איך בין פרייליך אז איך בין א איד!
נשלח: דאנערשטאג אפריל 04, 2013 11:18 am
פרייליך, פארוואס?
אויך מיר א איד! דאס מיינט א איד? אזוי פירט זיך א איד אויף? אזוי זעהט אויס דאס דאווענען און לערנען פון א איד? אזוי זעהט אויס א שבת פון א איד? אזוי זעהט אויס די אויפירונג פון א איד? און דו ביזט נאך פרייליך אז דו ביזט א איד?
די אלע און נאך ענדליכע קשיות וואס ליגן ביי יעדן אין בעק פון זיין מח, מאכן אז מען זאל נישט קענען פרייען אז מען איז א איד, אודאי ווען איך וואלט געווען א איד און טאקע אויסגעזעהן און זיך אויפגעפירט ווי אזוי א איד דארף זיין, וואלט איך געווען פרייליך, אבער יעצט? איך ווייס דאך יא דעם אמת, יענעם קען מען נארן אבער נישט זיך אליינ'ס, איך ווייס דאך יא פונקטליך ווי מיין אידישקייט האלט, און די ביסל וואס איך טוה יא איז נאר די גרינגע זאכן, און אויך ווייל איך וויל נישט ארויספאלן פון מיין סביבה, איך שעם זיך צו אוועקווארפן דאס אידישקייט, ממילא וואס האב איך צו זיין פרייליך דערמיט? ווען איך קום ארויף אויבן לאחר מאה ועשרים, ווארטן מיר אפ די שרעקעדיגע שווארצע מלאכים און שליידערן מיר גלייך אויף מיין באשטימטן ארט אין גיהנום, נאר פון טראכטן דערפון כאפט מיר א שוידער אין אלע ביינער.
די ריכטיגע חשבון
רבי נחמן ברסלבער איז געזיצן אמאל אינדערהיים מיט זיין תלמיד רבי נתן, פלוצלינג הערן זיי א טומל אויפ'ן גאס, און זיי זעהן פון די פענסטער ווי עס גייט דורך א לוי', מען פירט א נפטר למנוחת עולמים, און דער עולם באגלייטער'ס זענען זייער טרויעריג און וויינען יארמערליך, האט זיך רבי נחמן אנגערופן צו זיין תלמיד: "דער נפטר לאכט יעצט מן הסתם, ער טראכט צו זיך, וואס ווילן זיי? אז איך זאל נאך מער פארשווארצט ווערן דא אויף די וועלט? ברוך ה' אז מען פירט שוין צו מיין אייביגע רוה, און געענדיגט מיט אלע צרות", האט רבי נתן אים געפרעגט: "רבי, אבער איך האב דאך גוט געקענט דעם נפטר, ער איז בכלל נישט געווען דער גרויסער צדיק, ער האט היבש אביסל עבירות אריינכאפט אין זיין לעבן, און יעצט אויבן אין הימל ווארט אים נישט אפ די גרויסע גליקן אין גן עדן, ער האט נאך היבש צרות צו ליידן דארט אויך", האט אים רבי נחמן געענטפערט: "אמת, ער וועט טאקע באקומען זיין פארדינטע שטראף פאר אלע זיינע עבירות וואס ער האט געטוהן - אויב ער האט נישט תשובה געטוהן - אבער דאס איז נאר פאר א שטיקל צייט, איינמאל זיין עונש וועט זיך ענדיגן, וועט ער דעמאלט'ס באקומען שכר פאר יעדע גוטע זאך וואס ער האט יא געטוהן, פאר יעדע תפלה, פאר יעדע ווארט תורה, פאר יעדן תפלין לייגן, פאר יעדע סעקונדע פון גיין מיט ציצית, האבן א מזוזה, אנטוהן טלית ותפלין, יעדע שבת וואס ער האט געהיטן, יעדע יום טוב, א.א.וו."
