צומישטע געדאנקען אין א פארנעפלטן טאג

[כספי]

החכם מורינו מי אני ברענגט בשם החכם יאיר איך בין אפי’ נישט זיכער אז איך עקזיסטיר, וויאזוי קען איך זיין זיכער אז...

‘איך’? ווער איז דער איך וואס איז נישט זיכער, וואס מיינט זיכער? און וואס מיינט עקזיסטיר? ווער וועט פארענטפערן די אלע שווערע שאלות וואס דרייען א קאפ, לאזן נישט קיין מנוחה, מאכן די לעבן אומדערטרעגליך, פארוואס בכלל שרייב איך? איך האף אז דאס וועט אביסל אויסקלארן מיינע געדאנקען אבער ביזדערווייל העלפט עס נישט ממש, ס’זעט ענדערש אויס אז מיינע מחשבות ווערן נאר מער צוווילדעוועט, און צולאזט און לאזן נישט אנקומען קיין מסקנא.

און ווער זאגט אז איך דארף אנקומען צו מסקנא, ווער זאגט בכלל אז איך דארף טראכטן, די וועלט שטייט שוין 5783 יאר לכה"פ און ס’איז געשטאנען פיין און געפארן ווייטער אויך אן אויב איך הק’ זאל אנקומען צו מסקנות אדער טראכטן בכלל, 'לאז אפ' ס’איז נישט גוט פאר קיינעם, זאגט מיר אין אויער מיין יצר העצלנות, 'לאז אפ' וואס מיינסטו גייסטו טרעפן? דו מיינסט גייסט דא טרעפן די גליק, אדער די אמת, נושאים וואס ווערן שוין דורכגעטון דורכגעטראכט דורך די גרעסטע חכמים פון די וועלט, און דו קליינער שוואכער מענטשעלע וואס ווי א אפרוח שלא נפתחו עיניו קומסטו מיר פאר, דו ביזסט קוים דא אויף די וועלט פאר אזוי און אזויפיל יאר דו וועסט עס אויספיגערן?

ס’דא א גאט? ער וויל דוקא איך זאל אויספאלגן זיין תורה, די גזרי חז"ל און אלע חכמי הדורות, אינקלודינג די היינטיגע, אדער ער וויל איך זאל אליין אנקומען צו עם איך זאל עפענען מיינע אויגן און עם טרעפן דורך זיין וואונדערליכע בריאה, אדער דורך די בריאה וואס פייניגט יעדער וואס גייט עם אדורך, וואס? וואס? וואס?

פארוואס בינעך דא? אראפצוברענגען שכינה בתחתונים? אדער צו אויסרייניגן מיין גוף? און לאמיר שוין זאגן אז ער וויל איך זאל איינע פון זיי טון אדער עפעס אנדערש? פארוואס דארף איך עם פאלגן? אה, ער איז מיין יוצר און באס, האסט שוין אמאל געהערט א באס וואס דינגט א נייעם ארבעטער און ער לייגט עם אריין אין די פאבריק און זאגט עם 'פיגער אליין אויס וואס דו דארפסט טון', כ’מיין, קאם אן, און אפי’ ס’וועט זיין גאר קלוגע וואס וועלן יא אויספיגערן, און וואס איז מיט אלע אנדערע? איי ער האט געהייסן אונזערע זיידעס כ’ווייס וויפיל יאר צוריק וואס ער וויל, און אפשר נישט? גלייב! פארוואס עפעס, פאר וועלכע סיבה אין די וועלט זאל איך גלייבן אין א גלייבונג וואס צוימט מיר אויף טריט און שריט? לאזט מיר נישט טראכטן וואס איך וויל לאזט מיר נישט קוקן ווי איך וויל, לאזט מיר נישט רייכערן ווען איך וויל, לאזט נישט דאס לאז נישט יענץ, הייסט דאס און יענץ, טוה דאס טוה יענץ

און וואס האב איך צו טראכטן בכלל, ווי האט איינער געזאגט ס’דא גרויסע דענקער דא און דארט, וויפיל איי קיו האבעך בכלל צו האבן די זכי’ צו טראכטן, און אפי’ כ’וועל שוין יא טראכטן וועל איך דען צוקומען צו נייע השגות וואס די פריערדיגע זענען נישט אנגעקומען? וועל איך עפעס משיג זיין פריש? און אז איך טרעף יא עפעס וואס זעט אויס אין מיינע אויגן ווי א חידוש מיינסטו טאקע אז די פריערדיגע זענען נישט געקומען אויף דעם?

