"מיינונג", וואס מיינט דאס?
נשלח: מאנטאג אוגוסט 28, 2023 7:34 pm
אריינפיר
איבער א מיינונג - א געביידע ביזן הימל
איבער א מיינונג - אין פייער די קליינע אברעמ'ל
איבער א מיינונג – פארקויפט אלס קנעכט צוליב א דרימל
איבער א מיינונג - חור בן מרים גע'שחט'ן ווי א לעמל
איבער א מיינונג - אין ערד א לאך – א טומל
איבער א מיינונג - זקן ממרא – עיר הנידחת – נישט בלייבן קיין סמל
איבער א מיינונג - געגאסענע וויין זאל בלייבן שימל
"מיינונג" - די וואונדער ווארט וואס קען אויפבויען, צושטערן, שאפן ליבע, און הרג'נען, מאכן פלאץ, אוועקנעמען רעכטן, צוזאמברענגען קהילות, און פארווארפן אויסווארפן.
דרייט זיך א גאנצע וועלטעלע ארום א נישטיג מושג וואס רופט זיך מיינונגען.
• צו די וועלט ווערט הייס צו נישט, איז א שפיל אנקעגן די היץ וועלכע שאפט זיך פון א קעגנזייטיגע קאנפרענטאציע איבער דעם.
• צו טראמפ איז געוואלדיג אדער גאר סכנה'דיג, איז א ווערטל אנקעגן די סכנה פון נעמען דערין א שטעלונג.
• צו אונזער קהילה איז גוט אדער נישט אזוי, מאכט נישט אזוי אויס ווי די פאקט אז איינער האלט אזוי.
• צו ג-ט עקזיסטירט, צו עוואלוציע האט טאקע אליין אויפגעקראכט, צו אידן זענען שילדיג אין אלע פראבלעמען, זענען נאך רינגעלעך אין די קייט פון מענטשליכע מיינונגען וועלכע האבן זיך צושפילט פיל ווייטער ווי רינגעלעך און קייטן.
די הלכה הייס-איז, א גאנצע קאמפליצירטע ש"ס,
א קרייצציגלער אן אייסיס, שטחים מיט בלוט נאס,
פאליטישע בייעסעס, אויפן צווייטן וואס מער האס,
הצד השוה איך ווייס-עס, פון א מיינונג געמאכט א פאס.
_________________
למעשה גערעדט, מיר אלע האבן מיינונגען! אויף אלס און אלעמען, און אויף וואס נישט. מיינונגען פארנעמען זייער א וויכטיגן ארט אין ציוויליזאציע, אין היסטאריע, און ביי די מענטש אליין.
עס איז אן אינטעגראלן אספעקט פון זיין א מענטש צו האבן א שטעלונג לכל הפחות אויף וויכטיגע-אקטועלע זאכן. מ'דארף זיך נאר ארום קוקן אויף אונזער שטיבל אויף ענליכע פלאטפארמען, צו גאר אין ביהמ"ד, דאס צו באמערקן, און זען ווי שטארק אינטערקאנעקטעד דאס איז מיטן מענטש'ס פערסאנאליטעט. עס האט זיך זאגאר פארמירט אזוי שטארק אז א גרויס חלק פון כאראקטיזירן א מענטש באציט זיך צו זיינע מיינונגען און שיטות, עכ"כ אז מיר אליין אידענטיפיצירן זיך און גרויס טייל מיט די דאזיגע שיטות (- איד/ סאטמאר/ פרום/ לינקע/ כופר, הערט זיך באקאנט?). און אין געוויסע סעקטעס און סאסייעטי וועט מען גיין אזוי ווייט ווי אפ'פסל'ן עמיצער נאר אויפן סמך פון זיינע אידעאלאגיעס.
איז דאך נישט מער ווי פאסיג צו קריכן א טראפקעלע טיפער. און פרעגן וואס איז טאקע פשט דערפון? וואס איז דאס אן 'אפיניען'? און וואס ברענגט דאס אזוי נאנט צום האלטער'ס טיפסטע שטריכן, אזש ער זאל זיין גרייט דאס צו דעפענדן פאר יעדע פרייז, אריינגערעכנט זיין אייגן סטאטוס אין סאסייעטי, און צומאל מיטן לעבן אפילו?
