קאווע שטיבל

ס'קומט נישט דווקא פון אוממענטשליכקייט, נאר פון איבערגעטריבענע כוונה און קאנפידענס אין 'אתה בחרתנו'.

אבער א שרייבער דארף אכטונג געבן, נאכדערצו מיטן פובליצירן אזא העסליכקייט אין א מאגאזין. צום ערשטן מאל אין א לאנגע צייט וועט העניך ערהאלטן א לייק פון מיר.

העניך האט געשריבן:וואס איז פשט אז ביי אונז פארלאנגט מען אז פרעמדע זאלן רעספעקטירן אונזער לעבנסשטייגער, אבער מיר טוען דאס נישט פאר אנדערע? מ'זעט דאס כסדר, אבער ס'האט מיך יעצט זייער געשטערט זעענדיג דעם עטיטוד אינעם "מאמענט" ארטיקל וועגן א באזוך ביי דער אמיש גרופע אין פענסילוועניע. רוב ארטיקל איז גראדע גאנץ פיין און שיין, אבער אויף צוויי פלעצער האב איך געזען דעם ביטול און דיסרעספעקט וואס מ'האט צו א צווייטן, אפילו אויב יענער איז א פיינער און וואוילער מענטש וואס טוט דיר א טובה.

אין איין פאל אינעם ארטיקל, באגעגנט דער שרייבער אן עלטערן אמיש כאפן פיש ביים טייך. יענער איז פריינטליך, שמועסט מיט אים, ענטפערט דעם שרייבער אלע זיינע פראגעס. אבער דער שרייבער קען זיך נישט איינהאלטן צו זאגן פאר זיינע מאמענט לייענער אז זיין העפליכער מיטשמועסער איז א "זקן ממרא" - סתם אזוי א מיאוס'ן טיטל אין דער וועלט אריין, זיך צו אונטערהאלטן מיט זיינע לייענער אויפ'ן חשבון פון א פשוט'ן וואוילן מענטש.

אין אן אנדערן פאל נעמט אן אמיש יונגערמאן אריין דעם שרייבער צו זיך אין פארם, און ווייזט אים ווי ער מעלקט זיינע קיען. דער העפליכער בעל מכניס אורח איז נישט קיין טור דעסטינאציע, סתם א פריוואטער מענטש וואס באוויליגט אויפצונעמען א נייגעריגן חסיד. אבער ער בעט דעם שרייבער אז ער זאל ביטע נישט כאפן קיין בילדער פון אים. ווי באקאנט האבן די אמיש א קפידה קעגן כאפן בילדער. דער שרייבער דערציילט ווי ער האט זיך אנגעפיפן אויף זיין גאסט-געבער, און יענער איז געווען אזוי איידל אז ער האט אים גארנישט געזאגט זעענדיג ווי ער כאפט פון אים בילדער.

דער שרייבער איז נישט צופרידן געווען אז ער האט געכאפט בילדער פאר זיין פריוואטן אלבום, נאר ער האט נאך געדארפט דרוקן א בילד פון דעם אמיש פארמער אינעם מאמענט, און עס פארשפרייטן אין טויזנטער הייזער.

שטעלט אייך פאר איינער זאל אזוי דיספרעספעקטירן חסידים. וואו איז דאס ביסל מענטשליכקייט און נארמאלקייט? אביסל געפיל פאר א צווייטן היומען ביאינג, בפרט איינער וואס איז העפליך צו דיר.

כ'בין זיכער אז ווען דער שרייבער שרייבט "זקן ממרא" אויף דעם עלטערן גוי, האט ער פשוט דאס געשריבן אלס הומאריסטישער אויסשפראך, און גארנישט אלץ העצע.

פארוואס עפעס אין דער וועלט, זאל דער פשוט'ער שרייבער-יונגערמאן פירן א מערכה און העץ קאמפיין מיט א ציווילער בירגער?

שוין געהערט אזאנס.

