לך אכול בשמחה טשיז קעיק וגמור בששון סיומך כי רוצה ה' במעשיך

[אור נוגה]

גוטע שאנסן זענען אז ווען א דרשן שטעלט זיך אויף די טעג זאגן מוסר והתעוררות וועט נישט נעמען לאנג ער זאל רעדן וועגן די קאלטקייט וואס די היינטיגע דור ווייזט ארויס כלפי די ניין טעג. "די ניין טעג זענען נתקן געווארן פאר אבילות, צו טרויערן, צו טראכטן פון באשעפער און זיין הייליג הויז וואס איז חרוב געווארן" וועט ער זאגן, "און וואס טוט מען היינט? מען מאכט פעטע, רייכע, מילכיגע סעודות, און מען ענדיגט מסכתות צו קענען עסן בשר בהמה. איז דאס פארוואס מיר האבן די ימי בין המצרים?"

און לכאורה איז ער גערעכט, די ניין טעג איז אוועקגעשטעלט געווארן פאר אבילות און אבילות האט א צורה ווי עס זעהט אויס, די צורה איז נישט טשיז קעיק און בהמה פלייש. אבער מען קען קלערן אין די הנחת יסוד אז די איינציגע וועג צו פראווען די ניין טעג איז מיט אבילות, און לאמיר דאס ממחיש זיין מיט אן אנדערע מנהג, די מנהג פון תענית בכורים ערב פסח.

די מנהג אז בכורים פאסטן ערב פסח ווערט געברענגט אין פריערדיגע פוסקים אלץ א זכר צום נס אז הקב''ה האט איבערגעהיפט אויף די אידישע בכורים ביי מכות בכורות. אבער היינט זעהט מען קיינעם נישט פאסטן ערב פסח, וואס מען זעהט יא איז א צאל בכורים מאכן א סיום מסכתא און די איבריגע בכורים שטייען ארום און הערן צו, דערנאך גייט יעדער עסן א סעודה. וואס איז דא געשען?

אנגעהויבן האט זיך עס לכאורה מיט א הלכה'דיגע עצה, א "לופהאול", די הלכה איז דאך אז ווען מען מאכט א סיום מסכתא איז די סעודת מצוה דוחה די תענית, און נישט נאר די מסיים נאר אויך יעדער וואס איז געלאדענט צו די סעודת סיום קען עסן. האבן די בכורים געטראפן א עצה נישט צו דארפן פאסטן דורך מאכן א סיום, און אנדערע געלאדענטע בכורים האבן אויך נישט געדארפט פאסטן. ביז היינט איז שוין געווארן אז "מען הערט א סיום" און מען עסט, כאטש באמת מאכט נישט דער מסיים די סעודה און אלע אנדערע בכורים קענען אים קוים און עסן זייער אייגענע עסן.

לכאורה האט מען געמאכט ליצנות פונעם גאנצן מנהג, וויאזוי קען מען מצדיק זיין אז א בכור וואס האט געהערט ווי איינער ענדיגט א מסכתא זאל נישט דארפן פאסטן? זייענדיג א בכור אליינס האט מיר דאס שטארק געשטערט, אפשר דארף איך באמת יא פאסטן. ביז איך האב געטראפן אין א ספר ווי דער מחבר וויל בארעכטיגן דעם היינטיגן מנהג ווייל היינט איז דאס געווארן די מנהג, אז ערב פסח מאכן די בכורים א סיום אדער הערן זיי א סיום און מיט דעם איז מען גאר מקיים די מנהג. מאדנע רייד, ריכטיג? עס איז מיר אויך געווען מאדנע צום ערשט.

שפעטער האב איך געכאפט אז אפשר האט ער יא רעכט. ווי דערמאנט פריער איז די תענית נתקן געווארן צו דערמאנען די נס וואס איז געשעהן ביי מכת בכורות. אז מען טראכט אריין, איז דאך דער עיקר פונעם מנהג דאס געדענקן די נס, די פאסטן איז נאר די פראקטישע מיטל וויאזוי מען געדענקט (ומשום איזה סיבה האבן די מתקני המנהג געהאלטן אז פאסטן איז די ריכטיגע וועג צו פארצייכענען די נס). נו אז כלל ישראל האט מיט די לויף פון יארן געטוישט די מיטל פון פאסטן צו מאכן סיומים ברבים, האט זיך נאר די מיטל געטוישט, אבער די ציל איז געבליבן די זעלבע, און היינט געדענקט מען די נס דורך מאכן א סיום אדער דורך אנטייל נעמען אין א צווייטנס סיום. די עיקר איז אז מען פארצייכנט די נס, און דאס איז געבליבן.