איידיעס
אין די מעטאפיזישע ראלם איז באקאנט אז 'איידיעס' עקזיסטירן אינדיפענדענט-אומאפהענגיג פון די מענטשליכע מיינד, צו מיר ווייסן דערפון אדער נישט איז דא די פראבאביליטיס פאר מיליאנען מצבים צו עקזיסטירן, און פאר די טריליאנען perceptions און אפטייטשן דערויף.
דהיינו, די כדור הארץ איז געווען רידערכיג אפי' ווען טויזענטער איינוואוינער האבן געהאלטן עס איז פלאך, די אטאם האט עקזיסטירט נאך לאנג בעפאר די מין האנושי האט עס אנערקענט, און שלעכט מיט גוט זענען געדאנקען - נישט קיין חילוק צו עס ווערט אויסגעפירט אויף דעם וועלטל למעשה. און אזוי איבער יעדע געדאנק, פאקט, אינטעפרעטעישאן, וואס האט אמאל עקזיסטירט אדער איז בנמצא יעצט, וועלכע שטייט אין זיין ארט אן קיין דעסקרימינאציע וויפיל נאכפאלגער עס האט.
אויפווייזן ג-ט, איבערצייגן סייענס, איבעררעדן איידעאלאגיעס, אוועקשטעלן ארגומענטן, אויספירן געדאנקען, זענען אלס שיינע מעטאדן, פאבריקאציעס, און באשעפטוגונגען, פון אונז אומוויסענדע מענטשעלעך - פראבירנדיג צו דערגיין די סוד פון רעאליטעט אליין, טרעפן מינינג אין אונזער עקזיסטענס, און זיך באקוועם מאכן אין די מציאות וואס מיר קענען נישט דערטאפן.
עס מאכט בכלל נישט אויס פארן יקום צו מיר פארשטייען איר, ניטאמאל וועט אים אנגיין אויב עפעס אן עליען, AI, אדער גאר אן אסטרויד, וועט אונז ביום מן הימים פארווישן פון די מאפע. נאטור טוישט זיך נישט ווייל מיר האבן מחליט געווען דאס צו פאנגען. און איידיעס בלייבן מיט די זעלבע מאס ווארהייט, צו מיר אידענטיפיצירן זיך דערמיט אדער נישט.
אפי' אין די סאציאלאגישן ראלם אליין האט עס א קנאפע אפעקט רוב מאל רוב פון די צייט, די סכום פון אומגעזאגטע מיינונגען, די נומער פון נארישע געדאנקען, די סך הכל פון אומנייטיגע שטעלונגען, קענען דעטרענקען די געציילטע אינטרעסאנטע פון צווישן זיי מיט א שמוץ אריבער און ניטאמאל זיך פילן פייכטער דערפון.
אין אנדערע ווערטער, די גאנצע דראמא ארום מיינונגען און קריגערייען האבן נישט באמת קיין אחיזה אדער אפעקט אויפן יצירה אין לארדזש.
פון די פסיכאלאגישן זייט
• איז נישטא נאך אזא געשמאקע זאך ווי זיך קריגן און טענה'ן איבער א געדאנק אדער שטעלונג זע דא.
• ווי געשמועסט פארומט עס אונזער וועזן, עס באשאפט אונזער באשעפטוגונג, און פאשרייבט אונזער סטאטוס.
• עס קומט מיט טייערע פרייזן, צומאל וויל זיך אנטלויפן, צומאל וויל זיך לעבן דאפלט, צומאל וויל זיך בלייבן מיט ספיקות, אבער טיף אינערווייניג שרייט א שטומע וועלכע קרעיווט א 'מיינונג' פאר זיך -א קלארע, זיכערע, אומצושטערבארע, שטאנדהאפטיגע מיינונג.
• גרייט אויפצוגעבן אויף אסאך אנדערע זאכן - נאר זאג מיר ווי איך שטיי.
• איינמאל מחליט געווען שוין שווער צו טוישן, קינדער טוישן גרינג שטעלונג דעפאר לערנען זיי שנעלער, סיג לחכמה שתיקה – ביזן ארויסזאגן קען מען נאך פארבעסערן.