והשנית. כ'בין שוין געווען אמאל אין אמיש. רוב איינוואוינער דארטן וועלן דיר זאגן א גרויסן יא אדער ניין ווען מ'פרעגט זיי ערלויבעניש צו כאפן א בילד.

אלזא, אין א פאל וואס דער פאסטוך ענטפערט בסך הכל א פשרה'דיגער ענטפער, און ער זעט במו עיניו ווי ער ווערט פאטאגראפירט און "ער זאגט נישט קיין פיפס" (וואו איך לייען דארט אינעם ארטיקל) איז דיין סומאטוכע ([tag]העניך[/tag]) אן אומזיסטע.

בנוסף לזה, וואס ווען רוב אמיש טוען זיך אפזאגן פון א בילד וועלן זיין פאר פיאסטער צוויי גערן מסכים זיין.

זייער נעגאטיווער ענטפער ווען מען פרעגט זיי איבער בילדער איז פשוט אלס אינסטינקטיווקייט פון זייער אפגעזונדערטקייט. און פארהאן בילדער צו טרעפן זיי פון זיי אומעטום אויפן געוועב און נאך.

נישטא וואס צו מאכן אזא מצב...

פונקט ווי ביי אונז איז ביי זיי אויך דא פון אלע סארט, ס'דא מער באלעבאטישע, פארפרומטע און פארחניאקטע, מ'קען נישט ברעגען קיין ראיה פון איינעם אויפ'ן צווייטן.

דא איז אן אינטערוויאו מיט אן עכטע פארחאניאקטער אמיש, מעגסט אביסל דרך ארץ האבן פאר אים, כ'ווייס נישט צו דו וואלסט עס געקענט באווייזן.

אזוי איז עס היינט, אנשטאט רעספעקטירן יענעמס א בקשה נעמט מען עס און מען טוט פונקט דאס פארקערטע, בכלל איז די גאנצע אידישע ליטעראטור היינט זייער נידריג און איינזייטיג וואס דאס נעמט זיך פון אומוויסנשאפט, פארוואס פאלט נישט איין פאר די מאמענט ארויסגעבער אז ווען זיי רעדן אדער מאכן ליצנות צווישן די שורות פון סיי וועלכע סעקטע שטערט עס פאר מענטשן?

מיר האבן נישט ריספעקט פאר אייגענע אויך נישט. איז וויאזוי זאל מען ריספעקטן א צווייטען.
אין אונזער חינוך איז ריספעקט זייער א קליינע מחותן.
סאיז נארמאל ביי אונז דורך וואקן א מענטש וואס שטייט דיר און וועג, אשטאטס עם זאגן אנשטולדיג כען אפשר א דורך, שטיפט מען זוך דורך, מרייבט זוך אריין און יענעם, אזוי ווייסט יענער זוך צי ריקען. אין א וועלט פון ריספעקט איז דאס אימדעהערט.
האסט שוין אמאל געזען מענטשען ווארטן אין א ליין, זאל עס זיין אריינציגיין אין א זאו, א קירכע, אדער קויפן דו נייע עפל פאון, סקען ווארטן הונדרעטער מענשטן און יעדער ווארט רואיג און גאלאסן. (יעצט זאג מיר אז ביי בליק פריידעי האט מען ציטרויטען א מענטש אויף טויט)
ביי אונזער עולם , נישטא אזא מושג, ביז איין מינוט באקומט דו שורה זעקס לענס, טוטזוך א געשטיפאכטס.

איך מיין אז דער מאמענט, און אלע אידישע צייטונגען, פילן, אז ווען זיי באשרייבן א סעקולערער ענין, און ספעציעל א קריסטליכע געמיינדע, מוזן זיי אריין ווארפן איִנעם ארטיקל דברי ביטול צו ווייזן אז זיי באשרייבן עס נאר פאר אינטערעסאנטקייט, און נישט חלילה מיט קיין שום admiration, ווייל אז נישט וועלן קוּמען די ארבייטסלאזע, און פארפירן אז ס׳איז א גויאישע מאגאזין וכו׳ און ס׳איז מחשיב די גוים און גויאישע זאכן אין די אויגן פון אונזערע קינדער

איכא דאמרי אז זיי טוען דאס מבטל צו זיין אונזערע אייגענע זקן ממראס אין אונזערע אויגן. אדער אפלאכן פון אונזערע אייגענע סופערסטישענס. זיך קוקן אין די שפיגל ווי מ'זאגט.

