קאווע שטיבל

ביי די מער מאדערענער פרומע עולם, איז מאכן שבת פרי דער נארמע, ביי אונז חסידים איז דא אסאך מנינים צו מאכן שבת פרי. אבער זעהנדיג א אינטרעסאנטע אבזערוואציע איז כדי דאס אויסצושמועסן.

אין הלכה ווערט די זאך ברייט אויסגעשמועסט אין הל' שבת אין מג"א, ווי ער זאגט התירים צו דאווענען פרי ערב שבת, אפילו מען דאווענט נישט פרי אגאנצע וואך. אין בית יוסף קען מען זעהן גדולים פין די חכמי אשכנז וואס האבן מקבל שבת געוועהן פרי, און דערנאך שפאצירט ביים וואסער ווען עס איז נאך געוועהן לעכטיג. דער צאנזער רב דער דברי חיים האט מקבל געוועהן פרי שבת חנוכה, אז מען האט געזאגט גוזמאות אז ווען ער האט קידוש געמאכט האט דער זון געשיינט אויף דער בעכער (זעהט אויס דער בעכער איז דעמאלסט נישט געוועהן פארמשכון'ט), און דער זאך איז א אנגענומענע ביתר אז מען "קען" דאס טוהן.

בשם דער גר"א ווערט געברענגט אז מאכן שבת פרי איז א גרויסע מצוה און א קליינע עבירה, און מקבל זיין שפעט בזמנה איז א קליינע מצוה און א גרויסע עבירה, נעמליך אז די הלכה'דיגע פראבלעם פין מאכן פרי מאכט עס א קליינע עבירה, אבער שפעט האט דער חסרון אז מען איז נישט אזוי בשמחה.

מיט דעם אלעם איז היינט געווארען א שלעכטע בליק אויף דער "ערלי שבת", מען טוט עס אזוי סטעריאטייפען אלס א מאדערנע פויערישע זאך, גרויסע רבי'ס וועלען קיינמאל נישט דאווענען פרי, און אפילו קליינע רבי'ס וואס האפן צו זיין גרויס וועלען אויך דאווענען שפעט, אפילו אין זייערע בתי מדרשים איז דא א ערלי מנין.

אין בעלזא האט דער רב מתיר געוועהן צו מאכן ערלי מנינים אין די שטיבלעך, אבער ער איז א יוצא מן הכלל, כמעט נישט דא קיין גרויסע חסידישע בתי מדרשים וואס וועלען האבן ערלי מנינים אין זייער בית המדרש.

און דו איז דא שאלה פארוואס?

וואס האבן דא בעסערע עליטישע שוואנצאנישע קעגען דער ערלי שבת? וואס האט עס געזינדיגט?

איך קען זעהן אז אין די נאנטע עתיד וועט איינער פין די רבי'ס לאזן פאלען ווערטער קעגן דער ערלי שבת, אז דאס איז נישט קיין משנת חסידים, צוביסלעך וועט מען עס אסר'ן, צוביסלעך וועט מען טראסקענען קינדער פין מוסדות ווען דער טאטע דאווענט ערלי. איינער פין די שאלות אויף די אינטערנעט פאפיר וועט זיין, ווי דאווענט איר פרייטאג מנחה מעריב?

קען דאס איינער מסביר זיין?

זייער פשוט:
וואס האבן די רבנים צו טוהן אין די לאנגע פרייטאג'ס
דארפן זיי גיין צו די ארבייט? ניין
דארפן זיי ארויס העלפן מיטן קאכן? ניין
דארפן זיי גיין איינקויפן? ניין
דארפן זיי ארויס העלפן מיט די קינדער? רוב פון זיי האבן שוין חתונה געמאכט אלע אייניקלעך.
איז וואס דען האבן זיי צו טוהן אויב נישט כאפן א לאנגע דרימל ערב שבת, איז פארשטייט זיך פאר די וואס שטייען אויף א שעה פארן זמן און עסן דעמאלט א טועמיה צו דער זעט אוודאי מאכן זיי שבת שפעיט (ווייל ער איז דאך אויס גערוהט) פירן זיי טיש שפעיט (ווייל זיי זענען נאך אנגעזעטיגט) און דאווענען שבת צופרי שפעיט (ווייל די טיש האט זיך גענדיגט זייער שפיעט) און קענען נישט פארשטיין די וואס זענען פאריאגט א גאנץ פרייטאג און ווייסן אז ווילאנג די ליכט וועט נישט ברענען וועט ער קיין מנוחה נישט האבן און יאגט זיך צום שבת פאר אביסל מנוחה ושמחה.

