קאווע שטיבל

שוין יארן וואס איך וואונדער מיר פארוואס מענטשן אין אר"י האבן בדרך כלל א שענערע שריפט ווי אמעריקאנער, בפרט מענער. איינער וויייסט די סיבה?

אינטערעסאנט, קיינמאל נישט געטראכט דערפון

לגבי האנט שריפטן, בין איך א שטארקע גלייבער אין גראפאלאגיע.
איך האב עס באמערקט, אז די איזרעילי, האבן מער א קליינע און מצומצם'דיגע שריפט. די ניו יארקע, האבן מער, א גרויסע און צופלויגענע שריפט. סווייזט מער אויף די פירסענאליטי פון די קולטור'ס.

לאמיר אנפאנגן מיט דעם אז די עצם גלייבן און זיין ביזי מיט גראפאלוגיע איז אויך א ישראל'ישע טרענד און קולטור...
איך וואלט נישט אנגערופן די ישרא'לישע שריפט 'מצומצם' נאר ענדערש 'מסודר', ווייניג אמעריקאנער האבן אזא קאנסיסטענט און שארף-מסודרדיגע שריפט ווי די ישראלים. דאס קומט לכאו' פון דעם אז דארט האבן מענטשן שטערקערע מוחות און זייערע קעפ זענען נישט אנגעפילט מיט קרעפ.
#גרפולוגיה...

איך וואלט געענטפערט אסאך פראסטער, אמעריקאנער שרייבן אסאך ענגליש מילא איז די יודישע שריפט נישט אזוי אויסגעארבעט ווי די ישראלישע וואס שאייבן נאר העברעיש.

קהל'ס נער האט געשריבן:איך וואלט געענטפערט אסאך פראסטער, אמעריקאנער שרייבן אסאך ענגליש מילא איז די יודישע שריפט נישט אזוי אויסגעארבעט ווי די ישראלישע וואס שאייבן נאר העברעיש.

נישט פונקט, סאיז דא גענוג וואס שרייבן כמעט נאר אידיש אין לשון קודש.

אבער סאיז א פוינט.

קהל'ס נער האט געשריבן:איך וואלט געענטפערט אסאך פראסטער, אמעריקאנער שרייבן אסאך ענגליש מילא איז די יודישע שריפט נישט אזוי אויסגעארבעט ווי די ישראלישע וואס שאייבן נאר העברעיש.

איך רעד דאך פון היימישע אינגעלייט, גאט זאל אפהיטן וויאזוי זייער ענגלישע שריפט קוקט אויס... עכ''פ די מאמע לשון אין שריפט איז ביי רובא דרובא אידיש/לשוה"ק.

מתבודד האט געשריבן:

קהל'ס נער האט געשריבן:איך וואלט געענטפערט אסאך פראסטער, אמעריקאנער שרייבן אסאך ענגליש מילא איז די יודישע שריפט נישט אזוי אויסגעארבעט ווי די ישראלישע וואס שאייבן נאר העברעיש.

איך רעד דאך פון היימישע אינגעלייט, גאט זאל אפהיטן וויאזוי זייער ענגלישע שריפט קוקט אויס... עכ''פ די מאמע לשון אין שריפט איז ביי רובא דרובא אידיש/לשוה"ק.

מתבודד: דער פראבלעם איז, (לפענ"ד)אז מ'לערנט נישט שרייבן און אידיש גראמאטיק אין די חדרים. מעגליך אז דאס האט אויך צו טון מיט די פאלשע פרומקייט וואס פאררוקטע ליידיגגייערס זענען אויפגעקומען חדשים לבקרים. מעגליך ס'איז סתם נאכלעסיגקייט.

די עלטערן וואלטן געמעגט פארלאנגען ביי די הנהלת הת"ת אז מ'זאלל לערנען שרייבן און רעדן אידיש מיט די ריכטיגע גראמאטיק...!

berlbalaguleh האט געשריבן:

מתבודד האט געשריבן:

קהל'ס נער האט געשריבן:איך וואלט געענטפערט אסאך פראסטער, אמעריקאנער שרייבן אסאך ענגליש מילא איז די יודישע שריפט נישט אזוי אויסגעארבעט ווי די ישראלישע וואס שאייבן נאר העברעיש.

איך רעד דאך פון היימישע אינגעלייט, גאט זאל אפהיטן וויאזוי זייער ענגלישע שריפט קוקט אויס... עכ''פ די מאמע לשון אין שריפט איז ביי רובא דרובא אידיש/לשוה"ק.