וואטעווער די כונה איז העניך גערעכט אז ס'איז אן עוולה פול סטאפ.

לדעתי ווייזט דאס אלעס נאר ווידער און ווידער אז די וועג פון פאנאטישקייט צו אויפקלערעניש ברויך זיין א פאמעליכע ווייל אויב נישט וואקסט מען אויף נישט צו גאט נישט צו לייט. מען רעפלעיסד גאט מיט דער אנטי-גאט.

מענטשן ברויכן האבן פערזענליך-אנערקענטע ערכים, נישט בלויז אזעלכע אינפלוענסד פון סאסייעטי ארום, און דאס קומט נאר פון לערנען, עקספיריענסן, קודם ווי אזוי אנדערע, דרויסענדיגע, אנדערע געזעלשאפטן, פירן זיך אויף. דאס מיינט מען ווען מען זאגט אז מען ברויך זיין א קולטורזירטע פערזאן.

העניך האקט (נישט אז ער זאגט דוקא וואס איך זאג)

ווי אזוי זאלן זיי שרייבן איבער אן אנדערער קולטור און נאך מיט רעספעקט ווען זיי האבן קיינמאל נישט געלעבט אן אנדערען קולטור?

איך האב גענומען מיינע קינדער צו אזעלכע open air museums חול המועד אוואו מען קען זען א גאנצע ווילעדיזש, מיט הייזער, געשעפטן און פאבריקן, און עכטע עקטערס אינווייניג וואס שפילן איבער ווי אזוי מענטשן האבן געלעבט מיט א הונדערט יאר צוריק צו מער. עס זענען דא א שיעור מוזעאומס אזוי ווי דעם, פארשטעלנדיג וועריעס תקופות, געאגראפיקעל ערטער און קולטולערע לעבנסשטייגערס. מען דארף נישט אנקומען צו די אמיש, וואס זענען נעבעך עכט.

וועפערייזער האט געשריבן:די אמיש, וואס זענען נעבעך עכט.

...You just proved his point

איך דארף אפילו ענטפערן? דו רעדסטאך נישט צום זאך. איך טאר שוין נישט רחמנות האבן אויף מענטשן וואס עמפיריקלי לעבן א לעבן דפרייווד פון אסאך בעיסיק צוגענגליכקייטן וואס איז גרינג אוועילעבל פאר יעדעם היינט? ב"ה אז איך בין געבוירן א חרדי ווייס איך אז ניין! נישט יעדער טשוזד אזוי צו לעבן. וועמען פערזענליך דיסרעספעקט איך?

העניך האט געשריבן:

נולד מאוחר האט געשריבן:מיר האבן נישט ריספעקט פאר אייגענע אויך נישט. איז וויאזוי זאל מען ריספעקטן א צווייטען.
אין אונזער חינוך איז ריספעקט זייער א קליינע מחותן.
סאיז נארמאל ביי אונז דורך וואקן א מענטש וואס שטייט דיר און וועג, אשטאטס עם זאגן אנשטולדיג כען אפשר א דורך, שטיפט מען זוך דורך, מרייבט זוך אריין און יענעם, אזוי ווייסט יענער זוך צי ריקען. אין א וועלט פון ריספעקט איז דאס אימדעהערט.
האסט שוין אמאל געזען מענטשען ווארטן אין א ליין, זאל עס זיין אריינציגיין אין א זאו, א קירכע, אדער קויפן דו נייע עפל פאון, סקען ווארטן הונדרעטער מענשטן און יעדער ווארט רואיג און גאלאסן. (יעצט זאג מיר אז ביי בליק פריידעי האט מען ציטרויטען א מענטש אויף טויט)
ביי אונזער עולם , נישטא אזא מושג, ביז איין מינוט באקומט דו שורה זעקס לענס, טוטזוך א געשטיפאכטס.