Sent from my SM-T113 using Tapatalk

ישן מלא חדש האט געשריבן:זייער פשוט:
וואס האבן די רבנים צו טוהן אין די לאנגע פרייטאג'ס
דארפן זיי גיין צו די ארבייט? ניין
דארפן זיי ארויס העלפן מיטן קאכן? ניין
דארפן זיי גיין איינקויפן? ניין
דארפן זיי ארויס העלפן מיט די קינדער? רוב פון זיי האבן שוין חתונה געמאכט אלע אייניקלעך.
איז וואס דען האבן זיי צו טוהן אויב נישט כאפן א לאנגע דרימל ערב שבת, איז פארשטייט זיך פאר די וואס שטייען אויף א שעה פארן זמן און עסן דעמאלט א טועמיה צו דער זעט אוודאי מאכן זיי שבת שפעיט (ווייל ער איז דאך אויס גערוהט) פירן זיי טיש שפעיט (ווייל זיי זענען נאך אנגעזעטיגט) און דאווענען שבת צופרי שפעיט (ווייל די טיש האט זיך גענדיגט זייער שפיעט) און קענען נישט פארשטיין די וואס זענען פאריאגט א גאנץ פרייטאג און ווייסן אז ווילאנג די ליכט וועט נישט ברענען וועט ער קיין מנוחה נישט האבן און יאגט זיך צום שבת פאר אביסל מנוחה ושמחה.

Sent from my SM-T113 using Tapatalk

אבי געשאסן. פארקערט, די רבי'ס קענען דאך מאכן שבת פרי, ווייל זיי האבן אסאך צייט. די ארבעטארערס (וואס איך האב נאך נישט געטראפן, נאר קוועטשערס אז מ'ארבעט צופיל, נישט אז מ'ארבעט טאקע, אבער שוין) זענען די וואס מוזן מאכן שבת שפעט.

איך ווייס נישט צו דער עולם ווייסט, אבער דער אלגעמיינע מנהג אין די גאנצע אשכנזיש'ע וועלט איז אייביג געווען צו דאווענען פרי. אין פולין אונגארן רוסלאנד ליטא דייטשלאנד, אומעטום. הרב מאיר בר-אילן ברענגט גאר אז אין נאוואהרדאק איז דער יום השוק געווען פרייטאג, און דער ערוה"ש האט זיך שטארק געשטעלט אז עס זאל נישט זיין קיין שפעטערע מנין פרייטאג צו נאכט, ווייל דאס ברענגט צו חילול שבת. ער פלעגשט שטיין ביים עמוד אין שול נישט צולאזענדיג א בעל תפלה צוגיין אויף מנחה קבלת שבת. ער שרייבט גראדע אז וויבאלד חלבי חול אין קרבים שבת, דעריבער האט מען דאך מקריב געווען אלע חלבים פון פרייטאג פאר שבת, און ממילא קומט זיך עס אז מ'זאל דאווענען מעריב פרייטאג צו נאכטס נאך פאר נאכט.

אויף אייוועלט איז לעצטענס געווען א שמועס דערוועגן, ווי איינער פון די ראשי הצבועים דארט האט מאריך געווען בנפלאות מיט הבל וריק וועגן דער רבי'ס מיינונג.

דאס וואס די ברענגסט פין חלבים ואברים זאגט דער מג"א.

קודם וויייס איך שוין אז אישתשבי לערנט דעם דף.

מפיל קינד האט געשריבן:קודם וויייס איך שוין אז אישתשבי לערנט דעם דף.

און יעצט ווייס מיר אונז שוין אז מפיל לערנט עס אויך...

דא רעדט מען צוזאם פארשידענע שטותים אויף אייוועלט

מפיל קינד האט געשריבן:קודם וויייס איך שוין אז אישתשבי לערנט דעם דף.

גראדע נישט. וואס שטייט אין דף?

פרייטאג, דף קיט איז געשטאנען די מחלוקת רב ושמואל וואס איז חשוב'ער, להקדים או לאחר.

