קאווע שטיבל

צו זוכן שטיצע אויף מאמרי חז״ל אין סייענס איז א סכנותדיג שפיל וואס עס לוינט זיך אריינצולאזן דערין. ערשטנס, זענען דא אסאך מאמרי חז״ל וואס שטימען אנגאנצן נישט מיט סייענס.

צווייטנס, סייענס איז נישט צוגעבונדען צו dogma, ס׳הייסט אז ברייט אנגענומענע טעאריעס קענען ווערן אפגעפרעגט פון נייערע סייענס און ויקם מלך חדש דעם אלטן טעאריע (ווי למשל אז די וועלט איז פלאך) ווערט פארגעסן אדער ערגער, עס ווערט צו שפאס ללעג ולקלס (הא! זיי האבן געמיינט אז די וועלט איז פלאך חא חא חא). ממילא, אויב דו הויבסט אויף א מאמר חז״ל אויף א פלאטפארם פון סייענס, וואס וועסטו טוהן ווען מ׳וועט אוועק נעמען דאס לייטער און דו וועסט בלייבן סטאק אין בוידעם?

דריטענס, מען דארף וויסן וויאזוי צו ליינען אזעליכע פאפ סייענס ארטיקלען. ליין נאכאמאל וועסטו זעהן אז די שטודיע איז באשטאנען אינגאנצן פון 25 מענטשען און די חילוק איז נאר געוועהן 1.5 פראצענט. דאס מיינט אז איין מענטש וואס האט זייער ליב דאס רויטע קאליר האט געקענט ארויפרוקן די עוורידש ביז 1.5. ועוד ווער זאגט אז פורפל וואלט נישט געהאט די זעלבע עפעקט? און אפשר שטימט רויט מער צו דער פרוי און ווייס וואלט געראנקירט העכער ביי א צווייטע פרוי?

היוצא לנו מזה, מיש נישט סייענס מיט רעליגיע, ווייל די צוויי פארן אויף אנדערע שינעס. רעליגיע מיינט גלויבן אין אומזעבארע זאכן, סייענס האנדלט נאר מיט זאכן וואס מ׳קען זעהן און אויפווייזן בחוש. משל למה הדבר דומה, וועסט נישט פרעגן א פלאמבער פארוואס מוזיק האט אזא עפעקט אויף א מענטש, והבן.

חיים נחום הלוי פריעד האט געשריבן:זאגסט פיינע נקודות, סטארבאקס. אבער למעשה, מיר ווייסן דאך א הקב"ה הסתכל באורייתא וברא עלמא. די גאנצע וועלט איז דאך באשאפן לויט דעם "בלו-פרינט" פון די תורה הק'. דעריבער, אז ס'מאכט זיך אמאל אז מיר געפינען אז וויסנשאפט טרעפט צו צו וואס חז"ל האבן אונז געזאגט איז עס אוודאי א חשוב'ע זאך.
דאס מיינט נישט אז מיר דארפן "סייענס" אלץ א ראיה אויף די תורה ח"ו. פארקערט, סייענס קען קיינמאל נישט אפפרעגן די תורה - נאר א ס'שטימט, זיי אליין זענען מודה, איז א הנאה.
וועגן וויאזוי סייענטיפישע שטודיעס ווערן געמאכט בין איך נישט באקאנט, און דעריבער קען איך נישט אפשאצן דעם ווערט פון דעם באריכט.
אבער איך מוז מיך שטעלן אויף דעם וואס דו שרייבסט "רעליגיע מיינט גלויבן אין אומזעבארע זאכן" - עס איז בכלל נישט אזוי. קען זיין אז ביי די אומות העולם זענען זייערע אמונות אומזעבאר, אבער פאר אונז וואס מיר פארמאגן א תורה וואס איז געגעבן געווארן במעמד מיליאנען אידן, וואס אזא זאך קען מען בכלל נישט לייקענען כמבואר בספר הכוזרי מאמר א', איז נישט שייך קיין גרעסערע ראיה ווי דעם! מ'קען דאס ממשיל זיין צו דעם וואס איך גלייב אז עס עקזיסטירט אזא מדינה ווי רוסלאנד. וועסטו זאגן אז וויבאלד איך בין נאך קיינמאל נישט דארטן געווען גלייב איך אין "אומזעבארע זאכן"?!

