וויליאמסבורג - צענדליגע טויזענטע אידן האבן זיך פארזאמעלט

[גדליה]

דעם מיטוואך נאכט ביי די צענטראלע סאטמארער סעודת הודאה וואס איז אפגעהאלטען געווארען דאס יאר כ"א כסלו שנת תשע"ט צוזאמען מיט דעם יערליכען דינער אין דעם גיגאנטישען בארימטען זאל אין געגנט פון ווילימסבורג, במעמד ראשי אלופי אלפי ישראל, זקני הרבנים ואדמורים שליט"א, ובראשם כ"ק מרן אדמו"ר מסאטמאר שליט"א - פייערדיגע דברות קודש געהערט דורך סאטמארערער רבי'ן שליט"א איבער די שרעקליכע גזירות וואס לויערן אויף כלל ישראל - נדיבי עם האבען געעפענט די טאשען ברייט און ס'איז אריינגעקומען די אסטראנאמישע סכום פון אריבער דריי און זיבעציג מיט פינעף טריליאן דאלאר -

מאסן מענטשן, לויט טייל שאצונגען אריבער צוואנציג טויזענט אין צאל, האבען זיך צונויפגעזאמעלט דעם מיטוואך נאכט אין די גיגאנטישע זאל אין שכינות פון וויליאמסבורג ווי מען האט געפראוועט די פייערליכער יום הצלה אינאיינעם מיט די דינער השנתי, וואס שוין לאנגע וואכען וואס מען גרייט זיך צום פייערליכען דינער, ווען מען האלט אפ די געוואלדיגע יום הצלה פון רביה"ק מסאטמארער זיעוכי"א, ווען ער איז געראטעוועט געווארן מעמק הבכא, און יעצט האט מען אפגעהאלטן די סעודת הודאה אינאיינעם מיט'ן דינער, וואס איז געצילט צו העלפן די מוסדות על טהרת הקודש וואס איז נתייסד געווארן בדם לבבו הטהור פון רשכבה"ג מסאטמארער זצוקללה"ה, וועלכע איז געראטעוועט געווארן אין דעם טאג כ"א כסלו, וואס איז באשטימט געווארן צו אפהאלטען די דינער דעם טאג ארויסצוהעלפען די הייליגע מוסדות בהתייסדות מרן רביה"ק מסאטמארער זי"ע הכ"מ הי"ד.

די גרויסארטיגע סעדת הודאה האט זיך אנגעהויבן ווען די אלעמען באקאנטע באגאבטע רעדנער ר' שלמה יוקלשטיין האט זיך אויפגעשטעלט רעדן און באגריסען די אלע פארזאמעלטע, און דערביי האט ער ארויסגעברענגט די געוואלדיגע טאג ווי מיט איבער זיבעציג יאר צוריק איז מרן רביה"ק רשכבה"ג מסאטמארער זי"ע געראטעוועט געווארן, גלייכצייטיג האט ער מסביר געווען אז די הייליגע מוסדות שטייען יעצט הארט פאר א צוזאמבראך! און ס'איז שוין נישט מעגליך אנצוגיין ווייטער מיט אזויפיל חובות, און עס דראעהט אז די הייליגע מוסדות ואס די רבי זי"ע האט אויפגעשטעלט זאל צוזאמפאלן, און דאס מיינט אז די גאנצע כ"א כסלו נס און די גאנצע קאסטנער באן איז געגאנגען לאיבוד.

נאכדעם האט זיך אויפגעשטעלט דער בארימטער נואם הכבוד וואס מ'האט ספעציעל אימפארטירט פון איטאליע, הרה"ג נואם בחסד עליון ר' גרשון פרוימאן שליט"א, ראש ישיבת עולם גולם דאיטאליע, וועלכע איז בארימט אין די גאנצע וועלט אלץ א מייסטער רעדנער און ער האט אפילו אויפגעטרויטן ביי די רבי מאיר בעל הנס דינער אין מאנטריאל. הרב פרוימאן האט מיט געשמאק נאכדערציילט אפאר וויצן וועגן די שוויגער, און ער האט געענדיגט מיט א קנאקעדיגע דזשאוק וואס האט מסביר געווען אז יעדער זאל יעצט געבען אסאך געלט, די עולם האט געלאכט אביסעל און מ'האט געקענט דערשמעקן א שמייכעל אויפ'ן רעבענס פנים.

