען אויך דא פארשידענע מינים, דער peacock למשל.

וכבר הבאתי דלענין כלאים זעהען מיר קלאר אז דאס איז צוויי באזונדערע מינים.

[שמערל]

די גמרא פון בבא קמא איז נישט נוגע אהער ווייל מען רעדט דארט פון נאטורליכע סובספישיס וואס קען זיין אז כלאים גייט אן אפילו ביי דעם, למען הפונקטליכקייט אבער מיינט רבי אהדדי לויט רוב מפרשים אז זיי וואוינען און האדעווען זיך צוזאמען, נישט אז זיי מישן זיך איינער מיטן צווייטן.

[[NAMELESS]]

נו, איז הדרינן לדוכתי, מהיכי תיתי אז די ברוילערס ווערן נישט געמישט מיט נאטורליכע סובספישיס וואס דארונטער זענען מעגליך עופות טמאים?

[שמערל]

מהיכי תיתי אז זיי זענען אלע בידי אדם?

פרעגסט אז אפשר זענען דאמעסטיקעיטעד טשיקנס געהאדעוועט געווארן לא בידי אדם? פארשטייסט אז דאס איז אוממעגליך? דאמעסטיקעיטעד בעלי חיים קענען נישט סורווייוון אין די ווילדערניש נאר אויב ווערן זיי צוריק ווילד, נו ווי קען א דאמעסטיקעיטעד בעל חי ווערן באשאפן שלא בידי אדם, דאס איז ווי פרעגן אז אפשר זענען דא רעקלעך וואס וואקסן אויף א בוים?

[שמערל]

נו, איז הדרינן לדוכתי, מהיכי תיתי אז די ברוילערס ווערן נישט געמישט מיט נאטורליכע סובספישיס וואס דארונטער זענען מעגליך עופות טמאים?

קיינער האט נאכנישט ערווענט אזא חשש. אלע חששות פון מישן איז צווישן די דאמעסטיקעיטעד ברידס.

[[NAMELESS]]

ניין, איך פרעג מהיכי תיתי אז אלע סאבספישיס זענען געווארן בידי אדם, דער פיקאק איז זיכער אן עוואלוציענערישע אנטוויקלונג (אדער א באזונדערע מין, לויט די חרדישע מהלך) שלא בידי אדם.

[שמערל]

סובספישיס פון וועלכע ספישיס? ווי געזאגט זענען אלע ברידס פון טשיקנס איינס אין ממש די זעלבע ספישיס, זיי זענען נישט קיין סובספישיס נאר ממש די זעלבע, און ווי קומט דא בכלל א פיקאק אריין, וואס האט עס א שייכות מיט א טשיקן?

[שמערל]

איך מיין אז אפילו מען זאל לגמרי גיין מיט די סייענס דא, העט פארט הלכה האבן אן אנדערע גאנג.

די OU על פי פסקו של הרב בעלסקי ז"ל האט אנגענומען להלכה אז אלע מיני טשיקנס וואס מישן זיך נאטורליך זענען איין מין און ווערן נכלל און די כשרע מסורה וואס מיר האבן אויף טשיקנס. ולא חש לדברי הדברי חיים שנקט כספיקו של החכם סופר, כיון שהוא נגד המציאות.

[[NAMELESS]]

איינע פון די דריי עופות וואס די גמרא אין ב"ק ברענגט איז א "טווס" וואס איז לויט אלע ווארשיינליכקייטן א פיקאק (גראדע לכאורה אן עוף טהור) זיי זענען די זעלבע משפחה ווי טשיקנס און זיי זענען זיך מזווג מיט טשיקנס (עי' בפירושו של הרב עדין שטיינזלץ שם). וואס איך נעם ארויס דערפון איז אז עס איז פארהאן א מעגליכקייט אז מען מישט אויך ווילדע עופות אין די לאב מיט אונזערע טשיקענס (דו טענה'סט אז איך זאג א נייע חשש, פארוואס? ווער רעדט דען פון דעם חילוק פון דאמעסטיק ווס. ווילד אויסער יידל?). דאס איז שוין אפילו לויט דיין הנחה אז די גמרא רעדט בלויז פון נאטורליכע סאבספישיס.