אז איך גלייב אַז מעמד הר סיני איז אמאל געשעהן מיינט נישט אַז איך גלייב דווקה אין דיין ווערסיע פון אַ גאָט. פונקט ווי איך גלייב אז יאשקע האט עקזעסטירט אבער איך גלייב נישט אז ער איז געווען א געטליכע מאן.
טאמער גליייב איך אין אני מאמין באמונה שלמה, שהבורא יתברך שמו אינו גוף ולא ישיגוהו משיגי הגוף, מיינט דאס אז מ'קען במציאות נישט אויפווייזען אז ס'דא א גאט. פונקט ווי ריטשארד דאקינס האט לעצטענס געזאגט אז ס'נישט מעגליך אויפציווייזען אז ס'נישט דא קיין סופערנאטוראלער באשעפער.

סטארבאקס האט א גאר שטארקע נקודה אז עס איז די אומריכטיגע צוגאנג, און אויך געפארפול, צו ניצן סייענס צו איבערווייזן רעליגיע. די צוויי זאכן זענען קלאר צוויי באזונדערע (און מ'קען דעבאטירן, פארקערטע) פעלדער.
לאידך גיסא, קען מען פארשטיין ווען איינער וויל יא פרובירן, עס שמעקט דאך, און מ'דארף נישט זיין אזוי שטרענג ווען איינער וויל פרובירן. נאך אלעם איז תורה ומדע א גרויס פעלד, און בכלל נישט ניי. און יענקל, מיט די גרויסע בושות וואס דו זאגסט, זענען נאך דא גענוג ערליכע אידן (און קריסטן) פאר וועמען עס ארבעט זייער גוט און אויך גענוג געלערנטע פראפעסארן וואס ניצן זייער עקספערטיז אין זייער פעלד צו איבערווייזן רעליגיזע מיינונגען און טראץ זייער הויכע דעגרי זעען זיי נישט קיין סתירה צווישן סייענס און רעליגיע און שטעלן דאס שיין צוזאם. וואס ארבעט נישט פאר דיר, קען גוט ארבעטן פאר יענעם, און עס האט שוין אפילו גענוג חוזרים בתשובה געמאכט.

לגבי די רויט, אפילו אויב מען זאל עס יא אויפווייזן, וועט עס לדעתי גארנישט איבערצייגן (ווייל אויב מען האט געאסרט רויט איז עס ווייל די חכמים האבן דאס נישט געדארפט איינזען מיט רוה"ק נאר מיט די גשמיותדיגע אויגן. ביי אזעלכע ענינים קען זיך אפילו די הלכה טוישן צומאל פון איין מענטש צום אנדערן לויט זיין מהות און וואס פאר איינעם איז מותר קען זיין פאר א צווייטן אסור, און ווייס ווערזע, דעריבער האט מען דאס איינגעשטעלט ווייל אזוי האבן זיי געווואוסט איז דער מציאות. פונקט ווי א שטודיע זאל היינט "איבערצייגן" אז יחוד קען טאקע צומאל ברענגען צו אן עבירה.) אבער אויב שוין יא, קוקט גראדע אויס ווי עס איז טאקע א גאנץ איבערגעוויזענע זאך:
In 5 experiments, the authors demonstrate a parallel effect in humans: Red, relative to other achromatic and chromatic colors, leads men to view women as more attractive and more sexually desirable. Men seem unaware of this red effect, and red does not influence women's perceptions of the attractiveness of other women, nor men's perceptions of women's overall likeability, kindness, or intelligence. The findings have clear practical implications for men and women in the mating game and, perhaps, for fashion consultants, product designers, and marketers. source:
Department of Clinical and Social Sciences in Psychology, University of Rochester, Rochester, NY.
אויב ווילסט זען דעטאלן פון א טעסט דערויף גענומען לויט דעם סייענטיפישן מעטאד, קוק דא:
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1 ... p.757/full

שרגא האט געשריבן:אויב מען האט געאסרט רויט איז עס ווייל די חכמים האבן דאס נישט געדארפט איינזען מיט רוה"ק נאר מיט די גשמיותדיגע אויגן. ביי אזעלכע ענינים קען זיך אפילו די הלכה טוישן צומאל פון איין מענטש צום אנדערן לויט זיין מהות און וואס פאר איינעם איז מותר קען זיין פאר א צווייטן אסור, און ווייס ווערזע

אכן, עיין ריטב"א קידושין פב, א שכתב דהכל כפי מה שאדם מכיר בעצמו.

