אן אשכול צו מתקן זיין גראמאטיק און ספעלינג

[בן תמליון]

אסאך מאל קומט אויס דא אין שטיבל מען ליינט ווי חברים שרייבן און עס גריצלט אין די אויערן שלעכטע אויסלייג און גראמאטיק, איר האט א דרוק צו קאמענטירן און פארעכטן אבער עס פאסט נישט סתם סיקירן יענעם. אפשר וואלט געווען פאסיק א אשכול ווי ווער עס וויל פארעכטן גרייזן זאל דא קומען און אזוי בדרך אגב וועט דער עולם זיך לערנען שרייבן.

[בן תמליון]

וואלפה שרייבט:

פאר זיינע מוסדות וואס מען וועט פארקויפן אז עס לערנען צוויי הונדרעט בחורים

אין אידיש שרייבט מען "הונדערט".

[פיקציע]

איך שטיץ שטארק דעם געדאנק, עס וועט זיכער זיין לתועלת.

[לעמיל]

. where שרייבט מען אין אידיש "וואו", נישט "ווי".

קיינמאל נישט געוויסט
יישר כח

[בן תמליון]

ייש"כ ר' יאנקל. און "ווי" קומט ווען? "שרייבן דארף מען ווי יאנקל?"

[געפילטע פיש]

ווי איז Like, אזוי ווי, ווי א נער, זעהט אויס ווי שטאט'ס גביר.

[זר זהב]

. where שרייבט מען אין אידיש "וואו", נישט "ווי".

קיינמאל נישט געוויסט
יישר כח

געוואוסט!!

גאש...

אזוי מיינעך

[מאראנצןזאפט]

ווי איז Like, אזוי ווי, ווי א נער, זעהט אויס ווי שטאט'ס גביר.

איך מיין אז ווי איז אויך דער טייטש אויף how
למשל: וויאזוי

[בענדזשאמין פרענקלין]

וואלפה שרייבט:

פאר זיינע מוסדות וואס מען וועט פארקויפן אז עס לערנען צוויי הונדרעט בחורים

אין אידיש שרייבט מען "הונדערט".

ס'קאסט מיר א לאך, מתקן זיין וואלפא'ס טעותים איז א פואל טיים זשאב, ניטאמאל זיין נאמען קען ער ספעלען געהעריג כ'מיין מ'שרייבט וואלפא מיט א אלף נישט וואלפה. ס'זעט מיר אויס ווי דער וואלפה איז א מגולח און וואוינט ערגעץ אין ריווערדעיל אדער אין וואשינגטאן הייטס און קען אידיש אזוי ווי קופערניקוס קען ענגליש.
וואלפא נאטינג פערסינאל, כ'וויל סך הכל אז בן תמליון זאל אראפקריכן פון דיר ווייל אויב נישט וועט דאס זיין די לענגסטע אשכול אין קאווע שטיבל.

[ונבנתה העיר]

ווי איז Like, אזוי ווי, ווי א נער, זעהט אויס ווי שטאט'ס גביר.

איך מיין אז ווי איז אויך דער טייטש אויף how
למשל: וויאזוי

לולא דמיסתפינא וואלט איך געזאגט אז די שאלה 'וויאזוי' איז במקורו צוויי אפגעטיילטע ווערטער געזאגט בניחותא, דהיינו איך בין דיר מסביר וויאזוי[...] מען שרויפט אריין א שרויף, שרויף איך עס אריין און איך זאג דיר 'ווי אזוי' ['אזוי' גייט ארויף אויף די פעולת השרויפן], והוא הדין ווען דו פראביר'סט אריינצושרויפן און דו פרעגסט מיר ווי אזוי? דהיינו אזוי איז די ריכטיגע וועג?, ומשם נשתלשל אז עס מיינט how.

[יואב]

ווי איז Like, אזוי ווי, ווי א נער, זעהט אויס ווי שטאט'ס גביר.

דאכט זיך "נער" איז נאר לשון קודש, און עס מיינט יונג (אינג?).
א טיפוש ווערט געשריבן "נאר", סיידן איר האט טאקע געמיינט יונג דא.

[יואב]

איך האלט ווי יאנקל מ'זאל נישט שרייבן קיין נעמען, בלויז ציטירן דעם טעות, און דאס מתקן זיין.

[פיקציע]

איך וואלט געקענט באשטיין אז ווען איך שרייב ׳אמעראציש׳ אז מען זאל מיר אויפמערקן ביי מיין נאמען.
אויב נישט וועל איך נישט כאפן אז מען מיינט מיר.

[יאיר]

אסאך מאל קומט אויס דא אין שטיבל מען ליינט ווי חברים שרייבן און עס גריצלט אין די אויערן שלעכטע אויסלייג און גראמאטיק, איר האט א דרוק צו קאמענטירן און פארעכטן אבער עס פאסט נישט סתם סיקירן יענעם. אפשר וואלט געווען פאסיק א אשכול ווי ווער עס וויל פארעכטן גרייזן זאל דא קומען און אזוי בדרך אגב וועט דער עולם זיך לערנען שרייבן.