אבער די גמרא רעדט דארטן אויך פון כלאים פון אן אווז מיט אן אווז הבר, דאס איז אויך נאטורליך אדער דאמעסטיק? די משנה אין כלאים פ"א מ"ו אסר'ט א כלב מיט א זאב, נאטורליך אדער דאמעסטיק?

היינו מה שאמרתי קודם, די גמרא באטראכט אפילו די דאמעסטיק ווי צוויי מינים, און עס איז נאך אלץ מעגליך אז איין סארט תרנגול האט די תורה גע'אסר'ט און די צווייטע נישט.

[[NAMELESS]]

איך מיין אז אפילו מען זאל לגמרי גיין מיט די סייענס דא, העט פארט הלכה האבן אן אנדערע גאנג.

די OU על פי פסקו של הרב בעלסקי ז"ל האט אנגענומען להלכה אז אלע מיני טשיקנס וואס מישן זיך נאטורליך זענען איין מין און ווערן נכלל און די כשרע מסורה וואס מיר האבן אויף טשיקנס. ולא חש לדברי הדברי חיים שנקט כספיקו של החכם סופר, כיון שהוא נגד המציאות.

אינטערעסאנט, ווייל הרב בעלסקי איז געווען אן אויסגעשפראכענער לייקענער פון עוואלוציע, אלזא וואס איז געווען זיין הוכחה אז דאס איז נגד המציאות?

[שמערל]

א פיקאק און א טשיקן זענען צווי גענצליך באזונדערע מינים, זיי מישן זיך נישט נאטורליך, אבער וויבאלד זיי זענען פון איין משפחה קען לפעמים ארויסקומען א כלאים פון זיי אבער עס וועט נישט קענען האבן קיין קינדער, פונקט ווי עס קען ארויסקומען א פרד פון א סוס מיט א חמור.

די יעצטיגע שערוריה אויף די טשיקנס איז צו עס איז דא ממיני הדאמעסטיקעיטעד טשיקנס וואס זענען נישט כשר ווי למשל די מלאי אדער די בראקל, קיינער האט נישט מעלה געווען א חשש אז אפשר מישט מען די טשיקנס מיט גענצליך אנדערע מינים עופות וואס זענען בכלל נישט קיין טשיקנס.

דאס וואס די ברענגסט פון הלכות כלאים קומט נישט דא אריין, כלאים קען אנגיין ביי סובספישיס, נישט נאר צווישן א הונט און א וואלף נאר אפילו צווישן סובספישיס פון וועלף אליין וועט אויך אנגיין כלאים (לויט געוויסע זענען דא ביז 38 סובספישיס פון וועלף!). אבער עס איז אוממעגליך צו זאגן אז אין די זעלבע מין עוף ממש זענען דא עופות טהורות וטמאות, סיי ווייל ס'איז נגד השכל, און סיי ווייל די תורה שטעלט קלאר למניהו אז די גאנצע מין איז טמא ווי אויסגעשמועסט אין די ארטיקל.


איך האב נישט געזעהן די טעם פון רב בעלסקי, אבער די ספק פון חתם סופר אז אפשר עופות זענען אנדערש ווי חיות וואס אויף דעם איז דאך דא א קלארע גמרא אז זיי קענען זיך נישט מישן איז נגד המציאות, ביידע זענען די זעלבע. און עוואלושען קומט דא בכלל נישט אריין.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

[tag]יידל[/tag] האט געטוהן א גרויסע ארבעט, מסביר געווען די יסודות פון די מציאות וואס איז נישט באשריבען געווארען אין די אלע צייטונג מאמרים וועגען די נושא. איך ווייס אבער נישט צו ער איז בכלל גערעכט. די פוסקים זוכען מקורות אין חז"ל, ווייל זיי פארלאזען זיך נישט אויף די הגדרות פון די וויסענשאפטשטעלערס. וואס פאר א מציאות וואס זיי זאגען דארף טוישען זייער מיינונג? דער ספק פון דער חת"ס צו א טמא קען האבען קינדער מיט א טהור איז יעצט פארענטפערט? איז דאס דען אזוי? האט דער חת"ס געמיינט מיט זיין שאלה צו קלערען א מציאות'דיגע שאלה וואס מ'קען פארענטפערען דורך פארשונגען? אדער א הלכה'דיגע?

