המקובל ר' שלום שבזי זי"ע א כת שץ'ניק?
נשלח: דינסטאג פעברואר 19, 2013 11:58 pm
לעצטנס האט מען פון פריש איבערגעדריקט דעם ספר חמדת ימים עה"ת פון דער תימנער גאון וקדוש ר' שלום שבזי זצ"ל. עס זענען געווען גרויסע וואס האבן געהאלטן אויף אים אז ער האט באלאנגט צו כת שץ (אזוי האב איך געהערט פון עטליכע א.ג. יודעים)
דער ספר איז צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן אין יאר תצא - תצב אין שטאט איזמיר דורך ר' ישראל יעקב אלגאזי פון איזמיר, וועלכער שרייבט אז ער האט געפונען דעם ספר אין צפת, אינעם הקדמה לויבט ער גאר שטארק אויס דעם מחבר און ערקלערט וויאזוי פונקטליך די ספר איז אנגעקומען צו אים.
דער ספר איז געפלאכטן מיט דברי מוסר והתעררות ע"פ דרך הקבלה און ווערט פאררעכנט ווי א שטארקע מקור פאר מנהגים און מסורות. אויך האט עס שטארק מחדש געווען דער מנהג פון חמשה עשר בשבט אין די דורות האחרונים נאכוואס עס איז פארגעסן געווארן מזמן הגאונים. און דאס זעלבע איז עס א מקור פאר די אנגענומענע תקון ליל שביעי של פסח ביי די ספרדישע קהילות .
וויבאלד דער ספר איז ערשינען בעילום שם (אנאנים) האבן געוויסע געהאלטן אז דאס איז טאקע מחובר געווארן דורך א גרויסע ת"ח און בעל מקבל, אבער געוויסע האבן געטענה'ט אז דאס האט נתן עזתי א תלמיד און נביא פון שבת צבי ימ"ש מחבר געווען.
פרישע אנטדעקונגען האבן געוויזן אז ס'רעדט זיך פון א ליקוט צוזאמגעקליבן פון אלטע ספרים און כתבי ידות. מאנכע האבן דערמיט אויפגעוויזן אז דער מחבר איז געווען ר' ישראל יעקב אלגזי אליינס וועלכער האט דעם ספר געשריבן מיטן פענע נאמען נתן - חמדת ימים איז גמיט' נתן אלגאזי. באווייז דערצו איז געווען די לשון און אויסדרוק מיט וואס דער מחבר האט זיך באנוצט צו טוישן די ארגינעלע לשון פונעם ערשטן מקור. ווי אויך האט מען אינעם ערשטן דרוק פון די ספר געפינען ווי כאילו א הודאה אין די הערות פון אלגאזי אליינס, וואס האט געזאלט באדייטן אז ער איז זיך מודה אין האבן פארפאסט דעם ספר. אין שפעטערדיגע דרוקן האט זיך אנגעזען א פראוו צו פארווישן און פארמעקן זיין הודאה.
דער ערשטער צו זאגן אז דער ספר געהערט צו די שבתאים איז געווען ר' יעקב עמדין, וועלכער האט אידענטיפעצירט דעם ספר צו נתן העזתי און געזאגט אז נאכן אריינקוקן דערין א קורצע צייט איז ער דערציטערט געווארן פון די איינגעפלאכטענע כפירה ומינות וואס שטארצן ארויס ברמזים אהן א שיעור.
אויך ר' יהודה פתיה פון די מקובלי ורבני בבל האט געהאלטן אז דאס איז מעשי ידיו פון נתן העזתי, און הרב מרדכי אליהו שרייבט אז אינעם טאג וואס ער האט געזען אין מנחת יהודה (פונעם פריער דערמאנטן ר' יהודה פתיה) דערוועגן, האלט ער מער נישט דעם ספר אינדערהיים טראץ וואס עס איז זעהר א שיין ספר. אויך שרייבט ער אז דער בן איש חי האט ספעציעל מחבר געווען דעם ספר לשון חכמים כדי צו פארמיידן מענטשן פון זיך באנוצן מיט חמדת ימים. אנדערע טענה'ן פארקערט, אז פון דעם וואס דער בן איש חי אליין ציטירט אים און ברענגט אים אראפ בספרו איז א ראיה אז ער האט יא געהאלטן דאס עס איז אן ערליך ספר.