יעצט לאמיר צוריקקומען צו די ניין טעג. אין די תקופה נאכן חורבן בית המקדש (די ערשטע אדער צווייטע) האבן די חכמי הדור איינגעזען אז דאס איז א געשעעניש וואס דארף ווערן פארצייכנט לדורות. זיי האבן אנערקענט אז די חורבן הבית און די נאכפאלגענדע גלות איז עפעס וואס האט געטוישט די אידישע געשיכטע פאר אייביג, און וועט לאזן א השפעה אויף די קומענדיגע דורות, דערפאר דארף מען דאס געדענקן. עס איז געווען פשוט פאר יעדע איד דעמאלטס אז ווען מען דערמאנט די חורבן איז דאס דורך טרויער און אבילות, זיי האבן געלעבט מיטן חורבן און זיי זענען געווען אונטערדרוקט אונטער א פרעמדע מלוכה. דערפאר ווען מען האט אוועקגעשטעלט די ימי בין המצרים איז דאס געווען דורך מנהגי אבילות. און אזוי איז עס געווען פאר אלע דורות נאכדעם, מער אדער ווייניגער האט מען אין יעדע דור געשפירט די גלות, איז פשוט געווען ווען עס איז געקומען די ימי בין המצרים האט מען דאס אפגעצייכענט מיט אבילות.

היינט איז אבער אן אנדערע מעשה, עס איז שווער צו זעהן מיט וואס כלל ישראל איז היינט אין גלות, ברחניות ובגשמיות שטייט היינט כלל ישראל בעסער ווי רוב תקופות אין היסטאריע, ממילא איז שווער פאר א אמת'דיגע מענטש ערענסטערהייט צו טרויערן אויף עפעס וואס האט קיין שייכות מיט אים. איך בין באקאנט מיט אלע געקונצעלטע חידושים וואס דרשנים קומען אויף צו מחייב זיין אבילות, אבער עס איז שווער צו זעהן אין דעם מער ווי א שפיל. דערפאר איז פארשטענדליך אז די ימי בין המצרים האבן פארלוירן זייער אריגינעלע צורה. (א חידוש איז אז אפילו ביי די ליטווישע קרייזן וואס זענען באקאנט צו גיין מיטן טריקענסטע אידישקייט שייך, האט מען אויך אנערקענט אז תשעה באב איז מער נישט א טאג מיוחד נאר פאר טרויער, און זיי שטעלן צו שיעורים אין תיקון המידות און אין היסטאריע.)

צו האבן מיר מיט דעם פארלוירן די גאנצע ימי בין המצרים? עס מוז נישט זיין. ווייל די אבילות איז נאר געווען א מיטל צום ציל פון געדענקן די חרבנות, און מיטן פארלוסט פונעם מיטל מוז נישט פארלוירן ווערן די ציל. און אויב ווייסן אידן אז אין די דריי וואכן הערט מען נאר אקאפעלע מוזיק, און אין די ניין טעג עסט מען נאר מילכיג -חוץ ביי א סיום וואס דאן עסט מען בהמה פלייש- ווייל עס איז די ימי בין המצרים, קען מען זאגן אז די ציל פון די ימי בין המצרים - דאס געדענקן לעבט נאך געהעריג ביי כלל ישראל.

וועט א בר דעת פרעגן: "מיט די מהלך קען מען אונטערברענגן גאנץ דת ישראל" הפנים א פרייער איד וואס פארברענגט שבת אויף זיין שיף מיט זיין משפחה און וואטשט א מאווי, האלט מער די אריגינעלע ציל פון שבת ווי מיר וואס פארברענגן אין שול, ריכטיג. און מיט דעם פארצייכענען מיר זיך אלץ "ארטאדאקסן" אז מיר טוישן נישט די הלכה מיט חשבונות. דאך ווען זאכן טוישן זיך ביי כלל ישראל פון זיך אליינס במרוצת הזמן, מעג מיר דאס אננעמען אלץ ריכטיג, און מיטפארן מיטן שטראם פונעם אידישן היסטאריע.

