קאווע שטיבל

טשארייער האט געשריבן:(דרך-אגב, ווען ביאליק האט געטראפען דער ראגאטשאווער, איז ער געווען אין אזא התפעלות אז ער האט פראקלאמירט, "פון דער ראגאטשאווער'ס קאפ קען מען אפהאקען צווי איינשטיין'ס")

טשארייער האט געשריבן:[justify]בא מיר איז לעצטענס געווארען א קלאץ קשיא: פארוואס האט אונזער ציוויליזאציע אנטוויקלט'זיך נאר אין די לעצטער פאר הונדרעט יאר? האב איך אנגעהויבן זוכען אויף וויקיפעדיע, און ב"ה יגעתי ומצאתי, טעאריע'ס געשריבן אויף דעם זענען פאראן אן א שיעור. אבער מיין נייגעריגקייט איז נאך נישט זאט געווארען... על הרוב שרייבען זיי שיינע רעיונות וועגען די צוקונפט פון טאכנאלאגיע, ווען ומלאה הארץ נאכגעמאכטע-שכל וואס וועט איבערנעמען מענטשליכע שכל-מעגליכקייטן (געדאנקען פון בארימטע וויסענשאפט-בעלעטריסטישע שרייבער). אדער זיי פארנעמען מיט ווי אזוי פינקטלעך זאל מען מעסטען אט די פאסירונג (שיעורים איז נישט נאר א שאלה אין הלכה...), צום ביישפיל דעם מור-געזעץ (אז יעדער אכצען מאנאט ווערט געדאפלט דעם קראפט פון א קאמפיוטער טשיפ). אבער דאס אלץ זענענן חיצוניות'דיקער סממנים און אויסדריקן וואס פארנעמען'זיך נישט מיט דעם ווארצל פון מיין אויבענדערמאנטע פראגע, פארוואס טאקע אזוי? אלץ וואס זיי שרייבען נעמט דעם טעכנעלאגיע רעוואלוציע וואס מיר לעבען אדורך אלץ פאקט און בויען אויף דעם הויכע בנינים, אבער הלמאי דווקא אין דער לעצטער פאר הונדרעט יאר?

לכאורה קען מען ענטפערען גאר בפשטות: פאר דער יידישער אסימילאציע באוועגונג ביים סוף 18טן יארהונדרעט, האבן יידן געווען פארנומען אדער אין לערנען תורה אדער אין מאכן א פרנסה, אבער זיי האבן קיין שייכות ניט געהאט צו וויסענשאפט. היות אז יידן זענען געבענטשט מיט טאלאנטען מער פון יעדעס פאלק אויפן וועלט, האט וויסנשאפט אן יידן געווען פונקט ווי א בייגל אן א לאך, נישט קענענדיק דערגרייכן אירע פולע יכולת. אבער נאך די אסימילאציע באוועגונג, ווען טויזענטער יידן האבן אנגעהויבן ווערן א חשוב'ער טייל פון דער אקאדעמישער וועלט, האבן זיי אנגעהויבן מיטשטייערן זייער עילויישע מעגליכקייטן מיט די קנאות וואס נאר א פרייער ייד פארמאגט. איך מיין די ברענענדיקע פאסיע פון פרייער יידן צו פארבעסערען די וועלט על צד היותר טוב (וואס פון דעם שטאמט "תיקון עולם" אין אלע אירע פארמען), און וואס פאר א בעסערע מיטל ווי וויסענשאפט וואס דורך איהר קענען די גאנצער וועלט האבן הנאה דערפון און ווערן מער אנטוויקלט. זענען מיר נישט די אויסדערוויילטע פאלק וואס אירע צוועק איז צו זיין א וועג-ווייזער פאר גאנץ ציוויליזאציע? דאס פארנעמונג אין וויסענשאפט איז געווען א געזונטער פארמעלע פון ערפאלג וואס האט געמאכט (און מאכט אלץ נאך) דער גרעסטע צושטייער צו מענטשהייט זינט באשאפען פון וועלט.