חיים נחום הלוי פריעד האט געשריבן:זאגסט פיינע נקודות, סטארבאקס. אבער למעשה, מיר ווייסן דאך א הקב"ה הסתכל באורייתא וברא עלמא. די גאנצע וועלט איז דאך באשאפן לויט דעם "בלו-פרינט" פון די תורה הק'. דעריבער, אז ס'מאכט זיך אמאל אז מיר געפינען אז וויסנשאפט טרעפט צו צו וואס חז"ל האבן אונז געזאגט איז עס אוודאי א חשוב'ע זאך.
דאס מיינט נישט אז מיר דארפן "סייענס" אלץ א ראיה אויף די תורה ח"ו. פארקערט, סייענס קען קיינמאל נישט אפפרעגן די תורה - נאר א ס'שטימט, זיי אליין זענען מודה, איז א הנאה.
וועגן וויאזוי סייענטיפישע שטודיעס ווערן געמאכט בין איך נישט באקאנט, און דעריבער קען איך נישט אפשאצן דעם ווערט פון דעם באריכט.
אבער איך מוז מיך שטעלן אויף דעם וואס דו שרייבסט "רעליגיע מיינט גלויבן אין אומזעבארע זאכן" - עס איז בכלל נישט אזוי. קען זיין אז ביי די אומות העולם זענען זייערע אמונות אומזעבאר, אבער פאר אונז וואס מיר פארמאגן א תורה וואס איז געגעבן געווארן במעמד מיליאנען אידן, וואס אזא זאך קען מען בכלל נישט לייקענען כמבואר בספר הכוזרי מאמר א', איז נישט שייך קיין גרעסערע ראיה ווי דעם! מ'קען דאס ממשיל זיין צו דעם וואס איך גלייב אז עס עקזיסטירט אזא מדינה ווי רוסלאנד. וועסטו זאגן אז וויבאלד איך בין נאך קיינמאל נישט דארטן געווען גלייב איך אין "אומזעבארע זאכן"?!

רעבע לעבן, רוסלאנד קען מען גיין טשעקן צו עס עקזעסטירט, משא"כ מעמד הר סני איז אומזעבאר, עס איז א פאסירונג וואס אידן זענען בוחר צו גלייבן.

לגבי דער כוזרי, לא זכיתי לירד לסוף דעתו, איך פארשטיי אינגאנצן נישט די הוכחה. ביליאנען מענשן גלייבן אז מוחמד איז ארויף אין הימל אין א פייערדיגן פערד און וואגן און אנדערע פוסטע פאנטאזיעס, ווילסו זאגן אז עס איז ח"ו אמת? לעומת זה, רובו דרובו פון דער מענטשהייט גלייבט אז דיינעסארס האבן זיך אמאל געדרייט אויף דער וועלט, אבער דאס האסטו נישט קיין שום פראבלעם אוועקצומאכן.

Starbucks האט געשריבן:רעבע לעבן, רוסלאנד קען מען גיין טשעקן צו עס עקזעסטירט, משא"כ מעמד הר סני איז אומזעבאר, עס איז א פאסירונג וואס אידן זענען בוחר צו גלייבן.

לגבי דער כוזרי, לא זכיתי לירד לסוף דעתו, איך פארשטיי אינגאנצן נישט די הוכחה. ביליאנען מענשן גלייבן אז מוחמד איז ארויף אין הימל אין א פייערדיגן פערד און וואגן און אנדערע פוסטע פאנטאזיעס, ווילסו זאגן אז עס איז ח"ו אמת? לעומת זה, רובו דרובו פון דער מענטשהייט גלייבט אז דיינעסארס האבן זיך אמאל געדרייט אויף דער וועלט, אבער דאס האסטו נישט קיין שום פראבלעם אוועקצומאכן.

וואס ער מיינט צו זאגן אין וואס שסשך מענטשען זאגן איז אז מוחמד אין יאשקעס מופתים זענען געמאכט געווארן בינם לבין עצמם ווי מוחמד'ס אין יאשקעס רעדן מיט גאט וואס איז להבדיל זייער עקוויווילענט צום קבלת התורה, אבער אונזער מעמד הר סני איז געווען פאר שישים ריבוא יודען, אין טאמער וועסטו זאגן אז ס'האט קיינמאל נישט פארסירט איז ווען האט מען דאס איינגערעט פארן עולם? קען דען זיין אז א גאנצע פאלק האט זיך אויפגעוועקט איין טאג אין אפגעמאכט אז דאס איז היסטוריע? מיז דאך זיין אז ס'געווען אן עווענט ווען א גאנצע פאלק צוזאמען האט דאס אנגעהויבן צו גלייבן, אין דאס קען נישט זיין פון וואס איין מענטש דערציילט, מוז זיין אז קבלת התורה האט טאקע פאסירט.