די גולת הכותרת איז געווען ווען כ"ק מרן אדמו"ר עט"ר הגה"ק והטהור מסאטמארערערער שליט"א איז ערשינען אין די זאל. ס'האט זיך שוין באמערקט אז די רבי קומט אן, ווען געניטע אויגען אויף די פרענטשעס האבען אויפגעכאפט אז די שטיפעניש אויפ'ן אויבן אן איז דערגאנגען צו סכנת נפשות, האט מען באלד פארשטאנען אז די עולם שטיפט זיך ווייל די רבי איז שוין אויפ'ן וועג. למעשה האט נאך געדויערט א האלבע שעה ביז די רבי איז אנגעקומען, אבער די שטופעניש איז געווארן שטערקער און שטערקער, און דאס האט באשיינפערליך געוויזען די געוואדליגע סוקסעס פון די מעמד, און ר' יודעלע ראטענשטיין דער זקן האט זיך אויסגעדרוקט אז בימים ההם ווער ואלט זיך געחלומ'ט אז מ'וועט זיך נאך אמאל שטופען ביי די כ"א כסלו מסיבה?

ווען די רבי איז ערשינען אין זאל איז די דראמא געשטיגען צו גאר הויכע שטאפלען, כאטש זיין הייליגע צורה האט מען נאך נישט געקאנט זעהן. די גאנצע עולם האט ספאנטאן זיך אנידערגעלאזט אין הויעכהילעכיגע געזאנגען, און די מוזיק אונטער די שטארק פראפעסיאנאלע פירערשאפט פון די וועלט בארימטע נעימה יתרה כאר האט זיך געלאזט הערען מיט א הויעכע גרודער וואס האט אויפגעהייטערט אלע ארומיגע. זקנים און בחורים צוגלייך האבען געטאנצען מיט א חיות דקדושה, "אוי חסדי השם כי לא תמנו! כי לא כלו רחמיו!" און מ'האט געזען עלטערע אידען ווישן טרערן פון די אויגן.

דערנאך האט זיך אויפגעשטעלט די בארימטע נהנה מנכסי ציבור, הרה"ח הנגיד ר' אלישע קעסטען שליט"א, וועלכע האט ארויסגעברענגט אז די קאסע איז ממש יעצט אויסגעליידיגט, און מ'האט נארוואס ארויסגעגעבן די געהאלטען פאר אלע געטרייע אידען וואס זיצען אויף די קאסע און מאכען זיכער אז דאס געלט קומט אריין, און אזוי ווי די קאסע איז ליידיג האלט מען איצט א טריט בעפאר פארשליסען די מוסדות אויב קומט נישט איצטערט אריין די קאלאסאלע סכום פון לכל הפחות פינעף טריליאן. ער האט מסביר געווען אז די פינאנציעלע מאצעוו איז נאך קיינמאל נישט געווען אזוי שמאל ווי איצטערט און יעדע וואס כבוד רביה"ק זי"ע איז נוגע בלבבו זאל זעהן צו געבען לכל הפחות איין ביליאן. הרה"ח ר' אלישע האט אליינס פארשפראכען אזויפיל ווי הונדערט ביליאן דאלאר! וואס ער וועט אריינלייגען אין די קאסע און גלייך צוריק ארויסנעמען כדי ס'זאל נישט שאטען א שלעכטע אויג זעענדיג די ריזיגע סכום געלד.

נאכדעם האט אויפגעטרעטן ר' געציל, די אדמיניסטראטאר, ער האט אלעס פארגעשטעלט מיט קלארע ציפערען אז יעדע זאל זעהן במה הדברים אמורים. למשל ער האט געגעבען א שריי: "מ'האט שוין נישט געצאלט די איינגעשטעלטע פופצען יאר" און יעדע האט זיך ביטער דערשראקן און אויסגעליידיגט די בערזלען. אויך האט מען אויסגעטיילט הערליכע קאלירפול דייאגראמס מ'זאל זעהן פונקטליך די הון תועפות וואס עס קאסט אפ צו פיטערן טאמעיטעס און אייער יעדען טאג פאר פרישטיג אין די חדרים, און ער האט געזאגט אז כאטש די רעגירונג צאלט א חלק פון די הוצאות, איז אבער דא א פארלאנג פון די טאטעס מ'זאל דווקא צושטעלען הארטע ברויט פאר די קינדער און דאס ציהט אריין אין הויכע קאסטען.

