צמח אטלאס - די ישיבה (פון חיים גראדע)
נשלח: מאנטאג יאנואר 25, 2021 9:06 am
חיים גראדע איז געווען א זעלטענע אידישע שריפט-שטעלער און פאעט.
איך וועל נישט דא באשרייבן זיין ביאגראפיע, עס איז שוין מערערע מאל באשריבן געווארן און איך האב נישט דוקא וואס צו צולייגן.
[tag]גראדעמעכעלע[/tag] האט שיין געשריבן דא http://www.kaveshtiebel.com/viewtopic.p ... 7%93%D7%A2
מער אינפאמאציע קענט איר זען דא https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%97%D7 ... 7%93%D7%94
דער אשכול וועט זיך בעיקר באציען צו זיין מייסטער ווערק אין דעם ביכל צמח אטלאס - די ישיבה, און אויך צו זיין אפשרייב אין דעם קונטרס מיין קריג מיט הערש ראסיינער
דער שרייבער טראצדעם וואס ער האט געלעבט צווישן מאדערן אמעריקאנעם אידנטום און האט נישט באוויזן צו פארבלייבן א שומר תורה ומצוות, איז אבער קלאר אז ער איז נישט געווען קיין משכיל און איז א גאנץ לעבן געבליבן פארבענקט צו זיין פרומען יונגט און די ישיבישע סביבה. די ספעציעלקייט אין די צוויי ווערק איז דערין וואס דארט באזירט זיך דער שרייבער צו זיינע אינערליכע ראנגלענישן מיט זיין געוויסן, איבערדעם וואס ער האט פארלאזט די תורה און זיין רבי'ן דער חזון איש.
און אלע זיינע ווערק, טוט גראדע מיט זיין געשליפענע פענע צוריק ברענגען דער אידישע לעבן אין דער אמאליגע ליטא, ער שילדערט מיט א פילפארביקייט די פראסטקייט פון דעם פויער און דעם אידישקייט פון דעם עם-הארץ. ער באשרייבט די פאליטיק פון דער קהילה לעבן צונויפגעפלאכטן מיט ציטאטן פון מאמרי חז"ל וואס איז זעלטן נאך צו געפונען. דא קענט איר הערן ווי ער אליין איז מסביר וויאזוי דער אידישע ליטעראטור באלויבט דער אמאליגע דארפסמאן https://www.youtube.com/watch?v=AmLwo35B6LA
'מיין קריג מיט הערש ראסיינער' איז א אפשרייב, (אן 'עסעי' לויט גראדע'ס אייגענע ווערטער) אויף זיינע אינערליכע ויכוחים מיט אידישקייט. עס איז געשריבן אויף אן אופן ווי ער דינגט זיך מיט זיין בר פלוגתא, זיין געוועזענע חבר פון ישיבה וואס פראבירט עם צו מחזיר זיין בתשובה, און ווי ער פארטיידיגט זיך אין זיין אויסקוק אויף דער מאדערנער וועלט. מען דארף אבער דאס ליינען וויסנדיג אז ביידע צדדים פון דער ויכוח איז חיים גראדע אליין, און אויף מערערע נקודות גייט דער פרומער ארויס דער מנצח, ווי דער שרייבער וויל מודה זיין צו זיינע געוויסנביסן וואס ערגבערט עם. נאר אויפן נאווארדוקער מהלך האט ער טענות באמת. חיים גראדע האט נישט געקענט האבן אסאך מענטשן אין זיין סביבה וואס האבן זיך געקענט מיטטייליגן אין זיין וועלט אויסקוק, און ער האט געמוזט לעבן אן עלנד און אימעטיגן עקזיסטענץ. זע א לענגערע ארטיקל אויף דעם ענין דורך אלי שפיצער דא https://mosaicmagazine.com/response/art ... m-religion
אבער 'צמח אטלאס' איז א בוך וואס עס איז באמת נישטא זיין פארגלייכנס, דער שרייבער אליין, חייקל ווילנער ווי ער רופט זיך, געפונט זיך דא אין דעם בוך אלס די עיקר פיגור אין דער געשיכטע.
