לימוד תורה זו על שום מה?

[הוגה]

אין די לעצטע צוויי אויסגאבעס פון די געוואלדיגע גליון 'הליכות חיים' האט די סקווערע דיין, הרב פאללאק, געשריבן הערליכע מאמרים איבער די מטרה פון לימוד תורה. די מאמרים זענען געווען אין ריספאנס צו א קשיא וואס האט אים געעגבערט; פארוואס בלייבן אזוי ווייניג מענטשן ביים לערנען און גייען ארויס ארבייטן?

הרב פאללאק טענה'ט אז די סיבה איז ווייל מענטשן מיינען אז מען דארף לערנען כדי מען זאל אויסוואקסן א דיין, מגיד שיעור אדער א מחבר ספרים. וממילא, ווען מען זעהט אז מען וועט נישט אנקומען דערצו (אלף נכנסים וכו') פארלירט מען די חשק צו בלייבן לערנען.

ער זאגט אז דאס איז א טעות. מען דארף לערנען לשם לערנען. און ער ברענגט אראפ אסאך אינטערעסאנטע מעשיות און שיינע מאמרי חז''ל צו צייגן די גרויסקייט פון לימוד התורה לשם לימוד. עיי''ש באריכות.

טראץ דעם וואס עס איז שווער מקבל צו זיין אזעלכע שמועסן פון איינער וואס איז למעשה יא צוגעקומען צו עפעס דורך זיין לימוד התורה, דאך מוז מען אים גראטולירן פאר זיין שיינע ארבייט אין צונעמען די נושא.

איידער איך גיי צו צו מיין פונקט וויל איך נאר צולייגן א נקודה צו הרב פאללאק'ס בירור פון א לאגישע שטאנדפונקט. די וועלט איז היינט אלץ ביזי שטרעבן צו צו קומען צו דאס און יענץ, אז מען פארגעסט אז 'יעצט' איז אויך א וויכטיגע צייט, יעצט דארף מען אויך הנאה האבן. מען ארבייט צו מאכן געלט כדי מען זאל קענען לעבן, מען האט קינדער און מען ציט זיי אויף כדי מען זאל שפעטער קענען שעפען נחת פון זיי, און מען לערנט כדי מען זאל קענען אויסוואקסן א דיין וכו'. ו'יעצט' מה תהא עליה? יעצט דארף מען זיין פארשקלאפט? אויף ענגליש איז דא א שפריכווארט live in the moment, 'יעצט' דארף מען אויך לעבן. פונקט ווי ביי ארבייט און משפחה, די קלוגע מענטש רעכנט אויס צו ענדזשויען די ארבייט חלק, ער ארבייט אין א ליין וואס ער האט סיפוק פון די ארבייט, כל אחד לפי תכונות נפשו, און ער ענדזשויט מחנך צו זיין זיינע קינדער, צו העלפן אויספארמען זייער פערסענאליטי, די זעלבע איז מיט תורה. אויב לערנסטו דאן ענדזשוי עס. ענדזשוי עס ווייל דו טוסט א מצוה, ענדזשוי עס ווייל דו פולסט אן דיין צייט מיט עפעס העכערס און הייליג, ענדזשוי עס וויסנדיג אז דו ביסט א טייל פון א טרעדישאן פון טויזנטע יארן, און ענדזשוי עס ווייל תורה איז מחכים - עס איז אינטעלעקטואל. ענדזשוי די רייד. די מטרה איז די טריפ און נישט די דעסטינאציע. והבן.

עם כל זאת וויל איך אביסל זיין מחולק אויף הרב פאללאק. ער לייגט אראפ א שיינע הנחה איבער דאס חשיבות פון לימוד תורה לשם לימוד, און די אויספיר איז אז ווען מענטשן פארשטייען דאס, וועלן מענטשן זיך זעצן לערנען א גאנץ לעבן, אפגעזעהן צו זיי וועלן אויסוואקסן עפעס אדער נישט.