אוודאי וועט מיר יידל אנקוקען ווי א צודרייטער. וואס הייסט? מ'האט דאך קלאר אויפגעוויזען אז אזוי איז. דא קומט מען צוריק צו די אלטע שאלות פון סתירות צווישען וויסענשאפט און תורה. דאס האט נישט מיט די איגנאראנץ פון די רבנים, נאר מיט זייער מיינונג אויף דער טעמע.

וואס ער זאגט אז אין תורה איז דער טערמין 'מין' ברייטער ווי ביי די סייענטיסטען, און פון דארט געצויגען א קל וחומר אז טאמער ביי די גוים איז אלץ איין טשיקען, איז כ"ש ביי אונז, איז גארנישט אויפגעוויזען. איז עס ברייטער, אדער נעמט עס אריין ביי זיך אנדערע עניינים? דער רמב"ן אין פרשת בראשית דארף מסביר זיין דער ענין פון ויקרא האדם שמות אז אדם הראשון האט דערקענט די פארשידענע מינים לויט זייער נאטורען, ווער וואלט געפאסט מיט וועמען. אבער וויאזוי ער האט עס געטוהן האט מען אונז נישט מגלה געווען.

בכלליות בין איך מסכים אז די גאנצע נושא איז לוקה בחסר, אלע בריווען און תשובות וואס איך האב געזען ביזדערווייל זענען פול מיט נערישקייטען, און זיי זוכען ניטאמאל א פעסטע הלכה אוועק צו שטעלען. נישט נאר אין וויסענשאפט נאר אין הלכה אויך זענען זיי באשעפטיגט מיט מינדערוויכטיגע זאכען. מ'ברעגנט פון דער מענטש'ס זכרונות און פון יענעמ'ס, מ'טענה'ט אז יענער איז געוען צו יונג צו געדענקען, און יענער האט זיך פארלאזט אויף א צווייטען. אלץ פונקט ווי די אריזאנא ווייץ נערישקייט, ווי מ'האט אפיר געזוכט עדות'ן פון דער רבי זכרוינעלברוכע אנשטאט'ס אוועק שטעלען די הלכה. הרב וואזנר שרייבט גארנישט וואס מאכט א מענטש קלוגער אין די געביט, און יעדער בויט גג על גג אויף זיין מיינונג, טאקע ווייל מ'איז נישט געווארען קלוגער.
איך ווייס אבער נישט צו דאס האט מיט לימודי חול. הרב אמתי בן דוד איז איינער וואס קען זיין נושא זייער גוט (און ער האלט אז ביידער, הן די 'פארמישטע' טשיקענס און הן די 'ריינער' טשיקענס זענען כשר), און ער איז פונקט די זעלבע חרדי ווי אונז אלע. ס'איז דא נייגעריגע מענטשען אין דער וועלט און אומנייגעריגע מענטשען, און דער וואס האט א פארשטאפטע קאפ, ווען גארנישט וויסען אפילו ווען ער לערנט לימודי חול ערליכעהייט אין סקול.

[לעיקוואד]

שלא כדברי ידידי יאיר במקומו און אנדערע, האלט איך דווקא אז דער עפילאג איז מגופו של ענין פון דער ארטיקל. ואסביר.