דאס איז א געוואלדיגע נקודה וואס מען נעמט נישט אין אכט, די עונש פאר די עבירות און די שכר פאר די מצות זענען בכלל נישט אויף די זעלבע לעוועל, די עונשים זענען נאר לזמן, און די שכר איז עד עולם ביז אייביג, ולפי זה לוינט זיך צו לעבן 90 יאר אויף די וועלט און אפילו אויב מען פאלט דורך מיט אסאך עבירות, אבער אינצווישן כאפט מען אריין אויך אסאך מצות, און אפילו די מצות זענען נאר כמצות אנשים מלומדה, אדער וועגן פחד און בושה, אבער למעשה האט מען געטוהן די מצות, און אפילו אויב מען וועט באקומען הארבע עונשים פאר די עבירות, איז דאס אבער נאר פאר א שטיק צייט, און נאכדעם וועט מען באקומען שכר פאר די מצות לעולמי עד, איז דאס נישט קיין גוט געשעפט?
עס איז דא א באקאנטע מעשה פון רבי אברהם קאליסקער זי"ע אז ער האט געטראפן אמאל אן אלטן איד וויינען אז ער האט שוין נישט קיין כח צו לעבן און ער וויל שוין שטארבן, האט אים דער צדיק אנגעשריגן "עס לוינט זיך צו לעבן 80 יאר צו קענען איינמאל לייגן תפלין".
איך האב קיינמאל נישט פארשטאנען די מעשה, פארוואס לוינט זיך עס? אין די 80 יאר וועט ער דאך טוהן אסאך עבירות אויך? אבער לויט אונזער נקודה איז די מעשה זייער פארשטענדליך, ווייל די אלע עבירות און די איין מאל לייגן תפלין זענען בכלל נישט לפי ערך כנ"ל.
אפילו דער יצר הרע איז מסכים
אן אינטערעסאנטע מעשה שטייט אין ירושלמי (דמאי דף י"ג) רבי זעירא האט שפאצירט אויפ'ן גאס אנגעליינט אויף רבי חגי, און זיי זענען דורכגעגאנגען א מענטש וואס האט געשלעפט א גרויסן לאסט פון האלץ שפענדליך, האט ר"ז געזאגט פאר ר"ח "גיי ברענג מיר א שפענדל איך זאל דערמיט פיצן די ציין" (מען רעדט דארט אויב מען מעג גנב'ענען פחות משוה פרוטה) ווען ר"ח האט אנגעהויבן גיין האט אים ר"ז צוריק גערופן און געזאגט "נעם נישט קיין שפענדל, ווייל אויב איך וועל נאר נעמן איין קליינע שפענדל, וועט יעדער טוהן אזוי, און יענער וועט בלייבן אן גארנישט" און ר"ז האט צוגעלייגט "נישט ווייל איך בין אזא גרויסער צדיק און איך בין אזוי מקפיד, נאר אזא גרינגע מצוה וואס אפילו דער יצר הרע לאזט מיר עס טוהן, פארוואס זאל איך עס נישט טוהן?"
דאס איז אויך א געוואלדיגע לימוד, פארוואס זאל איך זיך אראפקוקן ווייל איך טוה מצות בכלל נישט ווייל איך וויל באמת אזוי, נאר ווייל דער יצר הרע איז אויך מסכים דערצו, ווייל עס ליגט מיר שוין אין די בלוט, און איך שעם זיך עס נישט צו טוהן, אט קוקט ווי רבי זעירא האט זיך געפריידט צו טוהן א מצוה וואס אפילו דער יצר הרע איז אויך מסכים דערצו.