דאס איז אלץ געגרונדעט אויפן יסוד אז רוב מנין ובנין פון וויכטיג וויסענשאפטליכע אנטפלעקונגען זענען פרודאקטן פון יידישע פארשונג אין יעדער תחום פון וואס איז נאר מעגליך. ג'ארג' גילדער בריינגט דאס ארויס זייער שיין און טיף אין זיין בוך "דאס ארץ-ישראל'דיקע פראבע". ער שרייבט וועגן קוואנטעם פיזיק פון איינשטיין, פון וואן-ניומען און זיין ארבעט מיט דעם "מאנהאטאן פראג'עקט" (וואס איהרע אטאמישע באמבעס האבן געבראכט א סוף צום צוויטן וועלט קריג), ווי וואן-ניומען'ס פארשונג אין מאטעמאטישע אלגאריזם'ס זענען דער יסוד פון קאמפיוטערס און איפארמאציע-טעכנאלאגיע בכלל. ער איז ממשיך צו מסביר זיין ווי אין אונזער תקופה פון עקבתא דמשיחא איז ארץ-ישראל געווארען א קיבוץ-גליות פון יידישע טאלאנט, און במילא מציון תצא די גרעסטער אויפטוען אין טעכנאלאגיע וואס קען נאר זיין, און מיט דעם מארשירן מיר צום צוקונפט, דער ימות-המשיח פון מענטשליכע-אנטוויקלונג (זע אויך "דער סטארט-אפ פאלק" פון דן סענאר און שאול סינגער). די בעסטער הוכחה אויף דעם בריינגט ער פון "אינטעל", וואס פראדוצירט מעכטיגע קאמפיוטער טשיפס וואס געפינען'זיך אין כמעט יעדער פערזענליכע-קאמפיוטער און קלוג-פאן אויפן וועלט. די מערסט וויכטיגע פארשונג פון "אינטעל" ווערט געטאן אין ארץ-ישראל'דיקע בתי-מדרשים (צענטערס פון "פארשונג און אנטוויקלונג") דורך יידישע טעכניקערס (זע אויך דא און דא).

איך בין נייגעריק צו וויסען ווי וואלט אונזער וועלט אויסגעקוקט אויב די וועלט-בארימט יידישע וויסענשאפטלערס און פארשערס וואלטן געהארעוועט זייער נעכט און טעג אויף א בלאט גמרא אדער א ביכל שו"ע. אפשר וואלטן מיר געהאט פיל מער מיוחד'דיקער גאונים אויפן מדרגה פון דער ראגאטשאווער גאון און ר' חיים בריסקער. (דרך-אגב, ווען ביאליק האט געטראפען דער ראגאטשאווער, איז ער געווען אין אזא התפעלות אז ער האט פראקלאמירט, "פון דער ראגאטשאווער'ס קאפ קען מען אפהאקען צווי איינשטיין'ס"). אבער פון צווייטן זייט אפשר וואלט היטלער ימ"ש ניט געהאט די וויסענשאפטליכער מעגליכקייטן צו הארגענען זעקס מיליאן מענטשען בבת אחת? ווער ווייס...[/justify]

יתרו האט געשריבן:א גיטע קשיא,
ביי דעי וועי, דו וויסט וואסט ברזלי הגלעדי האט געטוען א גאנצע טאג ? איך גלייב אז נישט

טשארייער האט געשריבן:[justify]איך בין נייגעריק צו וויסען ווי וואלט אונזער וועלט אויסגעקוקט אויב די וועלט-בארימט יידישע וויסענשאפטלערס און פארשערס וואלטן געהארעוועט זייער נעכט און טעג אויף א בלאט גמרא אדער א ביכל שו"ע. אפשר וואלטן מיר געהאט פיל מער מיוחד'דיקער גאונים אויפן מדרגה פון דער ראגאטשאווער גאון און ר' חיים בריסקער. דרך-אגב, ווען ביאליק האט געטראפען דער ראגאטשאווער, איז ער געווען אין אזא התפעלות אז ער האט פראקלאמירט, "פון דער ראגאטשאווער'ס קאפ קען מען אפהאקען צווי איינשטיין'ס"[/justify]

יידל האט געשריבן:ווי דו זאגסט. די חידוש פון איינשטיין איז אין זיין מעגליכקייט זיך ארויסצונעמען טאטאל פון קאממאן סענס און אויפקומען מיט א קאונטער-אינטואיטיוו טעאריע באזירט אויף מאטעמאטיקס.