די קלימאקס איז פארשטייצעך געווען די רבי'ס דרשה. ווען די רבי האט צוגעטרויטען צום מיקראפאן האט זיך אנידערגעזעצט א שטילקייט אין די זאל און הונדערטע טויזנטע פארזאמעלטע זענען געשטאנען מיט אפענע מויל און אויערען צו הערן די דברי חכמה פון דעם סאטמארערערער רעבען שליטע.

די סאטמארער רבי שליטה האט אנגעהויבען מיט א טייטש אויף די וואכעדיגע סדרה, און אריינגעפלאכטען א הערליכע חתם סופר וואס איז ממש פאסיג פאר די מעמד. נאכדעם האט ער דאס משלב געווען להפליא מיט א שטיקל דברי יואל אז די עולם איז ממש אינטערגעשפרינגען.

ענדיגנדיג די דברי תורה, האט די רבי משמיע געווען בלבת אש זיין דעת תורה הבהירה איבער ענינים העומדים על הפרק. "הרשעים כים נגרש!" האט די רבי אויסגעשריגען מיט א וויי געשריי מנהמת לבו הטהור.

די רבי האט זיך קאנצענטרירט קודם אויף די גזירת הגיוס און אראפגעלייגט די ביטערע מצב ווי ציוניסטישע פרוי פאליציאנטקעס שטעלען אפ ישיבה בחורים און כאפען זיי אן און נעמען זיי מיט גוואלד אין מיליטער. ער האט אראפגעלייגט ווי די מירע און פאנעוויזשע און גערער ישיבות זענען אויסגעליידיגט פון בחורים, און ס'איז נישטא צו טרעפען א ישיבה מאן אויזער אין די ישיבה הקדושה דסאטמאר וואס זענען נישט נהנה פון די רשעים.

אויכעט האט די רבי הערליך מסביר געווען די פלאן פון די ציונים, ווי אזוי זיי רעכענען אויס אז ביז תשפ"ץ זאל נישט זיין קיין איין פרומע איד אין גאנצען מיטעל מזרח. און ער האט מסביר געווען ווי די סאטמארערער רבי וואס איז היינט געראטעוועט געווארן האט שוין פאראויסגעזעהן אז ס'וועט קומען א טאג וואס א פרומע איד וועט נישט קענען וואוינען אין ארץ ישראל.

נאכדעם האט די רבי אנגעהויבען שטורעמען וועגען די גזירת החינוך. ער האט אראפגעלייגט אז ס'דראעהט א געוואלדיגע געפאר אויף אונזערע תינוקות של בית רבן אז מ'זאל זיי וועלען אויסלערנען רעדן די שפת המדינה און אביסל חשבון. נאכדעם האט ער מסביר געווען ווי א דאנק זיין שתדלנות קענען מיר זיין פארזיכערט אז אונזערע קינדער וועלען פארבלייבען אנאלפאבעטען אויף אייביג, גלייכצייטיג האט ער מסביר געווען אלע אינערליכע קשרים וואס ער פארמאגט מיט די הויעכראנגיגע רעגירונגס לייט א שטייגער ווי די בארימטע מיניסטאר זכריה מעלדער, וועלכע איז פון די העכטסע באאמטע אין לאנד און פונדעסטוועגען קומט ער הערען די מיינונג פון די רבי וויסענדיג אז ער האט די בעסטע עצות אויף אלע פראבלעמען.

די מוזיק האט געשפילט נאך אביסעלע. דאס מאל האט מען געזינגען והוא שעמדה, דער עולם האט פלייסיג געטאנצן און די קאפעלע האט אראפגעלייגט אן עבודה. אין די שפעטע נאכט שעה'ן איז דער עולם זיך צוגאנגען אנגעשעפט מיט חיזוק פאר די קומעדיגע יאר.