און אלע דורות האט עס פארנומען די חשוב'סטע פלאץ ביי די סאמע קלוגסטע און עליטע, 'האבן א מיינונג' איז געווען די ווירטור פון פילאזאפיע, די מאכט פון איידעאלאגיע, און די שפיץ פון וויסענשאפט.
עס האט בלי ספק געהאט א האנט אין כמעט אלע ערייכונגען פון די מענטשהייט ביז היינט, פון די גרויסע 'איידיעס' ווי רעליגיעס, ביז דקות'דיגע חילוקים אין מאטעמאטיק, פון מאכטפולע ערפינדונגען אין די סייענסעס, ביז הערליכע יצירות אין די ארטס, האט עמיצערס שטעלונג קלאר זיך ארויסגעשטעלט, און דאן נאכגעפאלגט מיט די פראכט פונעם מצב ווי אונז שטייען שטאלץ.
נו, האט עס דאך שוין איינמאל א משמעות! נישט אזוי?!
איין מינוט אבער. צו וואס טאקע פעלט אויס די מיינונג, שטאנד, - אפגעזען קריגערייען - אז די איידיעס זאלן זיך באווייזן? פארוואס האט פשוט מחשבה אונז נישט געקענט צופירן אהין? וואס ליגט אינעם 'מיינונג' חלק דערפון וואס האט זיך קונה געווען די הויכן שטעלע?
מיין מיינונג
עס שיינט פון די פראגעס זעלבסט ווי עפעס א צויבער-קראפט ליגט אין דעם פאקט אז אן איידיע ווערט פארוואנדלט אין אן אידענטיטעט, - נעמליך, מ'נעמט עס פערזענליך, מ'נורטורט עס, מ'רייבט עס אויס, און מ'פרעזענטירט עס אלס שטיקל פון זיך – וועלכע איז שילדיג אויך אין די תועלת וואס חכמה האט אונז אלס אנגעברענגט.
עפעס איז די חכמה'לע אליין נישט אזוי אטראקטיוו צום מענטש אן די בריק פון 'מיינונג' וועלכע זאל עס פארוואנדלען אין אזא קאנפירמאציע אויף אונזער עקזיסטענס, א תעודה אויף אונזער דעגרייכונג, און פשוט אלס מראה מקום צו אונזער פלאץ אין יקום. סתם איידיעס קענען שוועבן אין די לופט, און טויזענטער טוען טאקע, דארף נאר קומען דער איינער און דאס אויפדעקן - צוקלעבן זיין נאמען דערצו - און די שותפות איז געשלאסן, דיין לעצטע נאמען בין איך - און מיין אדרעס ביסטו. פון ווי קומט מעטאפיזיקס אויב נישט פון פלאטא - און וואס איז פלאטא ווען נישט מעטאפיזיקס. נוטאן מיט סייענס, בעטהאווען מיט מוזיק, און להבדיל די רמב"ם מיט אמונה אלע האבן די זעלבע בונד אין היסטאריע, צו וועלכע מיר אלע זענען געווייערד נאכצושפרינגען.
מעיק איט אר ברעיק איט, קיין וועג ארויס איז ממילא נישטא. לאמיר כאטש נוצן די גוטע זייט דערפון – זיך שטאלצירן און פאררופן אויף די שיינע זייט פון אונזער וועזן. איבערלאזן די שפיציגע חלק דערפון פאר היסטאריקער צו אנאלאזירן, און מיט נייע געדאנקען זאלן אלע פון אונז געדענקט ווערן לטובה!
אין קורצן:
אשכולות קומען גלייך ווי זיי גייען, דור הולך ודור בא,
אפי' ווער זאל וויינען און ווייען, נאך אביסל שוין נישטא,
סתם צייט צוקייען, געדאנקען פארדייען, שקרים פארצייען, פארוואס זיך איבערשטרענגען אויף דעם וועלטל דא?
- "א מיינונג פארט אלס אנדענק זיך דרייען, ווען אויף מיר מ'זינגט שוין איי לי לו לי לו..."
ווער עס האט געדאנקען, דמיונות, דרשות, פחדים, און געוויס א מיינונג אין דעם נושא איז מכובד מיט שני...