דער ענין פון וואס דו רעדסט האט א שייכות מיט אונזער שמועס דא, אבער נישט אינגאנצן. דאס אז חסידים זענען rude אין פובליק וכדומה איז א קולטורעלע זאך וואס קלעשט מיט דער אמעריקאנער קולטור וואו מענטשן פרובירן צו זיין העפליך און איידל. כ'האלט נישט אז מ'קען מאכן א קעיס אז יעדער מוז זיין העפליך צו יעדן אפגעזען פון דער מנהג המדינה, נאר וויבאלד דער מנהג אין אמעריקע איז אז מענטשן זענען העפליך איינער צום צווייטן, פארלאנגט זיך אז חסידים תושבי אמעריקע זאלן זיך צושטעלן דערצו.

משא"כ ביי אונזער שמועס רעדט מען פון בעיסיק מענטשליכקייט. ביסט ביי יענעם אינדערהיים און יענער בעט דיך א טובה, פייפט מען זיך נישט אן, און מ'שפעט נישט פון יענעם.

איך פלעג עס אנקוקן אזוי ווי דיר, אז סאיז פשוט א אנדערע סאסייטי, און יעדע סאסייעטי האט אנדארע סאשול געזעצען. אבער לעצטענס האב איך אנגעהויבן קלערן אז סאיז מיר פון דעם, סאיז א לעק און ריספעקט פאר א צווייטען מענטש. יעדע סאסייעטי ליידט א דגוש אויך עפעס אנדערשט, ביי אונז איז ריספעקטן א צווייטען מענשט נישט קיין שום וועליוא. דאס וואס מיר העלפן זוך איינעם דען צווייטען איז ווייל מיר ריספעקטן אונזער קאלעקטעוו ציבור, מיר זענען פארט פון א גרויסע קהילה, אבער ריספעקט פארן יחוד איז נישט דא ציגעפינען.

טאמבל סאוס: דו האסט א שטארקע נקודה. אבער אין דעם פאל פון מאמענט מעגעזין איז מאן דאמר גערעכט. זיי טוען נישט צוליעב אומוויסנהייט. נאר ענדערש צוליעב דעם יושבי חושך קארעקטנעס. זיי וויללן האבן אריכות ימים ונשים. אזוי ווי רש"י הק' זאגט אין פ' אמור..."שלא תמות כדרך שמת פלוני"... זיי טוען עס אז די אלע בעלי תשובות און סתם פוסטע ליידיגייערס מיט די פארקרומטע מוחות זאללן זיך נישט נעמען צו זייערע ביינער...!

ביי יענע קרייזן איז אלץ און אלעס טמא, גוי'איש. און א יעדער איז א שייגעץ און א גוי...! אפילו דער ענגליש טיטשער...מיין ברודער, א חסידיש'ער יונגערמאן מיט'ן גאנצן געשטעל איז א געוויסע תקופה געווען אן ענגליש טיטשער אין א תלמוד תורה אין וויליאמסבורג. ער האט באמערקט אז עטליכע יונגלעך אין קלאס האבן געשטערט די גאנצע קלאס פון לערנען. ווען ער האט געפרעגט איינס פון די יונגלעך פארוואס ער רודערט ארום און פאלגט נישט. האט דער יונגל, דער תינוק שנשבה געענטפערט אז זיין טאטע האט געזאגט אז פאר דעם ענגליש טיטשער דארף מען נישט האבן קיין דרך ארץ ווייל ער איז א שייגעץ...!