אנשטאט צו אנטוויקלען א סעריע פון פיגורן, גוטע מיט שלעכטע וואס אמפערן זיך איינער מיטן צווייטן, האט דער שרייבער אהערגעשטעלט כאראקטערן וואס יעדער איינער פון זיי איז סיי גוט און סיי שלעכט, יעדע פערזענליכקייט האט זיך זיינע שיינקייטן און מיאוס'קייטן. מערסנטייל פון די בלעטער שפילן זיך אפ און הארץ פונעם מענטש און זיינע ראנגעלנישן צווישן יצר טוב מיטן יצר הרע, דער שרייבער טוט צוטרעפן צום ציל מיט א פונקטליכקייט וואס קען נאר א געוועזענער נאווארדאקער מוסר'ניק אליינס.
די פאסירונג איז אהער געשטעלט אין די יארן צווישן די צוויי וועלט מלחמות, און טראץ וואס די מעשה איז א נאוועלע און צמח'ן איז קיינמאל נישט געבוירן געווארן, איז זי אבער באציהט צו אמת'ע געשיכטעס, לאקאציעס און פיגורן. די געשיכטע דרייט זיך ארום חייקל ווילנער און זיין ספעציעלע קשר מיט זיין רבי'ן דער חזון איש, אדער דער 'מחזה אברהם' ווי ער ערשיינט אינעם בוך, דער שרייבער עפנט אויף א טירל צו זיינע פריוואטע איבערלעבענישן אין די סביבה פון זיין רבי און מיר באקומען אן אינטימע אריינבליק צום געדאנקענגאנג פון א גדול, וואס איז נישט בנמצא נאך אין אידישע שריפט.
דער בוך איז געדרוקט געווארן אין די זעכציגע יארן און איז נישט געדרוקט געווארן נאכאמאל אין די אריגינעלע פארמאט, ווען גראדע איז געשטארבן האט זיין משוגענעם פרוי נישט צוגעלאזט קיינעם צו זיינע כתבים, סיי איבערדרוקן אלטע און סיי דרוקן נייע נאכנישט געדרוקטע. ווען זי איז געשטארבן האט זיך אנטוויקלט א פאליטיק איבער די בעלות. פאר אפאר יאר צוריק האט עס אפגעקויפט די אמעריקנער ייאוו"א אינסטיטוט בשותפות מיטן ישראל'ישע ספרייה לאומית, ווי עס זעהט זיך אויס איז דא פאליטיק-שפילן צווישן די צוויי מוסדות און אינצווישן ווערט גארנישט געמאכט מיט די כתבים.
ווער עס פראבירט צו זוכן די איריגענעלע פארמאט פון 'צמח אטלאס' אין אידיש וועט זיך גיך איבערצייגן אז עס איז א יקר המציאות און נישט לייכט צום געפונען. מיט פינעף יאר צוריק זענען שוין דא 'ניק'ס דא אויף קאווע שטיבל וואס פרעגן זיך נאך וואו מען קען עס באקומען.
לפי עניות דעתי איז דאס א גרויס עוולה. דער שרייבער האט נישט איבערגלאזט קיין יורשים און זיין ווערק באלאנגט פארן כלל. בפרט אזעלכע בוכער ווי צמח אטלאס און מיין קריג, וואס אפי' בחייו איז קוים געווען א הייפעלע ליינער וואס האבן דאס געקענט פולקאם פארשטיין און אפלערנען, היינט צוטאגס זענען עס די ליינער פון קאווע שטיבל וואס זענען די אויפריכטיגע בעלנים פון די ווערק.
ווען עס איז מיר געלונגען צו לייגן א האנט אויף א קאפיע, האב איך געוואוסט אז איך דארף דאס באלד איינסקענען אין קאמפיוטער פארן טובה פון ציבור, אל תמנע טוב מבעליו.
עס פריידט מיר מיטצוטיילן דא בייגעלייגט די ערשטע צוויי קאפיטלען, אז עס וועט זיך זיין א פארלאנג וועל איך ארויפשטעלן די איבעריגע.
ליינט און האט הנאה
http://ge.tt/7rTSucA3
(די לינק איז שוין געווארן אפדעיטעד צו בעסערע קוואליטעט און צוגעלייגט די איבעריגע חלקחם פון ערשטן באנד. ג.א.)