[רביה''ק זי''ע]

אום תשעה באב ביים זאגן קינות ביים הייליגן רוזינער אין קלויז, האבן אפאר לצים אראפגעלאזט א נעץ פון ווייבער שול מיט'ן חשבון אז דער ערשטער וואס גייט אדורך וועט מען ארויפשלעפן. צו זייער מזל איז פונקט דער רוזינער אדורך, און נישט באמערקדיג ווער ס'איז האבן זיי איהם ארויפגעשלעפט. ווען דער רוזינער האט געכאפט וואס מ'טוט דא מיט איהם האט ער זיך אנגערופן, "רבונו של עולם, האסט אונז געגעבן א יום טוב תשעה באב, אז ס'געפעלט דיר נישט וויאזוי אונז פראווענען עס נעם עס צו פון אונז".

[berlbalaguleh]

אור נוגה:יישר כח פאר ממחיש זיין און אראפברענגען צו דעם שטאפל פון רעאליטעט אונזערע טייערע מנהגים פון עסן די געשמאקע טשיעז קעיק און בשר בהמה (פארשטייצעך. נישט צוזאמען, ח"ו.). אדער דאס עסן געשמאקע סעודות אום ערב פסח פאר אלע אידן. נישט דווקא בכורים. אן שולד געפיהלן...!

אבער דו פארגלייכסט דאס פארן פון א פרייעם איד אום שבת קודש אויף זיין יאכט שיף און וואטשן א מאווי אלס עונג שבת. אויף זיין אייגנארטיגן וועג. זאגנדיג גאר אז ער איז מער מקיים די מצוה פון עונג שבת ווי דער ערליכער איד וואס זיצט אין ביהמ"ד און הערט אויס קריאת התורה. אדער ווי דער בעל תפילה גארגלט זיך ביי שחרית אדער מוסף. ס'קען זיין אז דו ביסט גערעכט. ביי א תינוק שנשבה וואס איז אזוי ווייט אומ-וויסנד אז ער שפיהרט גארנישט אום שב"ק. אז דאס איז גאר א טאג ווען מ'גייט שאפינג און מ'טוט לאנדרי. דארט ציה איך די ליניע. ווייל א מנהג קען זיך טוישן. אזוי ווי די טעמע פון התחלת האשכול. אבער א הלכה טוישט זיך נישט. אויסער ביי די מענטשן וועלכע האבן גענצליך פארלוירן די אמונה אין באשעפער. און זיי זענען בכלל נישט מקיים מצוות מעשיות. אזוי ווי א געוויסער פאפולערער זינגער. וועלכער האט אנגעהויבן אלס א תמימות'דיגער, קליינשטעטל'דיגער בחור און יונגערמאן. און ער האט זיך געגליטשט מטה, מטה. ביז ער האטציך דערקייקלט צו א מצב אז אין די שול וואס ער האט אויפגעשטעלט איז מען עובר אויף א סאך מצוות אין די תורה. ער איז (נעבעך ) אויסגעליידיגט פון א יעדן פינטל פון יראת שמים און אמונה בה'. ביז ער איז צוגעקומען צו א שטאפל וואס ער האט בשאט נפש געגעבן אן עליה אום שבת קודש. ויש אומרים אום יום כיפור פאר א מחלל שבת בפרהסיא. וואס איז געקומען אין יענעם הייליגן טאג אין שול מיט זיין פיק-אפ אין ביהמ"ד און געפארקט בפני קהל ועדה. דאס איז טאקע שוין געווען צו א סאך פאר זיינע מתפללים. וועלכע זענען אליינס געווען קיהלע יונגעלייט. אבער ערליכע אידן. און מער ווי די העלפט פון די מתפללים האבן איהם איבערגעלאזט...ביי אזעלכע מענטשן זענען די הלכות פון שו"ע און די מצוות פון די תורה גארנישט. זיי האבן נישט קיין ווערד. אבער, ווי דער אויסדרוק אין די גמ' איז..."אטו בשופטני עסקינן"...!

לסיכום: א מנהג קען זיך און דארף זיך טוישן. אבער א גרונט פרינציפ פון א הלכה טוישט זיך נישט...!

[[NAMELESS]]

לסיכום: א מנהג קען זיך און דארף זיך טוישן. אבער א גרונט פרינציפ פון א הלכה טוישט זיך נישט...!

להלכה טאר מען נישט טראגן שבת, איז דא א עצה, מ׳מאכט א עירוב

להלכה טאר מען נישט קאכן פון יו״ט אויף שבת איז דא א עצה מ׳מאכט א עירוב תבשילין

להלכה טאר מען נישט האבן קיין חמץ פסח, איז דא א עצה, מ׳פארקויפט די חמץ פאר א גוי

להלכה איז דא הלכות שמיטה, איז דא א עצה, מ׳מאכט א פרוזבול

[וואלווי]

פונקט היתר מכירה אין שמיטה האסטו געמוזט פארגעסען?

