קאווע שטיבל

בס"ד

א גוטן טייערע חברים וידידים..!

אצינד שטייען מיר שוין נאך אלע מכות און נאך יציאת מצרים, וַיְהִי בְּשַׁלַח פַּרְעֹה אֶת הָעָם, ענדליך האט כלל ישראל זוכה געווען צו א גאולה און א חירות פונעם שווערן גלות, אבער עס גייט נישט אדורך קיין סאך צייט, בלויז דריי טעג שפעטער ווי רש"י ברענגט, און פרעה האט חרטה אויפן גאנצן געשעפט, וַיֵּהָפֵךְ לְבַב פַּרְעֹה וַעֲבָדָיו אֶל הָעָם וַיֹּאמְרוּ מַה זֹּאת עָשִׂינוּ כִּי שִׁלַּחְנוּ אֶת יִשְׂרָאֵל מֵעָבְדֵנוּ, די זעלבע אלטע שווערע הארץ פון פרעה האט פלוצלינג צוריק באקומען איר אמאליגע 'כבדות הלב' און ער פאנגט אָן נאכצולויפן די אידן וועלנדיג מלחמה האלטן מיט זיי.

די אידן געפונען זיך אין א שרעקליכן קלעם, פון איין זייט שטייען זיי פאר א ברויזנדע ים סוף, ווען פון אונטער זיי רוקן זיך די מצריים נענטער און נענטער, און ס'איז נישט דא וואו אהין צו אנטלויפן. כלל ישראל שרייט אויס צו משה רבינו "הֲמִבְּלִי אֵין קְבָרִים בְּמִצְרַיִם לְקַחְתָּנוּ לָמוּת בַּמִדְבָּר מַה זֹּאת עָשִׂיתָ לָנוּ לְהוֹצִיאָנוּ מִמִּצְרָיִם? האט דען געפעלט קברים אין מצרים וואו אונז צו באערדיגן? פונקט דא אהער האסטו אונז געמוזט ברענגן אז מיר זאלן אויסשטארבן אינעם וויסטן מדבר?!". השי"ת זאגט צוריק צו משה: מַה תִּצְעַק אֵלָי דַּבֵּר אֶל בְּנֵי יִשְׂרָאֵל וְיִסָעוּ – פארוואס שרייסטו צו מיר מיט תפילות, רעד צו די אידישע קינדער אז זיי זאלן זיך ציען, וואס דאס מיינט אין אנדערע ווערטער בורא עולם זאגט פאר משה אז די אידן זאלן ממשיך זיין אין ים אריין און די נס וועט שוין פאסירן.

וואס איז פשט אז די אידן שרייען המבלי אין קברים במצרים
ווען מ'לערנט די פסוקים ווערט אבער באלד זייער שווער, היתכן? ווי קומט אזא זאך צו די אידישע קינדער?, מילא פרעה וואס האט זיך קיינמאל נישט אפגעלערנט פון גארנישט און ער איז אלעמאל צוריקגעגאנגען צו זיין הארטנעקיגקייט און זיין רשעות, און נישט קיין חילוק וויפיל מכות ער האט געכאפט האט עס נישט געהאלפן צו טוישן זיין הארץ, דאס ווייסן מיר דאָך שוין פון לאנג. אבער כלל ישראל? די אידן האבן דאָך געזען און מיטגעהאלטן די געוואלדיגע ישועת ה' אויף יעדע טריט און שריט, זיי האבן געזען ווי די דבר השם ווערט מקויים איינמאל און נאָכאַמאל, און השי"ת האט זיי אויסגעלייזט, און זיי גייען טאקע ארויס בשמחה און מיט א אויסערגעווענליכע תמימות פון אמונה און בטחון, ווי דער נביא זאגט (ירמי' ב' ב') זָכַרְתִּי לָךְ חֶסֶד נְעוּרַיִךְ אַהֲבַת כְּלוּלֹתָיִךְ לֶכְתֵּךְ אַחֲרַי בַּמִּדְבָּר בְּאֶרֶץ לֹא זְרוּעָה, די אידן פארלאזן זיך אויף השי"ת און זענען גרייט צו גיין בלינדערהייט אין א ליידיגע מדבר אריין וואו ס'איז גארנישט פארהאן, אויב אזוי פארוואס רעדן זיי זיך דא פלוצלינג אזוי אפ? און נאכדערצו מיט אזעלכע שארפע אויסדרוקן פון חוזק און שפאט ווי הֲמִבְּלִי אֵין קְבָרִים בְּמִצְרַיִם לְקַחְתָּנוּ לָמוּת בַּמִדְבָּר? וויאזוי איז דאס מעגליך, און ווי פּאַסט דאס בכלל פאר די אידישע קינדער אין יענעם מצב?.

