קאווע שטיבל

דיינע טענות זענען זייער גערעכט, פיינפול און ווייטאגליך. די היימישע געטא סיסטעם וואס מען האט געבויעט מיטן חשבון צו פאררעכטן דעם כלל און פארנאכלעסיגן דעם פרט האט זיך ארויסגעשטעלט צו זיין אומאפעקטיוו, און אין טייל ערטער אפילו געפארפול. די סיסטעם איז נישט געאייגנט פאר קיין שום מענטש וואס שפירט אז ער וויל טראכטן אליין, ווייל די סיסטעם איז ספעציעל פראגראמירט געווארן אז עס איז דא אויטאריטעט וואס פאסט באשלוסן איבער די אונטערגעווארפענע. עס איז זייער ענליך צו א קולט, אבער מען קען עס נישט ממש אזוי באצייכענען ווייל אין א קולט רעדט זיך דער קולטיסט איין אז ער האט פון אלעם גוטן, און אינעם סיסטעם ווייסט יעדער איינער גאר גוט אז מען איז אין דר'ערד נאר מען איז פארבינדן מיט אייזערנע קייטן דערצו.

אבער די סטראטעגיע פון אנטלויפן איז לאו דוקא די קלוגסטע. היות עס האבן זיך שוין געשאפן ערנסטע שפאלטן אינערהאלב די סיסטעמאטישע טויערן, און ווי דו האסט ארויסגעברענגט צום ביישפיל זענען שוין פארהאנען טיכל טוסדעיס מיט אייגענע האר, שוין פארהאנען חסידים מיט בארד און פאות מיט גרויסע טעלעוויזיעס אין בעדרום. מען קען היינט פשוט שפילן מיט די נארישע גבולות פונעם סיסטעם, אנע דארפן ארויסגיין און זיך שלאגן מיט טאטעס ווי דיר אין דיין פאל, אדער ריזיקירן דעם פארלוסט פון א פאמיליע צוליב פארווייטאגטע אידעאלאגישע מלחמות. א מענטש וואס לאזט אפ יהדות נאר צוליב דעם סיסטעם איז א פארווייטאגטער וואס שניידט זיין אייגן פלייש - ווייל איכא דרכא אחרינא. וואס פעלט אויס זיך מער צו וויי טון?

די מעלה פון א מענטש לעבן אין א שבת אחים'דיגע סיסטעם איז פשוט אז ער ווייסט אז ער איז קיינמאל נישט אליין. דער סיסטעם אויף וועלכן מיר האקן ניינציג פראצענט פון טאג האט למעשה די איין מעלה, אז אויב שטעלט מען זיך דערצו צו אפילו נאר לפנים, וועט מען שטענדיג האבן וואו זיך צו קערן אין א צייט פון נויט. אין אנדערע ווערטער טוט דאס צושטעלן א געוויסע סעקיוריטי פארן מענטש. איי די פראבלעמען פונעם סיסטעם וועגן דאך למעשה איבער די מעלות, טאקע דערפאר האט אונז דער רבש"ע באשאפן מיט שכל, אז מיר זאלן זיך לערנען וויאזוי זיך ארומצושפילן דערמיט, און נישט דארפן ליידן פונעם סיסטעם אבער דאך נישט מוזן אראפווארפן דעם עול מלכות שמים, און דאך נישט פארלוירן ווערן אין די גרויסע וועלט - ספעציעל מיטן אונגערישן אקצענט און מינימאלע וועלטליכע ידיעות - אז מען זאל קענען לעבן א חיים טובים.

די מהלך איז בלויז דורכ'ן אפהאקן דעם היים פון די סיסטעם, נישט אריינלאזן צו זיך אין שטוב קיין שום קאנטראל. לכתחילה זיך צו איינגלידערן אין א געגנט וואו מען דארף נישט היטן די משוגע'נע רויטע געפאסטע געזעצן. מען דארף זיין להכעיס'דיג און ווייזן אז אידישקייט איז א געשמאקע רעליגיע וואס ערלויבט א גרינגער און צוגעפאסטער סיסטעם פון "ובלבד שיכוון לבו לשמים" און מען מוז נישט געבן קיין געלט פאר קרן הצלה צו האבן א חלק אין עולם הבא. מען דארף נעמען דעם מהלך פון די פראוואקאטארן פון אלע דורות דורכן זיך תתפתל'ען מיט די עקשים מיט אלע כוחות, אבער אין די זעלבע צייט טאר מען נישט לאזן די נערוויגע מלחמה איבערלעבערישע מהלך פון שרייען און בונטעווען.

