קאווע שטיבל

הקדמה
מיר יידן האבן א פליכט פון שאו מרום עינך וראו מי ברא אלה. דער חובת הלבבות איז לאנג מאריך און שער הבחינה אז ווען א מענטש איז מעיין אין די חכמי הטבע קומט ער צו צו א שטארקע אהבת ויראת ה'. הג"ר אביגדור מיללער האט אויך שטארק זיך באניצט מיט דעם מיטל פון חכמת הטבע צו ארויסברענגן גדלות הבורא, און אריינברענגען און די הערצער פון זיינע צוהערער יראת שמים. אלס איינער וועלכער איז א שטארקער חובב טבע, און ווערט מורא'דיג נתפעל פון נאטור, פון אירע געזעצן און פון וויסנשאפט איז די דרך פון התבוננות בחוקי הטבע מיר אלץ געווען צום הארץ. מיר דארפן שוין היינט נישט ארויפקוקן אויף די שטערנס צו זען די געוואלדיגע חכמה וואס ליגט אין נאטור, מיר קענען באטראכטן זיך אליינס און זען פיל פיל וואונדערליכע זאכן.

לעצטנס ליין איך אביסל איבער די.ען.עי. און כ'האב געטראכט אז ס'וואלט געווען א פאסיגע זאך צו עפענען אן אשכול דא אין שטיבל איבער דעם, אזוי אז אנדערע וואס ווייסן מער פון מיר וועלן קענען תורם זיין פון זייערע ידיעות און מיך בארייכערען, בעת איך וועל קען מאכן חזרה איבער זאכן וועלכע איך ליין און זע און בארייכערען דעם עולם. אלעס וואס איך שרייב דא איז נישט בגדר קבלו דעתי נאר בגדר הצעת הדברים לפי קט שכלי ומיעוט הבנתי און אז איינער זעט אז איך האב א טעות, ביטע אויסקלארן.

מבוא
פאר מ'גייט בכלל צו, צו DNA, דארפן מיר קודם ארום רעדן איבער גענעטיקס. (וואס איז דאס גענעטיקס? גענעטיקס איז די נאמען פון די שטודיע פון גענעס (genes דזשינס בלע"ז). על דרך משל, קארדיאלאגיע איז די נאמען פונעם שטודיע פון דעם קארדא (הארץ אין גריכיש)).

ווען עס ווערט געבוירן א קינד אין די משפחה, איז א גאנצער שמחה. שוין פון ערשטן טאג פרובירן די שוויגער און די מאמע און די גאנצע פאמיליע זען צו וועלכע זייט דאס קינד באלאנגט. "די בלויע אויגן קומט זיכער פון אונזער זייט", זאגט די מוטער. "אבער קוק די ברייטע נאז קומט דאך זיכער פון די מערמעלשטיין'ס" שרייט די שוועסטער. וכן הלאה והלאה. אבער דאס איז יעדער זיכער אז דאס קינד ראָט אין די משפחה, און זעט אויס ווי די מאמע אדער טאטע. די שאלה איז אבער - פארוואס איז דאס אזוי? וועלכע באשטאנדטייל אין דעם גוף זאגט פארן גוף: פארברייטער דעם נאז אביסל, די אויגן קאליר בלוי וכו'? דא קומען גענעס אריין אינעם בילד. גענעס זענען מייקראסקאפישער באשטאנדטיילן וועלכע ליגן באהאלטן אינעם צעל (cell סעל בלע"ז) וואס, דער צעל איז די מאטעריאל פון וואס דער גוף איז צוזאם געשטעלט.

(אז איך האב דערמאנט דעם צעל, לאמיך אביסל געבן הסבר איבער דעם אויפן שפיץ גאפל, פאר די וואס האבן נישט קיין אהנונג. יעדע לעבעדיגע זאך איז צוזאם געשטעלט פון צעלס. וואס הייסט א לעבעדיגע זאך? אלעס וואס איז נישט קיין דומם און רוקט זיך פון איין פלאץ צו צווייטען. דער צעל בעצם פארמאגט אין זיך נאך פיל באשטאנדטיילן וואס דאס זענען ווי "אינגרידיענטס" פון דעם צעל, אבער די אלע אינגרידיענטס פאר זיך זענען גארנישט. נאר ווען זיי קומען זיך צוזאם תחת קורת גג אחד, אין א צעל, זענען זיי עפעס א יש. פארשטייט זיך אויך אז עס זענען דא פיל מיני צעלס, געוואנדען לויט וועלכע אינגרידיענטס עס פארמאגט. א יעדע לעבעדיגע זאך איז צוזאמגעשטעלט פון צעלס. למשל, לאמיר נעמען דעם מענטש. א מענטש האט אין זיך בערך 210 מינים צעלס. למשל: בלוט. בלוט איז צוזאם געשטעלט פון דריי מיני צעלס: רויטע בלוט צעלס, ווייסע בלוט צעלס און פלעטעלטס. די דריי צעלס שווימען רון "בלוט פלאזמא" וועלכער איז דער פליוד fluid וואס איר זעט, ווען איר זעט בלוט. צו זען די צעלס דארפט איר א מייקראסקאפ.