"גרילצט"
"דאס" שלעכטע אויסלייג
"פארריכטן"
"צו" "סעקירן" יענעם.
"אן" אשכול
"וואו" ווער עס וויל "פארריכטן"
עטליכע שטריכלעך ליתן ריוח בין הדבקים

[מורינו הרב]

וואלפה שרייבט:

פאר זיינע מוסדות וואס מען וועט פארקויפן אז עס לערנען צוויי הונדרעט בחורים

אין אידיש שרייבט מען "הונדערט".

ס'קאסט מיר א לאך, מתקן זיין וואלפא'ס טעותים איז א פואל טיים זשאב, ניטאמאל זיין נאמען קען ער ספעלען געהעריג כ'מיין מ'שרייבט וואלפא מיט א אלף נישט וואלפה. ס'זעט מיר אויס ווי דער וואלפה איז א מגולח און וואוינט ערגעץ אין ריווערדעיל אדער אין וואשינגטאן הייטס און קען אידיש אזוי ווי קופערניקוס קען ענגליש.
וואלפא נאטינג פערסינאל, כ'וויל סך הכל אז בן תמליון זאל אראפקריכן פון דיר ווייל אויב נישט וועט דאס זיין די לענגסטע אשכול אין קאווע שטיבל.

בענדזשאמין היקר: פארשטיי איך זיך נישט מיט דיר.

ס'קוקט מיר אויס כאילו דו ביסט דער גרויסער מבין אויף אידיש, וואס קען אפשאצן צי וואלפה קען יא אדער נישט ספעלן. ווי איך זעה האסטו ניטאמאל געהאט די ידיעה איבער דיין אידישן נאמען 'בנימין פראנקפורטער', און זיך געמוזט רופן מיטן גוי'אישן נאמען דיינער 'בענדזשאמין פרענקלין'. דו קענסט בכלל אידיש? - איך קען דיר פארהערן? - איך וויל דיר נישט פארשעמען, אבער איך האב גראדע נאכגעקוקט דיינע באשרייבונגען, איך שוין דיר זייער, און איך וויל נישט זאגן ווי אזוי ס'קוקט אויס... דוכט זיך מיר אז אזוי איז דער כלל, אז דער וואס האט דער פעלער, הענגט עס אן אינעם אנדערן....

האסט געהערט א חוצפה? קומט זיך אן אזא מאדערענער איד, עפעס א פיינשמעקער וואס רופט זיך אפיציעל ביים גוי'אישן נאמען, און ער וועט אונז זאגן ווי אזוי וואלפה גייט אנגעטאן און ווי חסידי'ש ער איז... כ'מיין ווער ביסטו בכלל? - דו האסט דאך ניטאמאל א אידישע צורה, ביסט א 'בענדזשעמין' מיט אלע מפרשים...

און פאר איך פארגעס: זיין נאמען איז 'וואלפה' מיט א ה' - ער הייסט נאך א באבע און דעריבער שרייבט מען עס מיט א ה'...

[נייגעריגער]

איך וואלט געקענט באשטיין אז ווען איך שרייב ׳אמעראציש׳ אז מען זאל מיר אויפמערקן ביי מיין נאמען.
אויב נישט וועל איך נישט כאפן אז מען מיינט מיר.

גאמאני מיצטארעף!!
די בעסטע וואלט ווען געוועזן ווען מ'לייגט עס סיי ארויס פארן פובליקום שלא תמות כמו שמת "נייגעריגער"....
און אחוץ דעם שיקט מען מיר עס אריין אין פאסט-קעסטל אז איך זאל וויסן ולא יזידון עוד.....

[פיקציע]

מ'דארף נישט שרייבן דעם נאמען, נאר מ'קען דעם נעמליכן בעל עבירה שיקן אין אישית א לינק.

איך האלט שטארק ווי יאנקל, נאר איך האב נישט געהאט די העזה עס צו בעטן אין פובליק.
איך פיל ווי די מגיהים וועלכע פארעכטן מיינע טעותים טוען מיר א גרויסע טובה מיטן אויסבעסערן מיין שפראך, האב איך נישט געזוכט זיי צו באמיען מיט איבעריגע ארבעט מיר צו דארפן אישי'ען. אבער אויב יאנקל איז גרייט דערויף איז תבוא עליו ברכה!!

[טעפל]

איך וואלט געקענט באשטיין אז ווען איך שרייב ׳אמעראציש׳ אז מען זאל מיר אויפמערקן ביי מיין נאמען.
אויב נישט וועל איך נישט כאפן אז מען מיינט מיר.

גאמאני מיצטארעף!!
די בעסטע וואלט ווען געוועזן ווען מ'לייגט עס סיי ארויס פארן פובליקום שלא תמות כמו שמת "נייגעריגער"....
און אחוץ דעם שיקט מען מיר עס אריין אין פאסט-קעסטל אז איך זאל וויסן ולא יזידון עוד.....

גאמאני מיצטארעף!! אמאהל כאפ איך אז איך שרייב נישט גוט אבער כ'געדענק נישט וויאזוי איז יא גוט, יעצט גיי פרעג איינעם, וועם וואלפא? בענדזי? קופער? איז דאס איז גאנץ א גוטע פלאן, ולשומעים יונעם ותבוא עליהם ברכה..