מתבודד: דער פראבלעם איז, (לפענ"ד)אז מ'לערנט נישט שרייבן און אידיש גראמאטיק אין די חדרים. מעגליך אז דאס האט אויך צו טון מיט די פאלשע פרומקייט וואס פאררוקטע ליידיגגייערס זענען אויפגעקומען חדשים לבקרים. מעגליך ס'איז סתם נאכלעסיגקייט.

די עלטערן וואלטן געמעגט פארלאנגען ביי די הנהלת הת"ת אז מ'זאלל לערנען שרייבן און רעדן אידיש מיט די ריכטיגע גראמאטיק...!

פארוואס דארף מען קענען שרייבן אידיש? ווען קומט דאס צינוץ חוץ פון שרייבן אויף קאווע שטיבל אדער אייוועלט?

שמעון וואלף האט געשריבן:

berlbalaguleh האט געשריבן:

מתבודד האט געשריבן:

קהל'ס נער האט געשריבן:איך וואלט געענטפערט אסאך פראסטער, אמעריקאנער שרייבן אסאך ענגליש מילא איז די יודישע שריפט נישט אזוי אויסגעארבעט ווי די ישראלישע וואס שאייבן נאר העברעיש.

איך רעד דאך פון היימישע אינגעלייט, גאט זאל אפהיטן וויאזוי זייער ענגלישע שריפט קוקט אויס... עכ''פ די מאמע לשון אין שריפט איז ביי רובא דרובא אידיש/לשוה"ק.

מתבודד: דער פראבלעם איז, (לפענ"ד)אז מ'לערנט נישט שרייבן און אידיש גראמאטיק אין די חדרים. מעגליך אז דאס האט אויך צו טון מיט די פאלשע פרומקייט וואס פאררוקטע ליידיגגייערס זענען אויפגעקומען חדשים לבקרים. מעגליך ס'איז סתם נאכלעסיגקייט.

די עלטערן וואלטן געמעגט פארלאנגען ביי די הנהלת הת"ת אז מ'זאלל לערנען שרייבן און רעדן אידיש מיט די ריכטיגע גראמאטיק...!

פארוואס דארף מען קענען שרייבן אידיש? ווען קומט דאס צינוץ חוץ פון שרייבן אויף קאווע שטיבל אדער אייוועלט?

זייט כיתה ז' ווען אינז האבן אויפגעהערט לערנען שרייבן יודיש (שיינשרייבן בלע"ז) האב איך קיינמאל נישט געשריבן קיין יודיש ביז א יאר צוריק ווען כ'בין ארויף דא אויף קאווע שטיבל..........

שמעון וואלף האט געשריבן:

berlbalaguleh האט געשריבן:

מתבודד האט געשריבן:

קהל'ס נער האט געשריבן:איך וואלט געענטפערט אסאך פראסטער, אמעריקאנער שרייבן אסאך ענגליש מילא איז די יודישע שריפט נישט אזוי אויסגעארבעט ווי די ישראלישע וואס שאייבן נאר העברעיש.

איך רעד דאך פון היימישע אינגעלייט, גאט זאל אפהיטן וויאזוי זייער ענגלישע שריפט קוקט אויס... עכ''פ די מאמע לשון אין שריפט איז ביי רובא דרובא אידיש/לשוה"ק.

מתבודד: דער פראבלעם איז, (לפענ"ד)אז מ'לערנט נישט שרייבן און אידיש גראמאטיק אין די חדרים. מעגליך אז דאס האט אויך צו טון מיט די פאלשע פרומקייט וואס פאררוקטע ליידיגגייערס זענען אויפגעקומען חדשים לבקרים. מעגליך ס'איז סתם נאכלעסיגקייט.

די עלטערן וואלטן געמעגט פארלאנגען ביי די הנהלת הת"ת אז מ'זאלל לערנען שרייבן און רעדן אידיש מיט די ריכטיגע גראמאטיק...!

פארוואס דארף מען קענען שרייבן אידיש? ווען קומט דאס צינוץ חוץ פון שרייבן אויף קאווע שטיבל אדער אייוועלט?

שרייבן אויף קאווע שטיבל איז עפעס א קלייניקייט? ס'איז נישט גענוג סיבה צו קענען שרייבן ווי א נארמאלע מענטש?