א מייקראסקאפיש בילד פון די דריי בלוט צעלס. פון ר. צו ל. ווייסע בלוט צעל, פלעטלעט און רויטע בלוט צעל.)
אין יעדע איינציגסטע צעל איז דא גענעס, וועלכע דינען ווי די "מוח" פונעם צעל, און דער צעל לעבט לויט די פארשריפטן פונעם גענע. די גענע איז ווי דער "קאוד" אויף וועלכער דער פראגרעם לויפט. אין אנדערע ווערטער, פון ווי ווייסט דער אויג פונעם מענטש אז ער דארף זיין בלוי צו ברוין? דער גענע אין זיינע צעלן האבן אים דאס געזאגט.

המשך יבוא
*אויב איר האט געליינט און הנאה געהאט, טוט א טובה אין געט א לייק. ס'געט א שטארקן שטופ צו שרייבן נאך.

ניין. איך האב נאכנישט געלייענט, אבער איך האב געמוזט געבן א לייק נאר פארן נעמען שרייבן די נושא וואס איך וויל שוין אזוי לאנג וויסן.

יעצט לאמיר גיין לייענען.

הערליך

וועלכע גענע אין וועלעכע צעל האט געזאגט מע זאל מאכן ברוינע אויגן?

אלע צעלן פון די בלוט? א חלק פון די צעלן?

וואס מיינט אטאם?

סע קומט דא אריין בכלל?

ישר כוח פאר די לייקס.

גיי מיר אביסל ווייטער מיט דעם מבוא.

פאר מיר גייען ווייטער, מוז מען קודם רעדן וועגן גרעגאר מענדעל'ס אויפטו און תחום פון תורשה (heredity - די תכונות וואס א קינד ירש'נט פון די עלטערן, ווי בלויע אויגן א.ד.ג.). שוין לאנגע יארן האט מען געוויסט אז כאראקטערן און תכונות גייען אריבער פון טאטען צום זון. טויזענטע יאר צוריק האט מען שוין אין אראבישע לענדער געמישט צווישן אנדערע מינים פערד, כדי די קינדער זאלן האבן די מעלות פון טאטען און פון מאמען. און גמרא זעהן מיר אויך זייער אסאך אז דער קינד באקומט זיינע תכונות פון זיינע עלטערן. אבער עס איז געווען פארהוילן וויאזוי די תכונות פון די עלטערן קומען אן צו די קינדער, און לויט וועלכע כללים. די אנגענומענע הבנה איז געווען אז די עלטערנס תכונה ווערן געמישט און דאס קינד איז א געמישאכטס פון ביידע עלטערן. למשל, אז דער טאטע האט שווארצע האר און די מאמע האט בלאנדע האר, האט זייער קינד האר וועלכע זענען ערגעץ אינצווישן בלאנד און שווארץ.

מענדעל איז אבער אויפגעקומען מיט דעם געדאנק אז ניין, עס ווערט נישט אויסגעמישט. וואס דען? מענדעל האט געטענה'ט אז סיי די מאמע און סיי די טאטע האט א געוויסע באשטאנדטייל וועלכע זאגט וויאזוי דער מענטש דארף אויסקוקן. דעם באשטאנדטייל האט מענדעל א נאמען געגעבן "פאקטאר" (factor). אין אונזער משל, האט דער שווארצ-האריגער טאטע, א שווארצע האר פאקטאר, און די בלאנד-האריגע מאמע האט א בלאנדע האר פאקטאר. איצטער, טענה'ט מענדעל, איינע פון די צוויי פאקטארן איז א שטארקע פאקטאר, און די צווייטע איז א שוואכע פאקטאר. דאס הייסט, אז דער קינד וועט זיין דוקא שווארץ און נישט בלאנד, ווייל שווארץ איז א שטארקער פאקטאר (ער איז גובר אויף שוואכע פאקטארן) און בלאנד איז א שוואכע פאקטאר (ער קען נישט גובר זיין אויף שטארקע פאקטארן). אבער מענדעל'ס חידוש איז געגאנגען טיפער ווי דעם. ער האט גע'טענה'ט אז בעצם האט יעדע מענטש *צוויי* פאקטארן. איינס פון די מאמע און איינס פון די טאטע. איי - פארוואס איז ער שווארץ און נישט בלאנד? די תירוץ איז, ווייל די שווארצע פאקטאר, וועלכע איז דער שטערקערער פאקטאר "פארדעקט" און באהאלט די בלאנדע פאקטאר וועלכע איז די שוואכערע פאקטאר. אבער - און דא קומט די חידוש צו וועלכע מען דארף צולייגן קאפ - ווען א מענטש האט א קינד, גייט נאר איינס פון זיינע צוויי פאקטארן אריבער צום קינד! און עס קען זיין אפילו די שוואכערע פאקטאר זאל אריבער גיין צום קינד!