ווען איך האב געלערנט יענער גמרא, האב איך אלס געמיינט אז עס רעדט זיך פון שבת ביי טאג, וואס מ'קען עסן פרי אלס כבוד שבת, אדער שפעטער ווען מ'איז מער הונגעריג. נישט פרייטאג צו נאכט.

גערעכט אז מ'רעדט פון סעודות, אבער פארוואס נאר די בייטאג סעודה?

מפיל קינד האט געשריבן:גערעכט אז מ'רעדט פון סעודות, אבער פארוואס נאר די בייטאג סעודה?

ווייל רש"י זאגט 'אי רגיליתו לאקדומי - סעודתכם בבקר אחרוה.' פון דעם איז מיר געלעגן אין קאפ אז עס רעדט זיך בבקר.

און נישטערנדיג אביסל אין די מפרשים האב איך דאס געטראפן

בן יהוידע האט געשריבן:ומקשים למה לא פירש רש"י על הלילה, ונראה לי כי איחור הסעודה הוא דבר קשה לעונג שבת, ובודאי לא היה אומר להם לעשות כן על הלילה, דערב שבת עוסקים ויגעים הרבה ואין אוכלים בו סעודה גמורה אפילו בבוקר, וגם מן הצהרים נזהרין ואין אוכלין כלל, ואם כן בלילה באים רעבים הרבה ואיך יאמר להם לאחר זמן סעודתם שישארו רעבים בכניסת שבת, ומה גם דיש חסידים ואנשי מעשה שהיה דרכם להתענות בשבת, לכך ודאי לא אמר להם עצה זו דיאחרוהו אלא רק על היום בבוקר, דלא איכפת להו כל כך אם יאחרוהו, כיון דבלילה נתמלאת כריסם מסעודה ראשונה של שבת, ועוד משום דכבוד יום עדיף מסתמא לא אמר להם לעשות שינוי זה בסעודה, אלא רק באחת שהיא של יום שהיא עקרית יותר משל לילה:

ס'האט לכאורה צוטון ווייל די cool מענטשן האבן עס נגעהויבן צו טון קיקט מען עס שטארק אראפ. אויך וועגן חדש מיין טאטע האט עס נישט געטון און מיין זיידע האט עס נישט געטון וויל איך עס נישט טון.
איך האלט סאיז א געהעריגע רשעות נישט צו דאווענען ערלי

עס זעהט אויס פין די מגיבים אויף אייוועלט אז עס איז דא צוויי סארט,

א. שווער צו פארשטיין פארוואס מענטשן רעדן זיך איין עס איז באקוועמער.

ב. עס איז פין די מתחדשים וואס ווילען מאכן אידישקייט באקוועמער.

דער לעצטער פונקט האב איך געראדע געהערט פין נאך מענטשן אז מען טוט עס צו מאכן אידישקייט באקוועמער, און דאס דארף צו זיין א פראבלעם.

קען איינער אריינקומען קלארער?

ליטוואק פון בודאפעסט האט געשריבן:

מפיל קינד האט געשריבן:גערעכט אז מ'רעדט פון סעודות, אבער פארוואס נאר די בייטאג סעודה?

ווייל רש"י זאגט 'אי רגיליתו לאקדומי - סעודתכם בבקר אחרוה.' פון דעם איז מיר געלעגן אין קאפ אז עס רעדט זיך בבקר.

און נישטערנדיג אביסל אין די מפרשים האב איך דאס געטראפן

בן יהוידע האט געשריבן:ומקשים למה לא פירש רש"י על הלילה, ונראה לי כי איחור הסעודה הוא דבר קשה לעונג שבת, ובודאי לא היה אומר להם לעשות כן על הלילה, דערב שבת עוסקים ויגעים הרבה ואין אוכלים בו סעודה גמורה אפילו בבוקר, וגם מן הצהרים נזהרין ואין אוכלין כלל, ואם כן בלילה באים רעבים הרבה ואיך יאמר להם לאחר זמן סעודתם שישארו רעבים בכניסת שבת, ומה גם דיש חסידים ואנשי מעשה שהיה דרכם להתענות בשבת, לכך ודאי לא אמר להם עצה זו דיאחרוהו אלא רק על היום בבוקר, דלא איכפת להו כל כך אם יאחרוהו, כיון דבלילה נתמלאת כריסם מסעודה ראשונה של שבת, ועוד משום דכבוד יום עדיף מסתמא לא אמר להם לעשות שינוי זה בסעודה, אלא רק באחת שהיא של יום שהיא עקרית יותר משל לילה:

כ'האב אויך געזען די רשי, אבער רשי הק' זאגט עס נישט באלד, נאר א שורה שפעטער.