פארלאז דיך אויף די פריערדיגע גרויסע פון אונזער פאלק! און אפשר זאל איך מיך פארלאזן אויף די גרויסע דענקער וואס זענען נישט פון אונזער פאלק? און אפשר טאקע נישט ווייל אזוי מאך איך נישט קיין מסקנות אויף מיין אייגענע שכל צו אויסזוכן פון די ‘פרעמדע’ קלוגע ווער ס’געפעלט מיר, נאר פלעין נאכפאלגן מיינע רבי’ס

פארלאז נישט די וועגן פון דיינע עלטערן? ווטד"פ פארוואס עפעס נישט? מיינע עלטערן האבן אויך נישט ליב קאקע קאלע וועגן דעם זאל איך עס נישט טרינקען, כ’מיין יעדער טוט וואס ס’קוקט עם אויס גוט, ווער גאראנטירט מיך אז וואס מיינע עלטערן האבן געטון איז ריכטיג און קלוג? און ווייטער אפשר יא ווייל אזוי מאך איך נישט קיין החלטה איך לייג מיין שכל אין זייט ווי האט ער געזאגט איך בין א נאר און איך גלייב

און אפשר בין איך א בהמה און איך גלייב? אוי וואס וועט זיין דא? און ווער זאגט ס’דארף עפעס זיין אכול ושתה כי מחר נמות, און כאילו איך האב וואס צו עסן און צו טרינקען כאילו איך פארשטיי די הנאה פון עסן און טרינקען? מ’קען מיינען מ’עסט מ’טרינקט, און? מ’שלאפט, און?

אינטערטעימענט? וועלכע אינטערטעימענט איז שוין דא מאוויס? יודישע איז נישט אינטרעסאנט חוץ וואס כ’האב זיי שוין מסתם אלס געזען גוישע לאזט ער דאך נישט, איז וואס איז שוין יא דא צוטון, גיין שווימען נו גיימער ווי טרעף איך א פול, גיי ווייס? גיין צו די גוים? און בכלל ווער לאזט אינטערטעינען, מ’דארף דאך לערנען יומם ולילה, מילא אז מ’קען נישט לערנען אבער גיין אינטערטעינען סתם אזוי פארוואס נישט?

כ’דארף א קאר, אזוי וועל איך קענען גיין צום ים! אה! ביים ים, טעם גן עדן ממש
אקעי געקריגן א קאר, וואס’י יעצט? געווען ביים ים, שוין צוריק, געווען נאכאמאל, און נאכאמאל צוריק, ווי זאגט דער קלוגער שלמה גם זה הבל גם זה הבל גם זה הבל

דאן וואס איז יא די תכלית?

וואס טראכסטו אזויפיל, גיי ארבעטן וועסטו שוין נישט האבן אזויפיל צייט צו טראכטן! געגאנגען ארבעטן און? ווייטער גארנישט נאר געטראפן עקסעס צו ברייטערע ספיקות מוטשענישן רעגענישן און מחשבות , גם זה הבל!
און אפשר איז טראכטן אליין א תכלית, פאר א סיבה איז דאך דאס די חילוק צווישן דער מדבר און די חיה! ומותר האדם מן הבהמה – שכל! און אפשר האבן זיי יא שכל נאר זיי האבן פשוט נישט קיין מויל וואס זאל ארויסברענגען זייער מחשבה? אויב האבן זיי יא שכל, האבן זיי אויך די זעלבע פראבלעמען וואס איך האב? אה ענדליך געטראפן א אח לצרה! כאטש דאס, איך גלייב נאר נישט אז כ’וועל זיך קענען דורכרעדן מיט זיי, זיי וועלן מיר פארטרייבן ווי די שווארצע פעפער וואקסט איך בין דאך פון די וואס מארדן פון זיינע ברודערס תמידים כסדרן אנ’ע רחמנות
שוין גייט מיר נישט אן כ’על קוקן וואס יעדער טוט און אזוי וועל איך טון, אבער יעדער טוט דאך עפעס אנדערש, על איך טון ווי מיינע עלטערן, אבער מיינע עלטערן האבן דאך נישט קיין אינטערנעט, און נאך אפאר זאכן וואס זיי האבן נישט און איך יא, שוין איך וועל טון כמעט אזוי ווי זיי


האסט א אנדער וועג פאר מיר??


און פארוואס ברענג איך קינדער אויף אזא וועלט? ווייל אזוי האבן מיינע עלטערן געטון, נו, האסט דען נישט צער אויף דעם וואס זיי האבן זיך באהאפטן און דיר אראפגעברעגנט, וואס האט דיר געפעלט פארדעם? וואס פארא גליק האסטו שוין געטראפן דא אויף די וועלט?
און מיינע קינדער? וואס וועלן זיי טון? זיי וועלן אויך טון וואס זייערע עלטערן – דאס מיינט מיך, איא? - האבן געטון, אה? דאס הייסט חוזק געמאכט פון די בריאה