איבער א מיינונג - א געביידע ביזן הימל
איבער א מיינונג - אין פייער די קליינע אברעמ'ל
איבער א מיינונג – פארקויפט אלס קנעכט צוליב א דרימל
איבער א מיינונג - חור בן מרים גע'שחט'ן ווי א לעמל
איבער א מיינונג - אין ערד א לאך – א טומל
איבער א מיינונג - זקן ממרא – עיר הנידחת – נישט בלייבן קיין סמל
איבער א מיינונג - געגאסענע וויין זאל בלייבן שימל
"מיינונג" - די וואונדער ווארט וואס קען אויפבויען, צושטערן, שאפן ליבע, און הרג'נען, מאכן פלאץ, אוועקנעמען רעכטן, צוזאמברענגען קהילות, און פארווארפן אויסווארפן.
דרייט זיך א גאנצע וועלטעלע ארום א נישטיג מושג וואס רופט זיך מיינונגען.
• צו די וועלט ווערט הייס צו נישט, איז א שפיל אנקעגן די היץ וועלכע שאפט זיך פון א קעגנזייטיגע קאנפרענטאציע איבער דעם.
• צו טראמפ איז געוואלדיג אדער גאר סכנה'דיג, איז א ווערטל אנקעגן די סכנה פון נעמען דערין א שטעלונג.
• צו אונזער קהילה איז גוט אדער נישט אזוי, מאכט נישט אזוי אויס ווי די פאקט אז איינער האלט אזוי.
• צו ג-ט עקזיסטירט, צו עוואלוציע האט טאקע אליין אויפגעקראכט, צו אידן זענען שילדיג אין אלע פראבלעמען, זענען נאך רינגעלעך אין די קייט פון מענטשליכע מיינונגען וועלכע האבן זיך צושפילט פיל ווייטער ווי רינגעלעך און קייטן.
די הלכה הייס-איז, א גאנצע קאמפליצירטע ש"ס,
א קרייצציגלער אן אייסיס, שטחים מיט בלוט נאס,
פאליטישע בייעסעס, אויפן צווייטן וואס מער האס,
הצד השוה איך ווייס-עס, פון א מיינונג געמאכט א פאס.
_________________
למעשה גערעדט, מיר אלע האבן מיינונגען! אויף אלס און אלעמען, און אויף וואס נישט. מיינונגען פארנעמען זייער א וויכטיגן ארט אין ציוויליזאציע, אין היסטאריע, און ביי די מענטש אליין.
עס איז אן אינטעגראלן אספעקט פון זיין א מענטש צו האבן א שטעלונג לכל הפחות אויף וויכטיגע-אקטועלע זאכן. מ'דארף זיך נאר ארום קוקן אויף אונזער שטיבל אויף ענליכע פלאטפארמען, צו גאר אין ביהמ"ד, דאס צו באמערקן, און זען ווי שטארק אינטערקאנעקטעד דאס איז מיטן מענטש'ס פערסאנאליטעט. עס האט זיך זאגאר פארמירט אזוי שטארק אז א גרויס חלק פון כאראקטיזירן א מענטש באציט זיך צו זיינע מיינונגען און שיטות, עכ"כ אז מיר אליין אידענטיפיצירן זיך און גרויס טייל מיט די דאזיגע שיטות (- איד/ סאטמאר/ פרום/ לינקע/ כופר, הערט זיך באקאנט?). און אין געוויסע סעקטעס און סאסייעטי וועט מען גיין אזוי ווייט ווי אפ'פסל'ן עמיצער נאר אויפן סמך פון זיינע אידעאלאגיעס.
איז דאך נישט מער ווי פאסיג צו קריכן א טראפקעלע טיפער. און פרעגן וואס איז טאקע פשט דערפון? וואס איז דאס אן 'אפיניען'? און וואס ברענגט דאס אזוי נאנט צום האלטער'ס טיפסטע שטריכן, אזש ער זאל זיין גרייט דאס צו דעפענדן פאר יעדע פרייז, אריינגערעכנט זיין אייגן סטאטוס אין סאסייעטי, און צומאל מיטן לעבן אפילו?