כבודו במקומו מונח, אבער נישט דאס וויל די באשעפער! ווען די באשעפער דארף ווען א וועלט פון תורה לערנער וואלט ער אונז געקענט לאזן אויף יענע וועלט. קוב''ה ברא עולם גשמי, מיט אלע פיטשעפקיס. ער האט באשאפן וואל סטריט, קאמפיוטער, דיאמאנטן, טוילעטס, הייזער, אייפאונ'ס וכו' כדי מיר זאלן זיך באנוצען דערמיט. מיר זענען דא אויף 'דער וועלט' און מיר דארפן זיך פירן לויט די סדר וטבע העולם. מיר דארפן שלאפן, עסן, האנדלן, לעבן חיי אישית ווי נארמאלע מענטשן.

איי וועסטו פרעגן פארוואס האבן מיר די תורה? די ענטפער איז אז די תורה לערנט אונז ווי אזוי צו לעבן אויף 'דער וועלט'. וואס און ווי אזוי צו עסן, ווי אזוי צו לעבן חיי אישית, ווי אזוי צו האנדלן ערליך וכדומה. די תורה איז די אינסטראקשען מעניועל פון 'דער וועלט' (קרעדיט: ר' חאצקל לעווינשטיין).

כדי מיר זאלן זיין אנדערש פון די חית השדה, גייען מיר אין חדר און אין ישיבה לערנען תורה. די תורה לערנט אונז הלכות, מנהגים, עטיקס, דינים און אלעס וואס מיר דארפן וויסן. אזוי אז ווען מיר גייען ארויס ארבייטן און טון אנדערע וועלטליכע זאכן זאל מען וויסן וואס און ווי אזוי צו טון, און מיר זאלן לעבן ווי אויסגעארבייטער מענטשן.

אויב אבער לערנט מען א גאנצע לעבן, וואס האט די באשעפער געהאט פון אים אראפ שוקן אויף 'דער וועלט'? וואס האט די באשעפער געהאט פון געבן די תורה?

בכלל האט הרב פאללאק פארזעהן א גרויסע עיקר בתורת החסידות, די עניין פון אראפ ברענגן אלוקות למטה מעשרה טפחים, ולהעלות הגשמיות לרוחניות. אתמהה.

עס שטייט טאקע אין חז''ל געוואלדיגע זאכן איבער די ענין פון תורתו אומנתו, אבער דאס איז געמאכט פאר יחידי סגולה, און עס איז דא א הסבר פארוואס עס דארפן זיין תורתו אומנתו אידן. אבער פאר רוב המון עם איז פארלאנגט צו גיין טון ביישובו של עולם, און נישט צו זיצן און לערנען א גאנצע טאג. פארשטייט זיך אז מען מוז האבן שיעורי תורה כדי מען זאל וויסן את הדרך ילכו בה.

איך האב בעצם זיך געוואלט צוריק האלטן פון שרייבן מקורות און ברענגן ראיות מן התורה, ווייל לענ''ד איז דאס א זעלבסט פארשטענדליכע זאך וואס דארף נישט קיין ראיות. אבער איך קען מיך נישט איינהאלטן פון שרייבן א ווארט וואס כ'האב געזעהן פאר בערך 15 יאר צוריק אין די ספר שמועה טובה פון ר' לוי יצחק מבארדיטשוב.

עס איז דא א סתירה, איין פלאץ זאגן חז''ל אז די ערשטע שאלה וואס מען פרעגט א מענטש בבי''ד של מעלה איז 'נשאת ונתת באמונה'. אין אן אנדערע פלאץ שטייט, תחלת דינו של אדם בדברי תורה.

איז די קדושת לוי מסביר בהקדם א שמועס צו פארשטיין געבן די מצוה פון והגית בו יומם ולילה. ווי אזוי איז שייך צו פארלאנגן פון א מענטש צו לערנען יומם ולילה ווען ער מוז אויך עסן, האנדלן, און טון אנדערע לעבנסוויכטיגע געברויכן? נאר די תירוץ איז אז אויב די מענטש פירט זיך על כל פסיעה ופסיעה ע''פ תורה קומט אטאמאטיש אויס אז ער לערנט יומם ולילה. ווייל וואו ער שטייט און וואו ער גייט טראכט ער אויב ס'שטומט מיט די תורה און מיט די הלכה. לדוגמה, ביים האנדלן מאכט ער זיכער אז זיינע משקולות זענען נישט אויסגעריבן ווייל ער וויל האנדלן ערליך, און בשעת מעשה לערנט ער במחשבתו די פסוק פון איפה צדק והין צדק וגו', ווי אויך אלע הלכות משקולות. די זעלבע איז ביי אלע זיינע דברים גשמיים.