שירת הים, און די טעג נאך קריעת ים סוף
אביסל ווייטער אין די פרשה דערציילט אונז די תורה הקדושה ווי די אידן האבן זוכה געווען צו די געוואלדיגע ישועה, דער ים האט זיך געשפאלטן פאר זיי, און די מצריים האבן געהאט א מפלה פארנט פון זייערע אויגן, און דעמאלטס האבן זיי אינאיינעם געזאגט די שירה מיט גרויס דערהויבנקייט און קדושה, "אָז יָשִׁיר משֶׁה וּבְנֵי יִשְׂרָאֵל"... און ווי רש"י טייטשט די ווערטער, 'עָלָה בְּלִבּוֹ שֶׁיָּשִׁיר' אז עס איז ארויפגעגאנגען אין די הארץ פון משה רבינו דעם געדאנק פון זינגן שירה, וואס לכאורה דארף מען פארשטיין וואס וויל דא רש"י מוסיף זיין, און וואס איז די כוונה מיט'ן דערמאנען דא דוקא דאס האַרץ, דעם עלה בלבו?.

[וואס פארשטייט זיך אז בפשטות וויל רש"י פארענטפערן פארוואס עס שטייט 'יָשִׁיר' א לשון עתיד - דאס הייסט אז משה רבינו 'וועט זינגן', און לכאורה איז דאָך דאס א זאך וואס האט שוין פאסירט דעמאלטס און נישט עפעס וואס דארף געשען שפעטער אין די צוקונפט, און ס'וואלט געדארפט שטיין אָז 'שָׁר' משֶׁה - דעמאלטס האט משה רבינו געזינגען. און דעריבער ערקלערט רש"י אז דער לשון באציט זיך אויף זיין כוונה, אז ער האט געהאט א מחשבה פון פריער אין זיין הארץ אז ער וועט גיין זינגן שירה]. אבער דער ענין קומט אונז זיכער לערנען עפעס בנוגע די מהות פון שירה אז עס דארף געזאגט ווערן פון הארצן, עס מוז זיין אין א מצב פון "עָלָה בְּלִבּוֹ שֶׁיָּשִׁיר" ווען עס פילט זיך אָן דעם מענטש'נס הארץ מיט די ריכטיגע הרגשים...

און צום לעצט נאך איין גרויסע און הארבע קושיא: מיר האלטן דא אין א מצב ווען די אמונה פון כלל ישראל איז געווארן גאר גרויס, טאקע ביי קריעת ים סוף האבן זיי אנערקענט מיט א קלארקייט אז השי"ת פארלאזט זיי נישט און ראטעוועט זיי פון די הענט פון די וואס שטייען אויף קעגן זיי, און ווי די תורה הקדושה זאגט עדות, וַיַּרְא יִשְׂרָאֵל אֶת הַיָּד הַגְּדֹלָה... וַיִּירְאוּ הָעָם אֶת ה' וַיַּאֲמִינוּ בַּה' וּבְמֹשֶׁה עַבְדּוֹ. דערנאך קומט די הייליגע שירה וואס אידישע קינדער האבן געזינגן פארן אייבישטער, אָשִׁירָה לַה' כִּי גָאֹה גָּאָה סוּס וְרֹכְבוֹ רָמָה בַיָּם... ה' אִישׁ מִלְחָמָה ה' שְׁמוֹ, יְמִינְךָ ה' נֶאְדָּרִי בַּכֹּחַ, מִי כָמֹכָה בָּאֵלִם ה' מִי כָּמֹכָה נֶאְדָּר בַּקֹּדֶשׁ... זיי ברענגן ארויס די גרויסקייט פונעם אייבישטער און זיין שטארקייט מיט וועלכע ער האט זיי געראטעוועט.