נ.ב. באכאשעם אז א דאנק די אויסטערלישע הצלחה גייט מען ווייטער האלטען אפען די חדרים. די באסעס וועלן פארן א שעה שפעטער. ביטע קומען אנגעטון מיט ווייסע העמדער. ווער ס'האט נישט קיין ווייסע העמד קריגט נישט קיין קאפקעיק. אויב קומט אייער קינד אנגעטאן מיט א בלויע העמד, וועט ער נישט קריגען קיין שום קאפקעיק, נישט מיט די קאלירפול ספרינקלס און נישט מיט די שווארצע. ביטע קומט נישט מיט קיין טענות ווייל דאס איז א תקנה און מיר קענען אייך נישט העלפן.

[berlbalaguleh]

גדליה: איך וואונדער מיך וואו די לייקס זענען. זיי וואלטן געדארפט אריינצושטראמען. ווען דו וועסט ארויסנעמען א איד אדער א בלאט די וואך דאנערשטיג, וועסטו זעהן אז ס'איז כמעט די גאנצע קאפירט פון גדליה'ס פארשטעלונג פון דעם מצב...!

[גדליה]

כנראה אז דא דרייען זיך אסאך פאפע אידען וואס קענען נישט פארגינען די אויסטערלישע הצלחה פון סאטמארער.

[גדליה]

קאך לעפעל האט מיר דאס פארשאפט

[אלטער_איד]

א באנדע לצים

[שמעון וואלף]

כנראה אז דא דרייען זיך אסאך פאפע אידען וואס קענען נישט פארגינען די אויסטערלישע הצלחה פון סאטמארער.

דער עולם זיצט נאך צוגענאגעלט און שלינגען מיט דארשט די דברות קודש פון שר צבא (פוי) ההולך לפני מחנה ישראל (פוי)

[רויטע וואנצעס]

די סאטמערע פאליציי ליעזאן האט בשלימות אויסגעפירט זיינע פליכטן מיט'ן געבן זיין יערליכע פאליציי אפשאצונג אויף די מאס פארזאמעלטע: הונדרעט פופציג טויזענט(!) זאלן די ציונים פלאצן פאר קנאה.

[קאך_לעפל]

די אלע קאלטע לצנות האבן ב''ה נישט געקענט אפשטילן דאס פייערליכע התרגשות וואס די אלפים ורבבות חסידי סאטמאר האבן געשפירט נעכטן נאכט, דורכאויס די הייליגע און פייערדיגע טענץ, מתוך שבח והודאה פארן הייליגן באשעפער, וואס האט אונז מיט זיין גרויס גענאדע איבערגעלאזט דעם הייליגן לייכט טורם נאכן שרעקליכען פונסטערניש, וואס האט אונז דאן אריינגעבלאזן א פרישער לעבנס גייסט אין די פארטריקענטע ביינער, ווידער אויפצושטעלן ערליכע אידישע גענעראציעס גענוי ווי ס'איז געווען אמאל אין דער אלטער היים.

חסדי השם כי לא תמנו...

[טאמבל סאס]

למעשה, מיליאנע שטופן זיך אויף די פארענטשעס און ווער זענען עס די חוזק-מאכער? נאר אפאר אפגעריסענע לוזערס דא, וואס האבן זיך אליינס אויסגעשפילט, זיצן און קריצן מיט די ציין אויף די מעכטיגע סוקסעס פון די כ"א כסלוס וואס סאטמער שטעלט אהער יערליך, וואס האלט זיך נאר אין איין שטארקן.

[קאך_לעפל]

למעשה, מיליאנע שטופן זיך אויף די פארענטשעס און ווער זענען עס די חוזק-מאכער? נאר אפאר אפגעריסענע לוזערס דא, וואס האבן זיך אליינס אויסגעשפילט, זיצן און קריצן מיט די ציין אויף די מעכטיגע סוקסעס פון די כ"א כסלוס וואס סאטמער שטעלט אהער יערליך, וואס האלט זיך נאר אין איין שטארקן.

דער בריטישער קעניגן אליזיבעט האט אמאל באזוכט א נארן הויז. ביי די ענדע פונעם באזוך רופט זי זיך אן פאר די ארטיגע נערנים: איר זענט טאקע די נארמאלע, אבער מיר זענען פארט דאס מערהייט...דערפאר זענט איר פארשפארט, און מיר זענען אויף די פריי....