אגב, אויף עמוד א' זאגט דארט רש"י ביי די בהמות גוזמא קתני, וכן ההוא דלעיל... פארוואס זאגט עס נישט רשי אויבן? נאר מ'דארף זיך אמאל קענען איינהאלטן בפרט אז מ'רעדט פון חז"ל הק', אבער אז מ'דערמאנט שוין שפעטער גוזמאות, לייגט ער שוין צו אז אויבן איז אויך א גוזמא. ודוק...

כ'האב געהערט פון א איד וואס ער וואוינט אין שיכון סקווער, וואס כידוע דאווענט מען דארט זייער שפעט קבלת שבת אז מען זאל ערשט מקבל שבת זיין נאך 72, און צוליב דעם פירט ער זיך אז ער דאווענט מיט א פריעדיגע מנין מנחה ערגעץ אין מאנסי, און נאכדעם איז ער מקבל שבת (אן מעריב) אינדערהיים נאכן זמן, און ער מאכט קידוש און וואשט זיך צום שבתדיגע סעודה,
און נאכן בענטשן גייט ער אין שוהל דאווענען מעריב שוין א געגעסענער...
זאגט מיר איינער אז דער מנחת יצחק פלעיגט דאס אויך טוהן אין מאנטשעסטער

און איך טו אזוי אין לעיקוואד אויך, איך דאווען מנחה גדולה ווי געווענדליך, און ביים זמן שבת זאג איך קבלת שבת און איך מאך קידוש און עס א סעודה, און נאכ'ן סעודה גיי איך דאווענען. דער גר"א שרייבט מ'זאל דאס נישט טון.

עס איז מיר מאדנע אז אין מאנטשעסטער איז געווען אין יענער יארן א מנין נאכ'ן זמן פרייטאג צו נאכט. אין ענגלאנד מאכן אפילו חסידיש'ער אידן שבת פרי, קוק אויף אייוועלט ווי אנעים זמירות פארשטייט נישט וואס מ'וויל פון די וואס מאכען שבת פרי. צאת הכוכבים אין מאנטשעסטער קען זיך ציען ביז עלעף אזייגער. שבועות ביינאכט האט מען כמעט נישט געלערנט דארט.

אידישקייט באשטייט פון איין זאך "negativity", ממילא איז יעדע זאך וואס מ'טוט פאר באקוועמליכקייט שוין פסול. וואס איז די הסבר? דאס איז די הסבר! תכבד העבודה על האנשים ואל ישעו בדברי שקר.

היינטיגע רביס האבן סתם אזוי ליב צו זיין פארשלעפט.

מפיל קינד האט געשריבן:פרייטאג, דף קיט איז געשטאנען די מחלוקת רב ושמואל וואס איז חשוב'ער, להקדים או לאחר.

אין סאקמער האט מען טאקע דערפאר איינגעפירט, און אזוי פיקט זעך אין ניו יורק רוב חרדישער ציבור אז 15 מינוט נאך די שקיעה טוהט מען נישט קיין שום מלאכה אפי׳ בעצם איז מען נישט אבור צו טוהן א מלאכה מעיקר הדין פון די 72-60 וונט זיך לפי וועלעכער שיטה און אזוי ווער טאקע געברענגט אין מכילתה פרשת יתרו.

בנוסף לכך, על פי חז"ל ישנה מצווה להוסיף לזמנה של השבת מיום שישי ומיום ראשון, מצווה הנקראת תוספת שבת. רוב הפוסקים פוסקים להלכה את דין תוספת שבת, וכך נוהגים להלכה כיום. עם זאת, הרמב"ם פסק את דין התוספת רק לגבי יום הכיפורים ולא לגבי שבת. אורכה של תוספת הזמן לפני שקיעת השמש ביום שישי משתנה מקהילה יהודית אחת לאחרת לפי מסורות מקומיות. בישראל נהוגה בדרך כלל תוספת של 20 דקות, כאשר בחיפה נוהגת תוספת של 30 דקות ובירושלים נוהגת תוספת שבת של 40 דקות קודם לשקיעת החמה.