געפילטע פיש האט געשריבן:

Starbucks האט געשריבן:רעבע לעבן, רוסלאנד קען מען גיין טשעקן צו עס עקזעסטירט, משא"כ מעמד הר סני איז אומזעבאר, עס איז א פאסירונג וואס אידן זענען בוחר צו גלייבן.

לגבי דער כוזרי, לא זכיתי לירד לסוף דעתו, איך פארשטיי אינגאנצן נישט די הוכחה. ביליאנען מענשן גלייבן אז מוחמד איז ארויף אין הימל אין א פייערדיגן פערד און וואגן און אנדערע פוסטע פאנטאזיעס, ווילסו זאגן אז עס איז ח"ו אמת? לעומת זה, רובו דרובו פון דער מענטשהייט גלייבט אז דיינעסארס האבן זיך אמאל געדרייט אויף דער וועלט, אבער דאס האסטו נישט קיין שום פראבלעם אוועקצומאכן.

וואס ער מיינט צו זאגן אין וואס שסשך מענטשען זאגן איז אז מוחמד אין יאשקעס מופתים זענען געמאכט געווארן בינם לבין עצמם ווי מוחמד'ס אין יאשקעס רעדן מיט גאט וואס איז להבדיל זייער עקוויווילענט צום קבלת התורה, אבער אונזער מעמד הר סני איז געווען פאר שישים ריבוא יודען, אין טאמער וועסטו זאגן אז ס'האט קיינמאל נישט פארסירט איז ווען האט מען דאס איינגערעט פארן עולם? קען דען זיין אז א גאנצע פאלק האט זיך אויפגעוועקט איין טאג אין אפגעמאכט אז דאס איז היסטוריע? מיז דאך זיין אז ס'געווען אן עווענט ווען א גאנצע פאלק צוזאמען האט דאס אנגעהויבן צו גלייבן, אין דאס קען נישט זיין פון וואס איין מענטש דערציילט, מוז זיין אז קבלת התורה האט טאקע פאסירט.

דאס איז ווי מ'רופט "קאמפעלינג עווידענס". אבער שווארץ אויף ווייס פרוף איז דאס נישט. מען קען פונקט אזוי פרעגן - אויב יאשקע'ס מכלומרשטע "התגלות" איז געווען "בינו לבין קונו" - ווי קומט דאס אז אזויפיל טויזנטע מענטשען האבן אנגענומען אז עס האט טאקע פאסירט? עפעס האט דאך געמוזט קאנווינסען אז דאס האט טאקע פאסירט! וועסטו דאך אודאי ענטפערן אז ס'האט זיך אנגעהויבן מיט א מנין משוגעים, איבערגלויביגע. נו, משוגעים און איבערגלויבגע קען מען איינרעדן א מאסן התגלות אויכעט. מ'דארף נאר האבן צען מענטשן וואס זענען "אין" אויפן שפיל און פערטיג. איי, פארוואס האט יאשקע דאס נישט געטון? א גוטע קושיא, אבער דאז נעמט נאך נישט אוועק די טעאראטישע מעגליכקייט דאס צו טון.

יאנקל האט געשריבן:וועגן הרב פריעד'ס אריגינעלער ארטיקל איבער רויטע בגדים:
די גמרא אין ברכות ווערט אפגעלערנט דורך א סך מפרשים אז עס מיינט בכלל נישט קיין רויט קלייד, נאר א בגד שעטנז וכו'. די הלכה אז מ'טאר נישט גיין קיין רויטע בגדים האט גארנישט צוטאן מיט מחשבות זרות וואס דאס קען ברענגען, נאר אלץ "חוקת הגוי". און וועגן דעם פראבלעם פון חוקת הגוי שרייבן שוין אחרונים אז מ'קען מקיל זיין. עיי' דרכי תשובה יו"ד קעח ס"ק טז.

אפשר דאך איז כדי מחמיר צו זיין, חאטש צוווישן זעקס אין זיבן.

