תמונות שברש"י

[דולה ומשקה]

אסאך מאל קלאפט מען אן אין בילדער ווען מ'לערנט רש"י הק', ווי רש"י שרייבט בפירוש כזה: און אט האסטו א בילד פון א אקס עירובין כ"ג
אדער א טריי ענגעל אלס א סימן ביי בשר שנתעלם מן העין, האט דניאל במבורג געהאט די בילדער, איז דאס שוין געווען געדריקט פריער?

[יידל]

לכאורה יא. כ'געדענק נישט יעצט ווי, אבער כ'געדענק א רש"י פון ווי ס'געווען מוכרח אז דאס האט ער געמאלן און נישט דער דרוקער צוגעלייגט.

[דולה ומשקה]

לכאורה איז משמע אז רש,י האט דאס געמאהלן, רש"י זעלבסט שרייבט דאך 'כזה',
נאר די שאלה איז צו ס'דער זעלבע סארט בילד, אדער האט עס דניאל במבורג פארשענערט,
ס'דא א רש"י געדריקט נאך פאר אונזער ש"ס, דהיינו פאר דנאל במבורג האט עס געדריקט אזוי ווי מיר האבען דאס היינט.

[יידל]

די "כזה" האט דאך דער דרוקער אויך געקענט אריינלייגן, אבער כ'זע אז נישט דאס איז געווען דיין אסתפקתא, נאר דיין שאלה איז געווען צו די בילד איז געווען די בילד מכת"י. וועט מען דארפן נאכקוקן אבער ס'איז מסתבר אז באמבערג האט עס פארשענערט אדער בעסער געזאגט, אויסגעמאלן פונדאסניי.

[יאיר]

זעט אן אינטערעסאנטער ארטיקל איבער דעם ענין דורך חיים ראפאפארט אין די ספרים בלאג. ער שרייבט אז אין די באמבערג הוצאה זענען די בילדער פון מסכת עירובין שוין געווען, אבער נאכדעם האט מען עס רוב מאל נישט געדרוקט, צומאל האט מען איבערגעלאזט פלאץ אז מען זאל שפעטער אריינדרוקן דאס בילד, און אסאך מאל האט מען עס צום סוף געלאזט ליידיג. ערשט מיט 200 יאר שפעטער האט מען עמטליך אנגעהויבן איבערדרוקן די בילדער, טייל מאל פארשענערט און פארבעסערט. צום סוף פירט ער אויס מיט די שאלה פון דעם אשכול, אויב רש"י האט אליין געמאלן דעם בילד. פון זיינע ווערטער פארשטיי איך אז אין כתבי ידות איז עס שוין דא, אבער עס איז שווער צו וויסן אויב רש"י אליין האט דאס געמאלן אדער נישט.


א ליידיגע פלאץ אין דפוס אמסטרדם אנשטאט א בילד


אן אנדער קאפי פון דעם זעלבן דרוק ווי מען האט יא אריינגעפילט שפעטער דעם בילד
קרעדיט: די ספרים בלאג.

[יאיר]

זעט אויך תוספות מנחות עה ע"א ד"ה כמין, וז"ל:

כמין כי. צייר בקונט' כמין טי"ת ובפירושי חומש פי' גימל ויש מפרשים כמין נון או כמין כ' ובערוך פירש דתניא בכריתות (דף ה:) המלכים מושחין כמין נזר והכהנים כמין כי יוונית פירוש יצק שמן על ראש [אהרן] ויורד אילך ואילך כמין שני מרגליות וזהו צורתו:

למעשה, אין אונזערע גמרות פעלט דער ציור אין רש"י, און אזוי אויך אין תוספות בשם הערוך וואס ענדיגט צו "וזה צורתו" און מען זעט נישט קיין שום צורה. אבער עכ"פ דאס זעען מיר אז אין די ערשטע כתבי ידות פון רש"י זענען שוין געווען ציורים, מסתמא פון רש"י אליין.

[דולה ומשקה]

הרב יאיר א גרויסע ייש"כ פאר דעם לינק, עס איז מיר געוועהן וויכטיג צו וויסען, תשואת חן חן לו

[איחוד פעלד]

די כתבי ידות פלעגען אויך איבער שרייבען די בילדער.

בומבערג האט נישט געהאט קיין כתב יד פין רש"י אליין. עס איז געוועהן גמרות כתבי יד.

ווען איינער האט געוואלט א ש"ס האט ער געדארפט באצאלען א סופר זאל אים אויף שרייבען א ש"ס.

און דערפאר ווען איינער ווערט אנגעריפען א סופר, למשל ר' שבתי סופר, מיינט נישט אז ער איז געוועהן סופר סת"ם, נאר האט געקענט זיין א סופר פין ספרים.

אז מען קוקט כתבי ידות, איז דא הערליך געשריבענע ספרים, אסאך שענער ווי געדריקט, הערליכע רש"י אותיות, וואס איז א הערליכע סקריפט, מען קען שרייבען יעדעס אות אהן אויף הייבען די פעדער, אסאך שענער ווי די סקריפט וואס אונז שרייבען היינט.

און אזוי ביז די קאפי מאשינען ווען איינער האט געוואלט א ספר וואס איז נישט געוועהן בנמצא האט ער געדארפט דינגען א סופר זאל אים שרייבען.

למשל די כתבי אר"י זענען נישט געוועהן געדריקט פאר א לאנגע צייט פין רח"ו האט עס גענדיגט שרייבען אין די שין יארען, ביז מיטל ת"ק, ווען די חסידים האבען אנגעהויבען דריקען, און ביז אהין איז נאר געוועהן שייך צו לערנען די כתבים פין ר' חיים וויטאל דורך כתבי ידות.