דער ספר איז בעיקר פארשפרייט און מאסגעבנד ביי די ספרדישע קהילות. אבער אסאך מנהגים וועלכע ווערן דארט געברענגט האבן זיך אויסגעשפרייט בכל תפוצות ישראל. (דער חתם סופר און קדושת לוי ברענגען אים אויך אראפ) צווישן די חסידישע קהילות איז אויך שטענדיג געווען מיינונגס פארשידנהייטן מהם-פאר, מהם-קעגן. ר' חיים וואלאזשינער א תלמיד פון ווילנער גאון האט זיך אויסגעדרוקט איבערן ספר: אפ' מ'זאל יא אננעמען אז דאס איז ווערק פון נתן העזתי איז עס געווען איידער ער האט זיך געקערט צו שבתאות ווייל דער ספר לכשעצמו פארמאגט נישט קיין פסול.
ווייטער הערשט א פלוגתא צווישן די חוקרים אברהם יערי און גרשום שלום ווען דער לעצטע האט אנגענומען ר' יעקב עמדינ'ס שטעלונג איבערן ספר און דער ערשטער האט עס מייחס געווען צו בנימין הלוי מצרפת.
ישעיהו תשבי טענה'ט אז דער ספר איז נתחבר געווארן דורך א גרופע תלמידי חכמים אין איזמיר וועלכע זענען באיינפלוסט געווען פון שבתאות, דאקעגן מאיר בניהו טענה'ט אז לויט אלע סימנים איז עס אן קיין צוווייפל די ארבעט פון ישראל יעקב אלגאזי אליין.
לעצטנס איז אויפגעוויזן געווארן קליפ און קלאר מיט שניידנדע ראיות אז דער ספר איז טאקע געקליבן געווארן דורך אלגאזי וועלכער איז ארויסגעהאלפן געווארן מיט א שטאב פון ת"ח, און אזוי האלטן רוב חוקרים, ספעציעל די פרומע וועלכע ווילן נישט אננעמען אז דאס איז א שבתאי ארבעט. לויט די סקעפטיקער אבער וועט בלייבן שווער הלמאי אזויפיהל פון די שפעטערדיגע גרויסע באוואוסטע לייט האבן אנגענומען דעם ספר, טראצדעם וואס די פיוטים געדרוקט אינעם ספר הייבן זיך קלאר אן מיט די חתימת ראשי התיבות "נתן העזתי"
נאך דעם גאנצן אריינפיר, בלייבט מיר אבער נאכאלץ שווער פון וואו עס נעמט זיך דער דעה אז ר' שלום שבזי דער היינטיגער אנגענומענער בעל מחבר דערפון זאל האבן געהערט צו די שבתאים?!... אדער איז עס גאר א מיאוסע עם הארצות? (א סוירטש אין וויקי האט גארנישט רעזולטירט)
דער ספר איז צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן אין יאר תצא - תצב אין שטאט איזמיר דורך ר' ישראל יעקב אלגאזי פון איזמיר, וועלכער שרייבט אז ער האט געפונען דעם ספר אין צפת, אינעם הקדמה לויבט ער גאר שטארק אויס דעם מחבר און ערקלערט וויאזוי פונקטליך די ספר איז אנגעקומען צו אים.
דער ספר איז געפלאכטן מיט דברי מוסר והתעררות ע"פ דרך הקבלה און ווערט פאררעכנט ווי א שטארקע מקור פאר מנהגים און מסורות. אויך האט עס שטארק מחדש געווען דער מנהג פון חמשה עשר בשבט אין די דורות האחרונים נאכוואס עס איז פארגעסן געווארן מזמן הגאונים. און דאס זעלבע איז עס א מקור פאר די אנגענומענע תקון ליל שביעי של פסח ביי די ספרדישע קהילות .
וויבאלד דער ספר איז ערשינען בעילום שם (אנאנים) האבן געוויסע געהאלטן אז דאס איז טאקע מחובר געווארן דורך א גרויסע ת"ח און בעל מקבל, אבער געוויסע האבן געטענה'ט אז דאס האט נתן עזתי א תלמיד און נביא פון שבת צבי ימ"ש מחבר געווען.
פרישע אנטדעקונגען האבן געוויזן אז ס'רעדט זיך פון א ליקוט צוזאמגעקליבן פון אלטע ספרים און כתבי ידות. מאנכע האבן דערמיט אויפגעוויזן אז דער מחבר איז געווען ר' ישראל יעקב אלגזי אליינס וועלכער האט דעם ספר געשריבן מיטן פענע נאמען נתן - חמדת ימים איז גמיט' נתן אלגאזי. באווייז דערצו איז געווען די לשון און אויסדרוק מיט וואס דער מחבר האט זיך באנוצט צו טוישן די ארגינעלע לשון פונעם ערשטן מקור. ווי אויך האט מען אינעם ערשטן דרוק פון די ספר געפינען ווי כאילו א הודאה אין די הערות פון אלגאזי אליינס, וואס האט געזאלט באדייטן אז ער איז זיך מודה אין האבן פארפאסט דעם ספר. אין שפעטערדיגע דרוקן האט זיך אנגעזען א פראוו צו פארווישן און פארמעקן זיין הודאה.