כ'מיין אז דער דאזיגער געשיכטעלע אדרעסירט דאס בעסט דיין אנאליז...

[גדליה]

די אלע קאלטע לצנות האבן ב''ה נישט געקענט אפשטילן דאס פייערליכע התרגשות וואס די אלפים ורבבות חסידי סאטמאר האבן געשפירט נעכטן נאכט, דורכאויס די הייליגע און פייערדיגע טענץ, מתוך שבח והודאה פארן הייליגן באשעפער, וואס האט אונז מיט זיין גרויס גענאדע איבערגעלאזט דעם הייליגן לייכט טורם נאכן שרעקליכען פונסטערניש, וואס האט אונז דאן אריינגעבלאזן א פרישער לעבנס גייסט אין די פארטריקענטע ביינער, ווידער אויפצושטעלן ערליכע אידישע גענעראציעס גענוי ווי ס'איז געווען אמאל אין דער אלטער היים.

חסדי השם כי לא תמנו...

מיר זענען די ברכיים שלא כרעו לבעל. כי אתם המעט!

[קאך_לעפל]

די אלע קאלטע לצנות האבן ב''ה נישט געקענט אפשטילן דאס פייערליכע התרגשות וואס די אלפים ורבבות חסידי סאטמאר האבן געשפירט נעכטן נאכט, דורכאויס די הייליגע און פייערדיגע טענץ, מתוך שבח והודאה פארן הייליגן באשעפער, וואס האט אונז מיט זיין גרויס גענאדע איבערגעלאזט דעם הייליגן לייכט טורם נאכן שרעקליכען פונסטערניש, וואס האט אונז דאן אריינגעבלאזן א פרישער לעבנס גייסט אין די פארטריקענטע ביינער, ווידער אויפצושטעלן ערליכע אידישע גענעראציעס גענוי ווי ס'איז געווען אמאל אין דער אלטער היים.

חסדי השם כי לא תמנו...

מיר זענען די ברכיים שלא כרעו לבעל. כי אתם המעט!

מיר (גדליה) זענען די ברכיים (די קניען פון גדליה) שלא כרעו לבעל (סאטמאר) כי אתם המעט! (ווער? סאטמאר? אדער גדליה? כ'בין אינגאנצן צומישט....)

[גדליה]

כאפט גוט אן אייער אויסגעשארפטע גמרא קאפ ווייל ס'איז אביסעל קאמפליצירט.
געווען א יוד מיט'ן נאמען רבי יואל טייטלבוים, וואס ער האט נישט מורא געהאט זיך צו שלאגן מיט די גאנצע וועלט. אפילו ער האט געהאט קוים א מנין אידן און רוב מנין ובנין כלל ישראל האט געהאלטן אנדערש ווי אים האט ער זיך געהאלטן פעסט.
היינט אז רוב חסידישע אידן באלאנגען פאר די קאמפאני סאטמאר, זענען מיר, גדליה און די קאווע שטיבל ליינער, בתוכם כבוד חכם וסופר קאך לעפעל שליטא, די ברכיים שלא כרעו לבעל, די הייפעלע אידן וואס זעען איין די טפשות און קינדערישקייט פון די אלע פארטייען.
אפילו איר זאלט באמת האבן צענדליגער טויזנטער מענטשן וואלטן מיר זיך נישט געשראקן, ווייל מיר זענען די קליינע הייפעלע און מיר שרעקן זיך נישט.

[קאך_לעפל]

כאפט גוט אן אייער אויסגעשארפטע גמרא קאפ ווייל ס'איז אביסעל קאמפליצירט.
געווען א יוד מיט'ן נאמען רבי יואל טייטלבוים, וואס ער האט נישט מורא געהאט זיך צו שלאגן מיט די גאנצע וועלט.

די גאנצע וועלט? א שטייגער ווי דער אהבת ישראל, מהרי''ד מבעלזא, אור מלא מקאסני, מהר''ם בריסק מטאשנאד, האמרי יהודה מסעקלהאד, הלבושי חכמה ממאדע, הלחם שלמה משימלוי, המריי''ץ מלובאוויטש, זי''ע...דאס איז די גאנצע וועלט? מיט די אלע האט זיך דער רבי יואל טייטלבוים געשלאגן?

