קאווע שטיבל

סאטמארער רב - רבי יואל טייטלבוים.
אודוואריער רב - רבי שלום קרויז.
בודאפעסטער רב - רבי יונתן שטייף.
קפריסין'ער רב, שפעטער ראב"ד תל-אביב, בעל שו"ת דבר יהושע - רבי יהושע מנחם אהרנבערג.
קאשויער רב - רבי אליעזר חיים בלום.
קאלסאלער רב, מגדולי רבני אגו"י - רבי אברהם דויטש.
גאב"ד שכונת משכנות יעקב בב"ב וחבר בד"צ הרב קרליץ - רבי שלמה זלמן אולמאן.
קלויזנבורגער רב - רבי עקיבא גלאזנער.
דעברעצינער רב - רבי שלמה צבי שטראסער.
סעגעדינער רב - רבי אברהם יונגרייז.
צעהלימער רב שליט"א - רבי יוסף משה גרינוואלד.
סטראפקאווער רבי - רבי מנחם מענדל הלברשטאם.
פיר קינדער פון סוכער רב, בנו של רבי ישעי'לע מטשעחויב.
העסקן רבי פנחס פרוידיגער חתן הדעת סופר מפרעשבורג.

גדליה האט געשריבן:שמערל:
צו קאסטענר איז געווען א פאררעטער צו נישט קען מען זיך טענה׳ן און דינגען עד אין סוף, אבער דאס איז זיכער אז די אלע מענטשען וואס האבן געניסט פון קאסטנער׳ס באן זענען א חלק פון די מעשה און אויב איז קאסטנער געווען א פאררעטער זענען די פאסאזשירן אויך געווען א חלק אין די פארראט, בפרט די וואס וואלטן בעצם געשפיגן קאסטנער אין פנים אין אנדערע צייטן, און יעצט האבען זיי גענוצט זיינע (ציוניסטישע) קשרים זיך צו ראטעווען די אייגענע הויט, ודו״ק.

קאך_לעפל האט געשריבן:אפילו לויט די סאטמארע ווערסיע פון די געשיכטע, האט קאסטנער געוואלט האבן עפעס רבנים אויפן באן.
די נאציס האבן גערופן דעם באן דער פאראדע באן. זיי האבן געוואלט צייגן פאר די וועלט אז ראטעווען אידישע אינטולעקטאלען א שטייגער ווי דאקטורים, שרייבער, רבנים, שישקעס, אד''ג.

דאס נעמט אבער נישט אוועק דער פאקט אז דער רשע קאסטנער האט ארויסגעשטויסן די ערליכע ארטאדאקסישע עסקנים ווי דער פעסטער ראש הקהל הרב פנחס פרוידיגער און רבי חיים ראטה. וועלכע האבן געוואלט ראטעווען וואס מער ערליכע אידן. אבער דער כיטרער רשע האט באוויזן זיי ארויסצושטויסן און צו ארויסראטעווען מערסטייל פרייע אידן און ציוניסטישע שישקעס וועלכע זענען געווען א אויסגעשפיגענע מינראט אין אונגארן.

זאל דער רשע געדענקט ווערן צו שאנדע אויף שטענדיג.

גדליה האט געשריבן:די פאסאזשירן האבען נישט געוואוסט פון זיין מיטארבייט? וואס האבען זיי געמיינט? מ׳איז סתם ארויף אויף א באן?
די באשולדיגונגן קעגן קאסטענר איז נישט געווען אז ער האט ארלעדיגט פון די דייטשן א באן, נאר אז ער האט געהאלפן מיט די דעפארטאציעס, בשעת המלחמה האט מען נישט געוואוסט דערפין און כ'כאפ נישט וואס ארויפגיין אויפן באן האט מיט דעם.
די שאלה דא איז צו קאסטנער האט געוואלט נעמען עהרליכע רבנים צו נישט.
די סאטמערע גירסא איז אז קאסטנער האט בעצם נאר געוואלט ציונים און ער וואלט קיינמאל נישט גענומען די סאטמארער רב ווען נישט די גע׳דמיונ׳טע חלום.
די אמת׳ע גירסא איז אז קאסטנער האט געוואלט נעמען מסלתה ומשמנה פון אונגארישער אידענטום, סיי פון די פרייע און סיי פון די פרומע
יא פאר דעם פרייען קאסטנער איז אנגעגאנגען אז אפאר פרומע רבנים זאלען בלייבען לעבען.
יתכן אז ס'איז אים אנגעגאנגן, מסתבר אז נישט נאר עס מער געווען פאר געלט און די ארטאדאקסישע מיטארבייט, א מעשה פון א כלומרש'טע מימרא טוישט נישט די דעבאטע.
דאס טוישט די גאנצע בילד.
דרך אגב די מעשה פון די חלום איז פונקט אזוי קראנט ווי די מעשה.