איידיעס
אין די מעטאפיזישע ראלם איז באקאנט אז 'איידיעס' עקזיסטירן אינדיפענדענט-אומאפהענגיג פון די מענטשליכע מיינד, צו מיר ווייסן דערפון אדער נישט איז דא די פראבאביליטיס פאר מיליאנען מצבים צו עקזיסטירן, און פאר די טריליאנען perceptions און אפטייטשן דערויף.
דהיינו, די כדור הארץ איז געווען רידערכיג אפי' ווען טויזענטער איינוואוינער האבן געהאלטן עס איז פלאך, די אטאם האט עקזיסטירט נאך לאנג בעפאר די מין האנושי האט עס אנערקענט, און שלעכט מיט גוט זענען געדאנקען - נישט קיין חילוק צו עס ווערט אויסגעפירט אויף דעם וועלטל למעשה. און אזוי איבער יעדע געדאנק, פאקט, אינטעפרעטעישאן, וואס האט אמאל עקזיסטירט אדער איז בנמצא יעצט, וועלכע שטייט אין זיין ארט אן קיין דעסקרימינאציע וויפיל נאכפאלגער עס האט.
אויפווייזן ג-ט, איבערצייגן סייענס, איבעררעדן איידעאלאגיעס, אוועקשטעלן ארגומענטן, אויספירן געדאנקען, זענען אלס שיינע מעטאדן, פאבריקאציעס, און באשעפטוגונגען, פון אונז אומוויסענדע מענטשעלעך - פראבירנדיג צו דערגיין די סוד פון רעאליטעט אליין, טרעפן מינינג אין אונזער עקזיסטענס, און זיך באקוועם מאכן אין די מציאות וואס מיר קענען נישט דערטאפן.
עס מאכט בכלל נישט אויס פארן יקום צו מיר פארשטייען איר, ניטאמאל וועט אים אנגיין אויב עפעס אן עליען, AI, אדער גאר אן אסטרויד, וועט אונז ביום מן הימים פארווישן פון די מאפע. נאטור טוישט זיך נישט ווייל מיר האבן מחליט געווען דאס צו פאנגען. און איידיעס בלייבן מיט די זעלבע מאס ווארהייט, צו מיר אידענטיפיצירן זיך דערמיט אדער נישט.
אפי' אין די סאציאלאגישן ראלם אליין האט עס א קנאפע אפעקט רוב מאל רוב פון די צייט, די סכום פון אומגעזאגטע מיינונגען, די נומער פון נארישע געדאנקען, די סך הכל פון אומנייטיגע שטעלונגען, קענען דעטרענקען די געציילטע אינטרעסאנטע פון צווישן זיי מיט א שמוץ אריבער און ניטאמאל זיך פילן פייכטער דערפון.
אין אנדערע ווערטער, די גאנצע דראמא ארום מיינונגען און קריגערייען האבן נישט באמת קיין אחיזה אדער אפעקט אויפן יצירה אין לארדזש.
פון די פסיכאלאגישן זייט
• איז נישטא נאך אזא געשמאקע זאך ווי זיך קריגן און טענה'ן איבער א געדאנק אדער שטעלונג זע דא.
• ווי געשמועסט פארומט עס אונזער וועזן, עס באשאפט אונזער באשעפטוגונג, און פאשרייבט אונזער סטאטוס.
• עס קומט מיט טייערע פרייזן, צומאל וויל זיך אנטלויפן, צומאל וויל זיך לעבן דאפלט, צומאל וויל זיך בלייבן מיט ספיקות, אבער טיף אינערווייניג שרייט א שטומע וועלכע קרעיווט א 'מיינונג' פאר זיך -א קלארע, זיכערע, אומצושטערבארע, שטאנדהאפטיגע מיינונג.
• גרייט אויפצוגעבן אויף אסאך אנדערע זאכן - נאר זאג מיר ווי איך שטיי.
• איינמאל מחליט געווען שוין שווער צו טוישן, קינדער טוישן גרינג שטעלונג דעפאר לערנען זיי שנעלער, סיג לחכמה שתיקה – ביזן ארויסזאגן קען מען נאך פארבעסערן.