סך הכל
דאס אלעס איז געזאגט געווארן אפילו פאר א איד וואס איז עובר על התורה כולה נאר דא און דארט כאפט ער אריין געציילטע מצות, האט זיך אים אויך געלוינט דאס געשעפט, און כל שכן אונז וואס מיר זענען פיל מיט מצות פון קאפ ביז פיס, יעדער איד וויל זיין וואויל און ער טוט יעדן טאג הונדערטער מצות ביודעים ובלא יודעים און נאך מער ווען עס קומט א שבת אדער א יום טוב טוט מען נאך מער מצות, און די עבירות, וואסערע פנים האבן זיי שוין? פון די אלע שס"ה לאווין וויפיל זענען מיר שוין עובר? מערסטנ'ס א 10-20, און דאס איז דאך שוין אויך מיט יענעם פנים, ווי רבי זושא האט געזאגט אז די עבירות פון אידן זענען אלע אן הענט און אן פיס, פיל מיט חרטה געפילן, און אפילו אויף דעם טוט מען דאך תשובה יעדן טאג ביי סלח לנו, און זיכער ווען עס קומט יום כיפור טוט יעדער איד תשובה מעומקא דליבא און אלע עבירות ווערן אפגעמעקט און ער בלייבט נאר מיט זיינע מצות, וואס אויף דעם וועט ער באקומען א שכר עין לא ראתה.
בואו ונחשוב חשבונו של עולם, מיר זענען אנגעפילט מיט מיליאנען מצות, וואס אויף דעם קען מען נישט תשובה טוהן, דאס בלייבט מיט אונז שטענדיג, מיר פאלן טאקע דורך מיט עבירות אבער אויף זייער א שוואכע וועג, און פיל מיט חרטות, און אויף דעם טוען מיר אויך תשובה כאטש איינמאל א יאר, און ווען מיר וועלן ארויף קומען אויבן נאך די 120, וועלן מיר טאקע באקומען אן עונש פאר די ביסל עבירות אויף וואס מיר האבן נישט תשובה געטוהן, און דאס וועט אויך נאר זיין פאר א שטיק צייט, און דערנאך וועלן מיר באקומען א געוואלדיגע שכר פאר די אומצאליגע מצות וואס מיר האבן געטוהן, א שכר וואס מען קען גארנישט באגרייפן, אבער דאס איז זיכער אז עס וועט זיין גאר גוט, יעצט האט זיך נישט געלוינט דאס געשעפט, דארפן מיר נישט זיין פרייליך אז מיר זענען אידן?
אשרינו מה טוב חלקינו ומה נעים גורלינו!
אויך מיר א איד! דאס מיינט א איד? אזוי פירט זיך א איד אויף? אזוי זעהט אויס דאס דאווענען און לערנען פון א איד? אזוי זעהט אויס א שבת פון א איד? אזוי זעהט אויס די אויפירונג פון א איד? און דו ביזט נאך פרייליך אז דו ביזט א איד?
די אלע און נאך ענדליכע קשיות וואס ליגן ביי יעדן אין בעק פון זיין מח, מאכן אז מען זאל נישט קענען פרייען אז מען איז א איד, אודאי ווען איך וואלט געווען א איד און טאקע אויסגעזעהן און זיך אויפגעפירט ווי אזוי א איד דארף זיין, וואלט איך געווען פרייליך, אבער יעצט? איך ווייס דאך יא דעם אמת, יענעם קען מען נארן אבער נישט זיך אליינ'ס, איך ווייס דאך יא פונקטליך ווי מיין אידישקייט האלט, און די ביסל וואס איך טוה יא איז נאר די גרינגע זאכן, און אויך ווייל איך וויל נישט ארויספאלן פון מיין סביבה, איך שעם זיך צו אוועקווארפן דאס אידישקייט, ממילא וואס האב איך צו זיין פרייליך דערמיט? ווען איך קום ארויף אויבן לאחר מאה ועשרים, ווארטן מיר אפ די שרעקעדיגע שווארצע מלאכים און שליידערן מיר גלייך אויף מיין באשטימטן ארט אין גיהנום, נאר פון טראכטן דערפון כאפט מיר א שוידער אין אלע ביינער.