גדליה האט געשריבן:

קאך_לעפל האט געשריבן:אפילו לויט די סאטמארע ווערסיע פון די געשיכטע, האט קאסטנער געוואלט האבן עפעס רבנים אויפן באן.
די נאציס האבן גערופן דעם באן דער פאראדע באן. זיי האבן געוואלט צייגן פאר די וועלט אז ראטעווען אידישע אינטולעקטאלען א שטייגער ווי דאקטורים, שרייבער, רבנים, שישקעס, אד''ג.

דאס נעמט אבער נישט אוועק דער פאקט אז דער רשע קאסטנער האט ארויסגעשטויסן די ערליכע ארטאדאקסישע עסקנים ווי דער פעסטער ראש הקהל הרב פנחס פרוידיגער און רבי חיים ראטה. וועלכע האבן געוואלט ראטעווען וואס מער ערליכע אידן. אבער דער כיטרער רשע האט באוויזן זיי ארויסצושטויסן און צו ארויסראטעווען מערסטייל פרייע אידן און ציוניסטישע שישקעס וועלכע זענען געווען א אויסגעשפיגענע מינראט אין אונגארן.

זאל דער רשע געדענקט ווערן צו שאנדע אויף שטענדיג.

ווען די מעשה זאל זיין פארקערט, סאטמער רב זאל ווען ערלעדיגן א באן ארויס פון יוראפ, וואלט ער דען מיטגענומען אפילו איין ציוני? וואס דרייסטו א קאפ.
דער כיטרער רשע האט געראטעווען דיין רבי׳נס לעבען. ווען נישט קאסטנער וואלט סאטמער רב נישט איבערגעלעבט. די באן האבען נישט די פעסטער ראשי קהילה ארלעדיגט נאר די ציוניסטישע ביורא.
איך פארשטיי אז רעב מיכאל בער האט אויך זייער שווער געארבעט, אבער ליידער ער איז געווען א קול קורא במדבר, און ער האט גארנישט געקענט ראטעווען, אבער די ציונים׳לעך מיט זייערע קשרים האבען באוויזען כאטש עפעס צו ראטעווען. טאקע א שפיי אין ים, אבער קעגען גארנישט איז עס אסאך. די טפשות און גאווה פון די מענטשען וואס ווילען דאס נשט אנערקענען איז לא יאומן כי יסופר.
וויפיל מענטשען האט סאטמער רב געראטעווען? (נישט ציונים, נאר ערליכע אידען)? וויפיל מענטשען האט ער פראבירט צו ראטעווען?
רבי מיכאל בער האט כאטש פראבירט, אין זיין נאאיוויטעט האט ער געמיינט אז ער וועט עס באווייזען.
אבער סאטמער רב האט ניטאמאל דאס געטון.
ניין סאטמאר רב האט נישט פארראטן זיין פאלק, ער האט זיי פלעין געלאזט גיין צו די שחיטה.

Buddy האט געשריבן:אין די גליון שטייט קאפויע!
די גאנצע סאמעטוכע איז נאר פאר די פאר אויסגעדראשענע אידן וואס פרייען זיך מיט די מדינת הטייטלבוימי, אבער רוב כלל ישראל איז נישט מכיר אין די מדינה

גדליה האט געשריבן:וויפיל מענטשען האט סאטמער רב געראטעווען? (נישט ציונים, נאר ערליכע אידען)? וויפיל מענטשען האט ער פראבירט צו ראטעווען?