ברזלי הגלעדי האט געשריבן:

יתרו האט געשריבן:א גיטע קשיא,
ביי דעי וועי, דו וויסט וואסט ברזלי הגלעדי האט געטוען א גאנצע טאג ? איך גלייב אז נישט

אוודאי, עפעס וואס אחשווראש האט נישט געווען

בענדזשאמין פרענקלין האט געשריבן:

טשארייער האט געשריבן:[justify]איך בין נייגעריק צו וויסען ווי וואלט אונזער וועלט אויסגעקוקט אויב די וועלט-בארימט יידישע וויסענשאפטלערס און פארשערס וואלטן געהארעוועט זייער נעכט און טעג אויף א בלאט גמרא אדער א ביכל שו"ע. אפשר וואלטן מיר געהאט פיל מער מיוחד'דיקער גאונים אויפן מדרגה פון דער ראגאטשאווער גאון און ר' חיים בריסקער. דרך-אגב, ווען ביאליק האט געטראפען דער ראגאטשאווער, איז ער געווען אין אזא התפעלות אז ער האט פראקלאמירט, "פון דער ראגאטשאווער'ס קאפ קען מען אפהאקען צווי איינשטיין'ס"[/justify]

[justify]לכאורה וואלט איינשטיינס מוח קיין סאך נישט צוגעגעבן פאר לומדי תורה, דאכט זיך אז ר' חיים מיטן חזון איש האבן אויסגעשמאשקעט יעדעס שטיקל לומדות אין דקות וואס דער קצות אין נתיבות האבן איבער געלאזט, איז וואס וואלטן מיר געהאט דערפון אז א שטיקעל תורה ווערט נתחדש צווי מאל, נניח אפי' ער וואלט אויפגעקומען מיט א פרישע סטייל אין לומדות ענליכס צו וואס דער ראגאטשאווער האט מחדש געווען, וויפיל וואלטן לומדי תורה הנאה געהאט פון דעם ? וויפיל לומדים זענען דא וואס זענן זיך מחיה מיט א שטיקעל צפנת פענח ? עכ"פ איך מיין עס איז נישטא וואס צו באוויינען.[/justify]

וז"ל: א. בשייכות צום פסוק "בשנת שש מאות שנה לחיי נח וגו' נבקעו כל מעיינות תהום רבה (וארובות השמים נפתחו)", שטייט אין זהר: "ובשית מאה שנין לשתיתאה יתפתחון תרעי דחכמתא לעילא ומבועי דחכמתא לתתא ויתתקן עלמא לאעלא בשביעאה כו" - אז אין די יארן פון שש מאות שנה פונעם אלף הששי וועלן זיך עפענען די שערי החכמה למעלה און די מעיינות החכמה למטה און די וועלט וועט נתתקן ווערן אויף צו קענען אריינקומען אין דעם אלך השביעי.

דער פירוש פון די צוויי ענינים "תרעי דחכמתא לעילא, ומבועי דחכמתא לתתא" [וועלכע זיינען מרומז אין פסוק הנ"ל: "נבקעו כל מעיינות תהום רבה (מבועי דחכמתא לתתא) וארובות השמים נפתחו (תרעי דחכמתא לעילא)"] איז: "חכמתא לעילא" מיינט חכמת התורה, און "חכמתא לתתא" - חכמות העולם:

און ווי מיר זעען טאקע, אז אין דעם זמן הנ"ל איז געווען א התגלות יתירה אין חכמת התורה, פון פנימיות התורה ווי באוואוסט דער מאמר הצ"צ, אז דער קץ דביאת המשיח אויף שנת תר"ח, איז געווען דאס וואס עס האט זיך אין יענעם יאר אפגעדרוקט דער לקו"ת [ווייל דער אויפטו פון ביאת המשיח איז וואס דאמאלס וועט זיין "מלאה הארץ דעה את ה' גו'"]; און מיט עטלעכע יאר פריער האט זיך אפגעדרוקט דער תו"א (אין יאר תקצ"ז) - וואס דוקא ווען דער לימוד (פון פנימיות התורה) איז אין אזא אופן, ווערט דער "יתפרנסון" (פון ספרא דילך) און "יפוצו" פון די מעיינות הבעש"ט, וואס זיין התגלות איז געווען ארום שנת ת"ק,

און אזוי האט זיך דאן אויך אנגעהויבן א התפתחות יתירה אין די חכמות העולם.