איינער האט מיר געוויזן א חתם סופר דרשות ח״ב דף רמד וואס ער ברענגט א רבינו בחיי וואס אסר׳ט רויט וועגן עס ווייזט אויף דינים מזל מאדים און אין די הערות אויפן חת״ס שרייבן זיי אז די חתם סופר האט זייער מקפיד געווען אנטקעגן רויט אין נישט אריין געלאזט איינער מיט רויטע קליידער האט איינער עפעס א ידיעה אין דעם איך רעדט נישט מכח וויסנשאפט נאר מכח הלכה
כ׳רעדט דווקא נישט פון נשים גדולים בשוק וואס איז דא א שאלה פון צניעות נאר פאר קליינע קינדער וכדומה

איך גיי נישט אריין גיין אין אויב דער "ראיה" וואס ער ברענגט איז א גוטע אדער נישט (יתכן מאד אז עס איז געמאכט אדער געשטיצט געווארען פאר קאמפעניעס וואס ווילען שטיפען רויטע קליידער - און עס האט גאר ווייניג מיט וויסענשאפט צו טאהן), אבער איך וויל באטאנען א נקודה. אין דער הקדמה צו "דור רביעי" שרייבט דער מחבר אז וואלטען חז"ל געלעבט היינט וואלטען זיי נישט מתיר געווען תולעים בתוך הדגים וכדומה, ווייל זיי וואלטען געוואוסט אז עס קומט פון אינדרויסען (והוא מסביר בזה באופן נפלא הסיבה שאסרו לכתוב תורה שבע"פ שהרי ע"י הכתיבה נחתמה ההלכה ואי אפשר לשנותה ע"פ ידיעות חדשות וכו', במילים אחרות: לאחר שנכתבה ונחתמה כבר קבלו עליהם חובה ככל אשר כתוב שם, אבל טרם שנכתבה או נחתמה עדיין היה אפשר לישא וליתן, ע"ש). למעשה עס בלייבט מותר ווייל מיר זענען מקבל די הלכה וויאזוי חז"ל האבען עס אוועק געשטעלט אפילו אויב עס איז געבויט אויף א פאלטשע בליק אויפן טבע בין לחומרא ובין לקולא (ואין הזמן גרמא להרחיב הדיבור בזה - ועוד חזון). אבער פארשטייט זיך אליין עס איז א סאך לייכטער צו היטן א דין וואס מען פילט א טעם אין דעם (אזוי וויא אלע וואס געבען טעמים פאר מצוות - החינוך וכו' - זאגען קלאר). קומט אויס אז עס איז טאקע נישט קיין נפקא מינה "למעשה" צו זייער הנחה שטומט מיט וויסענשאפט צו נישט, ווייל ממילא דארף איינער שלא יצא מתוך הכלל און היט תלמוד בבלי, נזהר זיין אין דעם, אבער עס איז יא א נפקא מינה צו היינט איז עס בגדר "חוק" אדער "משפט". און אין די פעלער ווי מען קען פילען א טעם אין שמירת הדין מאכט עס לייכטער און געשמאקער בבחינת "כי היא חכמתכם ובינתם לעיני העמים.. רק עם חכם ונבון הגוי הגדול הזה".
נאך מער פון דעם, אויב איינער גלייבט (ווי א סאך גדולי ראשונים און אחרונים) אז חז"ל זענען געווען בקי אין טבע העולם, דארף ער נישט בודק זיין יעדער פאל, ווייל בין כך ובין כך איז דער מסקנא געשלאסען. אבער איינער וואס נעמט אן די שיטה אז זיי האבען זיך פארלאזט אויפען וויסענשאפט פון זייער צייט (כשיטת כמה גאונים וגדולי הראשונים ואחרונים), איז נאך מער אינטערסאנט צו זעהן ווי גרויס זייער חכמה איז געווען לגבי עניני העולם. ווייל אויב מען מוז נישט גלייבען אז זיי האבען אלעס געקענט פון א געטליכער מקור, איז אינטערסאנט ווי גרויס איז געווען זייער חכמה בעניני העולם.

לפי דעתי האסטו נישט פארשטאנען מיין שאלה קוק עס איבער
ס׳קען זיין אז כ׳האב עס נישט אריין געלייגט אין די ריכטיגע אשקול אבער כ׳האב נישט געוויסט ווי יא און דעי אשכול איז ארויפגעקומען ווען כ׳האב געסערטש׳ט בגד אדום הנחתיו כאן

לכבוד "וויל קענען" שליט"א,
מיין כוונה איז געווען צו מעיר זיין אויף דער עיקר נושא, איך האב בכלל נישט געזעהן אייער הערה.
אמנם איידי דאתי לידן נימא בהו מילתא, אפשר קען אייך דער מראה מקום, וואס א "חיפוש" אויף אוצר החכמה האט געטראפען, אייך העלפען.