די פראבלעם איז נישט דווקא אז מ'קען נישט קיין אידיש, אז יענער קען גוט שרייבן ענגליש אדער עברית איז איין זאך, די פראבלעם איז אז רוב היימישע אינגעלייט קענען נישט קיין איין שפראך געהעריג ספעלן, יעדע געשריבענע סענטענס וואס זיי דארפן שרייבן איז א אפקומעניש, א מזל אז ס'איז דא א זאך ווי וואויס נאוטס אויף וואטסעפפ, איך האב געזעהן לעצטנס סטעטוס פון א געוויסע אינטערטעינער, זיין ספעלינג איז געווען א פחד צוצוקוקן, איך שפיר אז ער פארשעמט די אינטעליגעציע פון זיינע סטאטוס צוקוקער, מ'זאגט אז ווען ס'פעלט פאר א מענטש א גוטע וואקאבאלערי האט ער באגרעניצונגען ווייל ער קען זיך נישט געהעריג אויסדרוקן, ס'קומט אויס אז א גרויסער עולם זענען אנאלפאבעטן, סארי אז ס'קומט ארויס אזוי שארף, ווילסט נישט אויסלערנען ענגליש פאר די קינדער לערן זיי כאטש אידיש, עפעס א שפראך זאלן זיי האבן.

אויף וואס איז געבויט די הנחה אז אר"י אידן האבן א שענערע שריפט? מ'דארף מאכן א געהעריגע סטאדי אונטערצושטיצן אזא קלעים

איך געניג מענטשן וואס האבן שיינע שריפטען אין אמעריקא....

איך זעה נישט קיין חילוק דערין,

וואס יא, ליטווישע האבן א גענצליך אנדערע סארט שריפט ווי חסידישע, עפעס א לויזע קליינע שריפט, מען קען זעהן אויפן ערשטן בליק אויב דאס איז א ליטווישע שריפט, פארוואס איז דאס אזוי? ווייס איך נישט. אבער איך האב דאס שוין געוויזען פאר אסאך מענטשען.

סקעפטיקער האט געשריבן:אויף וואס איז געבויט די הנחה אז אר"י אידן האבן א שענערע שריפט? מ'דארף מאכן א געהעריגע סטאדי אונטערצושטיצן אזא קלעים

קען זיין מ'וואלט טאקע געדארפט מאכן א שטודיע, אבער נאכן זיך דרייען מיט ביידע - ארץ ישראל'דיגע און אמעריקאנע - זעט מיר אויס פשוט אז ישראלים האבן בדרך כלל א שענערע שריפט.
די גרינגסטע פלאץ עס צו באמערקן איז ביי הסכמות ומכתבים פון גדולים ורבנים וואס די כתב ביי אמעריקאנע איז צומאל א פחד אנצוקוקן...

ביטע ברענגען עקזעמפלארן פון שריפטן צו באגרינדען די הנחות.

מסתמא האט עס מער א שייכות מיט דעם וואס ס'איז נישט א בארבייטע לימוד היינט אין חדר. ס'זעהט מיר אויס מען האט אמאל אין חדר מער געמאכט אן עסק פון דעם, דאכצעך די ערשטע דור קינדער נאכען קריג שרייבען בעסער און שענער. מעגליך מען קוקט עס היינט אן וואו א נישט וויכטיג אידישע זאך, כמו ענגליש...

ווייל אונז שרייבן קיינמאל נישט, אונז טייפן... משא"כ אין א"י.

ווען קומט היינט אויס צו שרייבן חוץ א מצוה צעטל פאר א קינד? ס'איז א שאד צו אינוועסטירן דערין, אבער גראמאטיק און צו נוצן די ריכטיגע ווערטער זענען יא וויכטיגע זאכן.

תרמב האט געשריבן:

שמעון וואלף האט געשריבן:

berlbalaguleh האט געשריבן:

מתבודד האט געשריבן: איך רעד דאך פון היימישע אינגעלייט, גאט זאל אפהיטן וויאזוי זייער ענגלישע שריפט קוקט אויס... עכ''פ די מאמע לשון אין שריפט איז ביי רובא דרובא אידיש/לשוה"ק.

מתבודד: דער פראבלעם איז, (לפענ"ד)אז מ'לערנט נישט שרייבן און אידיש גראמאטיק אין די חדרים. מעגליך אז דאס האט אויך צו טון מיט די פאלשע פרומקייט וואס פאררוקטע ליידיגגייערס זענען אויפגעקומען חדשים לבקרים. מעגליך ס'איז סתם נאכלעסיגקייט.