נו, וואלט דאָך געווען צום ערווארטן אז פון יעצט און ווייטער וועט כלל ישראל לעבן מיט איין שטיק אמונה און בטחון, זיי וועלן שוין אלעמאל וויסן און געדענקן אז השי"ת העלפט זיי אין יעדן מצב און ס'איז נישט דא פון וואס מורא צו האבן. אבער אז מיר קוקן אריין אין די קומענדיגע פסוקים באלד נאך די שירה, דערציילט אונז די תורה, וַיַּסַּע מֹשֶׁה אֶת יִשְׂרָאֵל מִיַּם סוּף וגו' וַיֵּלְכוּ שְׁלֹשֶׁת יָמִים בַּמִּדְבָּר וְלֹא מָצְאוּ מָיִם, די אידן גייען פאר דריי טעג אינעם מדבר און זיי האבן נישט קיין וואסער, וַיָּבֹאוּ מָרָתָה וְלֹא יָכְלוּ לִשְׁתֹּת מַיִם מִמָּרָה כִּי מָרִים הֵם, זיי קומען אָן צו א פלאץ וואס הייסט מָרָה וואו מען האט נישט געקענט טרינקן די דארטיגע וואסער צוליב זייער שטארקע ביטערקייט, און טאקע דערפאר האט דאס פלאץ געהייסן 'מרה' וואס באדייט ביטער, הכלל די אידן הייבן אָן צו וויינען און שרייען, "מַה נִּשְׁתֶּה - וואס וועלן מיר טרינקן?", ביז השי"ת האט באפוילן פאר משה רבינו צו נעמען א שטיק
האלץ און עס אריינווארפן אינעם וואסער, און ס'איז געשען א נס אז די וואסער איז זיס געווארן און מ'האט שוין געהאט וואס צו טרינקן.

שטעלט זיך די קושיא, אויב די אידן האלטן שוין נאך א קריעת ים סוף, זיי האבן שוין געזען פון די נאנט און זיך איבערצייגט דעם יד השם אז הקב"ה פארלאזט זיי קיינמאל נישט, פון וואו קומט דאס אז אין אזא קורצע צייט אפשניט זאלן זיי אריינפאלן איינמאָל און נאָכאַמאָל אינעם זעלבן לאָך פון פארלירן זייער אמונה און בטחון אין השי"ת? וויאזוי קען דאס זיין אז זיי האבן נישט געהאלטן פאר זייערע אויגן די קלארע ידיעה און הכרה וואס זיי האבן נארוואס באקומען פריער ביים ים סוף אז דער טאטע אין הימל פארגעסט נישט פון זיי און העלפט זיי אין יעדע צרה?.

און מיר מאכן קלאר אזויווי אלעמאל, פארשטייט זיך אז מיר האבן נישט קיין השגה אין די גרויסקייט פון כלל ישראל אין יענעם דור, ווי זיי ווערן אנגערופן אין חז"ל מיט'ן נאמען דער 'דוֹר דֵיעָה' וואס זענען געווען גרויסע און הייליגע מענטשן, אבער אז די תורה הקדושה שרייבט אונז דאס אלעס, דארפן מיר דאָך עס אפלערנען און ארויסנעמען דערפון א מוסר השכל.

פרעה'ס התנהגות ביי מכת בכורות
נאר כדי צו פארשטיין דעם ענין, לאמיר צוריק מישן צו פרשת בא און זיך אביסל מתבונן זיין אינעם גאנצן הלוך ילך פון פרעה ווען עס איז געקומען צו גיין די לעצטע מכה, מכת בכורות.