דארף מען פארשטיין: בשלמא דאס וואס די התגלות פון פנימיות התורה איז א הכנה "לעאלא בשביעאה", איז מובן. ווייל היות אז אין ימות המשיח וועט זיך אויפטאן דער ענין פון "מלאה הארץ דעה את ה' כמים לים מכסים", איז מתאים, אז פאר דעם זמן, אלס הכנה דערצו, דאל זיין דער גילוי פון פנימיות התורה וואס איז א "מעין" פון תורתו של משיח; אבער וואס פאר א שייכות האט די התפתחות והתגלות פון די חכמות העולם מיט "לאעלא בשביעאה"?

נאכמער: פון דעם וואס דער זהר ברענגט ביידע זאכן בחדא מחתא איז פארשטאנדיק, אז זיי האבן א צוזאמענהאנג צווישן זיך - אז דאס גופא וואס עס האט זיך דעמאלט אנגעהויבן א נייע התגלות אין חכמת התורה (אלס הכנה צו ימות המשיח) איז "גורם" התפתחות פון חכמות העולם - דארף מען פארשטיין: אין וואס באשטייט דער קישור צווישן זיי, וויבאלד אז חכמות העולם זיינען אן אן ערך נידעריקער (לתתא) פון חכמת התורה (לעילא) ובפרט פנימיות התורה?

ב. די גאנצע וועלט, מיט אלץ וואס געפינט זיך אין איר, איז באשאפן געווארן "בשביל התורה ובשביל ישראל" וכל מה שברא הקב"ה בעולמו לא בראו אלא לכבודו" - איז פון דעם פארשטאנדיק, אז דער תכלית ושלימות הכוונה פון יעדער באשאפענער זאך איז אין דעם וואס זי ווערט אויסגענוצט, דורך אידן, אין עבודת ה'.

און אזוי איז עס אויך בנוגע צו די חכמות העולם, אז די כוונה אין דער התפתחות פון די חכמות העולם איז (בלשון התניא) "להשתמש בהן לעבודת ה' או לתורתו".

[וויבאלד אבער אז לאו כל מוחא סביל דא, און ווי דער אלטער רבי איז דארט מסיים "וזהו טעמו של הרמב"ם והרמב"ן ז"ל וסיעתן שעסקו בהן" איז דעריבער, איז עס שייך נאר צו יחידי סגולה מסוג הנ"ל, און דער וואס איז ניט שייך דערצו, איז עס, אדרבה, "מלביש ומטמא בחי' חב"ד שבנפשו האלקית"].

ח. ...די אמת'ע פאראייניקונג צווישן חכמות העולם מיט תורה איז, אז אין די חכמות העולם גופא דערזעט מען ענינים פון פנימיות התורה.

איינער פון די ענינים עקריים וואו מ'זעט עס במוחש: פנימיות התורה קומט צו מגלה זיין די אחדות הפשוטה פון אויבערשטן אין וועלט, אז ניט קוקנדיק וואס עס זיינען פאראן א ריבוי נבראים איז דער ריבוי ניט קיין סתירה צו דער אחדות הפשוטה של הקב"ה, ווייל, אדרבה, דער ריבוי גופא נעמט זיך דוקא מצד דער אחדות הפשוטה פון אלקות, ווי ס'ווערט ערקלערט בכמה מקומות.

וויבאלד די אמת'ע מציאות פון וועלט איז די אחדות הפשוטה פון אלקות, דערפאר דריקט זיך אויס אט די אחדות אויך אין דער מציאות פון וועלט גופא, אז אין וועלט גופא איז דא דער ענין ה"אחדות".

און דער ענין - די אחדות וואס איז פאראן אין וועלט (וואס בפנימיותה איז עס די אחדות הפשוטה פון אלקות) - ווערט מער און מער נתגלה מיט דער התפתחות פון חכמות העולם:

אמאל האט מען געמיינט, אז יעדערער פון די טבע-כוחות איז א כח נפרד בפ"ע, און אז דער חומר פון יעדער מציאות אין וועלט איז צונויפגעשטעלט פון מערערע פארשידענע יסודות (עלעמענטן); אבער וואס מער עס שטייגט די אנטוויקלונג פון די חכמות העולם, אלץ מער קומט מען צו דער הכרה אז אט דער ריבוי און פירוד אין באשטאנד פון די יסודות איז נאר אן ענין חיצוני, דער אופן הצירוף פון חלקים, צמצום והתפשטות שלהם וכו' און מ'איז אלץ מער ממעט זייער סכום - ביז צו אנערקענען אז די נקודת המציאות פון וועלט באשטייט פון דער פאראייניקונג פון די צוויי ענינים כמות און איכות (חומר נושא הכח און דער כח) [אחדות הפשוטה איז אין (און מצד) אלקות - און דעריבער באשטייט די מציאות פון נברא, מצד עצמו, פון דער התאחדות פון צוויי פרטים - כמות און איכות].