לפי''ז מובן. מען פרעגט אים בעצם נשאת ונתת באמונה, און אויב איז די ענטפער אז יא, דאן ווייסן מיר אז ער האט געלערנט יומם ולילה, איז דאך אויך שוין געווען תחילת דינו בדברי תורה, וכנ''ל.

[קאווע טרינקער]

הוגה, זייער גערעכט.
דארפסט נישט קיין מראי מקורות. ס'דבר פשוט דרך ארץ קדמה לתורה.

בכלל, רב פאללאק זעהט נישט קיין אנדערע סיבה פארן נישט לערנען. ער פארשטייט נישט אז ס'דא מענטשן וואס פארלירען די געשמאק פון לערנען. נאך אלע מעשיות איז דאך נישטא קיין משנה ברורה והלכה ברורה במקום אחד, אלעס איז א מחלוקה און א לכתחילה בדיעבד, וצ"ע און "ואסור לחלוק..". במחשכים הושבני זה תלמוד בבלי.
די איינציגסטע געשמאק איז אפשר דף היומי און "דרשו" בחינות, נו, דאס קען מען טוהן אפילו ווען מ'ארבעט און מ'לערענט נישט אין מרכז הכוללים דשיכון..

[ברסלבער]

זייער שיין געזאגט, הוגה.
איך האב נישט געזעהן דעם 'הליכות חיים' (אפשר קענסטו עס ארויפלייגן), אבער פון דיינע ווערטער זעהט אויס ווי ער באציעט זיך צו דעם אז ווען מען גייט ארויס ארבעטן לאזט מען אינגאנצן אפ די תורה, און מען האט אפילו נישט קיין שיעור צופרי אדער ביינאכט.

[הוגה]

זייער שיין געזאגט, הוגה.
איך האב נישט געזעהן דעם 'הליכות חיים' (אפשר קענסטו עס ארויפלייגן), אבער פון דיינע ווערטער זעהט אויס ווי ער באציעט זיך צו דעם אז ווען מען גייט ארויס ארבעטן לאזט מען אינגאנצן אפ די תורה, און מען האט אפילו נישט קיין שיעור צופרי אדער ביינאכט.

איך וועל קוקן אין שמות אין ביהמ''ד און זעהן אויב איך קען עס געפונען. אפשר, אויב איינער פון די חברים דא האבן עס קענען זיי עס ארויף לייגן.

ניין, ער שרייבט קלאר אז ער רעדט פון זיצן און לערנען א גאנצע טאג. ואפילו את''ל אז ער רעדט נישט פון דעם, זענען דא גענוג און נאך וואס האלטן אזוי, זענען מיינע ווערטער געצילט צו זיי.

[דעת תורה]

הוגה, דער באשעפער האט באשאפן די אלע זאכן, און געוויסע זענען ממש א הכרח וואס מען מוז טון, אבער דער נקודה איז אז מיט די אלע שטערונגען זאל א מענטש זיך ארויסהייבן און קאנצעטרירן אויף רוחניות. איז אוודאי אז יעדע פרייע מינוט איז דא א חיוב פון לימוד - בלויז לשם לימוד כדברי הרב פאלאק - התורה. נאר די פרייע מינוט דארף מען טרעפן.