די ריכטיגע חשבון
רבי נחמן ברסלבער איז געזיצן אמאל אינדערהיים מיט זיין תלמיד רבי נתן, פלוצלינג הערן זיי א טומל אויפ'ן גאס, און זיי זעהן פון די פענסטער ווי עס גייט דורך א לוי', מען פירט א נפטר למנוחת עולמים, און דער עולם באגלייטער'ס זענען זייער טרויעריג און וויינען יארמערליך, האט זיך רבי נחמן אנגערופן צו זיין תלמיד: "דער נפטר לאכט יעצט מן הסתם, ער טראכט צו זיך, וואס ווילן זיי? אז איך זאל נאך מער פארשווארצט ווערן דא אויף די וועלט? ברוך ה' אז מען פירט שוין צו מיין אייביגע רוה, און געענדיגט מיט אלע צרות", האט רבי נתן אים געפרעגט: "רבי, אבער איך האב דאך גוט געקענט דעם נפטר, ער איז בכלל נישט געווען דער גרויסער צדיק, ער האט היבש אביסל עבירות אריינכאפט אין זיין לעבן, און יעצט אויבן אין הימל ווארט אים נישט אפ די גרויסע גליקן אין גן עדן, ער האט נאך היבש צרות צו ליידן דארט אויך", האט אים רבי נחמן געענטפערט: "אמת, ער וועט טאקע באקומען זיין פארדינטע שטראף פאר אלע זיינע עבירות וואס ער האט געטוהן - אויב ער האט נישט תשובה געטוהן - אבער דאס איז נאר פאר א שטיקל צייט, איינמאל זיין עונש וועט זיך ענדיגן, וועט ער דעמאלט'ס באקומען שכר פאר יעדע גוטע זאך וואס ער האט יא געטוהן, פאר יעדע תפלה, פאר יעדע ווארט תורה, פאר יעדן תפלין לייגן, פאר יעדע סעקונדע פון גיין מיט ציצית, האבן א מזוזה, אנטוהן טלית ותפלין, יעדע שבת וואס ער האט געהיטן, יעדע יום טוב, א.א.וו."
דאס איז א געוואלדיגע נקודה וואס מען נעמט נישט אין אכט, די עונש פאר די עבירות און די שכר פאר די מצות זענען בכלל נישט אויף די זעלבע לעוועל, די עונשים זענען נאר לזמן, און די שכר איז עד עולם ביז אייביג, ולפי זה לוינט זיך צו לעבן 90 יאר אויף די וועלט און אפילו אויב מען פאלט דורך מיט אסאך עבירות, אבער אינצווישן כאפט מען אריין אויך אסאך מצות, און אפילו די מצות זענען נאר כמצות אנשים מלומדה, אדער וועגן פחד און בושה, אבער למעשה האט מען געטוהן די מצות, און אפילו אויב מען וועט באקומען הארבע עונשים פאר די עבירות, איז דאס אבער נאר פאר א שטיק צייט, און נאכדעם וועט מען באקומען שכר פאר די מצות לעולמי עד, איז דאס נישט קיין גוט געשעפט?
עס איז דא א באקאנטע מעשה פון רבי אברהם קאליסקער זי"ע אז ער האט געטראפן אמאל אן אלטן איד וויינען אז ער האט שוין נישט קיין כח צו לעבן און ער וויל שוין שטארבן, האט אים דער צדיק אנגעשריגן "עס לוינט זיך צו לעבן 80 יאר צו קענען איינמאל לייגן תפלין".
איך האב קיינמאל נישט פארשטאנען די מעשה, פארוואס לוינט זיך עס? אין די 80 יאר וועט ער דאך טוהן אסאך עבירות אויך? אבער לויט אונזער נקודה איז די מעשה זייער פארשטענדליך, ווייל די אלע עבירות און די איין מאל לייגן תפלין זענען בכלל נישט לפי ערך כנ"ל.