און דאס איז דער קשר צווישן דער התפתחות פון חכמות העולם מיט דער התגלות פון, להבדיל, פנימיות התורה, אלס א הכנה צו "יתתקן עלמא לאעלא בשביעאה":

דער גילוי פון פנימיות התורה ברענגט ממילא אויך די התפתחות פון חכמות העולם ווייל דורכדעם איז דער "מעין" פון תורתו של משיח (וואס איז מגלה אחדותו של הקב"ה אין וועלט) אין אן אופן (עכ"פ) פון א "מעין" פון "וראו כל בשר גו'" - אז וועלט גופא ווערט א "כלי" צו אחדות ה', מען זעט דעם ענין ה"אחדות" אין וועלט גופא,

וואס דאן כאפט מען זיך אז אין אמת'ן איז די אחדות ניט עפעס אנדערש ווי די אחדות הפשוטה פון אלקות (וואס ווערט נתגלה אין פנימיות התורה),

וואס דורך דעם ווערט "יתתקן עלמא לאעלא בשביעאה", בקרוב ממש. עכ"ל.

יא אבל מחשבות בורא עולם--אין כוח באדם להשיגם, כי לא דרכינו דרכיו ולא מחשבותינו מחשבותיו. וכל הדברים האלו של ישוע הנוצרי, ושל זה הישמעאלי שעמד אחריו--אינן אלא ליישר דרך למלך המשיח, ולתקן את העולם כולו לעבוד את ה' ביחד: שנאמר "כי אז אהפוך אל עמים, שפה ברורה, לקרוא כולם בשם ה', ולעובדו שכם אחד".

יב כיצד: כבר נתמלא העולם כולו מדברי המשיח, ומדברי התורה ומדברי המצוות, ופשטו דברים אלו באיים רחוקים, ובעמים רבים ערלי לב; והם נושאים ונותנים בדברים אלו, ובמצוות התורה--אלו אומרים מצוות אלו אמת היו, וכבר בטלו בזמן הזה, ולא היו נוהגות לדורות. ואלו אומרים דברים נסתרות יש בהם, ואינן כפשוטן, וכבר בא משיח, וגילה נסתריהם.

יג וכשיעמוד המלך המשיח באמת, ויצליח וירום ויינשא--מיד הם כולן חוזרין ויודעים ששקר נחלו אבותיהם, ושנביאיהם ואבותיהם הטעום.

[left]Einstein’s greatest attainments, general relativity and the equivalence of energy and mass (E = MC2), were expressions above all of his monotheistic faith, more intense than any rabbi’s, that the entire universe epitomized a profound inner consistency and logic, embodied most purely in the aesthetic beauty and wholeness of mathematics.[/left]

יאיר האט געשריבן:

בענדזשאמין פרענקלין האט געשריבן:

טשארייער האט געשריבן:[justify]איך בין נייגעריק צו וויסען ווי וואלט אונזער וועלט אויסגעקוקט אויב די וועלט-בארימט יידישע וויסענשאפטלערס און פארשערס וואלטן געהארעוועט זייער נעכט און טעג אויף א בלאט גמרא אדער א ביכל שו"ע. אפשר וואלטן מיר געהאט פיל מער מיוחד'דיקער גאונים אויפן מדרגה פון דער ראגאטשאווער גאון און ר' חיים בריסקער. דרך-אגב, ווען ביאליק האט געטראפען דער ראגאטשאווער, איז ער געווען אין אזא התפעלות אז ער האט פראקלאמירט, "פון דער ראגאטשאווער'ס קאפ קען מען אפהאקען צווי איינשטיין'ס"[/justify]

[justify]לכאורה וואלט איינשטיינס מוח קיין סאך נישט צוגעגעבן פאר לומדי תורה, דאכט זיך אז ר' חיים מיטן חזון איש האבן אויסגעשמאשקעט יעדעס שטיקל לומדות אין דקות וואס דער קצות אין נתיבות האבן איבער געלאזט, איז וואס וואלטן מיר געהאט דערפון אז א שטיקעל תורה ווערט נתחדש צווי מאל, נניח אפי' ער וואלט אויפגעקומען מיט א פרישע סטייל אין לומדות ענליכס צו וואס דער ראגאטשאווער האט מחדש געווען, וויפיל וואלטן לומדי תורה הנאה געהאט פון דעם ? וויפיל לומדים זענען דא וואס זענן זיך מחיה מיט א שטיקעל צפנת פענח ? עכ"פ איך מיין עס איז נישטא וואס צו באוויינען.[/justify]