די אידיש איז פאצייטנס ליטוויש, און אסאך פון די נעמען הערן זיך נישט היימיש היינט אבער עס איז ווערט די 'עפארט'!
איך וועל נישט דא באשרייבן זיין ביאגראפיע, עס איז שוין מערערע מאל באשריבן געווארן און איך האב נישט דוקא וואס צו צולייגן.
[tag]גראדעמעכעלע[/tag] האט שיין געשריבן דא http://www.kaveshtiebel.com/viewtopic.p ... 7%93%D7%A2
מער אינפאמאציע קענט איר זען דא https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%97%D7 ... 7%93%D7%94
דער אשכול וועט זיך בעיקר באציען צו זיין מייסטער ווערק אין דעם ביכל צמח אטלאס - די ישיבה, און אויך צו זיין אפשרייב אין דעם קונטרס מיין קריג מיט הערש ראסיינער
דער שרייבער טראצדעם וואס ער האט געלעבט צווישן מאדערן אמעריקאנעם אידנטום און האט נישט באוויזן צו פארבלייבן א שומר תורה ומצוות, איז אבער קלאר אז ער איז נישט געווען קיין משכיל און איז א גאנץ לעבן געבליבן פארבענקט צו זיין פרומען יונגט און די ישיבישע סביבה. די ספעציעלקייט אין די צוויי ווערק איז דערין וואס דארט באזירט זיך דער שרייבער צו זיינע אינערליכע ראנגלענישן מיט זיין געוויסן, איבערדעם וואס ער האט פארלאזט די תורה און זיין רבי'ן דער חזון איש.
און אלע זיינע ווערק, טוט גראדע מיט זיין געשליפענע פענע צוריק ברענגען דער אידישע לעבן אין דער אמאליגע ליטא, ער שילדערט מיט א פילפארביקייט די פראסטקייט פון דעם פויער און דעם אידישקייט פון דעם עם-הארץ. ער באשרייבט די פאליטיק פון דער קהילה לעבן צונויפגעפלאכטן מיט ציטאטן פון מאמרי חז"ל וואס איז זעלטן נאך צו געפונען. דא קענט איר הערן ווי ער אליין איז מסביר וויאזוי דער אידישע ליטעראטור באלויבט דער אמאליגע דארפסמאן https://www.youtube.com/watch?v=AmLwo35B6LA
'מיין קריג מיט הערש ראסיינער' איז א אפשרייב, (אן 'עסעי' לויט גראדע'ס אייגענע ווערטער) אויף זיינע אינערליכע ויכוחים מיט אידישקייט. עס איז געשריבן אויף אן אופן ווי ער דינגט זיך מיט זיין בר פלוגתא, זיין געוועזענע חבר פון ישיבה וואס פראבירט עם צו מחזיר זיין בתשובה, און ווי ער פארטיידיגט זיך אין זיין אויסקוק אויף דער מאדערנער וועלט. מען דארף אבער דאס ליינען וויסנדיג אז ביידע צדדים פון דער ויכוח איז חיים גראדע אליין, און אויף מערערע נקודות גייט דער פרומער ארויס דער מנצח, ווי דער שרייבער וויל מודה זיין צו זיינע געוויסנביסן וואס ערגבערט עם. נאר אויפן נאווארדוקער מהלך האט ער טענות באמת. חיים גראדע האט נישט געקענט האבן אסאך מענטשן אין זיין סביבה וואס האבן זיך געקענט מיטטייליגן אין זיין וועלט אויסקוק, און ער האט געמוזט לעבן אן עלנד און אימעטיגן עקזיסטענץ. זע א לענגערע ארטיקל אויף דעם ענין דורך אלי שפיצער דא https://mosaicmagazine.com/response/art ... m-religion
אבער 'צמח אטלאס' איז א בוך וואס עס איז באמת נישטא זיין פארגלייכנס, דער שרייבער אליין, חייקל ווילנער ווי ער רופט זיך, געפונט זיך דא אין דעם בוך אלס די עיקר פיגור אין דער געשיכטע.