אפילו דער יצר הרע איז מסכים
אן אינטערעסאנטע מעשה שטייט אין ירושלמי (דמאי דף י"ג) רבי זעירא האט שפאצירט אויפ'ן גאס אנגעליינט אויף רבי חגי, און זיי זענען דורכגעגאנגען א מענטש וואס האט געשלעפט א גרויסן לאסט פון האלץ שפענדליך, האט ר"ז געזאגט פאר ר"ח "גיי ברענג מיר א שפענדל איך זאל דערמיט פיצן די ציין" (מען רעדט דארט אויב מען מעג גנב'ענען פחות משוה פרוטה) ווען ר"ח האט אנגעהויבן גיין האט אים ר"ז צוריק גערופן און געזאגט "נעם נישט קיין שפענדל, ווייל אויב איך וועל נאר נעמן איין קליינע שפענדל, וועט יעדער טוהן אזוי, און יענער וועט בלייבן אן גארנישט" און ר"ז האט צוגעלייגט "נישט ווייל איך בין אזא גרויסער צדיק און איך בין אזוי מקפיד, נאר אזא גרינגע מצוה וואס אפילו דער יצר הרע לאזט מיר עס טוהן, פארוואס זאל איך עס נישט טוהן?"
דאס איז אויך א געוואלדיגע לימוד, פארוואס זאל איך זיך אראפקוקן ווייל איך טוה מצות בכלל נישט ווייל איך וויל באמת אזוי, נאר ווייל דער יצר הרע איז אויך מסכים דערצו, ווייל עס ליגט מיר שוין אין די בלוט, און איך שעם זיך עס נישט צו טוהן, אט קוקט ווי רבי זעירא האט זיך געפריידט צו טוהן א מצוה וואס אפילו דער יצר הרע איז אויך מסכים דערצו.
סך הכל
דאס אלעס איז געזאגט געווארן אפילו פאר א איד וואס איז עובר על התורה כולה נאר דא און דארט כאפט ער אריין געציילטע מצות, האט זיך אים אויך געלוינט דאס געשעפט, און כל שכן אונז וואס מיר זענען פיל מיט מצות פון קאפ ביז פיס, יעדער איד וויל זיין וואויל און ער טוט יעדן טאג הונדערטער מצות ביודעים ובלא יודעים און נאך מער ווען עס קומט א שבת אדער א יום טוב טוט מען נאך מער מצות, און די עבירות, וואסערע פנים האבן זיי שוין? פון די אלע שס"ה לאווין וויפיל זענען מיר שוין עובר? מערסטנ'ס א 10-20, און דאס איז דאך שוין אויך מיט יענעם פנים, ווי רבי זושא האט געזאגט אז די עבירות פון אידן זענען אלע אן הענט און אן פיס, פיל מיט חרטה געפילן, און אפילו אויף דעם טוט מען דאך תשובה יעדן טאג ביי סלח לנו, און זיכער ווען עס קומט יום כיפור טוט יעדער איד תשובה מעומקא דליבא און אלע עבירות ווערן אפגעמעקט און ער בלייבט נאר מיט זיינע מצות, וואס אויף דעם וועט ער באקומען א שכר עין לא ראתה.
בואו ונחשוב חשבונו של עולם, מיר זענען אנגעפילט מיט מיליאנען מצות, וואס אויף דעם קען מען נישט תשובה טוהן, דאס בלייבט מיט אונז שטענדיג, מיר פאלן טאקע דורך מיט עבירות אבער אויף זייער א שוואכע וועג, און פיל מיט חרטות, און אויף דעם טוען מיר אויך תשובה כאטש איינמאל א יאר, און ווען מיר וועלן ארויף קומען אויבן נאך די 120, וועלן מיר טאקע באקומען אן עונש פאר די ביסל עבירות אויף וואס מיר האבן נישט תשובה געטוהן, און דאס וועט אויך נאר זיין פאר א שטיק צייט, און דערנאך וועלן מיר באקומען א געוואלדיגע שכר פאר די אומצאליגע מצות וואס מיר האבן געטוהן, א שכר וואס מען קען גארנישט באגרייפן, אבער דאס איז זיכער אז עס וועט זיין גאר גוט, יעצט האט זיך נישט געלוינט דאס געשעפט, דארפן מיר נישט זיין פרייליך אז מיר זענען אידן?
אשרינו מה טוב חלקינו ומה נעים גורלינו!