אויבערלענדער חכם האט געשריבן:איינער וואס נעמט אן די שיטה אז זיי האבען זיך פארלאזט אויפען וויסענשאפט פון זייער צייט (כשיטת כמה גאונים וגדולי הראשונים ואחרונים), איז נאך מער אינטערסאנט צו זעהן ווי גרויס זייער חכמה איז געווען לגבי עניני העולם. ווייל אויב מען מוז נישט גלייבען אז זיי האבען אלעס געקענט פון א געטליכער מקור, איז אינטערסאנט ווי גרויס איז געווען זייער חכמה בעניני העולם.

לאו דוקא, דער וואס נעמט אן אז זיי האבן זיך פארלאזט אויף די וויסנשאפט פון זייער צייט האלט אז זיי האבן נישט געוואוסט ספעציעל מער ווי די אלגעמיינע וויסנשאפט פון די וועלט דעמאלטס, און בעניני מדע האבן זיי געבויט אויף די חוקרים פון יענע צייט, לויט די שיטה איז חז''ל'ס אויפגאבע בכלל נישט צו פסק'נען בעניני מדע נאר צו זאגן זייער מיינונג בדעת תורה לויט די ידיעות וואס געפינען זיך אין זייערע הענט, בכלל איז נישט אקטועל לדבריהם צו אנווייזן אויף איין איזאלירטן פאל ווי חז''ל האבן אנגעבליך צוגעטראפן צו א געוויסע שטודיע אין די צייט וואס זיי האבן זיך פארלאזט אויף טעות'דיגע אינפארמאציע ביי אסאך וויכטיגערע זאכן, און ווי מען האט שוין דערמאנט אז אזעלכע שטודיעס טוישן זיך שנעלער ווי איר טוישט זאקן.

בעצם הענין נראה בפשטות אז ס'איז נישט דא קיין שום פראבלעם מצד הלכה, אפילו אויב די מעשה פון רב אדא איז געווען וועגן רויט איז דאס בלויז א עובדא פון א ספעציעלן מסירות נפש'דיגן אמורא מיט מער א קנא'אישן מהלך, און עס זענען געווען אסאך מהלכים צווישן די אמוראים און להלכה ווערט נאר גע'פסק'נט דאס וואס ווערט אפגע'פסק'נט אין גמרא אויף למעשה, דער ענין איז צושפרייט געווארן בימי הביניים ווען קבלה און סימבאליזם זענען פארשפרייט געווארן און עפ''י קבלה איז רויט דין מאדים גבורות וכדומה

"לאו דוקא, דער וואס נעמט אן אז זיי האבן זיך פארלאזט אויף די וויסנשאפט פון זייער צייט האלט אז זיי האבן נישט געוואוסט ספעציעל מער ווי די אלגעמיינע וויסנשאפט פון די וועלט דעמאלטס, און בעניני מדע האבן זיי געבויט אויף די חוקרים פון יענע צייט"

פרעג איך אייך הרב מיימון: היינטיגע רבנים האלטען שטארק מיט מיטן וויסנשאפט פון אונזערע צייט? עס איז גאנץ זעלטען וואס מען טרעפט איינער וואס איז גרויס אין תורה און מדע - כמעט קיינמאל - אויב מען קען אויפווייזען אז די חכמי התלמוד האבען מיט געהאלטען שטארק מיט עניני מדע פון בני דורם, וואלט דאס געווען א שטארקע חיזוק פאר די תורה ומדע-ניקס.

איינער פון די גרעסטער ראש ישיבה פונעם דור (איך רעדט פון א ישיבישע שפאקטיב, און איך בין זיכער אז אין אנדערע קרייזען איז נישט אנדערש) גלייבט אין alternative medicine אד"ג. עס איז שוין איינמאל אינטערסאנט און נוגע צו וויסען וואס פאר א קוק די חכמי הגמרא האבען געהאט.

אויב די חשבון (mathematics) פון תוספות האלט נישט מיט מיט'ן היינטיגע וויסענשאפט איז איין זאך, אבער מיר איז אינטערסאנט צו זיי קענען זיך פארמעסטען מיט די גרעסטער אין זייערע דור.

איז דער רמב"ם געווען א גרויסע פיליסוף לויט די אלגעמיינער וועלט אין זיין צייט? די אבן עזרא מיין איך איז יא געווען אן אלגעמיינער חכם אפילו אויב מען נעמט אוועק זיין חכמת התורה, אבער וואס איז מיט די אנדערע?