איז לאמיר דא אויס'משל'ן וואס פאסירט לויט מענדעל. ראובן'ס טאטע און מאמע זענען ביידע שווארץ. ראובן האט צוויי שווארצע פאקטארן. די שווארצע פאקטאר וועלן מיר באצייכענען מיט אן A. לאה'ס טאטע און מאמע זענען ביידע בלאנד, און לאה פארמאגט צוויי בלאנדע פאקטארן. ראובן און לאה'ס קינדער וועלן אלע האבן איין שווארצע פאקטאר און איין בלאנדער פאקטאר (איינס פון טאטע'ן און איינס פון מאמע'ן). אבער זיי וועלן אלע זיין שווארץ, ווייל די שווארצע פאקטאר איז די שטארקע פאקטאר. יעצט, ראובן'ס עלצטע זון, שמעון, האט חתונה מיט רחל. רחל האט אויך איין בלאנדע פאקטאר און איין שווארצע. זי איז טאקע שווארץ. וועלכע פאקטארן גייען שמעון און רחל'ס קינדער האבן? עס זענען דא דריי מעגליכקייטן. אדער גייען די קינדער האבן נאר שווארצע פאקטארן (איינס פון טאטען', איינס פון מאמע'ן), און דאן גייען די קינדער זיין שווארץ-האריג, אדער גייען די קינדער האבן איין שווארצע פאקטאר און איין בלאנדע פאקטאר (איינס פון טאטע'ן און איינס פון מאמע'ן) און זיי גייען ווידער זיין שווארץ-האריג (ווייל ווי דערמאנט איז שווארץ א שטארקע פאקטאר און איז אלץ גובר בלאנד), אדער גייען די קינדער האבן נאר בלאנדע פאקטארן (איינס פון טאטען, איינס פון מאמען) און דאן גייען די קינדער זיין בלאנד האריג.

לויט דעם חשבון קומט אויס, אז כאטשיג ביים ערשטען דור נאך א ריין-בלאנדער (ריין בלאנד הייסט ווען ביידע פאקטארן זענען בלאנד) און א ריין-שווארצער וועלן זיין שווארץ, וועט די צווייטע דור דערנאך זיין צוויי דריטלעך שווארץ און איין דריטל בלאנד (דאס שרייבט מען אזוי 3:1).

המשך יבוא

א גרויסע ישר כוח!!
איך בין נאכנישט אזוי קלאר. און איך וועל עס דארפן נאכאמאל ליינען, אבער האט גינס עפעס צוטוהן מיט דאס וואס בוני עולם טוהט? ווייל איך ווייס אז זיי האבן גע׳עפענט א גאנצע גינס דעפארטמענט.

ידען האט געשריבן::like

הערליך

שכויח אייך!! פארן לייענען און פאר אייער ווארימע תגובה!

ידען האט געשריבן:וועלכע גענע אין וועלעכע צעל האט געזאגט מע זאל מאכן ברוינע אויגן?

אלע צעלן פון די בלוט? א חלק פון די צעלן?

ווארט אויס, מיר וועלן צוקומען צו דעם אין שפעטערע פאַזן. אזוי פיל וועל איך נאר זאגן, אז די גענעס זענען אין יעדע איינציגסטע צעל פונעם גוף. דאס הייסט אז א מענטש האט צווישן 50 און 75 טריליאן צעלן אין זיין גוף, און א יעדע איינציגסטע צעל פארמאגט א גענויע קאפיע פון דעם מענשטן'ס גענעטישן קאוד. (דאס איז די סיבה פארוואס DNA איז די בעסטע וועג וויאזוי צו כאפן קרימינאלן. אבער ווארט אויס, לאמיר נישט כאפן קיין לאקשן פאר מען עסט די זופ.)

ידען האט געשריבן:וואס מיינט אטאם?

סע קומט דא אריין בכלל?

ניין. אטאם איז דער נאמען פאר די גרונט באשטאנדטייל פון אלעס אויף דער וועלט אפילו נישט לעבעדיגע זאכן. אן אטאם איז פיל פיל קלענער ווי א צעל. דער טיפישער מענטשליכער צעל פארמאגט בערך 1016 (דאס הייסט די נומער צען, נאכגעפאלגט ביי צען זעראס) אטאמען! אפשר מארגען וועל איך אביסל ברייטער ארומרעדן וועגן צעלן.

וויליאמסבורגער האט געשריבן::like
א גרויסע ישר כוח!!
איך בין נאכנישט אזוי קלאר. און איך וועל עס דארפן נאכאמאל ליינען, אבער האט גינס עפעס צוטוהן מיט דאס וואס בוני עולם טוהט? ווייל איך ווייס אז זיי האבן גע׳עפענט א גאנצע גינס דעפארטמענט.

אודאי אודאי! נאך אסאך פאר בוני עולם, איז דאך דא דור ישרים, וועלכע מאכן גענעטישע טעסטן. בוני עולם איז שוין מער פארגעשריטן, זיי שפילן זיך ממש ארום מיט די גענעס. אבער דאס איז שוין ממש פון די לעצטע שטאפלען אין פארשטיין DNA.

