געטשקעלעך און זייערע אקטיוויטעטן

[צפת]

איך האב זיך לעצטנס באקאנט געמאכט מט די וועלט פון געטשקעס, די גריכישע, רוימישע און עגיפטישע געטשקעס, זייערע גלויבונגען אין וואס זיי האבן געגלויבט מיט טויזנטע יאר צוריק און וואס מען האט דעמאלס געדינט.

איך קען אייך איין זאך זאגן, איר וועט נישט גלויבן וואס איך האב געפינען. דאס איז א גאנצע וועלט פאר זיך, וואס פאדערט שיעורים על גבי שיעורים דאס צו ערקלערן. דאס איז א גאנצע מערכה, געבויט אויף א טאטע געטשקע, א מאמע געטשקע מיט קינדער געטשקעס, טייל פון זיי זענען האלבע מענטשן האלבע געטער וכדומה וכדומה. יעדער געטשקע האט זיך זיין אויפגאבע וואס ער האט געהאט צו טון. פון די גרעסטע געטער זענען "זאוס" און "יאטעפאס".

איך וועל זיך אפשטעלן אצינד אויף די געטשקעס וואס אונזערע זיידעס האבן געדינט אין כנען, און ווארשיינליך אויך פריער אין מצרים, ביז שפעטער נאכן חרבן בית-המקדש הראשון.

דער "אל" געטשקע, נאך וועמען דער שטאט "בית אל" ווערט גערופן, און לויט מאנכע האט דער קעניג "מלכי צדק" געדינט צו אים אלס "כהן עליון", האט חתונה געהאט מיט דעם "אשרה", פון זיי איז ארויסגעקומען פיל קינדער געטשקעס. די מערסט באקאנטע פון זיי זענען דעם "בעל" (וואס פון אים זענען ארויסגעקומען עטליכע בעל געטער, בעל ברית, בעל דגון, בעל פעור און נאך אסאך אנדערע), דער "ים" (דער געטשקע פון די וואסערן), די עשתורת (וואס איז ממונה אויף דאס פרוכטבארן זיך), און די "ענת" (וואס איז ממונה אויף די מלחמות). די ערשטע צוויי געטער זענען מענער געטער (בעל מיט ים), די לעצטע צוויי זענען נקבות (עשתורת מיט ענת). למעשה האט דער בעל געהייראט זיין שוועסטער עשטורת און זיי זענען געווארן א פאר (מאנכע טענה'ען אז אסתר המלכה האט געהייסן נאכן עשתורת געטשקע, טראגנדיג א גריכישע נאמען).

דער עשתורת האט פון אנהויב געקעניגט אויף די וועלט און איז געווען די געטשקע פון די וועלט, בשעת דער "ים" געטשקע האט געהערשט איבער ימים און איז געווען אונטערגעווארפן אונטער זיין שוועסטער די עשתורת. אבער ווען דער ים געטשקע האט געוואלט בויען פאר זיך א פאלאץ אויף די יבשה, און דער עשתורת האט אים נישט געלאזט, האט ער שטארק געברויזט און אראפגעווארפן דעם עשתורת פון איר קעניגרייך איבער די וועלט. איר ברודער דער "בעל" האט זיך אנגענומען פאר זיין שוועסטער און ווייב, די עשתורת, דערקלערנדיג קריג קעגן זיין ברודער, דער "ים". זייער טאטע "אל" האט זיך אנגענומען פארן ים, בשעת בעל און עשתורת זענען קעגן דעם טאטע'ן אל מיטן ברודער דער ים. די שוועסטער "ענת" האט זיך קודם געמאכט אז זי איז אויפן זייט פון דעם פאטער און ברודער ים, זי האט געמאכט א מאלצייט פאר אלע זעלנער אינעם קריג, אבער זייענדיג ביי די מאלצייט האט זי אלעמען דערדרוקט און צוריבן מיט די עסצייג וואס האט זיך געפינען אויפן ארט. זי האט אנגעפירט דעם קריג פאר איר ברודער דער בעל, הרג'ענענדיג דעם לוויתן און דער נחש מיט זיבן קעפ וואס לעבט אונטער די וואסערן.

ערגעצוואו אינמיטן די מלחמה, האט זיך דער בעל שטארק צעבוזשעוועט און כמעט געמאכט א גרויסן חורבן אויפן גאנצן עקזיסטענץ, אבער זיין ווייב די עשתורת און זיין שוועסטער די ענת האבן אים צוגעהאלטן די הענט אז ער זאל גארנישט קענען טון, און זיי האבן אים בארואיגט.