גם במוצאי שבת נהוג להמתין לאחר צאת הכוכבים דקות אחדות, כדי להראות שהשבת חביבה על שומריה, ולכן הם אינם 'מוציאים' אותה (כלומר עורכים הבדלה) מיד כשהדבר ניתן הלכתית, אלא מאוחר יותר. בחצרות חסידיות נוהגים להאריך את השבת עוד יותר, ויש העורכים את ההבדלה שעות לאחר זמן צאתה.

"זכור ושמור - זכור מלפניו ושמור מאחריו, מכאן אמרו: מוסיפין מחול על הקדש. משל לזאב שהוא טורף מלפניו ומלאחריו"

און אין שלחן ערוך ווערט געפאסקענט כדעת הראשונים אז

״חובת תוספת שבת ויום טוב בלשון 'יש אומרים', אך היות שהשולחן ערוך פוסק כשיטת רבנו תם בבין השמשות לפיה גם לאחר שקיעת החמה הנראית נמשך היום למשך כ־50 דקות, תוספת שבת לשיטתו היא בזמן זה, זמן שלפי שיטת הגאונים בבין השמשות המקובלת כיום הוא חלק מעיקר השבת״.

און דאן וועל איך מעתיק זיין לפי אלע שיטת וואס איז דאס ממהרים ומאחרים.

סוף יום מבחינה הלכתית הוא עם שקיעת החמה. לאחר שקיעת החמה מתחיל פרק זמן מסופק המכונה בין השמשות (נמשך כ־20 דקות), ולאחריו חל צאת הכוכבים, שהוא תחילת הלילה והיום הבא. מסיבה זו, השבת חלה החל משקיעת החמה של יום שישי (כולל זמן בין השמשות המסופק) ועד צאת הכוכבים של יום השבת. לכן, זמני תוספת שבת הם בפרק הזמן שלפני שקיעת החמה ביום שישי ובפרק הזמן שאחרי צאת הכוכבים בשבת.

פרשני התלמוד והפוסקים התחבטו במידת הזמן הנדרשת לתוספת שבת. הגישה המקובלת גורסת שאין לתוספת שבת שיעור מוגדר, ודי בתוספת בשיעור זמן מינימלי לקיום חובה זו, ולכן סבר הרב משה פיינשטיין שאין צורך להוסיף יותר מ-2 דקות (ופחות מכך - לא ניכר שמוסיף על השבת). עם זאת, יש פוסקים שהסתפקו בשיעור הזמן של תוספת זו, והרב צבי שכטר סבור (על פי לשון רבינו פרץ) שחייבים להוסיף לפחות חצי שעה לפני השקיעה.[דרוש מקור] בנוסף לכך, דעת היראים, שהשקיעה ההלכתית (לא רק לעניין כניסת שבת) היא כשיעור מהלך ג' רבעי מיל קודם שקיעת גלגל השמש, ולדעתו דין תוספת שבת הוא בנוסף לשיעור זה. ולכן כתב המשנה ברורה[6] "ומי שמחמיר על עצמו ופורש עצמו ממלאכה חצי שעה או עכ"פ שליש שעה קודם שקיעה אשרי לו דהוא יוצא בזה ידי שיטת כל הראשונים".

כתוצאה משיטות שונות אלו קיים הבדל בזמן כניסת השבת (וזמן הדלקת נרות) במקומות שונים. ברוב המקומות נהגו על פי המשנה ברורה לקבל שבת 20 דקות לפני השקיעה, ולכן בלוחות השנה הנפוצים מודפס זמן הדלקת הנרות בתל אביב וברוב אזורי הארץ 22 דקות לפני השקיעה, משך זמן הכולל גם 2 דקות בהן יוכלו להדליק את נרות השבת לפני שיפסיקו כליל לעסוק במלאכות האסורות בשבת. גם על כך לא הכל מקפידים, מאחר שמעיקר הדין גם קבלת שבת דקה או שתיים לפני השקיעה יכולה להיחשב כ"תוספת שבת". ברוב המקומות בחו"ל, זמן הדלקת נרות מודפס ב-18 דקות לפני השקיעה.[7]