תנא ושייר? מאי שייר דהאי שייר...

[אישתישבי]

און היתר עיסקא

[אישתישבי]

דער בעל האשכול מאכט א גזירה שוה פין טשיז קעיק און א סיום, עס איז קלאר אז עס איז דא א חילוק צווישן די ביידע. כי קמבעיה, וועלכע איז ערגער,

טשיז קעיק איז נישט בכלל האיסור,
א סיום איז מתיר פלייש וואס איז יא בכלל האיסור.
טשיז קעיק איז אפשר בכלל מעדנים וואס מען דארף זיך מונע זיין,
א סיום איז מתיר דער איסור, איז דער פלייש מותר מעיקרא, אזוי ווי שבת.
ויש לפלפל עוד, תן לחכם ויחכם עוד.

[אור נוגה]

לסיכום: א מנהג קען זיך און דארף זיך טוישן. אבער א גרונט פרינציפ פון א הלכה טוישט זיך נישט...!

להלכה טאר מען נישט טראגן שבת, איז דא א עצה, מ׳מאכט א עירוב

להלכה טאר מען נישט קאכן פון יו״ט אויף שבת איז דא א עצה מ׳מאכט א עירוב תבשילין

להלכה טאר מען נישט האבן קיין חמץ פסח, איז דא א עצה, מ׳פארקויפט די חמץ פאר א גוי

להלכה איז דא הלכות שמיטה, איז דא א עצה, מ׳מאכט א פרוזבול

ריכטיגע נקודות [tag]שלום שטיסל[/tag]. עס איז אבער אנדערש פון וואס איך האב געשריבן. עירובין און מכירת חמץ זענען געווען דראמאטישע טוישן וואס חכמי הדור האבן איינגעפירט, דאס זענען ריזיגע חידושים און מען דארף האבן א כח דאס דורכצופירן. איך האב גערעדט פון ווען זאכן טוישן זיך פון זיך אליינס מיט די לויף פון יארן, דאס איז גרינגער אנצונעמען, ווייל כלל ישראל האט דאס געטוישט.

[אישתישבי]

די סיום קומט אויך פין חסידישע רבי'ס, דער טשיז קעיק ביסטו גערעכט.

[berlbalaguleh]

שלום שטיסל: איך ווילל א ביסל מרחיב את הדיבור זיין איבער דעם וואס אור נוגה האט געזאגט. אז ביי עירובי תחומין און עירוב תבשילין און פרוזבול, איז די הלכה קאי וקיימא. די חכמי הדור אזוי ווי הילל הזקן האבן מתקן געווען פרוזבול..."מפני תיקון העולם"... אויך ווי די גמ' דרוקט זיך אויס..."אתה נועל דלת בפני לוים"...! ביי די אלע הלכות איז די הלכה דא. נאר מ'פארבייגט עס אויף געוויסע אופנים. ווען די חכמי הדור האבן איינגעזעהן אז ס'פעהלט אויס...!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

די הלכות זענען נישט אייניג.

א. אן עירוב איז נישט קיין אויסרייד, עס איז נישט קיין ריזיגע חידוש צו וואס. עס איז א הלכה למשה מסיני אז די זאכען העלפן. די חידוש פון שלמה המלך איז נישט דאס מאכען די עירוב.

ב. עירוב תבשילין איז נאר ווייל מה"ת מעג מען קאכען פון יו"ט אויף שבת.

ג. פרוזבול איז צוליב די אנדערע איסור פון השמר לך וגו', נישט סתם אן אויסרייד.

ד. היתר מכירה איז גראדע יא א פלאנטער. די מצוה פון ישוב א"י איז כולל מקיים זיין די מצוות פון א"י. וואספארא פנים האט עס אז מ'דרייט זיך ארויס פון זיך פיהרען שמיטה'דיג? (שמיטת כספים האט אויך די פראבלעם, נאר כנ"ל אות ג').

ה. היתר עיסקא מיט עירוב אין א שטאט זענען ביידע נישט קיין פראבלעם. עס איז נישט קיין הלוואה, פארוואס הייסט עס אויסגעדרייט? נאר וויבאלד די זאכען האבען פארשידענע שיטות, און כמעט יעדער עירוב האט גדולי הפוסקים וואס זענען אנטקעגן, דא א מג"א, דארט א רמב"ם ועוד, דעריבער הייסט עס א קולא. עיסקא איז לכאורה א היתר גמור, אבער מ'זאגט נאך אז דער גר"א האלט אנטקעגן. עס דוכט זיך מיר אז ער רעדט נישט פון די דמי התפשרות עיסקא וואס מ'טוט היינטיגע צייטען.