אפילו ער האט געהאט קוים א מנין אידן און רוב מנין ובנין כלל ישראל האט געהאלטן אנדערש ווי אים

יא? כ'הער...

האט ער זיך געהאלטן פעסט.

היינט אז רוב חסידישע אידן באלאנגען פאר די קאמפאני סאטמאר,

וו.צ.ב.ש.? די גערער, בעלזא? וויזשניצע און ליבאוויטשע באלאנגן אלע צו סאטמאר? משיח איז שוין טאקע ווירקליך געקומען? כ'קום אצינד פון די גאס, און ס'איז גולם כמנהגו נהג...

זענען מיר, גדליה און די קאווע שטיבל ליינער, בתוכם כבוד חכם וסופר קאך לעפעל שליטא,

איך ווייס נישט גענוי וואו איך באלאנג, אבער מיר דיר אין די זעלבע פארטיי ווארשיינליך נישט....

די ברכיים שלא כרעו לבעל, די הייפעלע אידן וואס זעען איין די טפשות און קינדערישקייט פון די אלע פארטייען.

אלע פארטייען? די מזרחי איז אויך שוין נישט גוט?

אפילו איר זאלט באמת האבן צענדליגער טויזנטער מענטשן וואלטן מיר זיך נישט געשראקן, ווייל מיר זענען די קליינע הייפעלע און מיר שרעקן זיך נישט.

מיר שרעקן זיך יא!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מר קאך, דו נעמסט אן א סתירה'דיגע מהלך. זייענדיג רוב איז א ראיה צו דיר אדער אנטקעגן דיר?

[קאך_לעפל]

כ'האב נישט קיין קושא, און נישט קיין ראיה, און נישט קיין ענטפער, כ'פראביר בלויז עטוואס צו פארשטיין די טיפזיניגע רייד פון החכם מר' גדליהו... גארנישט מער...

[גדליה]

כאפט גוט אן אייער אויסגעשארפטע גמרא קאפ ווייל ס'איז אביסעל קאמפליצירט.
געווען א יוד מיט'ן נאמען רבי יואל טייטלבוים, וואס ער האט נישט מורא געהאט זיך צו שלאגן מיט די גאנצע וועלט.

די גאנצע וועלט? א שטייגער ווי דער אהבת ישראל, מהרי''ד מבעלזא, אור מלא מקאסני, מהר''ם בריסק מטאשנאד, האמרי יהודה מסעקלהאד, הלבושי חכמה ממאדע, הלחם שלמה משימלוי, המריי''ץ מלובאוויטש, זי''ע...דאס איז די גאנצע וועלט? מיט די אלע האט זיך דער רבי יואל טייטלבוים געשלאגן?

אפילו ער האט געהאט קוים א מנין אידן און רוב מנין ובנין כלל ישראל האט געהאלטן אנדערש ווי אים

יא? כ'הער...

האט ער זיך געהאלטן פעסט.

היינט אז רוב חסידישע אידן באלאנגען פאר די קאמפאני סאטמאר,

וו.צ.ב.ש.? די גערער, בעלזא? וויזשניצע און ליבאוויטשע באלאנגן אלע צו סאטמאר? משיח איז שוין טאקע ווירקליך געקומען? כ'קום אצינד פון די גאס, און ס'איז גולם כמנהגו נהג...

זענען מיר, גדליה און די קאווע שטיבל ליינער, בתוכם כבוד חכם וסופר קאך לעפעל שליטא,

איך ווייס נישט גענוי וואו איך באלאנג, אבער מיר דיר אין די זעלבע פארטיי ווארשיינליך נישט....

די ברכיים שלא כרעו לבעל, די הייפעלע אידן וואס זעען איין די טפשות און קינדערישקייט פון די אלע פארטייען.

אלע פארטייען? די מזרחי איז אויך שוין נישט גוט?

אפילו איר זאלט באמת האבן צענדליגער טויזנטער מענטשן וואלטן מיר זיך נישט געשראקן, ווייל מיר זענען די קליינע הייפעלע און מיר שרעקן זיך נישט.

מיר שרעקן זיך יא!