אין יידל'ס ארטיקל איז בעצם נישטא קיין גרויסע חידושים, נאר הזכרת מציאות הידוע לכל מי שפתח ויקיפעדיע מימיו. און למעשה אויף דאס צושטעלן צו דער הלכה'דיגער שאלה איז נאכנישט קלאר דער שייכות. וויבאלד עס איז נישט קלאר אז דער גדר "מין" לפי התורה האט בכלל א שייכות מיט דער גדר מין לפי המדע אדער המציאות. דער עיקר חידוש פון יידל בנוגע להלכה איז אז לכאורה זענען די תורה'דיגע הגדרות דווקא ברייטער פון די סייענטיפישע, וחיליה מעוף ראה ושאר מקורות. וממילא אויב איז עפעס דער זעלבער מין לפי המדע איז קל וחומר לפי התורה. דאס איז א שיינער און מחודש'דיגער טענה. מען ברויך אבער מער מעיין זיין אין דעם אין די פוסקים אויב שטימט דאס טאקע. איך האב נישט געזעהן נאך איינער דאס זאגען. און לענין הלכה וואלט מען געדארפט ברעגנען מער סימוכין פאר אזא סברא.

נאר אפילו אויב איז דער סברא ריכטיג, איז דאס נאכאלץ נישט ממש גענוג להלכה. ווייל דער סברא נעמט שוין אן פאר א פשטות אז די צווי סארט קאטאלגיזאציע האבען עפעס א שייכות, מען דארף נאר חוקר זיין וועלכער איז מער פרטות'דיג און וועלכער איז מער כללות'דיג. און טאמער קענען מיר מאכן א כלל פון דעם, וועט שוין קלאר ווערן די הלכה אז זה בכלל זה ואין זה בכלל זה. עס איז אבער נישט מוכרח דער גאנצער יסוד. קען זיין אז הלכה האט בכלל נישט אינזין קיין קאטאגאראציע-סיסטעם. און ממילא קען מען נישט מאכען אזוינע כללים בכלל. אדער אפשר איז דא א מציאות אז אפילו אין דער זעלבער מין - אויך להלכה - איז איין סארט עוף טמא און איינס טהור. (זה שייך לשאלת תרנגול ברא ולכן דעת יידל שאינו מין תרנגול בעצם ואינו אלא שיתוף השם אבל לא ברור שכן הבנת הפוסקים).

נאר וואס, דער אמת איז אז הלכה שטייט טאקע נישט אויף אזא סיסטעם. און ווי מיר זעהן די מציאות אין די פוסקים, זיי קוקן פשוט אויפ'ן האן און טראכטען וואסארא מין דאס איז. אין אנדערע ווערטער דער פוסק ניצט זיין אינטואיציע פון וואס זעהט עם אויס א תרנגול, ואין לדיין אלא מה שעיניו רואות דאס איז טאקע די הלכה. נאר דא טאקע שטייט אמאל א רב און זאגט אזוינע דברים בטלים אז עס איז ממש א געלעכטער. נישט דווקא ווייל ער קען נישט סייענס, נאר ווייל ער האט נישט קיין שום ידיעה אין די מציאות אויף וואס צו בויען זיין אינטואוציע. מען קען ברענגען פאר אן אלטער רב א געהעריגע תרנגול נאר מיט עפעס א שינוי בצבע עורו, און וויבאלד דאס זעהט עם אויס אינגאנצן אנדערש ווי דער האן וואס ער שלאגט מיט דעם כפרות, און דאס איז דער איינציגסטער מאל אין יאר וואס ער זעהט בכלל א האן, שטעלט ער עס אין זיין קאפ צו צו דעם און ער ווייסט טאקע נישט צו דאס איז א מין תרנגול. וואלט דער רב געוואוינט אויף א פארם און געזעהן יעדער טאג אנדערע עופות, וואלט דאס קיין שאלה נישט געווען בכלל. נו וואוינט מען דאך היינט נישט אויף קיין פארמס און דאס איז נישט קיין עצה. וואלט אבער יא אסאך געהאלפן אויב א רב וואלט געוואוסט די בעיסיק סייענס פון חלוקת המינים, וואלט זיין פשוט'ער אינטואוציע געזאגט אין זיין מוח אז אלעס וואס איז א טשיקען איז איין מין.