[זר זהב]

דא איז דער בריוו אזוי ווי סיז ערשינען אינעם גליון


http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.ph ... 7%90%D7%A7

[הוגה]

דאס איז בעצם אן אריכות'דיגע שמועס וואס וועט בעז''ה צונומען ווערן דא מיט די צייט. אבער די נקודה העיקרית וואס איך וויל ארויסברענגן איז אז עס איז נישט דא קיין שום ענין צו זוצן און לערנען א גאנצע טאג. דאס איז נישט די תכלית!!! די תכלית איז צו דראפקעווען אין גשמיות, וכל שום חניכא דאית ליה און עס מעלה זיין דורכן עס טון ווי עס בעדארף צו זיין, וימלא כבודו את כל הארץ אמן ואמן. ווען איינער שטרעבט צו לערנען א גאנצע טאג טוט ער מעגליך א גוטע זאך אבער דאן ווערט כבודו נתמלא בשמים, נישט בארץ.

יא, ווען ער ענדיגט ארבייטן, עסן, מחנך זיין די קינדער, העלפן אנדערע אידן, און מקדש זיין שם שמים, און ער האט נישט וואס צו טון זאל ער זיך זעצן און לערנען. אבער מיר אלע ווייסן אז מטבע העולם איז נישטא קיין איבעריגע צייט. א איד וואס שטייט אויף, האט א שיעור תורה, גייט אין מקוה, דאווענט ערליך, עסט שלש סעודות, דאווענט מנחה, שיעור ביינאכט, דאווענט מעריב, ליינט קריאת שמע, נעמט קער פון זיין שטוב געברויכן, מחנך די קינדער, עוסק בשלום ביתו און ער ארבייט על המחי' ועל הכלכלה, האט געווענטליך נישט קיין סאך איבעריגע מינוטן. און אויב ער האט יא און ער נוצט עס אויס מיט לימוד התורה איז אשרי לו ואשרי חלקו, ער שטייט העכער ווי דער וואס לערנט אכט און צוואנציג שעה א טאג.


די תכלית איז נישט צו זוצן און לערנען א גאנץ לעבן. (און אויב הרב פאללאק האלט אויך אזוי איז זיכער גוט.) אפילו די פאר יאר וואס מען זוצט יא אין כולל דארף מען פארענטפערן מיט דוחק תירוצים. עכ''פ ווען א יונגערמאן אדער בחור זוצט און לערנט דארף ער געדענקן אז ער לערנט נישט צו ווערן א מגי''ש אדער דיין (אויסער אויב דאס וועט זיין זיין פרנסה) נאר ער לערנט משום וידעתם את הדר''ך ילכו בה, זו דר''ך ארץ.

די צוויי גליונות (שבועות און קורח) קען מען נאך אראפ נעמען ביי לדעת.

[קינות גירושין]

כקען נישט הרב פאלאק און אויך קוק איך נישט אין קיין ספרי חסידות
אבער איך האלט אזוי ווי עם, די גרעסטע מצוה איז לימוד התור  די עצם לימוד אפי מלערנט נישט אויף א סיסטעם וואס מנעמט ארויס דערפון די הלכה,איז די מצוה, און אזוי ווי די אגלי טל זאגט אין די הדמה אז מדארף דעוועלפן א שמחה און מיט א געשמאק און פלעשער לערנען, און יא פלעין לערנען אפי מווערט נישט קיין פוסק וכדומה איז נישטא קיין גרעסערע מצוה, ווען מלערנט תורה ברענגט עס מער קדושה ווי פון מקוה משניות ליכט צינדען טאנצען ביי קברים, און סברענגט גרויסע השפעות און ישועת און רפואות אויף די וועלט און א מענטש דארף יעדע איבריגע מינוט לערנען תורה, 
הרב הוגא דיינע ווערטער ״אז סאיז נישטא קיין שום ענין צו זוצען און לערנען א גאנצע טאג״ איז ריכטיגע אפוקרסות, (איך האלט אז די מנהלם דארפען אראפ נעמען די ליין)
אוודאי דארף א מענטש גיין ארבעטן און מאכען פרנסה און עוסק זיין ביושב עולם, און אוודאי וויל גאט אז מזאל בארבעטן די ערד מדארף אבער נאך אלס וויסען וואס איז די עיקור, און יא די אלע אידען וואס לערנען א גאנצע טאג לשם לימוד התורה איז נישטא קיין גרעסערע מעלה ווי דעם, און אויף זיי שטייט די וועלט!,
דאס איז אבער זיכער אז אויב א מאן און ווייב זענען נישט געטרענט צו קענען לעבן בדוחק (ווי. למשל די ליטווישע בני תורה )נאר איז אויף געוואקסען על סיר בשר אין אמעריקע און סשאט פאר זייער שלום בית איז זיכער אז די מאן דארף גיין ארבעטן, און נישט ארום קאלעצן און כולל