משה רבינו וואָרנט אָן פרעה אז ס'גייט קומען מכת בכורות ווען אלע עלטסטע אין מצרים גייען שטארבן, משה רבינו זאגט די ווערטער (י"א ד') כֹּה אָמַר ה' כַּחֲצֹת הַלַּיְלָה אֲנִי יוֹצֵא בְּתוֹךְ מִצְרָיִם, ער באנוצט זיך דוקא מיט'ן לשון 'כחצות' אזויווי חצות, דאס הייסט 'בערך' ווען עס וועט זיין האלבע נאכט דעמאלטס וועט פאָרקומען די מכה, און ווי רש"י ברענגט פון חז"ל פארוואס האט משה רבינו נישט געזאגט "בחצות" אז ממש בשעת חצות דעמאלטס וועט דער אייבישטער קומען, ווייל ער האט מורא געהאט אז די אצטגניני פרעה, די שטערן-זעער'ס פון מצרים וועלן האבן א טעות מיט'ן חשבון, און זייער זייגער וועט זיין אביסל אפגערוקט, און זיי וועלן זאגן "משה בדאי הוא" אז משה רבינו איז א פאָפּער און ער זאגט ליגענט, ווייל ער האט דאָך געזאגט אז די מכה וועט זיין פונקט ביי חצות און דערווייל איז עס געקומען אביסל פריער אדער שפעטער...

שטעלט זיך די קושיא, אלע מכות ביז אהער זענען דאָך געקומען צו גיין פונקט ווי משה רבינו האט פאָראויס געזאגט, יעדעס ווארט זיינער איז מקויים געווארן, און אויך יעצט ביי מכת בכורות גייען אלע עלטסטע שטארבן, אבער פרעה מיט זיינע אצטגנונים וועלן נישט האבן בעסער וואס צו טוהן נאר ארומגיין זאגן "משה בדאי הוא" ווייל זיי האבן איהם כאילו געכאפט ביי א טעות אז די מכה האט זיך אנגעהויבן א מינוט פריער אדער שפעטער?! מ'דארף דאָך זיין א חסר-דיעה אזוי צו קלערן בכלל, ווען מ'זעהט אז די מכה קומט און עס ווערט מקויים, וואס איז דען א נפקא מינה פוקטליך וועלכע סעקונדע עס האט זיך אנגעהויבן.

און וואס פאסירט טאקע ווייטער, ווען עס איז געקומען חצות און די מכה איז געקומען צו גיין, שטייט אין פסוק (י"ב ל') וַיָּקָם פַּרְעֹה לַיְלָה הוּא וְכָל עֲבָדָיו וְכָל מִצְרַיִם, פרעה שטייט אויף ביי חצות, וַתְּהִי צְעָקָה גְדֹלָה בְּמִצְרָיִם כִּי אֵין בַּיִת אֲשֶׁר אֵין שָׁם מֵת, די גאנצע לאנד פאָרט אויף רעדער, אלעס שרייט און מאכט קולות ווייל די בכורים שטארבן אין גרויסן. אבער ווי רש"י איז מדגיש "וַיָּקָם פַּרְעֹה - מִמִטָתוֹ" פרעה איז אויפגעשטאנען פון זיין בעט! ער האט נאך געהאט די עזות און די טפשות זיך צו לייגן שלאפן אין בעט יענע נאכט כאילו לא היה, נאכדעם וואס ער האט שוין מיטגעהאלטן אזויפיל מאל פריער ווי די מכות קומען צו גיין איינע נאך די אנדערע, און אלעס ווערט מקויים ביז צום סוף, און ער גייט נאך אריין אין בעט שלאפן?! זיין הארץ קלאפט אפילו נישט מיט זארג אז לכאורה וועט די מכה טאקע אנקומען, און דעמאלטס איז זיין אייגענע לעבן אויך איינגעשטעלט ווייל ער איז דאָך א בכור.

און ווי אלע קינדער ווייסן צו זאגן אז פרעה איז ארומגעלאפן מיט זיינע שלאף קליידער אינמיטן די נאכט כדי צו זוכן משה און אהרן און זיי בעטן אז די אידן זאלן שוין ארויסגיין. דאס הייסט אז נישט נאר ער איז געגאנגען שלאפן, נאר ער האט זיך נאך געמאכט באקוועם און אנגעטוהן דאס נאכט העמד...

יעצט די חוזק איז נישט אזוי ווייט אויף דעם וואס ער איז ארומגעלאפן ביי חצות מיט די שלאף קליידער. דאס פארשטייט דאָך יעדער איינער אז ווען איינער האט מורא אז ער גייט שוין שטארבן און ער זוכט צו ראטעווען זיין לעבן, וועט ער נישט קוקן אויף קיין כבוד און ער וועט לויפן אזויווי ער שטייט און גייט, אבער די חוזק איז פארוואס האט ער בכלל אנגעטוהן די שלאף קליידער? וועלכער נארמאלער מענטש וואלט זיך געמאכט באקוועם און געגאנגען שלאפן אין אזא שרעקעדיגע נאכט?.