כדי צו פארשטיין בעסער DNA, איז כדאי צו האבן א שטיקל פארשטאנד איבער דעם צעל.

איך בין זיכער אז רוב חבירים האבן שוין געהערט פון ביאָלאָגיע. וואס איז דאס ביאלאגיע? די ווארט ביאלאגיע איז צאמגעשטעלט פון צוויי ווערטער: ביאס - וועלכער מיינט "לעבן" אין גריכיש, און לאגיע - וואס מיינט שטודיע אין גריכיש. ביאלאגיע איז די שטודיע פון לעבן. ביאלאגיע נעמט אריין אין זיך פילע סוב-קאטאגאריעס, אזוי ווי גענעטיקס (די שטודיע פון גענעס), אנאטאמיע (די שטודיע פון די אויסשטעל און דינסט פון לעבעדיגע באשעפענישן, ווי די איברים פון א מענטש וכדו'), ענטאמאלאגיע (די שטודיע פון מוריטשקעס), ניוראביאלאגיע (די שטודיע פון דער מענטשליכער נערווען סיסטעם), מיקראביאלאגיע (די שטודיע פון אזעלכע באשעפענישן וואס מען קען נאר זען מיט א מיקראסקאפ), צעלן ביאלאגיע (די שטוידע פונעם צעל, און פון די כעמיקאלע און מאלאקיולארע פארבינדונגען וואס פאסירן אינעם צעל), און נאך פיל קאטאגאריעס. אין אנדערע ווערטער: אלעס וואס לעבט (אריינגערעכנט געוואוקסן און באצילן) ווערט נכלל אין ביאלאגיע. ביאלאגיע האט אפאר יסודותו'דיגע כללים וואס דאס איז נוגע צו א יעדע ענף פון ביאלאגיע. לאמיר זען דריי דערפון:

1. צעלן זענען די גרונט-איינהייטן פון לעבן.

2. גענעס זענען די גרונט-איינהייטן פון תורשה (דאס הייסט דאס איבערגיין פון תכונות און טבעים פון עלטערן צום קינד).

3. האמאסטאסיס - אלע לעבעדיגע ארגאניזמען (ארגאניזם מיינט יעדע לעבעדיגע באשעפעניש, ווי געוואוקסען, באצילן, חיות) דארפן קענען האלטן אן אינערליכע סטאביליטי (ווי למשל, טעמפעראטור).

מיר זען אז צעלן איז איינער פון די גרונט-באגריפן פון ביאלאגיע. דארף מען דאך פארשטיין, וואס איז דאס א צעל?

דער צעל ווערט אפט אנגערופען "the building block of life". דאס הייסט, אזויווי א געביידע איז צאמגעשטעלט פון טויזענטע ציגל, און די ציגל זענען דאס וואס מאכן די געביידע א געביידע, אזוי אויך זענען די צעלן דאס וואס מאכן די לעבעדיגע זאך, לעבעדיג.
פאר מיר האבן געהאט די מיקראסקאפ, האבן מיר נישט געוואוסט פון מער ווי וואס אונזערע אויגן זעהן. מיר האבן נישט געהאט קיין השגה, וואס טוט זיך אויף דעם מיקרא לעוועל (דאס הייסט ווען מען פארגרעסערט עפעס צו אזא גרויס וואס די מענטשליך אויגן קען נישט זען סתם אזוי). ביז אנטאני וואן לעווענהוק האט אויסגעארבייט דעם מיקראסקאפ אז זי זאל קענען גאר שטארק פארגרעסערן עפעס פון דער נאענט. און 1665 האט ראבערט הוק ארויסגעגעבן א בוך ווי ער האט באשריבן די "צעלן" וואס ער האט געזען אין געוויסע מאטעריאלן אונטערן מיקראסקאפ. ער האט זיי גערופן "צעלן" ווייל זיי האבן אויסגעזען ווי פיל קליינע קאמערלעך (צעל באדייט א קליינער קאמערל). אין 1839 זענען צוויי וויסנשאפטלער געקומען צו די מסקנה אז אלע לעבעדיגע פארמען פון לעבן זענען צאמגעשטעל פון צעלן. אפאר יאר שפעטער איז אויפגעוויזן געווארן אז א צעל קען נישט באשאפען ווערן פון הויל לופט, נאר יעדע צעל קומט פון א צווייטע צעל. דאס הייסט אז א יעדע זאך וואס האט "קינדער", זאל עס זען מענטשן, חיות, געוואוקסן אדער באצילן, קומט דאס פון א צעל וועלכע צוטיילט זיך אין צוויי. ווען א צעל צוטיילט זיך אין צוויי, אנשטאט עס זאל זיין צוויי האלבע צעלן, זענען דאס צוויי נייע גאנצע צעלן. די זעלבע זאך איז מיט אלעס וואס וואקסט. לאמיר אננעמען פאר א דוגמא, מענטשליכע האר. פון ווי קומט די נייע האר? דאס קומט פון האר-צעלן, וועלכע צעטיילן זיך און צוויי, און ווערן דעריבער צוויי נייע צעלן. די צוויי נייע צעלן צעטיילען זיך נאכאמאל אין צוויי, און אזוי ווייטער און ווייטער. צעלן קענען אויך "אפשטארבען", דאס הייסט אז זיי הערן אויף פונקציאנירן. א מענטש, לדוגמא, שטארבט ווען רוב פון זיינע צעלן זענען שוין טויט. די האר פון א מענטש הערט אויף וואקסן, ווען די זיינע האר-ווארצלן צעלן שטארבן אפ.