אין אנדערע ווערטער, אויב וואלטן רבנים געוווסט די בעיסיק ידיעות, אדער וואלטן לפחות נישט געהאסט די ידיעות, וואלט זייער אינטואיציע אויך געארבעט אסאך מער אין קלאנג מיט די מציאות, און אסאך שאלות וואס קומען נאר פון פארלירען דער שכל הישר וואלטן פארקערט באקומען א הכרעה לאמתת ההלכה באופן המתאים אל המציאות המדעית. היינט וואס רבנים האסן סייענס, און נישט זיי לעבן מיט די מציאות ווי אמאל, האבען זיי נישט פון ווי צו נעמן די אינטואיציע און די הלכה איז מתרחק והולך פון די מציאות. אזוי צו אזוי, עס איז א בושה און א חרפה אז א חשוב'ער רב זאל שרייבען ברבים אז "דאס וואס די גוים זאגן אז אלע תרנגולים זענען אייניקלעך פון איין תרנגול, הבל יפצה פיהם". ווי כאילו אזא פשוט'ע זאך אז אלע סארטן פון איין מין קענען קומען פון איין מאמע לפני אלפי שנה איז ממש אפיקורסות , אדער אז גדולי הפוסקים זאלן נישט וויסען דער חילוק פון וואס מיינט גענטעיק מאדיפעקעישין אדער סתם הכלאה. אדער אז א פוסק גדול זאל שרייבען זאכן וואס יעדער וואס האט גוגל קען זעהן מיט איין זוך אז עס איז שקר, און נאך פסקנ'ען הלכות לרבים על סמך דער שקר.

2 הערות--

ולהעיר, דברי החת"ס המספקים אודות עיבור טהור מטמא הם שיהא זה דין בנוגע לתולדה שלהם, אבל אינו דן לגבי הגדרת מין שזה שמזדווג עם העוף יהווה ראיה שהוא מאותו המין. ונראה שלא נחית לשאלת הגדרת מין בכלל אלא לדין אחר ולכן אפשר לומר שגם לספקו זה הגדרת המין או אפשר לומר להיפך.

אגב, יידל זאגט בתוך הדברים אז די אלע עופות וואס די אחרונים זענען דן ווי פערל-הינער וכדו זענען טאקע נישט ממין התרנגול. איז דאס ריכטיג? וואס איז דער מקור דערפאר?

[אישתישבי]

ווען מען קריטיקירט רבנים אז זיי ווייסען נישט וואס עופות זענען, וועמען מיינט מען? רב וואזנער איז געוועהן פין אמאהל, דער דברי חיים און חתם סופר אויך.

ווען זיי זאגען אז א שינוי דארף א מסורה, מיינען זיי א בראקעל אדער נישט?

איך ווייס אז יידל האלט אז אלע תרנגול עופות זענען איינס וכו', אבער וואס האלטען זיי? כמדומה אז דאס פרעגט לעיקוואד אויך.

איך מיין אז דער חתם סופר רעדט פין א אווז א גאנז, וואס האט א זכר וואס מען עסט נישט האט זיך געמישט מיט א נקבה. אהן אריין גיין אין דער גאנצע דיון ורב דער חתם סופר רעדט, שמע מינה מיהת אז בימים ההם איז געוועהן א גאנז וואס מען האט נישט געגעסען, על אף אז מען האט געגעסען אנדערע גענז, און דער זעלבער תורה וואס יידל זאגט בנוגע טשיקענס וואלט מען געברויכט זאגען לגבי גענז, און מען רעדט פין א מנהג פין באלט צוויי הונדערט יאר צוריק, אז מען האט יא מחלק געווען בין המין, אז יעדעס סארט גאנז דארף א מסורה, והוא הדין טשיקענס לכאורה.

[טרויבן88]

זייער א גוט ארטיקל @יידל א שאד נאר אז ער קומט נישט אהער צי פארענטפערן די קשיות וואס איז געבליבן... קלאר אריינגעקומען איבער די נושא בכלליות, גאנץ שארף ווי סברויכט צי זיין, די סעקולארע אגענדעס ווייס איך נישט ווי ס'קומט אריינגעקומען, (נישט אז איך האלט נישט אזוי, נאר לכל זמן ועת) קען זיין נאך אזא גוטע ארטיקל האט ער זיך נישט געקענט איינהאלטן, וואס איך בין מוחל... האלט אן די גוטע ארבייט...