איך בין מסכים מיט העניך אז דאס איז אביסל א אנדערער ענין ווי דאס אומרעספעקט צווישן אחינו בני ישראל צווישן זיך. דאס איז אויך עפעס וואס וואלט געמעגט האבן א תיקון אבער עס קען זיין (און טייל פארענטפערן עס טאקע אזוי) אז דאס האט מיט דעם וואס אין אונזער קולטור האט נישט קיין משמעות קליינע רעספעקט סימבאליזמס, וואס זענען בעיקר קאלט און נישט עכט. ביי אונז וועט מען דיר טאקע שטויסן ביים רבינס טיש אבער ווען דו חלשסט וועט יעדער לויפן העלפן, עס איז א קולטור וואס האלט אז די נארישקייטן ווי גריסן וכדומה זענען נישט גענוג וויכטיג אויפן חשבון פון הארציגע געטריישאפט אין צייט פון נויט. (אין א געוויסן זין קען עס באטראכט ווערן ווי פאליטיקל קארעקטנעס אין פארגלייך צו אמתדיג אויפטון. וואס אויך דא איז ריכטיג אז מען קען בשום אופן נישט זיין אינגאנצן אומסענסיטיוו וואס דאס צושטערט א סאסייעטי און דערנידערט דעם מענטשליכן מאראל, אבער מען דארף אויך וויסן ווען צו פארקוקן דערויף לטובת הכלל). אין אנדערע קולטורן ווי אין ישראל אדער בכלל אין מיטל מזרח איז בכלל נישט אנגענומען אסאך פון די נימוסים וואס איז איינגעפירט דא, כאטש עס איז געוויס אמת אז דאס ברויך א פארבעסערונג און אווערנעס.

דער מדובר אבער פון אנדערע אומות, דאס איז שוין אסאך א ערגערער מצב, דאס איז במזיד ובמתכוון אזוי. ביי אידן קען זיך נישט פארציילן עפעס איבער א נישט איד אן אריינווארפן אזעלכע "שיינע" ווערטער ווי אן אלטער תרח, א שרץ, שגץ, מיאוסע מענטשן, נידריגע, געמיינע מענטשן, וכדומה בזה הרבה. דאס טוט מען באופן לכתחילה און ווערן אינגאנצן נישט דערשראקן אויב מען האלט זיי פאר, ("וואס איז? ביזט געווארן אויפגעקלערט?") און זעען דאס אפילו אלס א מצוה. ווערטער וואס וואלטן אויפגערודערט די מידיא ווען עמיצער זאל זיי נוצן אויף אידן ווערן באנוצט ביי אונז טעגליך אויף די גאנצע מענטשהייט. (אפילו פשוט "ווי א גוי" באדייט ביי אונז מיאוסקייט און עקלדיג. ער וואוינט דארט ווי א גוי וכדו'). עס איז ליידער טיף אריינגעבאקן אין אונזער קולטור און דארף אסאך אסאך ארבעט דאס ארויסצורייסן.

די מעשה מיט די בילדער איז ווידער אביסל טיפער. דאס האט שוין צוטון מיט זיין גלויבן, וואס דאס איז דאך על אחת כמה וכמה א מצוה אפצולאכן אפילו ביי אן אויפגעקלערטן, חלילה אפשר קען מען נאך טראכטן אז עס עקזיסטירן נאך גלויבונגען און מען וועט נאך אנהייבן צו פרעגן קשיות (טאטי וואס מיינט רעליגיע?) וואס וועט פארלאנגען תירוצים וואס וועט פארלאנגען צו טראכטן וואס מיר קענען ליידער נישט. אין א געוויסן זין איז דאס אפשר נישט אזוי געפערליך ווי לאנג מען לאכט נישט פון מענטשן פערזענליך (זייער רעליגיע איז דאך באמת לאכעדיג, פונקא ווי אונזערס). אבער מצד אחר איז דאס לכאורה דערשורש פונעם פראבלעם ווען מען לערנט זיך קיינמאל נישט אויס צו רעספעקטירן א אנדערן סארט גלויבונג און קולטור. מהאי טעמא לערנט מען אין די שולעס איבער פארשידענע רעליגיעס (וואס מען האט שוין רח"ל געוואלט איינפירן אין ק"י פובליק סקול לויט הר׳ בעק המובא בדער וועקער) כדי צו איינגעוואוינען צו קענען פארנעמען א אנדערן קולטור.