איך האב אויבן דערמאנט די "צעל טעאריע". וואס איז דאס?

די צעל טעאריע איז אויסגעארבעט געווארן דורך צוויי דייטשע וויסנשאפטלער, יאקאב שליידען און טיאדאר שוואן. די צעל טעאריע איז ווי פאלגענד:

1. די צעל איז די גרונט-איינהייט (basic unit) פון לעבן. דאס הייסט אז אלעס וואס לעבט (לאפוקי דוממים ווי שטיינער) איז צאמגעשטעלט פון צעלן. (ידען האט אויבן געפרעגט איבער אטאמען. דער אטאם איז די גרונט-איינהייט פון כעמיע. די שטודיע פון כעמיע איז אויף א פיל קלענערן לעוועל ווי צעל, און ווי אויבן דעמאנט פארמאגט א דורכשניטליכער מענטשליכער צעל 1016 אטאמען. די שטוידע פון כעמיע נעמט אויך אריין נישט-לעבעדיגע זאכן, ווי לופט, שטיינער, מעטאל וכו'. די שטודיע וועלכע שטודירט אטאמען און די כעמישע רעאקציעס אין צעלן ווערט אנגערופן ביאָכעמיע).

2. די צעל איז דער אחראי אויף רעפראדוקציע, דאס הייסט, האבן קינדער. דאס מיינט, אז יעדע נייע לעבעדיגע זאך, פון מענטשן ביז באצילן ווערט פראדוצירט דורך צעלן וועלכע "געבוירן" נייע צעלן דורכך זיך צעטיילן און צוויי. לדוגמא, ווען מען פלאנצט איין א זאָמען פון א בלום אונטער די ערד, הייבן די צעלן אינעם זאמען אן זיך צו פארמערן און פון די צעלן ווערט קודם א ווארצעל, דערנאך די בלום. אזוי אויך א מענטש הייבט זיך אן ברחם אמו פון איין צעל (באמת איז דאס צוויי צאמגעשטעלטע צעלן, איינס פון טאטע'ן און איינס פון מאמע'ן) און פון די צעל הייבט זיך אן דעוועלאפען אלע טישוס און איבירים ביז צו א פערטיגע מענטש. און אזוי איז מיט יעדע זאך וואס איז נישט קיין דומם.

יעצט אז מיר האבן שוין א שטיקל געדאנק איבער צעלן טעאריע, און וויאזוי לעבעדיגע זאכן ("ארגאניזמען") רעפראדוצירן, קענען מיר צוגיין צו גענעטיקס.
ווען א צעל צוטיילט זיך אין צוויי, האט דער נייער צעל אלע אינפארמאציע וואס דער ערשטער צעל האט געהאט. לאמיר נעמען דעם מענטש פאר א דוגמא. דער מענטש הייבט זיך אן צו דעוועלאפען פון איין צעל, אבער אין די צעל איז שוין דא אלע אינפארמאציע וויאזוי דער גאנצער מענטש פון קאפ ביז פוס, גייט אויסקוקן און פונקציאנירן. ווען דער צעל צוטיילט זיך אין צוויי, און די צוויי צוטיילן זיך ווייטער און ווייטער, הייבן די צעלן זיך אן צו טוישן צו אנדערע פארמען. געוויסע צעלן ווערן טישו-צעלן, געוויסע צעלן ווערן הויט-צעלן און אזוי ווייטער און ווייטער. ביז געציילטע חדשים איז שוין דא אין דעם מענטש בערך 210 מינים צעלן, און א טאטאל פון 50 ביז 75 טריליאן צעלן אין דעם מענטש - און די אלע צעלן זענען אלע קינדער, אייניקלעך און אור אייניקלעך פונעם ערשטען צעל. דערפאר איז מוכרח, און עס איז אזוי אויך במציאות, אז דער ערשטער צעל פארמאגט "אלע" אינפארמאציע וואס פעלט זיך אויס "אויפצובויען" דעם מענטש. די אינפארמאציע ליגט אין די גענעס.