ווען מ'לאזט זיך פירן פונעם מוח נישט פונעם הארץ
נאר דער תירוץ אויף די ביידע זאכן איז איינס. דאס אמת שפירט מען אין הארץ, דאס הארץ ווערט אנגערופן א 'לֵב מֵבִין - א הארץ וואס פארשטייט'. ווען א מענטש איז זוכה האט ער די ריכטיגע פארשטאנד און הרגשה אין זיין הארץ און ער גייט נאך אט דעם אמת'דיגן און הייליגן געפיל. פרעה האט אבער געהאט א פארשטאפּטע הארץ, עס איז מקויים געווארן ביי איהם כִּי אֲנִי הִכְבַּדְתִּי אֶת לִבּוֹ וְאֶת לֵב עֲבָדָיו, און נאך מער, ווי דער ילקוט שמעוני ברענגט א משל (וארא רמז קפ"ב) אז אמאל האט זיך אן אייזל מתחצף געווען קעגן דער לייב דער קעניג פון אלע חיות, איז געגאנגען דער לייב און ער האט צוריסן דעם חמור אויף שטיקער, און דערנאך האט ער געהייסן פארן פוקס אז ער זאל שיין מסדר זיין די אלע אפגעריסענע איברים פונעם חמור. בשעת דער פוקס האט אזוי עוסק געווען אין אויסשטעלן שיין די שטיקער פלייש, האט ער באגעגנט דאס הארץ פונעם טויטן אייזל וואס איז א גוטע און ווייכע שטיקל פלייש, האט ער זיך נישט געקענט איינהאלטן און ער האט דאס אויפגעגעסן. שפעטער ווען דער לייב איז געקומען צו גיין באטראכטן זיין רויב, פרעגט ער פונעם פוקס "און וואו איז זיין הארץ?", ענטפערט דער פוקס מיט זיין שארפקייט "אדוני המלך, דער האט דאָך אינגאנצן נישט פארמאגט קיין הארץ, ווייל ווען ער וואלט געהאט א הארץ וואלט ער דאָך נישט געווען קיין מחוצף צום קעניג"... און דער מדרש פירט אויס אז ממש דאס איז געווען די מציאות פון פרעה, ער האט בכלל נישט געהאט קיין הארץ! ווייל איינער וואס האט נאר א הארץ פירט זיך נישט אזוי אויף, עיין שם.

הכלל, אז מ'לעבט ווי פרעה הרשע און זיינע אצטגנונים אָן קיין הארץ און אָן קיין הרגשה, דאן ווערט מען טאקע נאכגעשלעפט נאך נארישע חשבונות וואס מען מאכט זיך אינעם מוח, און אנשטאט כאפן התפעלות און פארשטיין וואס עס קומט פאָר, הייבט מען אָן מיט די סארטן נארישע ליצנות אז ס'איז באמת געווען א מינוט נאך חצות און נישט ביי חצות אליינס!. ווען דער מענטש איז נישט 'מֵשִׂים לֵב' און ער איז זיך נישט מתבונן אין וואס עס פאסירט ארום איהם, דער כאפט אינגאנצן נישט אין וועלכע וועלט ער געפונט זיך, זיינע אייגענע מחשבות און חשבונות פירן איהם אוועק. [און אזוי געפונען מיר טאקע דעם לשון אין פסוק ביי מכת ברד (ט' כ"א) וַאֲשֶׁר לֹא שָׂם לִבּוֹ אֶל דְּבַר ה', ווייל כדי צו דערהערן א זאך ריכטיג, דארף דאס אנרירן די הארץ פונעם מענטש].

און דאס זעלבע האט פאסירט דא קורץ נאך יציאת מצרים, "וַיֵּהָפֵךְ לְבַב פַּרְעֹה" דאס הארץ פון פרעה וואס האט זיך שוין אביסל געעפנט און ער האט ארויסגעלאזט די אידן פון מצרים, פלוצלינג איז עס געווארן צוריק פארשטאָפּט, דאס הארץ האט זיך צוריקגעקערט צום אלטן, "וַיֹּאמְרוּ מַה זֹּאת עָשִׂינוּ כִּי שִׁלַּחְנוּ אֶת יִשְׂרָאֵל מֵעָבְדֵנוּ?" זיי האבן תיכף אנגעהויבן צו מאכן חשבונות מיט'ן מוח אז זיי וואלטן נישט געדארפט ארויסלאזן די אידן...