אבער אפילו די הילף וואס מען גיבט דיר אין די היימישע פלעצער איז עס מייסטנס מאל נאר פון אזעלכע וואס פרובירן צו זיין 'רייסערס' און 'וויכטיג' אוודאי קומט ארויס גוטע זאכן פון דעם אבער עס איז געבעיסט אויף קליינקעפיגקייט, ווען מען זאל ווען זיין אביסל קלוגער וואלט די חסד געווען פיל מער און סטאביל.

חלילה נישט ארונטערצורייסן די אמת'ע עסקנים.

העניך: ס'וואלט געווען זייער א שטארק אינטרעסאנטער סורפרייז ווען דער ר' נחום גראס, דער באזוכער צו אמיש טאון מוטשעט דעם פארמער אז ער ווילל גיין איהם באזוכן אין זיין הויז. ווען יענער ווילל נישט. אפפערט ער איהם א פאר דאללאר. אפשר וועט יענער יא מסכים זיין. ווען דער פארמער זאגט איהם אויף א היימישן אידיש..."ר' איד. וואס פגע'ט איהר. כ'האב געזאגט ניין איז ניין...! זיין פגע'נען קומט נישט פון דיסרעספעקט. נאר סתם פון היימישקייט. אזוי ווי מ'איז צוגעוואוינט צו טון ביי אונז אין שטעטל...!

[justify]דאס אידיש פאלק גרייט זיך ארויסצוגיין פון עגיפטן. דער געטרייער פאסטוך משה באפעלט די אידן, בארגט אייך אן מיט גאלדענע און זילבערנע געשיר און קליידער פון אייער עגיפטישע נאכבארן, און די אידן האבן טאקע אזוי געטאן, מ'האט זיך אנגעבארגט מיט אלערליי טייערע גאלדענע און זילבערנע געשירן פון די עגיפטער. ווען האבן די אידן דאס געפלאנט אפצוגעבן? קיינמאל נישט! איז דאס מענטשליך? מ'בארג זיך אן אן קיין שום פלאן פון אפצוגעבן?
דער לעגענדארער רייזענדער פון די שטאט ברטנורא, רבי עובדיה ז''ל, ווארפט עטוואס ליכט אויף דעם דאזיגן שוועריקייט. ער פרעגט פארוואס הייבט זיך פונקט מסכת אבות אן מיט די שילדערונג פון די השתלשלות התורה פון סיני? דעקלערט ער ווי פאלגענד. אז ביי די גוים איז פארהאן פולע ביכער איבער מענטשליכקייט און העפליכקייט, זאגאר דאס איז גארנישט מאסגעבנד פארן אויסדערוועלטער פאלק, מיר לערנען נישט קיין מענטשליכקייט און באנעמונגען פון די גוים, זיי זענען נישט די וואס דארפן אונז לערנען מענטשליכקייט און העפליכקייט, פארדעם האבן מיר א מסכת אבות וואס משה האט באקומען פון דירעקט פון ג-ט, וואס צייגט אונז אן די דירעקציעס פון מענטשליכקייט און העפליכקייט. דערפאר ווען די תורה האט געהייסן פאר אידן זיך אנבארגן פון די עגיפטער אן קיין שום פלאן פון אפגעבן, איז דאס די מענטשליכקייט און העפליכקייט, ווען די תורה באפעלט אויסצופירן א טויט אורטייל אויף פארלעצער פון אירע געזעצן, איז דאס די מענטשליכקייט און העפליכקייט. אפגעזען וואס דער גוי אגרומענטירט אז דאס איז נישט מענטשליך אדער נישט העפליך. ווען מ'רעדט איבער מענטשליכקייט און העפליכקייט, איז בלויז די תורה דער אויסשליסליכסטער באַראָמעטער אפצושאצן וואס עס איז ווירקליך מענטשליך און וואס נישט.