איידער מיר גייען ווייטער, לאמיר זיך באקענען מיט אפאר מושגים:

פענאָטייפּ- דאס איז די אויסערליכע, חיצוניות'דיגער אויסזען וואס די גענעס זענען גורם. על דרך משל: ווען מען מאכט א פראגרעם, שרייבט מען א קאוד. די קאוד זאגט פארן קאמפיוטער וויאזוי ער דארף פרעזענטירן דעם פראגרעם פארן מענטש וואס זעט אויס. למשל, קאווע שטיבל האט אויב אזא בלויע העדער מיט אזא סימבאל פון מענטשלעך וועלכע טרונקען קאווע. באמת, אין די קאוד מיט וואס קאווע שטיבל איז געשריבן (דוכט זיך phpbb) איז אלעס אותיות מיט סימבאלן. ווען איר וועט מאכן א רייט קליק אויף דעם העדער, און קליקן "inspect element", וועט איר קענען זיין פונקטליך די קאוד. אבער דער קאמפיוטער ליינט גוט די קאוד, און דערפאר שטעלט ער אהער אזא שיינע בלויע בעקגראונד, מיט אזא בילד פון מענטשעלעך. די זעלבע איז מיט גענעס. און די גענעס איז די קאוד געשריבען, אבער די חיצוניות'דיגער פארעם און פעולה פון די צעל -דאס איז "פענאטייפ".

גענעס - דאס זענען די מאטעריעל וועלכע ענהאלטן די "קאוד" וועלכע זאגט וויאזוי די פענאטייפ זאל זיין.

תורשה - דאס איז די נאמען פאר heredity, אלע תכונות אין כאראקטעריסטען וועלכע גייען אריבער פון עלטערן צו קינדער, פון "מאמע" צעל צו "טאכטער" צעל.

הערליך!
שרייבעריי איז אויך א געניטעשער פאקטאר?...

אצינד האלטן מיר שוין נאכן ליינען, א ריזן דאנק אייך יידל פארן בארייכערן מיין ידיעות קאמער.

שקויעך, יידל, פאר א דזשאב וועל דאן

אן אינטערסאנטע זאך איז כדאי ארויסצוברענגן, אז אין די גמרא טרעפן מיר שוין א רמז קלה צו גענעטיקס.
די מדובר איז איבער דעם באקאנטען מושג פון "מתו אחיו מחמת מילה". אין די גמרא ערשיינט כמה פעמים דעם כלל אז מתו אחיו מחמת מילה איז פטור פון מילה. די מקור איז אין יבמות סד, ב ווי די גמרא זאגט ווי פאלגנד:

"תניא: מלה הראשון ומת, שני ומת - שלישי לא תמול, דברי רבי; רבן שמעון בן גמליאל אומר: שלישי תמול, רביעי לא תמול." - מיר האבן געלערנט אין א ברייתא, א פרוי וואס מל'עט איר ערשטער קינד און ער שטארבט, דערנאך מל'עט זי איר צווייטע קינד און ער שטארבט, זאל זי נישט מל'ען איר דריטע קינד. רשב"ג זאגט, איר דריטע זאל זי מל'ען ([אבער אויב ער שטארבט אויך] זאל זי נישט מל'ען איר פערדע קינד. עד כאן די גמרא. אביסעלע נאכדעם פארציילט די גמרא אזוי: "אמר ר' חייא בר אבא א"ר יוחנן: מעשה בארבע אחיות בצפורי, שמלה ראשונה ומת, שניה ומת, שלישית ומת, רביעית - באת לפני רבן שמעון בן גמליאל, אמר לה: אל תמולי." - עס איז געווען א מעשה מיט פיר שוועסטערס אין די שטאט ציפורי, וואס איינע פון זיי האט גע'מל'עט איר עשטער און ער איז געשטארבן, דערנאך איר צווייטער און ער איז געשטארבן, דערנאך איר דריטער און ער איז געשטארבן, איז זי ביים פערטן געקומען צו רשב"ג און ער האט איר געהייסן נישט מל'ען. שפעטעr זאגט די סתמא דגמרא אז "איכא משפחה דרפי דמא, ואיכא משפחה דקמיט דמא", עס זענען דא משפחות ביי וועלכע די בלוט פלוסט זייער שטארק, און עס זענען דא משפחות ביי וועלכע די בלוט פלוסט שוואך. עד כאן די גמרא.

מען זעט אין די גמרא אן אינטערעסאנטע זאך, אז עס איז דא א מחלה וועלכע מאכט שטארק בלוטען, עד כדי כך אז קינדער שטארבן דערפון ווען מ'מל'עט זיי, און דאס איז דוקא ביי קינדער פון די זעלבע מאמע. די טור שרייבט טאקע אזוי (יו"ד סי' רס"ג): "אשה שמלה את בנה ראשון ומת מחמת מילה שהכשילה כחו ומלה גם השני ומת מחמת מילה הרי הוחזקה שבניה מתים מחמת מילה לא שנא היו מבעל אחד או משנים ולא תמול הג' אלא תמתין לו עד שיגדל ויתחזק כחו" א פרוי וועלכע האט גע'מל'עט איר עלטסטער קינד און ער איז געשטארבן... און דער צווייטער איז אויך געשטארבן צוליב מילה... נישט קיין חילוק צו פון איין טאטע צו פון צוויי טאטעס, טאז מען נישט מל'ען איר דריטע קינד". זעט מען קלאר אז די טור האט אנגענומען פאר פשוט (בעקבות הרמב"ם וסתמא דגמרא) אז עס איז תלוי נאר אין די זעלבע מאמע. עס דארף אבער ווערן צוגעצייכנט אז רבינו מנוח (מובא בב"י שם) האלט אז די זעלבע דין איז דא פון קינדער פון איין טאטען, אבער פשטות די גמרא איז נישט אזוי.