דאס הארץ דארף ווערן אפן צו קענען זינגן שירות ותשבחות
אצינד, ווען די אידן זענען ארויסגעגאנגען פון מצרים, איז נאך געווען אנגעקלעבט אין זיי פון די קליפה פון פרעה און די טומאת מצרים ווי עס איז מבואר אין ספרים הקדושים, און דעריבער האבן זיי אויך אנגעהויבן צו ווערן נאכגעשלעפט נאכן מוח. טראצדעם וואס זייערע הערצער האבן גוט געשפירט און געוואוסט אז השי"ת איז מיט זיי, און זיי אליינס זענען געווען גרייט ארויסצוגיין פון מצרים מיט די גרעסטע מאָס אמונה און מסירות נפש, אבער וויבאלד עס האט זיי געפעלט דאס שלימות אין הארץ, האבן זיי אנגעהויבן צו פרעגן קושיות, וואס וועט דא זיין? וואס וועט למעשה געשען מיט אונז? הֲמִבְּלִי אֵין קְבָרִים בְּמִצְרַיִם לְקַחְתָּנוּ לָמוּת בַּמִדְבָּר? מען האט אונז געברענגט דא צו שטארבן ח"ו? ווייל דער מוח וויל
נישט אנערקענען די אמונה און דאס אמת, דער מוח וויל מאכן די אייגענע חשבונות און זוכן תירוצים וואס שטימען מיט'ן שכל.

אבער דער רבוש"ע איז נישט צופרידן פון אט דער מצב, דאס איז נאך א חלק פון זייער אלטער גלות הדעת וואס זיי האבן געהאט אין מצרים. ער שיקט משה רבינו זיי זאגן "אַל תִּירָאוּ! הִתְיַצְּבוּ וּרְאוּ אֶת יְשׁוּעַת ה' אֲשֶׁר יַעֲשֶׂה לָכֶם הַיּוֹם" די ערשטע זאך איז שטעלט זיך אוועק! בלייבט שטיין און זייט זיך מתבונן מיט יישוב הדעת וואס קומט דא פאָר, הערטס אויס די אינערליכע רוף וואס טוט זיך אפ אינעווייניג אין ענקערע הערצער דארט וואו איר ווייסט דעם אמת אז דער אייבישטער איז מיט אייך און ער וועט ענק קיינמאל נישט פארלאזן. "מַה תִּצְעַק אֵלָי" די דאזיגע געשריי מיט טענות ומענות און חשבונות, דאס איז א פסול'ע געשריי. א איד דארף עפענען זיין הארץ צום אייבישטער און ווערן אינגאנצן נאכגעשלעפט נאכן אייבישטער, אוועקלייגן אלע חשבונות אין א זייט, און שפירן די אמת'ע אמונה ובטחון און דביקות אין השי"ת.

און טאקע דערפאר ווען עס קומט צו זינגן שירה פאר השי"ת שטייט "אָז יָשִׁיר משֶׁה וּבְנֵי יִשְׂרָאֵל" און ווי רש"י ברענגט ארויס 'עָלָה בְּלִבּוֹ שֶׁיָּשִׁיר', ווייל משה רבינו לערנט דא אויס פאר כלל ישראל אז שירה קען מען נאר זינגן מיט'ן הארץ! ווען דאס הארץ איז אפן און אנגעפילט ביז אויבן מיט הרגשים פארן אייבישטער. נישט ווען דער מוח איז אין קאנטראל און דער מענטש איז פארנומען מיט קטנות'דיגע חשבונות און קושיות אויף דאס און יענץ. שירה איז דוקא א מצב ווען מ'גייט אריין אין א מציאות פון 'לב' און דער מענטש לאזט זיך פירן פון זיין הארץ, ער לאזט אפ אלע שכליות'דיגע מחשבות און און חשבונות פון וואס וועט זיין באלד און וואס וועט געשען מארגן, נאר ער גייט אריין אין א מצב פון זיין איין שטיק 'לִבִּי' וּבְשָׂרִי יְרַנְּנוּ אֶל קֵל חָי, נאכגיין נאכן הארץ און די אינערליכע אמת'ע הרגשים, דעמאלטס קען מען שטיין פארן אייבישטער און זינגן שירות ותשבחות ווי א איד.