דער ערשטער צו זאגן אז דער ספר געהערט צו די שבתאים איז געווען ר' יעקב עמדין, וועלכער האט אידענטיפעצירט דעם ספר צו נתן העזתי און געזאגט אז נאכן אריינקוקן דערין א קורצע צייט איז ער דערציטערט געווארן פון די איינגעפלאכטענע כפירה ומינות וואס שטארצן ארויס ברמזים אהן א שיעור.
אויך ר' יהודה פתיה פון די מקובלי ורבני בבל האט געהאלטן אז דאס איז מעשי ידיו פון נתן העזתי, און הרב מרדכי אליהו שרייבט אז אינעם טאג וואס ער האט געזען אין מנחת יהודה (פונעם פריער דערמאנטן ר' יהודה פתיה) דערוועגן, האלט ער מער נישט דעם ספר אינדערהיים טראץ וואס עס איז זעהר א שיין ספר. אויך שרייבט ער אז דער בן איש חי האט ספעציעל מחבר געווען דעם ספר לשון חכמים כדי צו פארמיידן מענטשן פון זיך באנוצן מיט חמדת ימים. אנדערע טענה'ן פארקערט, אז פון דעם וואס דער בן איש חי אליין ציטירט אים און ברענגט אים אראפ בספרו איז א ראיה אז ער האט יא געהאלטן דאס עס איז אן ערליך ספר.
דער ספר איז בעיקר פארשפרייט און מאסגעבנד ביי די ספרדישע קהילות. אבער אסאך מנהגים וועלכע ווערן דארט געברענגט האבן זיך אויסגעשפרייט בכל תפוצות ישראל. (דער חתם סופר און קדושת לוי ברענגען אים אויך אראפ) צווישן די חסידישע קהילות איז אויך שטענדיג געווען מיינונגס פארשידנהייטן מהם-פאר, מהם-קעגן. ר' חיים וואלאזשינער א תלמיד פון ווילנער גאון האט זיך אויסגעדרוקט איבערן ספר: אפ' מ'זאל יא אננעמען אז דאס איז ווערק פון נתן העזתי איז עס געווען איידער ער האט זיך געקערט צו שבתאות ווייל דער ספר לכשעצמו פארמאגט נישט קיין פסול.
ווייטער הערשט א פלוגתא צווישן די חוקרים אברהם יערי און גרשום שלום ווען דער לעצטע האט אנגענומען ר' יעקב עמדינ'ס שטעלונג איבערן ספר און דער ערשטער האט עס מייחס געווען צו בנימין הלוי מצרפת.
ישעיהו תשבי טענה'ט אז דער ספר איז נתחבר געווארן דורך א גרופע תלמידי חכמים אין איזמיר וועלכע זענען באיינפלוסט געווען פון שבתאות, דאקעגן מאיר בניהו טענה'ט אז לויט אלע סימנים איז עס אן קיין צוווייפל די ארבעט פון ישראל יעקב אלגאזי אליין.
לעצטנס איז אויפגעוויזן געווארן קליפ און קלאר מיט שניידנדע ראיות אז דער ספר איז טאקע געקליבן געווארן דורך אלגאזי וועלכער איז ארויסגעהאלפן געווארן מיט א שטאב פון ת"ח, און אזוי האלטן רוב חוקרים, ספעציעל די פרומע וועלכע ווילן נישט אננעמען אז דאס איז א שבתאי ארבעט. לויט די סקעפטיקער אבער וועט בלייבן שווער הלמאי אזויפיהל פון די שפעטערדיגע גרויסע באוואוסטע לייט האבן אנגענומען דעם ספר, טראצדעם וואס די פיוטים געדרוקט אינעם ספר הייבן זיך קלאר אן מיט די חתימת ראשי התיבות "נתן העזתי"
נאך דעם גאנצן אריינפיר, בלייבט מיר אבער נאכאלץ שווער פון וואו עס נעמט זיך דער דעה אז ר' שלום שבזי דער היינטיגער אנגענומענער בעל מחבר דערפון זאל האבן געהערט צו די שבתאים?!... אדער איז עס גאר א מיאוסע עם הארצות? (א סוירטש אין וויקי האט גארנישט רעזולטירט)