און אלע דורות האט עס פארנומען די חשוב'סטע פלאץ ביי די סאמע קלוגסטע און עליטע, 'האבן א מיינונג' איז געווען די ווירטור פון פילאזאפיע, די מאכט פון איידעאלאגיע, און די שפיץ פון וויסענשאפט.
עס האט בלי ספק געהאט א האנט אין כמעט אלע ערייכונגען פון די מענטשהייט ביז היינט, פון די גרויסע 'איידיעס' ווי רעליגיעס, ביז דקות'דיגע חילוקים אין מאטעמאטיק, פון מאכטפולע ערפינדונגען אין די סייענסעס, ביז הערליכע יצירות אין די ארטס, האט עמיצערס שטעלונג קלאר זיך ארויסגעשטעלט, און דאן נאכגעפאלגט מיט די פראכט פונעם מצב ווי אונז שטייען שטאלץ.
נו, האט עס דאך שוין איינמאל א משמעות! נישט אזוי?!
איין מינוט אבער. צו וואס טאקע פעלט אויס די מיינונג, שטאנד, - אפגעזען קריגערייען - אז די איידיעס זאלן זיך באווייזן? פארוואס האט פשוט מחשבה אונז נישט געקענט צופירן אהין? וואס ליגט אינעם 'מיינונג' חלק דערפון וואס האט זיך קונה געווען די הויכן שטעלע?
מיין מיינונג
עס שיינט פון די פראגעס זעלבסט ווי עפעס א צויבער-קראפט ליגט אין דעם פאקט אז אן איידיע ווערט פארוואנדלט אין אן אידענטיטעט, - נעמליך, מ'נעמט עס פערזענליך, מ'נורטורט עס, מ'רייבט עס אויס, און מ'פרעזענטירט עס אלס שטיקל פון זיך – וועלכע איז שילדיג אויך אין די תועלת וואס חכמה האט אונז אלס אנגעברענגט.
עפעס איז די חכמה'לע אליין נישט אזוי אטראקטיוו צום מענטש אן די בריק פון 'מיינונג' וועלכע זאל עס פארוואנדלען אין אזא קאנפירמאציע אויף אונזער עקזיסטענס, א תעודה אויף אונזער דעגרייכונג, און פשוט אלס מראה מקום צו אונזער פלאץ אין יקום. סתם איידיעס קענען שוועבן אין די לופט, און טויזענטער טוען טאקע, דארף נאר קומען דער איינער און דאס אויפדעקן - צוקלעבן זיין נאמען דערצו - און די שותפות איז געשלאסן, דיין לעצטע נאמען בין איך - און מיין אדרעס ביסטו. פון ווי קומט מעטאפיזיקס אויב נישט פון פלאטא - און וואס איז פלאטא ווען נישט מעטאפיזיקס. נוטאן מיט סייענס, בעטהאווען מיט מוזיק, און להבדיל די רמב"ם מיט אמונה אלע האבן די זעלבע בונד אין היסטאריע, צו וועלכע מיר אלע זענען געווייערד נאכצושפרינגען.
מעיק איט אר ברעיק איט, קיין וועג ארויס איז ממילא נישטא. לאמיר כאטש נוצן די גוטע זייט דערפון – זיך שטאלצירן און פאררופן אויף די שיינע זייט פון אונזער וועזן. איבערלאזן די שפיציגע חלק דערפון פאר היסטאריקער צו אנאלאזירן, און מיט נייע געדאנקען זאלן אלע פון אונז געדענקט ווערן לטובה!
אין קורצן:
אשכולות קומען גלייך ווי זיי גייען, דור הולך ודור בא,
אפי' ווער זאל וויינען און ווייען, נאך אביסל שוין נישטא,
סתם צייט צוקייען, געדאנקען פארדייען, שקרים פארצייען, פארוואס זיך איבערשטרענגען אויף דעם וועלטל דא?
- "א מיינונג פארט אלס אנדענק זיך דרייען, ווען אויף מיר מ'זינגט שוין איי לי לו לי לו..."
ווער עס האט געדאנקען, דמיונות, דרשות, פחדים, און געוויס א מיינונג אין דעם נושא איז מכובד מיט שני...