אנשטאט צו אנטוויקלען א סעריע פון פיגורן, גוטע מיט שלעכטע וואס אמפערן זיך איינער מיטן צווייטן, האט דער שרייבער אהערגעשטעלט כאראקטערן וואס יעדער איינער פון זיי איז סיי גוט און סיי שלעכט, יעדע פערזענליכקייט האט זיך זיינע שיינקייטן און מיאוס'קייטן. מערסנטייל פון די בלעטער שפילן זיך אפ און הארץ פונעם מענטש און זיינע ראנגעלנישן צווישן יצר טוב מיטן יצר הרע, דער שרייבער טוט צוטרעפן צום ציל מיט א פונקטליכקייט וואס קען נאר א געוועזענער נאווארדאקער מוסר'ניק אליינס.
די פאסירונג איז אהער געשטעלט אין די יארן צווישן די צוויי וועלט מלחמות, און טראץ וואס די מעשה איז א נאוועלע און צמח'ן איז קיינמאל נישט געבוירן געווארן, איז זי אבער באציהט צו אמת'ע געשיכטעס, לאקאציעס און פיגורן. די געשיכטע דרייט זיך ארום חייקל ווילנער און זיין ספעציעלע קשר מיט זיין רבי'ן דער חזון איש, אדער דער 'מחזה אברהם' ווי ער ערשיינט אינעם בוך, דער שרייבער עפנט אויף א טירל צו זיינע פריוואטע איבערלעבענישן אין די סביבה פון זיין רבי און מיר באקומען אן אינטימע אריינבליק צום געדאנקענגאנג פון א גדול, וואס איז נישט בנמצא נאך אין אידישע שריפט.
דער בוך איז געדרוקט געווארן אין די זעכציגע יארן און איז נישט געדרוקט געווארן נאכאמאל אין די אריגינעלע פארמאט, ווען גראדע איז געשטארבן האט זיין משוגענעם פרוי נישט צוגעלאזט קיינעם צו זיינע כתבים, סיי איבערדרוקן אלטע און סיי דרוקן נייע נאכנישט געדרוקטע. ווען זי איז געשטארבן האט זיך אנטוויקלט א פאליטיק איבער די בעלות. פאר אפאר יאר צוריק האט עס אפגעקויפט די אמעריקנער ייאוו"א אינסטיטוט בשותפות מיטן ישראל'ישע ספרייה לאומית, ווי עס זעהט זיך אויס איז דא פאליטיק-שפילן צווישן די צוויי מוסדות און אינצווישן ווערט גארנישט געמאכט מיט די כתבים.
ווער עס פראבירט צו זוכן די איריגענעלע פארמאט פון 'צמח אטלאס' אין אידיש וועט זיך גיך איבערצייגן אז עס איז א יקר המציאות און נישט לייכט צום געפונען. מיט פינעף יאר צוריק זענען שוין דא 'ניק'ס דא אויף קאווע שטיבל וואס פרעגן זיך נאך וואו מען קען עס באקומען.
לפי עניות דעתי איז דאס א גרויס עוולה. דער שרייבער האט נישט איבערגלאזט קיין יורשים און זיין ווערק באלאנגט פארן כלל. בפרט אזעלכע בוכער ווי צמח אטלאס און מיין קריג, וואס אפי' בחייו איז קוים געווען א הייפעלע ליינער וואס האבן דאס געקענט פולקאם פארשטיין און אפלערנען, היינט צוטאגס זענען עס די ליינער פון קאווע שטיבל וואס זענען די אויפריכטיגע בעלנים פון די ווערק.
ווען עס איז מיר געלונגען צו לייגן א האנט אויף א קאפיע, האב איך געוואוסט אז איך דארף דאס באלד איינסקענען אין קאמפיוטער פארן טובה פון ציבור, אל תמנע טוב מבעליו.
עס פריידט מיר מיטצוטיילן דא בייגעלייגט די ערשטע צוויי קאפיטלען, אז עס וועט זיך זיין א פארלאנג וועל איך ארויפשטעלן די איבעריגע.
ליינט און האט הנאה
http://ge.tt/7rTSucA3
(די לינק איז שוין געווארן אפדעיטעד צו בעסערע קוואליטעט און צוגעלייגט די איבעריגע חלקחם פון ערשטן באנד. ג.א.)
די אידיש איז פאצייטנס ליטוויש, און אסאך פון די נעמען הערן זיך נישט היימיש היינט אבער עס איז ווערט די 'עפארט'!