אפגעזען פונעם פאקט אז די אנגעבליכע גויאישע העפליכקייט איז בלויז א שטיק בלאף.
ווען איר בלייבט שטעקן אין מיטן די נאכט אויף א פינסטערע אונטערסטעיט מיט א לאך אינעם רעדל, קענט איר ווארטן א גאנצע נאכט אין די קעלטן קיינער וועט זיך נישט אפשטעלן אייך צו העלפן. און ווען איר בלייבט שטיין אויפן ניו יארק 17 נעמט נישט קיין גאנצע פינף מינוט ביז א מטארקאדא פון מיני ווענס שטעלן זיך אפ אייך צו העלפן מיט וואס אימער ס'פעלט זיך אויס.

וואס דארפן מיר נאך מער באווייז פון דאס וואס ס'האט פאסירט אינעם נישט ווייטן פארגאנגנהייט. ווען דאס העפליך דייטשער פאלק, אייגענליך דאס מערסט-העפליך פאלק פון איבער גאנץ אייראפע, דער לייכט-טורעם פון העפליכקייט און מענטשליכקייט, האבן זיך ארויסגעשטעלט מיט די ריכטיגע פארבן, און טאקע מיטן גאנצן נאצישער העפליכקייט. ביטע שעין האבן זיי געזאגט פון אונזערע זיידעס און באבעס ביים אריין שפאצירן אין די גאז קאמארען. זיי האבן אפילו מיט זייער אויסנאמליכע דייטשע העפליכקייט אונטערגעהאלטן די קראנקע און שוואכע, און אפילו אפען געהאלטן די טיר פאר די אידן אזוי אז זיי זאלן קענען גרונגערהייט אריינגיין אין די גאז קאמארען צו זייער באלדיגער טויט! אזא אויסזען האט דאס גויאישע העפליכקייט!
ווי דער אלטער פון קעלעם האט זיך אויסגעדרוקט ווען ער האט געזען ווי א דאטש קושט זיין הינטל. זובחי אדם עגלים ישקון. מ'קושט הונט און מ'שחט מענטשען!

נאר וואזשע דען? מיר זענען ליידער אין גלות און מיר וואוינען צווישן גוים, און אז מיר פירן זיך נישט העפליך לויט זייער סטאנדאטן, קוקן זיי אונז אראפ, און מאכן אונז ענג ווען מיר קומען צווישן זיי. פארדעם איז טאקע יא וויכטיג זיך צו פירן איינשטענדיג לויט זייער סטאנדאטן, אפגעזען וואס מיר ווייסן אז זייער אנגעבליכע העפליכקייט און שיינע באנעמונג איז גארנישט אזוי איי איי איי....[/justify]

רבי חנניה בן עקשיא אומר...
דרך אגב, איך האב געהאט א פלעט טייער און צוויי מענטשן אן בארד און קאפל aka גוים האבן מיר געטוישט מיין רעדל. און בשום אויפן נישט געוואלט נעמען א טיפ.

אדער האסטו פארגעסען פון די גמ', אמר רבי יוחנן: אילמלא לא ניתנה תורה היינו למידין צניעות מחתול, וגזל מנמלה, ועריות מיונה. דרך ארץ מתרנגול - שמפייס ואחר כך בועל,
אדער איז א גוי וואס האט א צלם אלוקים ארגער פון די קאץ.
ועוד ווייסטו דען נישט אז דו מענטשליכקייט וואס דער גוי האט קומט פון די תורה, זיי האבן דאס גענומען פון אונז.
פון מיינסטו ווייסען זיי אז זרע לבטלה איז אסור?

נולד מאוחר: יא. דאס טרעפט זיך אויך. אבער ביי אידן איז עס א סטענדערד...!

אפגעזען וואס מיר ווייסן אז זייער אנגעבליכע העפליכקייט און שיינע באנעמונג איז גארנישט אזוי איי איי איי....

ממש אזוי!!!!

דיין מאמע איי איי איי!!!

הלכה בידוע אז היינטיגע סאטמארער יואליס זענען די גרעסטע ראסיסטן וואס איז נאר פארהאנען!!!!


קאך לעפל׳ס מקוה מעשיות!!!

שבת אחים: דעיס איז א רש"י...?!