די כוח פון ארויסזאגן שירה מיט'ן מויל
און נאך מער פון דעם, דער הייליגער קדושת לוי זי"ע לערנט אונז אין אונזער פרשה א יסוד נפלא. ער פרעגט א קושיא, לכאורה פארוואס האט אויסגעפעלט צו זינגן די שירה מיט'ן מויל, די עיקר שמחה איז דאָך סייווי אינעם הארץ, וואלט דאָך געווען גענוג אז מ'איז סתם פרייליך אינעווייניג און פארוואס דארף מען דאס ארויסברענגן אינדרויסן מיט ווערטער?.
ענטפערט דער קדושת לוי: והענין הוא, דהשמחה שבלב היתה נפסקת לשעה או ליותר, אבל כשהאדם מדבר דיבורים בעת שמחתו, השמחה מתפעלת ונתרבה יותר ויותר. ולכן עם בני ישראל כשנקרע הים לפניהם רצו להרבות השמחה ולהשתעשע עם בוראם ושלא להפסיק, על כן נכנסו לגדר הדיבור ושוררו לו בני אלים בכדי להרבות התענוג.

דאס הייסט אז די טבע פון שמחה איז אז מיט די צייט ווערט עס פארלאשן, דאס הארץ בארואיגט זיך פון די גרויסע התרגשות און די שמחה ווערט פארגעסן, אבער אויב מ'רעדט דאס ארויס מיט'ן מויל און מ'זאגט ארויס דיבורים פון שמחה דאס וועט אויפטוהן אויפן מענטש אז די שמחה זאל זיך פאַרמערן און זיך האלטן לענגער, און דערפאר האבן די אידן טאקע געזאגט שירה מיט'ן מויל ווייל זיי האבן זיך געוואלט משתעשע זיין און זיך מתענג זיין מיט'ן בורא עולם און פאַרמערן די געוואלדיגע תענוג און שמחה וואס זיי האבן דעמאלטס מרגיש געווען, און דעריבער האבן זיי דאס ארויסגעברענגט מיט ווערטער.

און מיט דעם טייטשט דער קדושת לוי דעם לשון הפסוק אָז יָשִׁיר מֹשֶׁה וּבְנֵי יִשְׂרָאֵל אֶת הַשִּׁירָה הַזֹּאת לַה' "וַיֹּאמְרוּ לֵאמֹר" און לכאורה די ווארט לֵאמֹר האט נישט קיין פשט, ווייל מ'האט נישט דא גערעדט צו אנדערע, אלע אידן איינאיינעם האבן צוזאמען געזאגט די זעלבע שירה. נאר די תורה זאגט אונז "וַיֹּאמְרוּ לֵאמֹר" זיי האבן דאס דוקא געוואלט ארויסזאגן מיט ווערטער פון מויל אז עס זאל נישט בלייבן בלויז א קליינע שמחה אין הארץ, נאר א גרויסע און לאנגע שמחה דורך די הייליגע דיבורים וואס זיי ברענגן דא ארויס.

נישט לאזן די הרגשים איינשלאפן
הכלל, וואס מיר זעען פון דעם, אז די שמחה און די הכרה אינעם הארץ איז בלויז א צייטווייליגע זאך, אזויווי די טבע הבריאה איז אז דער מענטש ווערט שנעל אפגעקילט פון זאכן, און דעריבער פעלט זיך אויס עוסק צו זיין אין די שירות ותשבחות פארן אייבישטער, מען דארף טוהן פעולות כדי צו פארמערן און פארלענגערן די שמחה אז ס'זאל נישט ווערן פארלאשן ח"ו.