דער ספר פון הגה"ק רבי מרדכי לייב ווינקלער ממאדא רופט זיך "לבושי מרדכי"

[שבת אחים]

ר׳ יואליש איז לאמיר זאגן נישט געוועהן גערעכט מיט אלעס. ספעציעל מיט זיין זינלאזע קאמף קעגן יעדע זאך וואס האט געהאט צוטוהן מיט מדנ״י איז ער געגעאנגען מיטן קאפ אין וואנט אריין. און מסתם אסאך פון אונזער היינטיגע משגעתן און OCD׳ס שטאמט דירעקט פון אים. רוב רבנים אהער רוב רבנים אהין. ער האט עס אבער געמיינט אמת׳דיג. ער האט געמיינט גוטס. צי ער איז געוועהן הונדרעט פראצענט גערעכט? אבסולאטלי נישט. ער האט אבער נישט געהאט קיין תאווה צו לעבן א שוואוילטאג אויף יענעמס חשבן און פארן מיט פריוואטע דזשעטס און אויסזויגן זיינע קעלבלעך. איך בין טאקע נישט זיין גרעסטע חסיד אבער פאקט איז אז ער האט מסתם געטיילט די מערסטע צדקה פון אלע רביס נאכן קריג, און נישט נאר פאר זיינע מענטשען נאר פאר יעדע אידיש קינד, ער איז געוועהן גרייט צוטוהן אלעס פאר אידישע קינדער. זיין מאדנע הנהגה ביי די האליקאוסט בלייבט זיין גרעסטע קשיא. אבער מ׳דארף זיין אויפריכטיג ווי קענען אונז בכלל פארשטיין מענטשען אין די שווערע מצבים. די שרעק מיט וואס זיי האבן געלעבט דעמאלטס. סאיז נישט אזוי פשוט. סאיז געוועהן אנדערע צייטן און סאיז א צריך עיון. ס׳נעמט נישט אוועק פון זיין גרויסקייט, געשמאקייט און זיינע אנדערע מעלות וואס מקען כמעט נישט טרעפן ביי די היינטיגע רביס. דער אהבת ישראל, אמרי חיים און ר׳ מאטעלע האבן שטארק געהאלטן פון אים אפילו זיי זענען געוועהן אגודיסטן. ווען ער האט געהאט די סטראוק האט ר׳ חיים מאירל געהייסן די בחורים און כולל אינגעלייט זאלן זאגן תהילים פאר אים און ער האט דאן געזאגט חב״י כמעט רגע איז ר״ת יואל בן חנה.

מיין טאטע פארציילט מיר אז ווען ער איז געוועהן א בחור און געלערנט אין מאנסי נאך פאר ר׳ מאטלע איז געווארן רבי האט ער אמאל געשמועסט מיט די בחורים און איינער פון די בחורים האבן זיך עפעס אין צווישן אנגערופן אז ער האט נאך קיינמאל נישט געזעהן דעם סאטמערער רב. ר׳ מאטעלע האט זיך הויך אנגערופן האסט נאך קיינמאל נישט געזעהן סאטמארער רב??? מארגן זאלסטו אריינפארן אין שטאט קיין וויליאמסבורג און גיין דאווענען שחרית מיט סאטמערער רב. סאיז נאך נישט געוועהן קיין באסעס דעמאלטס און מאנסי איז נאך געוועהן ממש א קליין דערפלע.
נאך מעריב איז ער ר׳ מאטלע צוגעגאנגען צום בחור זאגן אז ער האט שוין גערעדט מיט ר׳ חיים סימקאוויטש ז״ל וואס פלעגט אריינפארן יעדען טאג אין שטאט און ערלעדיגט אז ער זאל אים מיטנעמען קיין וויליאמסבורג און צוריק ברענגן.

[berlbalaguleh]

אבער הרה"צ דער תפארת מרדכי מ'וויזניץ איז אין אנהייב נישט געגאנגען דווקא מיט סאטמאר. אבער מיט די יארן האט ער געטוישט זיין מהלך. למשל זיין מאמע'ס נאמען האט ער פארענדערט פון פון מרגלית צו מרגליא. און אויך די יערליכע תפילות וואס ער פלעגט אפרעכטן צוזאמען מיט די אגודה אין מאנהעטן האט ער מבטל געווען. מיט פארשידענע תירוצים און אויסריידן...!