די עלטערן וואלטן געמעגט פארלאנגען ביי די הנהלת הת"ת אז מ'זאלל לערנען שרייבן און רעדן אידיש מיט די ריכטיגע גראמאטיק...!

פארוואס דארף מען קענען שרייבן אידיש? ווען קומט דאס צינוץ חוץ פון שרייבן אויף קאווע שטיבל אדער אייוועלט?

שרייבן אויף קאווע שטיבל איז עפעס א קלייניקייט? ס'איז נישט גענוג סיבה צו קענען שרייבן ווי א נארמאלע מענטש?

די פראבלעם איז נישט דווקא אז מ'קען נישט קיין אידיש, אז יענער קען גוט שרייבן ענגליש אדער עברית איז איין זאך, די פראבלעם איז אז רוב היימישע אינגעלייט קענען נישט קיין איין שפראך געהעריג ספעלן, יעדע געשריבענע סענטענס וואס זיי דארפן שרייבן איז א אפקומעניש, א מזל אז ס'איז דא א זאך ווי וואויס נאוטס אויף וואטסעפפ, איך האב געזעהן לעצטנס סטעטוס פון א געוויסע אינטערטעינער, זיין ספעלינג איז געווען א פחד צוצוקוקן, איך שפיר אז ער פארשעמט די אינטעליגעציע פון זיינע סטאטוס צוקוקער, מ'זאגט אז ווען ס'פעלט פאר א מענטש א גוטע וואקאבאלערי האט ער באגרעניצונגען ווייל ער קען זיך נישט געהעריג אויסדרוקן, ס'קומט אויס אז א גרויסער עולם זענען אנאלפאבעטן, סארי אז ס'קומט ארויס אזוי שארף, ווילסט נישט אויסלערנען ענגליש פאר די קינדער לערן זיי כאטש אידיש, עפעס א שפראך זאלן זיי האבן.

שרייבן אויף קאווע שטיבל איז טאקע בכלל נישט קיין קליינעקייט, אבער ליידער האבן די פירער פון די חרד'ישע מוסדות נאכנישט איינגעזעהן די נחיצות דערפון.

די שרייבסט א גוטע פאינט אז מ'דארף קענען שרייבן כאטש איין שפראך. אין די אמת איז אז טאמער ווייסט מען די כללים וויאזוי צו שרייבן אין אידיש, וועט די ענגליש געשרייבאכץ אויך זיין בעסער. די כללים זענען אסאך די זעלבע ביי ביידע שפראכן.

טינט פען האט געשריבן:איך זעה נישט קיין חילוק דערין,

וואס יא, ליטווישע האבן א גענצליך אנדערע סארט שריפט ווי חסידישע, עפעס א לויזע קליינע שריפט, מען קען זעהן אויפן ערשטן בליק אויב דאס איז א ליטווישע שריפט, פארוואס איז דאס אזוי? ווייס איך נישט. אבער איך האב דאס שוין געוויזען פאר אסאך מענטשען.

ס'האט (מסתמא) צו טון מיט גראפאלאגיע/ (פסיכאלאגיע). די ליטווישע מוחות זענען מער מצומצם?... אזוי ווי ס'איז לעצטנס ארויסגעקומען (אין די שמייכל אפטיילונג)... איינער האט געמאכט א טעסט איבער'ן פסוק אין מגילת אסתר...והעיר שושן.....א יעדער ליטווישער האט געענטפערט..."נבוכה"... און א יעדער חסיד'ישער האט געענטפערט ..."שמחה"...!

שמעון וואלף האט געשריבן:
שרייבן אויף קאווע שטיבל איז טאקע בכלל נישט קיין קליינעקייט, אבער ליידער האבן די פירער פון די חרד'ישע מוסדות נאכנישט איינגעזעהן די נחיצות דערפון.

מען לערנט ‏פשוט זייער שוואך שרייבן אין ‏בכלל שפראך אלץ קינד אין חדר. אין ארץ ישראל לערנט מען דאס מער.
אגב טראכט איך אויך אז ‏חסידים אין ניו יארק קענען נישט טאנצן, אין דער וואס שפרינט אין די וועלט אריין מיינט אז ער איז גיט. קיק ווי שיין אידן אין ארץ ישראל טאנצן. עס איז אזא הערליכע זאך. איך האלט אז מען דארף דאס אויך לערנען.