יעצט פיר אויס, שטעל זיך פאר ווען דער ראגאטשאווער און חזון איש וואלטן זיך אריינגעלאזט אין וויסנשאפט, וויפיל ווייטער וואלטן מיר געהאלטן היינט אין סייענס. און ווען אלע חרדי'שע עילויים וואס ווערן פארשוועמט אין דעם ים פון חדש אסור מן התורה און תכלית הידוע שלא נדע וואלטן זיך אריינגעלייגט אין נושאים וואו זיי קענען אויפטון פאר די מענטשהייט. ועל זה דוה ליבנו.

יתרו האט געשריבן:

ברזלי הגלעדי האט געשריבן:

יתרו האט געשריבן:א גיטע קשיא,
ביי דעי וועי, דו וויסט וואסט ברזלי הגלעדי האט געטוען א גאנצע טאג ? איך גלייב אז נישט

אוודאי, עפעס וואס אחשווראש האט נישט געווען

ברזלי זיי נישט ברוגז, דא האסטו א שטיקל וויקי :
אופיו של ברזילאי הגלעדי אינו ברור על פי חז"ל. מהעובדה שבגיל 80 לא יכול היה עוד ברזילי לחוש טעם אוכל למדו חז"ל שהוא היה שטוף בזימה וקפצה עליו זקנה, שהרי שפחה מבית רבי טעמה טעם קדירה גם כאשר הייתה בת תשעים ושתים (שבת קנא, א), ו"ברזילי הגלעדי" היה שם נרדף בפי חז"ל לציון אדם שטוף בתאוות, עד כדי שפולט שכבת זרע רק מהסתכלות בבגדי נשים (יבמות עו, א).
מצד שני, דרשו חז"ל (בראשית רבה נח) כי העובדה שהביטוי "בני ברזילי" מוזכר במקרא חמש פעמים מרמזת על כך שמי שמאכיל צדיק כאילו מקיים חמישה חומשי תורה.

יתרו האט געשריבן:

ברזלי הגלעדי האט געשריבן:

יתרו האט געשריבן:א גיטע קשיא,
ביי דעי וועי, דו וויסט וואסט ברזלי הגלעדי האט געטוען א גאנצע טאג ? איך גלייב אז נישט

אוודאי, עפעס וואס אחשווראש האט נישט געווען

ברזלי זיי נישט ברוגז, דא האסטו א שטיקל וויקי :
אופיו של ברזילאי הגלעדי אינו ברור על פי חז"ל. מהעובדה שבגיל 80 לא יכול היה עוד ברזילי לחוש טעם אוכל למדו חז"ל שהוא היה שטוף בזימה וקפצה עליו זקנה, שהרי שפחה מבית רבי טעמה טעם קדירה גם כאשר הייתה בת תשעים ושתים (שבת קנא, א), ו"ברזילי הגלעדי" היה שם נרדף בפי חז"ל לציון אדם שטוף בתאוות, עד כדי שפולט שכבת זרע רק מהסתכלות בבגדי נשים (יבמות עו, א).
מצד שני, דרשו חז"ל (בראשית רבה נח) כי העובדה שהביטוי "בני ברזילי" מוזכר במקרא חמש פעמים מרמזת על כך שמי שמאכיל צדיק כאילו מקיים חמישה חומשי תורה.

יתרו האט געשריבן:וואס זאל איך טוען אז איך פארשטיי נישט אייערע רמזים

יתרו האט געשריבן:וואס זאל איך טוען אז איך פארשטיי נישט אייערע רמזים

יאיר האט געשריבן:, די ערשטע רעוואלוציאנערע וויסנשאפטליכע טעאריעס זענען דוקא געקומען פון נישט אידן (קופערניקוס, גאליליאו, קעפלער, ניוטאן) בעת אין די פילאזאפישע רעיונות האבן די אידן געהאט א גרעסערן טייל אין אנהויב (שפינאזע, קאנט, ועוד).