וואס איז די מאדנע מחלה און וועלכע די בלוט פלוסט צו שטארק? אין די היינטיגע מעדעצינישע וועלט איז באקאנט א מחלה מיטן נאמען "העמאפיליע". וואס איז דאס העמאפיליע? די באשעפער האט באשאפען אין די נאטור אז ווען א מענטש באקומט א שניט, דינען די "בלוט פלאזמא" צעלן (זע אויבערשטען תגובה איבער די דריי צעלן וואס זענען פארהאן אין די בלוט) ווי סטיטשעס און זיי "פארנייען" די וואונד, דורכן פארהאטעווען די בלוט וואס דאס שאפט ווי אזא "דעקל" וועלכע האלט צוריק די בלוט פון ארויסרונען, (דאס רופט זיך clotting). העמאפיליע הייסט ווען די כוח וואס מאכט די בלוט פלאזמא "קלעבן" איינס צום צווייטען פעלט, און די בלוט קען זיך נישט אויסטרוקענען און פארהארטעוועט ווערן. זענען דא וואס טענה'ן אז די מחלה פון וואס די גמרא רעדט, איז העמאפיליע און דאס מיינט וואס די גמרא זאגט "איכא משפחה דרפי דמי".

העמאפיליע איז א זאך וואס גייט אריבער בירושה גענעטישערהייט, און ווי מ'רופט עס ביי אונז "ס'לויפט אין די משפחה". הערט און שטוינט וואס מען האט אויסגעטראפן: מען האט באמערקט אז דאס גייט דוקא אריבער פון א מאמע צו איר זון און נישט פון טאטען צום זון. ממש ווי עס איז משמע מסתמא דגמרא.

וואס איז אבער טאקע פשט אז עס גייט נאר דורך די מאמע און נישט דורכן טאטען. דא קומען אריין כראמאזאנען (chromosomes). וואס איז דאס כראמאזאנען? אינעם קומענדיגן תגובה אי"ה.

זייער אינטערסאנט יידל, כה לחי.

Reb Yidl; You have educated us (The entire audience in the "Blogosphere"). Especially, by intertwining the statements of Chaza"l with modern research.
In my own rating system you get a 10 out of 10. Thank you very much. Let me paraphrase; "Yesh Chochma B'Yidl".

יש"כ יידל פארן אנהייבן, אזוי ווי איך זעה אז די ביסט נישט ממשיך וועל איך פראבירן צו ממשיך זיין, (דיי אוועטער זעה איך האסטו שוין פאר'די.ען.עי.'ט...)

אקעי, נאכדעם ווי יידל האט מסביר געווען וויאזוי די. ען. עי. גיט אונז אלעס און איז די 'סוד פון לעבן' פרעגט זיך די פראגע ואס בעצם איז ד.ע.ע.? און וויאזוי אפעקט עס די לעבן אזוי ווייט אז מחלות, נאטורן, וכדומה זאלן אריבערשפרייזן דורות?

די תירוץ איז זייער פשוט, די ד.ע.ע. איז די קאוד פאר די פראדוקציע פון פראוטינס, און אונזער גאנצע גוף איז פראוטינס, און די ד.ע.ע. הייסט פארן גוף וועלכע פראוטין צו פראדעצירן, און וויפיל, און ווען.

וויאזוי? די די.ען.עי. אויפן מאלעקיולער שטאפל איז צוזאמגעשטעלט פון פיהר מיני יסודות (בעיס), משל דיך אויס א גדר פון דריי זוילן מיט א דראנט גאנץ אויבן וואס קאנעקט אלע דריי צוזאמען, (פארוואס דריי נישט פיהר ווי כ'האב ממש נארוואס געשריבן? ווארט א מינוט.), יעצט יעדע זויל איז א באזונדערע קאליר.

יעצט עס איז דא פיהר מיני זוילן, איינס גערופן עי. איינס סי. נאך איינס זשי. און די לעצטע טי. (דאס איז ר"ת נישט נוגע יעצט) די דראנט אויבן איז צוזאמגעשטעלט פון א צוקער מאלעקיול געבאונד צוזאמען מיט א פאספעט מאלעקיול, די ביידע ליגן אווי אויף די יסודות (בעיס) יעדע שוגער-פאספעט צו איינע פון די יסודות.