מיט דעם קענען מיר ערקלערן בדרך אפשר וואס עס האט פאסירט נאך קריעת ים סוף. די אידן זענען טאקע געווען אין גאר א הויכע און הייליגע מדריגה און זיי האבן זוכה געווען צו א געוואלדיגע אמונה אין השי"ת. אבער דערנאך שטייט וַיַּסַּע מֹשֶׁה אֶת יִשְׂרָאֵל מִיַּם סוּף וגו' וַיֵּלְכוּ שְׁלֹשֶׁת יָמִים בַּמִּדְבָּר, עס זענען אדורכגעגאנגען דריי טעג, אז עס גייט אדורך א שטיק צייט און מ'איז נישט עוסק אין די שירות ותשבחות, מ'עפנט נישט דאס הארץ, און מ'איז זיך נישט מתבונן אין די חסדי השי"ת, דעריבער פאלט מען חלילה צוריק און מ'הייבט אָן צו קומען מיט טענות און צו שרייען מַה נִּשְׁתֶּה. ווייל שירה איז נישט בלויז א איינמאליגע זאך, די שירה דארף מען כסדר חזר'ן און אויפפרישן פון דאסניי, עס אויפלעבן אין אונזערע הערצער כדי דאס הארץ זאל טאקע נישט פארשלאפן ווערן און צוריקגיין צום אלטן.

(און סתם צו באמערקן, להבדיל ביי פרעה האט אויך געדויערט דריי טעג ביז עס האט פאסירט ביי איהם דעם וַיֵּהָפֵךְ לְבַב פַּרְעֹה, און דאס זעלבע איז געשען דא מיט כלל ישראל, וַיֵּלְכוּ שְׁלֹשֶׁת יָמִים בַּמִּדְבָּר).

היוצא לנו, א איד דארף זיך עפענען דאס הארץ צום אייבישטער, זיך מתבונן זיין און משים לב זיין שטענדיג אין די געוואלדיגע חסדים וואס השי"ת טוט מיט איהם אלעמאל, און ס'איז נישט גענוג סתם צו געבן א לויב אפ און גיין ווייטער, נאר מען דארף דאס חזר'ן כסדר, עס זאל נישט אדורכגיין אפילו א קורצע צייט אָן התבוננות און שבח והודאה, און נישט מאכן די נארישע חשבונות מיט וואס דער מוח וויל אונז אמאל פארפירן אז מען דארף מורא האבן פון פארשידענע זאכן אדער זיך זארגן וועגן די צוקונפט וכדומה. אויב א איד לאזט זיך פירן פון זיין הארץ, פון זיין אמונה און בטחון, און ער לעבט מיט דעם כסדר, ער מאכט זיכער אז ס'זאל שטענדיג זיין ביי איהם 'עָלָה בְּלִבּוֹ שֶׁיָּשִׁיר' ער מאכט אויף דאס הארץ צו זינגן א ניגון פארן בורא עולם, און ער ברענגט דאס אויך ארויס בדיבור ובמעשה ווי דער קדושת לוי זאגט, דעמאלטס איז מען טאקע זוכה צו לעבן מיט'ן אייבישטער און מרגיש זיין דעם אייבישטער אויף טריט און שריט, און מען איז זוכה צו וְהַבּוֹטֵחַ בַּה' חֶסֶד יְסוֹבְבֶנּוּ, אכי"ר.

לסיכום געדענק:
• א איד דארף נאכגיין נאך זיין אמת'ע און הייליגע הרגשה אינעם הארץ, נישט נאך די מוח וואס זוכט איהם צו פארשפילן מיט פארשידענע מחשבות און חשבונות.
• אויב מען איז זיך נישט מתבונן און נישט 'מֵשִׂים לֵב' צו דערהערן דעם אינערליכן רוף פון הארץ, קען מען אריינפאלן אין א גרוב פון פארשטאפּטקייט און ליצנות וואס איז זייער ווייט פונעם אמת.
• ווען מ'לעבט מיט'ן הארץ דעמאלטס קען מען זינגן שירה פארן אייבישטער. און נישט סתם זינגן, נאר מ'דארף דאס ארויסברענגן מיט ווערטער און חזר'ן כסדר אָן אויפהער עד בלי די.

א לעכטיגע שבת קודש!


זיך איינצושרייבן צו באקומען די "מיט א טיפערן בליק"
דורך אי-מעיל בעז"ה tiferenblik@gmail.com