[וואלפה]

וואלפה שרייבט:

פאר זיינע מוסדות וואס מען וועט פארקויפן אז עס לערנען צוויי הונדרעט בחורים

אין אידיש שרייבט מען "הונדערט".

ס'קאסט מיר א לאך, מתקן זיין וואלפא'ס טעותים איז א פואל טיים זשאב, ניטאמאל זיין נאמען קען ער ספעלען געהעריג כ'מיין מ'שרייבט וואלפא מיט א אלף נישט וואלפה. ס'זעט מיר אויס ווי דער וואלפה איז א מגולח און וואוינט ערגעץ אין ריווערדעיל אדער אין וואשינגטאן הייטס און קען אידיש אזוי ווי קופערניקוס קען ענגליש.
וואלפא נאטינג פערסינאל, כ'וויל סך הכל אז בן תמליון זאל אראפקריכן פון דיר ווייל אויב נישט וועט דאס זיין די לענגסטע אשכול אין קאווע שטיבל.

בנימין א נביא בוסטו ?, פון ווי האסטו אזוי גוט צוגעטראפן אז איך בין א מגולח?.
א ביסל אינטערגעשאצט, איך שנייט נאר די פאת הזקן , די איבריגע חלק זקן איז ווילד באוואקסען, ווי איבערגעבליבענע פערפל האבען זיך פלאצירט, שטיקער אייער ליגען שוואך באהאפטן, און יאגערט כאפט זיך שטארק אן מיט לעצטע כוחות אויף די אינטערשטע קווארטל האר.

איך פלעג טאקע וואוינן אין וואשינגטאן הייטס, אבער נאכן מאסיוון באבע-גאנאש צונאמי האב איך זיך אריבער געצויגען קיין אינטער ווישען.
ווי פון דארט האט מיר א שטילע זכר באנדל ווינט געבלאזן קיין הימפאסוועטריקא ,ד'יאפטשיק וואס איז אינצווישן מזרח און צפון דערפל.
נאכען ווערן באפאלן פון פארפרוירענע קושקע און ווארעמע סעלטצער, בין איך געקומען וואוינן דא אין קאווע שטיבל. איך האב א שטאקע הכרות הטוב אז דו ביסט מיך שטארק מקרב, און די שלאגסט זיך פאר מיין כבוד, אז איך זאל שוין איינמאל פאר אלע מאל האבן א מקום מנוחה, שכוח...

און בנוגע מיין חשובע נאמען האט מיך שוין מורינו הרב מער ווייניגער פארענטפערט.
למען האמת, ביי אונז ספרדים איז עס גאר א חשובע נאמען.
וואס בין איך שילדיג אז מיין טאטע האט נישט געקענט ספעלן ביי מיין ברית באבא שלאמצא דבאשא וואלפא-ה ע"ה'ס נאמען, (דער עיקר איז אז מען רופט מיך נישט מיט א "ת" צום סוף ווייל אויב נישט וועל איך אויסזעהן ווי מרגליא-ה מרגלית נאמען )

[מאראנצןזאפט]

ווי איז Like, אזוי ווי, ווי א נער, זעהט אויס ווי שטאט'ס גביר.

איך מיין אז ווי איז אויך דער טייטש אויף how
למשל: וויאזוי

לולא דמיסתפינא וואלט איך געזאגט אז די שאלה 'וויאזוי' איז במקורו צוויי אפגעטיילטע ווערטער געזאגט בניחותא, דהיינו איך בין דיר מסביר וויאזוי[...] מען שרויפט אריין א שרויף, שרויף איך עס אריין און איך זאג דיר 'ווי אזוי' ['אזוי' גייט ארויף אויף די פעולת השרויפן], והוא הדין ווען דו פראביר'סט אריינצושרויפן און דו פרעגסט מיר ווי אזוי? דהיינו אזוי איז די ריכטיגע וועג?, ומשם נשתלשל אז עס מיינט how.

ווי אפט איז how often ס'העלפט דיך?
לויט וויך איך בין באקאנט שרייבן די היינטיגע שרייבער וויאזוי אלס איין ווארט און איך האב נישט געזען מ'זאל אננעמען דעם אויבנדערמאנטן חילוק.

[משולם שטיינפעלד]

. אפשר וואלט געווען פאסיק א אשכול ווי ווער עס וויל פארעכטן גרייזן זאל דא קומען און אזוי בדרך אגב וועט דער עולם זיך לערנען שרייבן.

פאסיק אדער פאסיג?

[בן תמליון]

. אפשר וואלט געווען פאסיק א אשכול ווי ווער עס וויל פארעכטן גרייזן זאל דא קומען און אזוי בדרך אגב וועט דער עולם זיך לערנען שרייבן.

פאסיק אדער פאסיג?

ביי אונז חסידים שרייבט זיך פאסיג, די אידישיסטען שרייבן פאסיק הייליק אא"וו, מיר געפעלט עס בעסער.

[זר זהב]

דעמאלטס איז נישט הייליג ליעב צו האבן הייליק..