נ"ב: קען איינער מיר לערנער וויאזוי צו "טעגען" און ווי אזוי צו ברענגען א ציטוט אזוי ווי הרב מיימון האט געטאן?

אויף וויפיל די חכמי התלמוד האבן מיטגעהאלטן מיט די חכמה הכללית בדורם איז פיל געשריבן געווארן, בפשטות איז געווען פארשידנארטיג, טייל האבן גוט געקענט די בבלי'שע חכמה ווי שמואל וואס האט געקענט רפואה און אסטראנאמיע לויט די סטאנדארט דארט, און טייל זעט מען נישט אז זיי זאלן האבן געקענט, אויף עטליכע שטייט קלאר אז זיי האבן נישט געקענט, חכמת יוונית זעט נישט אויס אז עס איז באקאנט געווען שטארק אין בבל, אפשר אין ארץ ישראל אביסל, עס איז טאקע זייער אינטערעסאנט ווען מען לערנט ע''ד האמת אן זיך פאפן, צו זען וואס די מכוון פון גמרא איז באמת לויט די מדע בימיהם, וכבר נכתב הרבה בזה.

אויפ'ן עצם ענין אבער זעט נישט אויס אז ס'זאל זיין נוגע, ווייל לפי הידוע איז נישט געווען קיין שטודיע אין בבל אויף רויטע בגדים (און אזוי אויך אין אמעריקא חוץ איין שטודיע לעצטנס ) דעריבער האבן חז''ל דאס נישט געוואוסט, כאטש אויף צו אפמאכן אויב עפעס איז אומ'צניעות פעלט לכאורה נישט אויס קיין שטודיעס.

תוספות און די חכמי אשכנז האבן כמעט נישט מיטגעהאלטן, און בכלל איז מדע געווען בשפל המצב בימים ההם אין די קריסטליכע לענדער, דער רמב''ם איז לפי ידיעתי געווען שטארק אנגענומען איבעראל ווילאנג אריסטוטלישע פילוסופיה איז געווען בתוקפו, מען האט געלערנט דעם מורה אפילו אין אלגעמיינע אקאדעמיעס, דער אבן עזרא האט בעיקר עוסק געווען אין אפלטון'ישע פילוסופיה און אסטרולוגיה וואס איז געווארן פיל ווייניגער פאפולער דאן.

צו טעגן אדער קוואוטן זע העכער דעם באקס ווי דו שרייבסט דיין תגובה איז פארהאן אסאך אפציעס, בהצלחה

[tag]מיימון[/tag] ייש"כ פאר אייער הילף! אפשר קענט איר מען ווייזען פון וואנט איר נעמט דאס אז דער רמב"ם'ס מורה איז געלערענט געווארענט דורך דער אלגעמיינער וועלט. איך פרעג פשוט ווייל איך ווייס נישט.

The Guide had great influence in Christian thought, both Thomas Aquinas and Duns Scotus making extensive use of it: the negative theology contained in it also influenced mystics such as Meister Eckhart. It was also read and commented on in Islamic circles, and remains in print in Arab countries.

פון ויקיפדיה

אויב עמיצער ווייסט א בעסערע מקור זאל מודיע זיין

אגב אז מ'רעדט פון אבן עזרא און זיין חכמה הכללית איז דא א מאמר נפלא אין האסיף אויף שיטת אבן עזרא (פון עמ' 180 תולדותיו, פון עמ' 198 שיטתו בפילוסופיה ), הערליך שיין ווערד צו ליינען.

[tag]מיימון[/tag] ייש"כ פאר דער מראה מקום איך פרינט עס יעצט און איך וועל עס ליינען. איך בין זיכער אז אויב איך האב א צריך עיון וכדומה אז איר וועט מיר קענען ארויס העלפען.

שלום עליכם הרב אויבערלענדער חכם, איר האט בארירט זייער א האקעלע נושא, וואס אסאך מענטשען קענען נישט דערהייבן צו רעדן דערוועגן..

אזוי ווי דו האסט ארויסגעברענגט, די פשוטע מהלך ווי די רמב"ם און נאך פילע ראשונים נעמען אן, איז אז די וויסענשאפט אין וועלטליכע ענינים וואס חז"ל האבן געהאט איז געווען געבויט אויף די גויאישע חכמות וואס מהאט דעמאלטס געגלייבט און אנגענומען, די רמב"ם שרייבט עס קלאר ארויס, און אזוי אויך די רמב"ם אליינס האט אסאך גענאשט זיינע ידיעות און סייענס פון די יוונישע חכמים, און אויף עטליכע פלעצער איז מעתיק יסודות פון אריסטאטעל וכו'

יעצט, די נושא פון ווערים אין די פיש צו סאיז באים מתוכו איז א זאך וואס איז קלאר אויפגעוויזען היינט צוטאגס, אז סנישטא אזא מציאות א בעל חי וואס ווערט באשאפען פון זיך אליינס, דאס איז איינע פון אסאך זאכען וואס האבן זיך געטוישט זינט די רעוועלושען אוו סייענס פאר בערך 500 יאר צירוק וואס מהאט אנגעהויבן אויפצוווייזען יעדע זאך במציאות, און אויפגעהערט צו בויען זאכן אויף טעאריעס, סאיז קלארע זאכען און איך האב נישט יעצט די אפעטיט אריינצוגיין אין די ארוכות הדברים דערפון,

איז צו גיין זאגן אז סקען נישט זיין סאיז א טעות וואס חז"ל האבן געפסקנט אין דעם ענין, ווען סאיז קלאר אז זיי האבן דאס נאר געבויט אויף סייענס וואס מהאט דעמאלטס געגלייבט, איז קינדעריש און צומצום, אויב היינט צוטאגס האט מען אויפגעוויזן קלאר אנדערש,
און נאכמער נעריש איז ווען ממיינט אז מזעט אזא זאך, אז סמאכט איין פיצקעלע ווייניגער הייליג און חשוב וואס אונזערע תנאים און אמוראים זענען געווען,

די תורה איז געגעבן געווארען מזאל דאס לערנען און דורכטוהן וואס ממעג טוהן און וואס מטאר נישט, און דאס איז אונזער תכלית, צוגיין זאגן אז סנישט מעגליך צו מאכען א טעות איז טיפשית, די גמרא זעט מען פילע פלעצער וואו אמוראים האבן גע'פסק'ענט א געוויסע הלכה און שפעטער חרטה געהאט דערפון און צוריקגעצויגן ווייל זיי האבן איינגעזען אז זיי האבן געמאכט א טעות, דאס האט זיי געמאכט איין פראצענט קלענער אדער ווייניגער חשוב?? אוודאי נישט, אזוי איז די וועלט אויסגעשטעלט א מענטש איז פארט א מענטש, און יעדער קען מאכען טעות, אפילו אויף משה רבנו זאגן חז"ל אז ער איז באגאנגען א טעות, דאס מאכט נישט די מענטש קיין טראפ ווייניגער פון וואס ער איז! און סנעמט נישט אוועק קיין שום מדריגה פון אים! גלייבן אז א געוויסע מענטש קען נישט מאכען קיין טעות איז קליינקעפיג און קען זיך גאר גרעניצן מיט ע"ז. נאר אויפן אויבערשטען איז שייך צו זאגן אזא זאך.

איז כ"ש ווען מרעדט פון א הלכה וואס איז געבויט אויף בלויזע סייענס פאקטען, און סשטעלט זיך ארויס אנדערש, ווייסט א מענטש וואס איז אביסעל געלערנט און האט א טראפ פארשטאנד, אז אויב דיר קומט אויס יעצט לויט די תורה אז די הלכה איז אזוי, איז דאס יעצט די רצון ה' און דאס דארף געטון ווערן.

[tag]וכדומה...[/tag] ביז חתימת התלמוד זענט איר גערעכט אבער לאחר מכן בלייבט דער דין ווי תלמוד בבלי אפילו אם טעו ח״ו. אויפן חכמים שלאחר חתימת התלמוד איז אויך גערעכט וואס איר זאגט. לא עת האסף הקנה ובקר ויודע את אשר יש לומר עוד בזה.

דו ווילסט זאגן אז להלכה זאל מען נישט טוישן, און ווייטער טון דאס זעלבע איינמאל סאיז לאחר חתימת התלמוד, ערלעדיגט כ'וועל דיר דאס נאכגעבן, הגם דו ביסט נישט גערעכט עכ"פ דא ווען מרעדט להחמיר,

ברויך מען אבער נאכאלס וויסן אז א טעות איז א זאך וואס איז שייך ביי יעדן פון מגדול ועד קטן, כנ"ל

[tag]וכדומה...[/tag]ענין זה וועגען חתימת התלמוד ותוקפה פאדערט אריכות, אבער אזוי פיל וויל איך זאגען אז אויב מען נעמט אן אז אירע תוקף בויעט זיך אויף ״ככל אשר יורוך״ איז עס הן לחומרא והן לקולא אפילו במקום טעות.