אך בירושלים זמן הדלקת הנרות הוא כ-40 דקות לפני השקיעה. אחת הסיבות למנהג ירושלים הוא מיקומה בין ההרים והעובדה שבתקופות מסוימות השמש מוסתרת על ידי ההרים, או נראית יותר זמן[דרוש מקור], אך הסיבה העיקרית היא שמחמירים גם את שיטת היראים שלדעתו השקיעה היא ג' רבעי מיל לפני שקיעת גלגל החמה, וגם את הדעה שזמן תוספת שבת הוא עד שיעור מהלך ג' רבעי מיל, וגם נוקטים כהדעה המחמירה ששיעור מהלך מיל הוא 24 דקות, שזה יוצא 36 דקות לפני השקיעה. וכך אם ידליקו את הנרות 40 דקות לפני השקיעה, יוכלו לפרוש ממלאכה 36 דקות לפני השקיעה.

לדעת רוב הפוסקים, הזמן המוקדם ביותר לקבלת תוספת שבת הוא פלג המנחה, אך לפני כן לא ניתן לקבל את השבת.


Sent from my iPhone using Tapatalk

שמחהלע קאפשטיק האט געשריבן:כ'האב געהערט פון א איד וואס ער וואוינט אין שיכון סקווער, וואס כידוע דאווענט מען דארט זייער שפעט קבלת שבת אז מען זאל ערשט מקבל שבת זיין נאך 72, און צוליב דעם פירט ער זיך אז ער דאווענט מיט א פריעדיגע מנין מנחה ערגעץ אין מאנסי, און נאכדעם איז ער מקבל שבת (אן מעריב) אינדערהיים נאכן זמן, און ער מאכט קידוש און וואשט זיך צום שבתדיגע סעודה,
און נאכן בענטשן גייט ער אין שוהל דאווענען מעריב שוין א געגעסענער...
זאגט מיר איינער אז דער מנחת יצחק פלעיגט דאס אויך טוהן אין מאנטשעסטער

די זמן שבת אין די זומער איז שרעקליך שפעיט איז מען זיך בעצם זייער מקיל אין דעם.


Sent from my iPhone using Tapatalk

מיינונגזאגער האט געשריבן:

שמחהלע קאפשטיק האט געשריבן:כ'האב געהערט פון א איד וואס ער וואוינט אין שיכון סקווער, וואס כידוע דאווענט מען דארט זייער שפעט קבלת שבת אז מען זאל ערשט מקבל שבת זיין נאך 72, און צוליב דעם פירט ער זיך אז ער דאווענט מיט א פריעדיגע מנין מנחה ערגעץ אין מאנסי, און נאכדעם איז ער מקבל שבת (אן מעריב) אינדערהיים נאכן זמן, און ער מאכט קידוש און וואשט זיך צום שבתדיגע סעודה,
און נאכן בענטשן גייט ער אין שוהל דאווענען מעריב שוין א געגעסענער...
זאגט מיר איינער אז דער מנחת יצחק פלעיגט דאס אויך טוהן אין מאנטשעסטער

די זמן שבת אין די זומער איז שרעקליך שפעיט איז מען זיך בעצם זייער מקיל אין דעם.


Sent from my iPhone using Tapatalk

באמת, איז דאס שפעטע זמן אמאל געווען נאך א גרעסערע אישו, ווייל אין אירופע איז די צוויי עקסטרימס פון נץ און שקיעה געווען פול ווייטער גערוקט אין די זומער טעג ווי ביי אונז אין אמעריקע.

ס'איז אינטערסאנט צו וויסען ווי אזוי מ'האט זיך למעשה געפירט לאורך ימים ושנים, פאר מ'שרייעט חדש, אדער ביינונז האט מען זיך נישט נוהג געווען, וכו'...

דער תרומת הדשן שרייבט דאך שוין וואס מ'פלעגט טון...

בכלל ווייסן מיר דאך אז ביי חסידים האט מען נישט מקפיד געווען אויף חדש...

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:דער תרומת הדשן שרייבט דאך שוין וואס מ'פלעגט טון...

זאג נאר, דער תרומת הדשן איז געגאנגען מיט א שטריימעל..?