אונטער חכם האט געשריבן:

גדליה האט געשריבן:וויפיל מענטשען האט סאטמער רב געראטעווען? (נישט ציונים, נאר ערליכע אידען)? וויפיל מענטשען האט ער פראבירט צו ראטעווען?

פראבירט האט ער זיכער, עס איז דא צענדליגע דאקומענטן אויף דעם, צו ער האט טאקע געראטעוועט ווייס איך נישט.

בדרך אגב , ר'מיכאל בער האט אפגעשטעלט די דעפארטאציעס אין סלאוואקיי פאר דריי יאר , איך מיין אז עס איז געווען דרייסיג טויזנט אידן, נאך דריי יאר צום לעבן איז שוין א גרויסע זאך , און חוץ מזה איז מסתבר אז אסאך פון די אידן האבן איבערגעלעבט די גאנצע מלחמה לכבוד דעם.

גדליה האט געשריבן:

אונטער חכם האט געשריבן:

גדליה האט געשריבן:וויפיל מענטשען האט סאטמער רב געראטעווען? (נישט ציונים, נאר ערליכע אידען)? וויפיל מענטשען האט ער פראבירט צו ראטעווען?

פראבירט האט ער זיכער, עס איז דא צענדליגע דאקומענטן אויף דעם, צו ער האט טאקע געראטעוועט ווייס איך נישט.

בדרך אגב , ר'מיכאל בער האט אפגעשטעלט די דעפארטאציעס אין סלאוואקיי פאר דריי יאר , איך מיין אז עס איז געווען דרייסיג טויזנט אידן, נאך דריי יאר צום לעבן איז שוין א גרויסע זאך , און חוץ מזה איז מסתבר אז אסאך פון די אידן האבן איבערגעלעבט די גאנצע מלחמה לכבוד דעם.

לאמיך אייך זאגען מיין בליק דערויף.
ס'איז געווען צוויי סארט גדולים בנוגע די אויפפירונג ביי די האלאקאוס.
1) א גדול וואס נעמט אויף זיך די גורל פון זיין געמיינדע, און גייט מיט זיי ווי אימער זיי גייען, אריינגערעכנט די גאז קאמערן, ווי א קאפיטאן וואס פארלאזט נישט זיין שיף ווי לאנג ס'איז דא איין פאסאנזשיר. (לדוגמא: הגה"ק מגאלאנטע הי"ד, הגה"ק ר' אלחנן וואסערמאן הי"ד, ועוד).
2) א גדול וואס פארשטייט די שרעקליכע געפאר, און טוט כל טצדקי שבעולם צו ראטעווען זיך אליינס און אנדערע מענטשען (לדוגמא: רבי מיכאל בער זצוק"ל, רבי ברוך'ל מונקאטשער, רבי שלמה'לע באבובער, ועוד)

יעצט אויסער דעם איז דא א מין גדול וואס איך גיי נישט פורש בשמם זיין, וואס ער איז א בחינה פון פארשטינקענע פיש געגעסען און פון שטאט ארויסגעווארפען: נישט ער האט אליין געטוהן נארמאלע פעולות זיך צו ראטעווען, נישט ער האט געהאלפען אנדערע זיך ראטעווען, און נישט ער האט זיך געלאזט גיין מיט זיין געמיינדע, און נאך אלעם האלט ער זיך בגדול, און איז איבערצייגט אז פשוט פון הימעל האט מען געוואלט ער זאל בלייבען לעבען, און ער איז קיינעם נישט שולדיג א דאנק, אדרבה זיי דארפען עם גאר דאנקען פאר די זכייה עם צו ראטעווען.

ליטוואק פון בודאפעסט האט געשריבן:וואס ווען הרב משה פיינשטיין האט געצווייפעלט צו ער מוז בלייבן מיט זיין סטאדע צו נישט, האט ער געשיקט פרעגן צום חפץ חיים, וואס האט גע׳ענטפערט ׳א לאנד ווי מ׳טאר נישט דערמאנן דער שם שמים, איז ווי א בית הכסא. א מענטש איז נישט מחויב צו וואוינען אין א ביה"כ׳.