ביים ענדע פון די מלחמה האט דער בעל געוואלט בויען פאר זיך א גרויסן פאלאץ, אבער ער האט געדארפט האבן דערפאר רשות פון זיין פאטער דער "אל". וויסנדיג אז ער איז ברוגז אויף די מלחמה וואס ער האט אנגעפירט, האט ער איינגעשפאנט זיין שוועסטער די ענת, אז זי זאל גיין רעדן מיטן פאטער איבער דעם פאלאץ. זי האט זיך גענומען שטויסן אין די ערד, גראבנדיג טיפער און טיפער, ביז זי איז צוגעקומען צו די וואוינונג פון דער אל. דארט האט זי אנגעהויבן צו רעדן זייער חוצפה'דיג און געמיין, ביז דער אל האט אנגעהויבן מורא צו האבן, איז ער אנטלאפן און זיך פארשפארט אין אן אינדערווייניגסטע צימער, פון דארט האט ער גערעדט מיט זיין טאכטער. זי האט אים געסטראשעט מיט קריג, אבער ער האט גע'טענה'ט אז טאמער וועט זי עפעס טון, וועט קומען א שרעקליכער חרבן און טראגעדיע אויף די ערד. זי האט זיך נישט דערשראקן און ממשיך געווען צו סטראשען. ווען דער אל האט געזען אז ער האט נישט קיין ברירה, האט ער איר געפרעגט וואס איז איר באגער.זי האט דאן אנגעהויבן מיט א גאנצע דברי שיר, אויסלויבנדיג די חכמה פון דעם אל און אים אנוואונטשנדיג אז ער זאל בלייבן לעבן אויף שטענדיג (...), דאן האט זי געבעטן רשות פאר דעם פאלאץ, וואס דער אל האט איר נאכגעגעבן.

די המשך ציעט זיך ווייטער און ווייטער. שפעטער האט די טויט געטשקע גע'הרג'עט דעם בעל. אבער דער עשתורת האט זיך געבעטן ביי אים אז ער זאל אים באפרייען פון דעם טויט אינדזל... בקיצור, דער בעל איז צוריקגעקומען... ס'איז א לאנגע מעשה.

...
דאס איז בלויז איינע פון די פילע מעשה'לעך איבער געטער. דאס זענען מעשיות בלי שיעור ובלי ערך. איינע פון די מעשיות לויטעט, אז איינע פון די געטשקעס פלעגן זיך פירן, אז ווען ער האט געהאט א קינד, האט ער איינגעשלונגען דאס קינד, כדאי זיי זאלן נישט גרויס ווערן און רעוואלטירן קעגן אים. ביי איינער פון די קינדער, האט זיין ווייב אים אויסגעפאפט און אריינגענארט א שטיין אנשטאט דעם קינד. דאס קינד איז גרעסער געווארן און געווארן א קנעכט ביי זיין טאטע'ן, נישט וואוסנדיג וועמען ער דינט.

שפעטער, ווען דאס קינד האט זיך דערוויסט פון דעם סוד, האט ער אריינגעלייגט אין די עסן פון זיין טאטע, עפעס א געווירץ וואס מאכט אז מען זאל אלעס אויסברעכן. דער טאטע געטשקע האט דאן אויסגעבראכן אלע זיינע קינדער, וועלכע האבן זיך תיכף אויפגעשטעלט און ארויסגעגאנגען אין א שלאכט מיט זייער טאטע, וועמען זיי האבן געוואונען און גע'הרג'עט...

אן אנדערע געטשקע איז פארהאן, וועמען די גרויסע געטשקע האט אים אריינגעווארפן אין שאול תחתית, און זינט דעמאלס ביז היינט האלט יענער אין איין פאלן טיפער צום אפגרונד, און איז נאכנישט אנגעקומען צום סוף. יענער האלט נאך אינמיטן פאלן אין די טונקל, טיפער און טיפער, אן קיין ענדע... נעבעך...

אן אנדערע געטשקע איז פארשאלטן געווארן, אז ער מוז האלטן די וועלט אויף זיין רוקן. זינט דעמאלס האלט יענער די וועלט אויף זיין רוקן. דאס איז די סוד אויף וואס די וועלט האלט זיך, אויף דער רוקן פון א געטשקע...

וכהנה וכהנה רבות.

ווער עס האט נאך געטשקע מעשיות, איז מכובד ארויפצולייגן.