יעצט, א פראטין (טשעין) איז צוזאמגעשטעלט פון עמינא עסידס, ד.ה. א פראוטין אונטער א מייקראסקאופ איז ווי א קייט פון עמינאו עסידס קאנעקטעד איינס צום אנדערן צוזאמען ווערן זיי א פראוטין, ס'דא גרויסע טשעינס און קליינע טשעינס (פון בערך צוויי דריי הונדערט עמינא עסידס און א פראוטין ביז אזויפיל ווי 26,000 עמינאו עסידס און א סינגל פראוטין).

יעצט, ס'דא אין א גוף בערך 150 מיני עמינא עסידס, אבער די בילדיג בלאקס פאר רובא דרובא פראוטינס באשטייט פון נאר 20 מיני עמינא עסידס, דאס הייסט למשל א פראוטין פון טויזענט עמינא עסידס האט סך הכל נאר 20 מיני עמינא עסידס, נאר ס'האט למשל 5 פון די ערשטע 20 פון א צווייטע מיני, 100 פון א דריטע מיני, דערנא. נאכאמאל 5 פון די ערשטע א.א.וו., אזוי קען מען פון 20 עמינא עסידס צוזאמשטעלן טויזענטער און טויזענטער מיני פראוטינס, (הארמאונס, ענזיימס וכו').

יעצט, די אויבנערמאנטע די.ען.עי. יסודות זענען די קאודס פאר די עמינא עסידס, יעדע דריי יסודות פאר איין עמינא עסיד, ד.ה. למשל א עי. מיט א טי. מיט א זשי. מאכט למשל די עמינא עסיד (על) ארזשינין, עי.טי.סי. מאכט (על) קארניטין און אזוי ווייטער.

יעצט, יעדע 'בעיס' האט א פאר (באדי גארד/חבר) עי. גייט נאר מיט טי. און זשי. גייט נאר מיט סי., אבער נישט איינער לעבן אנדערן נאר איינער אונטערן/העכערן אנדערן, משל דיך אויס א ראוד מיט צוויי סייד וואלקס ביי ביידע זייטן מיט א געלע ליין אינדערמיט, יעצט די סייד וואלק איז די שוגער/פאספעט טשעין (פון ביידע זייטן פון די ראוד א טשעין) און פון יעדע שוגער/פאספעט הענגט אראפ איינע פון די בעיסעס ביז די געלע ליין (פון די טשעי קעגן איבער הענגט אראפ א אנדערע בעיס אויך ביז די געלע ליין, קומט אויס אז די בעיסעס טרעפן זיך ביי די געלע ליין), יעצט, אויב איז דא פון איין זייט א עי. וועט זיין פארל אייביג זיין טי. פון די זייט קעגן איבער, אויב וועט עס זיין א זשי. וועט זיין חבר אייביג זיין סי.

(פארזעצונג גאר אין נאנטן אי"ה, איך בין גענוג קלאר?)

פאר מיר ביזטו קלאר, אבער כ'קען נישט רעדן פאר איינער וואס האט נישט קיין שום הקדמה צו די ען עי.

כ'האב ערשט יעצט באגעגנט דעם אשכול.
יידל, א גרויסן יישר כח פארן אזוי הערליך מסביר זיין די העכסט אינטערעסאנטע נושא, א שטיקל אויבערפלעכליכע ידיעה האב איך געהאט דערין, אבער ואת עלית על כולנה מיטן עס שיין צולייגן אויף קליינע טעלערלעך און קלאר מסביר זיין די דעטאלן.
איך ווארט אויף אן המשכה.

אן עקסטערן ש'כח פארשטאנד פארן איבערנעמען די מייק.
אבער אז דו פרעגסט וועל איך דיר זאגן במח"כ, לפענ"ד גייסטו אביסל צו שנעל און נישט אזוי קלאר פאר א ביגיננער/אינטערמידיעט לעוועל נאר מער עדווענסד וועלכע האבן שוין א שטערקערע ידיעה דערינען.

יעצט געזען דעם אשכול.

יידל,

הערליך! דו ביסט ווייזט אויס באשאנקען מיטן פאך צו זיין א לערער, מיט אסאך געדולד, און א גוטן כח ההסבר. א גרויסן יישר כח פארן משפיע זיין מאוצרך הטוב.


פארשטאנד,

א גרויסן דאנק פאר דיין וויליגקייט מיטצוטיילן פון דיינע ידיעות. אבער נעם ביטע אינאכט אז טייל חברים -און איך רעד פאר מיר- ווייסן נאך נישט די אלף בית פון די מסכתא, דעריבער ברויך מען מיט אונז גיין שטייט. למשל אין די ערשטע תגובה האסטו דערמאנט צווישן אנדערן אזוינע מושגים ווי "פראוטינס" און "מאלעקיולער שטאפל", זאכן אין וועלכן עמי הארצים ווי מיר האבן נישט דאס מינדעסטע ידיעה. דעריבער איידער דו נוצט דעם מושג אין ברויכן מיר פארשטיין וואס דאס מיינט. אבער א גרויסן יישר כח נאכאמאל, איך בין דאנקבאר פאר דיין גרייטקייט.