ו. א סיום אין די ניין טעג, איז לכאורה מותר ווייל די וויכטיגקייט און פרייליכקייט פון א סיום איז דוחה די אבלות פון די ניין טעג. אלזא, איז עס א לכתחילה שבלכתחילה. אבער נאר אויב אויפ'ן אמת טאקע. אז מ'האט טאקע געלערנט און די משתתפים זענען נארמאלע משתתפים ביי זיין שמחות. היינטיגע צייטן הערט מען כמעט נישט פון סעודות סיום, נאר מיט א צווייטע סיבה, כגון יארצייט אדער כבוד הפארטיי, חיזוק הבחורים אדער אנדערע ענינים. דעמאלס איז עס א היפאקריטישע זאך צו טוהן. נאר אדרבה, מאכט'ס סיומים א גאנץ יאר, לכבוד די סיום זעלבסט. לערנט'ס זיך אויס די שמחה פון לערנען א גאנצע מסכת. וישמחו כל חוסי בך לעולם ירננו.

ז. תוספות ערגעץ, דוכט זיך אין בכורות, דערמאנט אז פארקויפען א זאך זיך ארויסצודרייען פון א מצוה טויג נישט, אבער ביי א בכור איז נישט דא קיין עצה.

[אישתישבי]

ליטוואק

ביסט מיססינג דער פאונט.

הצד השווה שבהם, אז דער אריגינעלער מאטיוו פין די מצוות זענען נישט אקטועל, טרעפט מען א וועג עס נישט צו דארפען איינהאלטען.

[נקודת-אמת]

לייקתיך, על אף שאיני מסכים ממש מילה במילה עם דבריך
ועוד יש לחקור ולפלפל רבות בעניין זה.

אבל כדי לימוד זכות על אחינו בני ישראל היושבים ברעסטעראנ"ט'ן ובבתי-מדרשים והמקום מרחם עליהם בימים אלו ואוכלים שיירי-סעודת-סיום-מסכתא.
יצאנו ידי חובת לימוד זכות.
ובפרט בימים אלו שיש להרבות באהבת חינם, הלצת טוב על יהודי ודאי חשובה לאין ערוך מבשאר ימות השנה.
אשריך ר' [tag]אור נוגה[/tag] שמצאת ביאור יפה זה (על אף שיש לחלק בין ער"פ לט' הימים ואכהמ"ל)

אגב אורחא
אני מכיר איזה בכורים שמתענים ומשלימין בכל שנה בערב הפסח.
זיי טענה'ן אז די 'כזית-מצה' האט אן אנדערע טעם (לשבח) נאך א פאסטען'דיגע ערב-פסח.
איך האב קיינמאהל פראבירט.

[יואליש]

אגב אורחא
אני מכיר איזה בכורים שמתענים ומשלימין בכל שנה בערב הפסח.
זיי טענה'ן אז די 'כזית-מצה' האט אן אנדערע טעם (לשבח) נאך א פאסטען'דיגע ערב-פסח.
איך האב קיינמאהל פראבירט.

במשנה ערבי פסחים סמוך למנחה לא יאכל אדם. והטעם שיאכל מצה (או פסח?) לתיאבון.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

וואס איז די אריגינעלע מאטיוו? ווי קומט עס אריין?

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[אור נוגה]

ליטוואק

ביסט מיססינג דער פאונט.

הצד השווה שבהם, אז דער אריגינעלער מאטיוו פין די מצוות זענען נישט אקטועל, טרעפט מען א וועג עס נישט צו דארפען איינהאלטען.

לדעתי איז די אריגינעלע "מאטיוו" יא שייך, די אריגינעלע מיטל דערצו איז מער נישט שייך.
די מאטיוו/ציל פון די ימי בין המצרים איז צו געדענקען די חורבן הבית, לכתחילה האט מען דאס געטון דורך טרויערן, דאס איז כמעט מיר נישט שייך היינט, איז מען עס ממשיך דורך פראקטישע מנהגים.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך זעי עס נישט אזוי באנקראט. עפעס א דערמאנונג געבען די אלע מנהגים, וואס אן דעם וואלטען מיר נישט געהאט. אזוי ווי אלול, וואס וויפיהל מ׳רעדט זיך אפ, איז עס נאכאלס ערנסטער ווי א גאנץ יאר.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk