קאווע שטיבל

מחני נא מספרך

אידן, זרע אברהם יצחק ויעקב:

וואס האט פאסירט מיט אונז? ווי זענען מיר פארפארן? וויאזוי קען דאס זיין אז מיר, די באוויסטע רחמנים בני רחמנים, זענען געווארן א שפיגעלע פון דאס פלאץ וואס אפילו אברהם אבינו האט נישט געקענט ראטעווען פון גפרית ומלח?

ווי קען דאס זיין אז די שרעקליכע וויי געשריי פון א קינד וואס מ׳האט אנגעשמירט מיט האניג (א קינד!) אין ארויסגעשטעלט פאר די בינען קימערט קיינעם נישט? הכצעקתה??? ״אפילו די בין האט איר געשטאכן האט זי נישט געברויכט שרייען״ הער איך אויף די גאס. ״און אויך, די בין נעבעך, נעבעך, האט א מלכה און בינשטאק וואס ווארט אויף איהם!״ זענט איר אויפן קאפ געפאלן? איז דאס לעצטע טראפ רחמנות און געפיל צו א קינד פארברענט געווארן צום מולך וואס הייסט ״פארטיי״ און ״חסידישקייט״? אוי מה היה לנו!

״אהא,״ זאגן אנדערע, ״איך האב נישט געזען קיין בין שטעכען, און אויב יא געשטאכן איז מין הסתם נישט אזוי שטארק געשטאכן.״

פיין. ערשטענס, ווי קומט דאס אז מ׳שטעלט א קליין קינד (יא, אנטשולדיגט, צוועלעף יאר איז א קליין קינד) ארויס נאקעט פאר די בינען? ווי איז די וויי-געשריי אויף דער אכזריות? ווען א קינד פאסט נישט אריין אונ׳ם סדום-בעטל ברויך מען אפהאקן די פיס אויב ס׳איז צו לאנג אדער אויסציען די נשמה אז ס׳איז צו קורץ? ״אויב וואלט זי נאר געפאסט אונ׳ם בעט וואלט זי געשלאפן זייער באקוועם ביי אונז!״ יא? אויך אין סדום. אבער און סדום וואלט מען כאטשיג נישט אפגעהאקט די פיס בעפאר דעם פארלאנג פון ואבוה אליה, נישט א חילוק צו מען האט טאקע אויסגעפירט דעם פארלאנג אדער נישט.

ווי-אזוי זענען מיינע ברידער אין שוועסטער געווארן ערגערע אכזרים ווי די אנשי סדום? אויה לי!

אז א מאמע איז קראנק אויפן קאפ און הינגערט אויס א פיצל קינד ביז דאס קינד האט נישט קיין כוח צו וויינען מער, הערט מען נישט קיין פיפס אויפ׳ן גאס פון רחמנות אויפן קינד. וואס מען הערט יא איז ״ימח שמו וזכרו״ אויפן דאקטער. אמער, ער גייט מיט א קליין געשטריקט קאפל אין איז נישט משלנו! געטס א קוק, ער פאסט ניטאמאל אריין אונ׳ם סדום-בעטל און די מאמע פאסט יא! נו ווער זאל שלאפן באקוועם ביי אונז? איי דאס קינד? וועם גייט דען אן דאס קינד? וואס זענען מיר, שוואכע בעלי רחמנות? זאל דאס קינד זיך וואלגערן אין יסורים.

א שוידער. ווי אזוי איז געשען דער חורבן איום ונורא?

קוקטס ווער ס׳שטייט מיט דעם באוויסטן מגביה שפלים און פרובירן נאכצוטאן זיין ארבעט. ניטאמאל איינס פון זיי פאסן אונ׳ם בעט. מן הסתם געבן ס׳רוב פון זיי א פלייאינג פ*ק איבער ״קדושתן של ישראל״ אויך נישט. וואס יא? ס׳קוקט אויס אז עטליכע זענען מבקש את הנרדוף, אפילו דער נרדוף פאסט נישט פונקט אריין און איין בעט אדער דעם צווייטן. (קוקט, למשל איינס פון אסאך, דא: http://www.oyveycartoons.com/2012/12/11/psychiatry/
)

אבער ביי אונז אין סדום זענען די מענטשן אויסגעשפיגן, מחוץ למחנה. שפלים ונבזים. אז איר פאסט אונ׳ם בעט זאלט איר שלאפן באקוועם ביי אונז. אז נישט? אז נישט קענען מיר קיין רחמנות נישט שפארן פאר אייך. ניטאמאל א טראפ. ביזט משוגע די אפגעפליקטער? קוק אין שפיגל - די פאסט נישט אונ׳ם בעט! ס׳ארא רחמנות אדער מענטשליכקייט רעדטסטו? קום שנעל אהער און לאמיך דיר אפהאקן די פיס אזוי ווי די תורה פארלאנגט.

ווייסט איר וואס? איך באלאנג אויך נישט און סדום. אויב אזוי צו טראכטן איז דער פרייז פון הייסן משלנו, אן אונזעריגער וואס מעג הנאה האבן פונ׳ם בעטל, דעמאלטס וויל איך עס נישט באצאלן. מחנו נא מספרך! מעק אויס מיין נאמען פון ״אנשי שלומינו״ און לאז מיך מיט מיינע אנשים נשים וטף גיין פאשען מיט די שפלים ונבזים. ניין, איך בין מער נישט מקרב המחנה! מחנו, און פארטיג!

שרייבט,
א שפל ונבזה, געוועזענער חסידישער יוד

געפוילט, איך גיי שוין אנרופן משה אפרים הערשקאוויטש זאל דיר אראפ נעמען פון אנשי שלומנו. וואס איז נאר דיין נאמען, אדרעס און טעלעפאן נאמבער ביטע?.....

ס'איז ווייטאגליך אז דו שפירסט אזוי. כ'שפיר דיין אנטוישונג, ברודער.

קול דודי האט געשריבן:שרייבט,
א שפל ונבזה, געוועזענער חסידישער יוד

ווי ביסטו היינט ? אין יישיבה יוניווערסטי ? בית מדרש גבוה ? ריווער דעל?
איז דארט בעסער ? פארצייל אונז אביסעל השמעיני נא את קולך ואנחנו נטה אזנינו כאפרכסת.

יתרו האט געשריבן:

קול דודי האט געשריבן:שרייבט,
א שפל ונבזה, געוועזענער חסידישער יוד

ווי ביסטו היינט ? אין יישיבה יוניווערסטי ? בית מדרש גבוה ? ריווער דעל?
איז דארט בעסער ? פארצייל אונז אביסעל השמעיני נא את קולך ואנחנו נטה אזנינו כאפרכסת.

ג"א מצטרף הייב אן פון אנפאנג. וואס האט פאסירט האט מען אייך פארטריבן ווייל דאס בעטל איז געווען צו קליין אדער איר האט פשוט געוואלט זיכן א בעסער לעבן אינדרויסן? און אדרבה זאגט אונז איז דער דרויסן אזוי בליטשקעדיק ווי עס זעט אויס? מיר אלע וואלטן מכיר טובה געווען אויב איר קענט האבן מיט אונז אן אפנהארציגן שמועס. איר זעט אויס ביטער פארווייטאקט איך בין אייך מבטיח ביי אונז איז נישט סדום רובם ככולם זענען ווארעמע מענטשן וואס ווילן נישט קיין שלעכט כאטש זיי פארשטייען נישט אסאך מאל אז זיי וואלטן זיך געדארפט אויפפירן אנדערש. לאמיר רעדן דאגה בלב איש ישיחנה.

אמת בן תמליון. רובם ככולם זענען ווארעמע מענטשן וואס ווילן נישט קיין שלעכטס. אבער - ווי דו אליין שרייבסט - ווארעמע מענטשן פארשטייען נישט אסאך מאל אז זיי וואלטן זיך געדארפט אויפפירן אנדערש אויך מאכן טעותים. און אויב די טעות פאסירט close to home, קען עס וויי טון. און ווען עס טוט וויי קען מען אדער ווייטער אנגיין, אדער אנטלויפן. לאו דוקא אז אינדרויסן בליטשקעט, עס איז בלויז אז אינעווייניג איז טינקל.

יידל האט געשריבן:אמת בן תמליון. רובם ככולם זענען ווארעמע מענטשן וואס ווילן נישט קיין שלעכטס. אבער - ווי דו אליין שרייבסט - ווארעמע מענטשן פארשטייען נישט אסאך מאל אז זיי וואלטן זיך געדארפט אויפפירן אנדערש אויך מאכן טעותים. און אויב די טעות פאסירט close to home, קען עס וויי טון. און ווען עס טוט וויי קען מען אדער ווייטער אנגיין, אדער אנטלויפן. לאו דוקא אז אינדרויסן בליטשקעט, עס איז בלויז אז אינעווייניג איז טינקל.

אנטלויפן פון וואס, אנטלויפן צו וועם....

פארוואס אז עפעס טויג נישט פארברויכט עס אפצולאזן דעם דרך הבע״ש. פארוואס קען מען מער נישט בלייבן פרום, עהרליך, נאמן לשם ולתורתו....ווי קומט א קאץ העכער׳ן וואסער

איז דא עפעס אינעם חסיד׳ישן לעבן שטייגער וואס האט דירעקט געהאלפן די סדום׳ניקעס מיט זייערע קורצע בעטן

וואס האט פרום, ערליך און נאמן לשם ולתורתו מיטן דרך הבעש"ט? אן דעם דרך הבעש"ט קען מען נישט זיין פרום, ערליך און נאמן לשם ולתורתו?

לאמיך עס אויסשמועסן ברחל בתך הקטנה. ווען מ'רעדט פון ווארעמע מענטשן וואס ווילן נישט קיין שלעכטס אבער זיי פארשטייען נישט אסאך מאל אז זיי וואלטן זיך געדארפט אויפפירן אנדערש, רעדט מען נישט אז זיי פארשטייען נישט וויאזוי זיך אויפצופירן אין א גראסערי סטאר אדער אין א גאז סטאנציע. מ'רעדט ווען זיי מאכן א טעות בנוגע עפעס וואס איז פארבינדען מיט אידישקייט. זיי זעהן יענעם שוואך אין א געוויסע נקודה אין אידישקייט. לצורך המשל וועל איך רעדן פון לשה"ר. זיי האבן א שוועגערין וואס הייבט אן ווערן זייער שוואך אין לשה"ר. אנשטאט האנדלן מיט קלוגשאפט אטאקירן זיי זייער ווילד זייער שוועגערין און מאכן זיכער אז זייער ברודער זאל זיך אפטיילן פון איר אדער אז מ'זאל נישט אננעמען אירע קינדער אין ת"ת. די מענטשן מיינען נישט קיין שלעכטס חלילה, זיי ווילן פשוט אויפטון אז זייער שוועגערין זאל אויפהערן רעדן לשה"ר. די וועג וויאזוי זיי טוען עס איז אבער מיסגיידעד. וואס פאסירט איז אז די שוועגערין וועט צוזאם שטעלן די טעות מיט אידישקייט. זי וועט מאכן א קשר צווישן די קהילה וואס טאלערירט נישט לשה"ר און איר ווייטאג. דאס וועט ברענגן אז זי (און אלע וואס אינדענטיפיצירן מיט איר ווייטאג) זאלן ווילן אוועקגיין פון די קהילה ווי מ'פאראורזאכט אזויפיל ווייטאג איבער דעם חטא פון לשה"ר.

לאמיר אריינבליקן אין טייל היינטיגע העדליינס פון די דרויסנדיג ענלייטענד וועלט, לאמיר זעהן ווי ווייט אונז זעמיר נעבעך פארפארן...

מאמע דעליווערט אייגן בעבי אין טוילעט פון סירקיס, קוים ס'קעפל האט ארויסגעשטארט פון וואסער, ווערט פרייגעשפראכן פון דזשאדזש

פאליס וואס האט געשאסן 11 מאל! אויף מענטש מיט א מעסער אין האנט און אים דערהארגעט ווערט פרייגעשפראכן.

ווידעאו ווייזט ווי א 15 יעריג מיידל ווערט ברוטאל צושלאגן דורך פאליס אין א פלארידא פאליס סטעישן, ס'מיידל האט זיך נישט געהאט קעגנשטעלט.

סטעיט סענאטאר האט געהייערט איליגעל אימיגרענט און רעגיסטרערט **** אפענדער, פאליס האט געווארט מיטן ארעסט ביז נאך רי-עלעקשאן

בעביסיטער צושלאגן 3 יעריג קינד צום טויט, ווייל מאמע איז סטריפער און קומט איר נישט אויפפיקן.

ועל זה דוה לב קול דודי, מיר זענען אייביג געווען אויף אן העכער סטאנדארט, וואס הייבט אן פאסירן מיט אונז? לאמיר זיך צוריקקערן צום העכערן סטאנדארט בשלימות, בעט ער זיך.

די געוויין פון קול דודי איז ריכטיג, ס'קוקט נאר אויס פון זיינע רייד ווי ער ווייסט נישט פונקטליך 'וועמען' מ'האט אויסגעטון נאקעט, ווער זענען די בינען, און ווער איז נעבעך דער נרדף, ס'קוקט ענדערש אויס אז א חברה בינען האבן אויסגעארבעט א 'גרינגע' מהלך פון נקמה, און אויסגעטון אן אומשולדיגן מענטש נאקעט אויף די גאס, און געזען ער זאל ווערן אריינגעזעצט און שמאכטן צווישן פארברעכער און נידעריגע עלעמענטן.

יידל האט געשריבן:וואס האט פרום, ערליך און נאמן לשם ולתורתו מיטן דרך הבעש"ט? אן דעם דרך הבעש"ט קען מען נישט זיין פרום, ערליך און נאמן לשם ולתורתו?

לאמיך עס אויסשמועסן ברחל בתך הקטנה. ווען מ'רעדט פון ווארעמע מענטשן וואס ווילן נישט קיין שלעכטס אבער זיי פארשטייען נישט אסאך מאל אז זיי וואלטן זיך געדארפט אויפפירן אנדערש, רעדט מען נישט אז זיי פארשטייען נישט וויאזוי זיך אויפצופירן אין א גראסערי סטאר אדער אין א גאז סטאנציע. מ'רעדט ווען זיי מאכן א טעות בנוגע עפעס וואס איז פארבינדען מיט אידישקייט. זיי זעהן יענעם שוואך אין א געוויסע נקודה אין אידישקייט. לצורך המשל וועל איך רעדן פון לשה"ר. זיי האבן א שוועגערין וואס הייבט אן ווערן זייער שוואך אין לשה"ר. אנשטאט האנדלן מיט קלוגשאפט אטאקירן זיי זייער ווילד זייער שוועגערין און מאכן זיכער אז זייער ברודער זאל זיך אפטיילן פון איר אדער אז מ'זאל נישט אננעמען אירע קינדער אין ת"ת. די מענטשן מיינען נישט קיין שלעכטס חלילה, זיי ווילן פשוט אויפטון אז זייער שוועגערין זאל אויפהערן רעדן לשה"ר. די וועג וויאזוי זיי טוען עס איז אבער מיסגיידעד. וואס פאסירט איז אז די שוועגערין וועט צוזאם שטעלן די טעות מיט אידישקייט. זי וועט מאכן א קשר צווישן די קהילה וואס טאלערירט נישט לשה"ר און איר ווייטאג. דאס וועט ברענגן אז זי (און אלע וואס אינדענטיפיצירן מיט איר ווייטאג) זאלן ווילן אוועקגיין פון די קהילה ווי מ'פאראורזאכט אזויפיל ווייטאג איבער דעם חטא פון לשה"ר.

עהרליך, פרום האט גארנישט מיט׳ן בעל שם׳סקע דרך, קול דודי שרייבט אבער אז ער האט דאס אפגעלאזט, האב איך מיך צו דעם באצויגן...

און, אז ער איז אויף דעם שויס פון חסידישע יידישקייט אויפגעוואקסן און ער לאזט עס אפ, איז טייטש ער איז שוואכער געווארן, נישט בעסער געווארן אבסאלוט נישט

אז איינער ווערט אויפגעראכטן מיט׳ן אייבערשטנס הילף און ווערט געוואיר עפעס העכערע, גלייכערע, ישרות׳דיגע השגות אין ג׳ט מיט זיין געבאטן און ער פאנגט אן פרובירן צו לעבן דערמיט און האפט צו שטייגן ווייטער....און לאזט גאארנישט איבער אויסערליך און אין הנהגת ביתו דאן, תבא עליו ברכה און דערמיט וואס ער בלייבט געזעלשאפטליך מיט זיינע עלטערן, חבירים, שול ידידים דאן קען ער נאר טוישן זיין ארום צום גוטן. משא״כ אז ער אנטלויפט איז ער א לוזער....און א בת היענה און אין רוב פעלער א פשוט׳ע פורק עול.

בשעת איך פארשטיי די פוינט וואס דו ווילסט דא ארויסברענגען, דארף מען נישט פרובירן איינרעדן אז דאס איז די סיבה פארוואס איינער וויל ווערן "א געוועזענער חסידישער איד". נאכ'ן האבן געמאכט א באשלוס, קען מען נישט צולייגן סיבות פארוואס מ'האט עפעס געטון.
נאר לעצם הענין, האלט איך נישט אז עס קומט פון רשעות, נאר מער פון נאאיווקייט. נעם אין אכט אז פרומע אידן ליינען נישט קיין פרעמדע צייטונגען און קוקן נישט קיין מאוויס, בצירוף צו דעם וואס זיי האבן אין קאלעדזש נישט מיטגעהאלטן כל מיני כאזעריי, און פאר אזא איינעם איז פיל פיל שווערער אנצונעמען פון איין רגע אויפ'ן אנדערן אז יענער יונגערמאן וואס איז באקאנט אלס "נארמאלער מענטש" זאל קענען טון אזעלכע זאכן. יא, יעדער קען יעצט שעלטן, אבער איך האלט אז דאס נישט גלייבן קומט אין א געוויסן זין פון איידלקייט און פארמאכטקייט, נישט דוקא פון רשעות. א שווינדלער איז חושד יעדן ריר פון א פרעמדן, און א שמוציגע מיינד גלייבט אינסטענטלי יעדע שמוציגע מעשה (ביישפיל: נ"ר). ווידער אן איידעלער מוח וואס האט געהערט קוים צען געשיכטעס, און נאר ברמיזה, אין זיין גאנץ לעבן, איז מער סענסיטיוו, עס איז אים שווערער אנצונעמען.
יעצט יא, עס קומט אויך צו דער פאקט אז דער אנקלעגער איז נישט קיין משלנו. צי איז דאס גערעכט, צי דארף מען קוקן אויף יענעמ'ס סייז קאפל ווען עס קומט צו אזא ערנסטע זאך? אוודאי נישט. אבער ווידער קען איך עט ליסט פארשטיין וואס עס ברענגט למעשה יא א חשד און פארדאכט ביי היימישע אידן ווען איינער וואס מען ווייסט אז ער האט אונז פיינט און וויל אונז אונטערברענגען, ווי עס איז מוכרח פון זייערע אנדערע מעשים, דעריבער קלערט מען אז אפשר איז עס א בלבול. און אויב האט מען למעשה נישט קיין שום פרוף אויסער יענעמ'ס ווערטער, איז מען נישט גרייט עס גלייך צו גלייבן און מען וויל נאטורליך ענדערש פארטיידיגן דעם היימישן וואס איז ענדערש בחזקת כשרות. אויב זאל זיין איין ווידיא, אפילו האלב שמוציג, וואלט קיין איין חרדישער איד אים נישט פארטיידיגט (ווי ב.מ.ל. און אנדערע וואס עס איז שטיל און קיינער גייט נישט אין קאורט זיי שטיצן, ווייל מען ווייסט אז דאס קינד איז שולדיג), און כאטש געוויסע וואלטן נאך אלץ ענדערש געוואלט 10 יאר ווי 100 יאר תפיסה, אבער דאס איז שוין צוליב רחמנות אויף אן אייגענעם, וואס יעדער קולטור, איבערהויפט א קלענערע, האט די זעלבע. יא, אויב מעגליך וויל יעדער פארטיידיגן אן אייגענעם. עס איז א גוטע זאך, נישט קיין שלעכטע.
למעשה איז א פראבלעם? יא. נו, איז וועגן דעם גייט מען אוועק? איז דאך א סימן אז מ'איז מעיקרא נישט געהעריג דא געווען. אויב דיין פרוי אדער ברודער האט א פראבלעם, לויפסטו אוועק, אדער פונקט פארקערט, יעצט איז די צייט צו העלפן. רעד, שרייב, זאג, זיי מסביר פאר מענטשן וואס מען דארף טון. עס איז א משפחה פראבלעם און מ'דארף עס באהאנדלען, האפנטליך וועלן קומען ענדערונגען לטובה.
און אגב איז שוין לכ' דא גאנץ אן ערנסטע חילוק פון צען יאר צוריק ביז היינט אין דעם הינזיכט, טאקע ווייל מענטשן זענען היינט פיל מער אויסגעשטעלט צו הערן מער און ליינען מער, סאו מענטשן ווייסן מער צו גלייבן און אננעמען פארשידענע זאכן ואוס זענען געווען ווילד און פרעמד אין זייערע אויגן און אויערן.
עס זענען דא האפענונגען, ושבו בנים לגבולך.