יא, מען קען ווייטער שעצן צדיקים און ערליכע אידן, מען קען אפילו ווייטער גיין צום טיש. ווילאנג עס איז נישט אויפן מהלך פון "איך טוה ווייל איך מוז" איז דאס א געוואונטשענע זאך. מען דארף נישט טראגן א האס אויף דיינים און רבנים אבער מען מעג לערנען אין די משניות פון קהתי און לאזן די ווייבער טראגן שניעלס. מען דארף ארבעטן אויף די גילט און וויסן אז אין הימל קוקט מען בכלל נישט אויב מען עסט OU אדער מען קויפט קידטשאטשקעס, מען וועט נישט שמייסן אויב מען האט נישט אויסגעזאגט פאר די מוסדות אז א טעלעפאן אין שטוב קען יא האבן פארגעשריטענע קאנעקשן, און אויך וועט גארנישט פאסירן אויב מען וועט נישט דאונעיטן קיין געלט צו אריינשטעלן קינדער אין די הייליגסטע און פרומסטע מוסדות. דאס אפלאזן דעם סיסטעם מיינט לאו דוקא אפלאזן הקב"ה און די תורה, עס מיינט אפלאזן די מותרות און אנהייבן אביסל מער מקפיד זיין אויפן לא תעשה פון בל תוסיף.

דער כלל איז אז כל זמן מען טרעט נישט אויף די תורה און מען היט אלע זעקס הונדערט און דרייצן מצוות פירן מיר זיך ווי ערליכע כשר'ע אידישע קינדער און עס ווארט אונז אפ א גאלדענע עולם הבא מיט אלע חופות און אפרסמון טייכן וואס עס ווערן פארשפראכן אין די ספרים הקדושים.

כאטש וואס מען דארף זיך אויפבינדן פון די גייסטישע קייטן, אבער דאך נישט אויפבויען א האס אויף די וועלכע זענען נאך יא אינעם סיסטעם. אזוי ווי @רביה''ק זי''ע האט ארויסגעברענגט, דארף מען זיך טרעפן ביי א מדריגה וואו עס זענען שוין אפילו נישט דא קיין דיסקוסיעס און דעבאטעס, ווייל מען איז שוין אזוי ווייט פונעם סיסטעם אז עס באדערט שוין אפילו נישט, פונקט ווי עס באדערט אייך נישט די עקסטרעמע מהלך פון די 12 טרייבס קולט אין טענעסי.

דער סיסטעם פארט היינט ממילא אויף א וועג וואס די קיצונים שטופן עס אין ים אריין, זעלטן דא א רבי אדער דיין אויף וועמען זיי האבן נאכנישט געטראפן קיין עוונות. ווילאנג מיינט איר גייט דאס אנהאלטן ביז ווען יעדער גייט עס אפלאזן און אנהייבן לעבן אליין פאר זיך? זיי ווילן זיך אפשיידן פון אלעמען און נעמען אויף זיך דעם טיטל פון די העלדן וואס האבן געהאלטן אידישקייט, אבער אין די זעלבע צייט האלט מען שוין ביי פונקט וואס פופציג פראצענט פרומע חסיד'ישע בעלי בתים זענען אויפגעברויזט און ווארטן פאר א טשעינזש. זיי ווילן מאכן דעם עולם פרומער ווי קיינמאל בעפאר און זיי פארקריכן גאר ווייט פון די ארגינעלע אידישקייט. מען קען עס אנרופן פארפרומטע משכילים - ווייל זיי ווילן רעפארמען די פרומקייט צו א קומענדיגער טאליבאנער שטאפל וואס איז קלאר קעגן די תורה וואס שטייט בעיקר פאר אהבה און אקצעפטירונג.

איבער אלעם איז די וויכטיגסטע אזוי ווי דער רמב"ם זאגט אויף די דרך פון תשובה: עזיבת החטא. מען דארף אפלאזן דעם סיסטעם און עס נישט אפילו קריטיקירן, עס דארף ווי פשוט נישט עקזיסטירן. מען זאל נישט איבערגעבן צו די קינדער קיין שום שגעון פון דעם סיסטעם, און אויב עס פעלט זיך אויס דערצו אנצוהויבן דאווענען נוסח אשכנז זאל מען דאס אויך טון. אראפמעקן פון זיך די אלע שווארץ און בלויע צייכנס פון די סיסטעם, און מוריש זיין פאר די קינדער נאר אמת. אויף אזא אופן טוט מען זעלבסט פראדוצירן א לייכטער סאציאלער סיסטעם וואס וועט פארמאגן די אנגענעמע חלקים פון שבת אחים און הילפס ארגאנעזאציעס, אבער פון די צווייטע זייט וועט התאחדות הרבנים אפשר טאקע זיך אריבערציען קיין קאנאדע און צורו לאזן אונזערע דורות.