[רביה''ק זי''ע]

די בריטישער קעניגן אליזיבעט האט אמאל באזוכט א נארן הויז. ביי די ענדע פונעם באזוך רופט זי זיך אן פאר די ארטיגע נערנים: איר זענט טאקע די נארמאלע, אבער מיר זענען פארט דאס מערהייט...דערפאר זענט איר פארשפארט, און מיר זענען אויף די פריי....

כ'מיין אז דער דאזיגער געשיכטעלע אדרעסירט דאס בעסט דיין אנאליז...

זייער גוט ארויסגעברענגט. די בריטישע קעניגן, דאס זענען די קאווע שטיבל אידן. די משוגעים, דאס זענען די פאנאטישע חסידים. די משוגעים הויז, דאס איז וויליאמסבורג/פאלם טרי. די צווישנשייד איז נאר, אז דארט האט די מערהייט איינגעשפארט די מינדערהייט, משא"כ דא האט די מינדערהייט זיך אליינס פארחלהדעקלט פון זייער אייגענעם ווילן.

גראדע איך פארזענליך בין שוין יארן נישט געווען ביי די כ"א כסלו פייערונג, דאכצעמער אז איך בין נאך אפילו קיינמאל נישט געווען ביי קיין רבישע חתונה. יא, שבת און יו"ט גיי איך צומאל צו א טיש זינגען אביסעלע ווארעמע ניגונים אדער כאפן א טענצל, אבער סתם אזוי אינמיטן די וואך?! ווער האט צייט/געדולד/נערוון פאר די זאכן???

wewishyouamerrychristmasandahappynewyear#

[ליטוואק פון בודאפעסט]

זיי מיר מסביר, זיצט דארט ר' ברוך יוסף אין שטוב. נארוואס אהיים געקומען פון א שווערער טאג'ס ארבעט, און ער וויל עסען וועטשערע. דערנאך וואלט זיך געוואלט לייגען שלאפען, צו זיך אפרוען אביסל, אבער ער איז דאך א איד און ער געדענקט פון זיין טאטע וואס א איד ברויך טון. נעמט ער זיין הוט\קוטשמע און זיין מאנטל און ער גייט אין ביהמ"ד צו דאווענען מעריב און באטייליגען אין זיין טעגליכע שיעור. ער גיבט אוועק זיין באקוועמליכקייט פאר וואס ער האלט וויכטיג.

איין נאכט, מוז ער מוותר זיין אויפ׳ן שיעור. פארוואס? ווייל עס איז כ"א און עס איז דא א דינער. פארוואס און פארווען? פארוואס נישט בלייבען באקוועם אין שטוב? וואס טרייבט מענטשען צו גייען אהין? ווען ב.מ.ג. מאכט א יארצייט חגיגה צו א דיננער וכדו', פאלט מיר דען ביי אז דארט באלאנג איך? די ישיבה ווי איך האב געלערנט מאכט א חנוכה חגיגה יעדעס יאר, צוויי מינוט צו גייען פון מיין הויז. מיינסט עס פאלט מיר דען ביי זיך אהין צו שלעפן?
און דער כ"א חגיגה איז דאך אן אנקומעניש, ביז מ׳קומט אן, מ'טרעפט ווי צו לייגען דער מאנטעל, מ'טרעפט ווי צו זיצן. און ערשט דערנאך דארף מען הערן דרשות עד שיצא מאפכם.

וואס טרייבט מענטשן אהין?

[berlbalaguleh]

ליטוואק פון בודאפעסט: ווען דו וועסט זיין א סאטמאר'ע חסיד (ארוני צי זאלוני) וועסטו פארשטיין וואס ס'טרייבט דיך אהין. דו קענסט נישט נעמען א פראנצויז און איהם מסביר זיין וואס דער פערטער דזשוליי מיינט פאר אן אמעריקאנער...!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מ'קען יא. מ׳גיבט א משל פון באסטיל טאג.

איך מיין נישט די פארגלויבטע מענטשן דוקא. איך מיין די וואס זענען נישט אזוי פארגלויבט. אחוץ די אויסגעשפראכענע קעגענער, גייט דאך יעדער. פארוואס? וואס טו איך ענליך צו דעם אין מיין פארטיי?