[הוגה]

הרב הוגא דיינע ווערטער ״אז סאיז נישטא קיין שום ענין צו זוצען און לערנען א גאנצע טאג״ איז ריכטיגע אפוקרסות, (איך האלט אז די מנהלם דארפען אראפ נעמען די ליין)

הרב קינות, דיינע ווערטער ''אלע אידן וואס לערנען א גאנצע טאג לשם לימוד התורה איז נישט דא קיין גרעסערע מעלה פון דעם און אויף זיי שטייט די וועלט'' איז ריכטיגע אפוקרסות, (איך האלט אז די מנהלם דארפען אראפ נעמען די ליין).

Just kidding

איך שעץ דיין מיינונג אבער איך טויש נישט מיינס. תורה איז חשוב און הייליג, מיר האבן נישט קיין אהנונג די גרויסקייט פון לימוד התורה ושכרה. אבער דאס איז נישט די תכלית הבריאה און די תכלית פון לימוד התורה. וממילא, אויב איינער לערנט א גאנצע טאג, איז שכרו הרבה מאוד אבער ער שטייט נישט העכער ווי די איד וואס איז עוסק ביישובו של עולם ע''פ דרך התורה.


מתאמרי משמיה דבעש''ט, מה דאך אז לערנען המחליף פרה בחמור איז געוואלדיג און הייליג עד אין ערך, איז אודאי איינער וואס טוט למעשה מחליף זיין פרה בחמור. ודו''ק כי עמוק היא מאוד.

[קינות גירושין]

א שיינע ווערטעל פון בעש״ט איך האב פאר די א בוך מיט צענדליגע אזאלכע ווערטלעך
סקען זיין אז דער בעש״ט האט טאקע אזוי געהאלטען פאר זיין דור וואס זענען געווען אזאלכע נידריגע אידען איז דאס געווען די בעסטע טערעפי צו האנדלען אבער אונז קלוגע געראטענע אינגעלייט איז גוט אז אונז ווייסען דעם אמת, און טוען וואס איז ריכטיג
און מזאל נישט גיין מיט די נייע מהלך פון די אמאליגע מתחדשים/טערעפיסטען  

[שמעקעדיג]

קינות, איך אגריע מיט הוגה, א חוץ אויב דו זאגסט אז דער מאמר חז"ל "גדול הנהנה מיגיע כפו יותר מירא שמים" איז אויך אפיקורסות...

ווען מ'לערנט תורה ברענגט עס מער קדושה ווי פון מקוה משניות ליכט צינדען טאנצען ביי קברים

משניות איז נישט קיין תורה??

[הוגה]

א שיינע ווערטעל פון בעש״ט איך האב פאר די א בוך מיט צענדליגע אזאלכע ווערטלעך
סקען זיין אז דער בעש״ט האט טאקע אזוי געהאלטען פאר זיין דור וואס זענען געווען אזאלכע נידריגע אידען איז דאס געווען די בעסטע טערעפי צו האנדלען אבער אונז קלוגע געראטענע אינגעלייט איז גוט אז אונז ווייסען דעם אמת, און טוען וואס איז ריכטיג
און מזאל נישט גיין מיט די נייע מהלך פון די אמאליגע מתחדשים/טערעפיסטען  

הרב קינות, כ'בין גרייט צו דעבאטירן די נושא מיט אייך אבער עס מוז צוגיין מיט סברות און לאגיק נישט סתם איך האלט אזוי, oh yeah, oh no!

אין איין קורצע תגובה'לע האט מען עספיעט אוועק צו מאכן א ווארט פון בעש''ט וואס ווערט געברענגט אין ספרי חסידות, די בעש''ט אליינס האט נאר גערעדט צו די נערנים בדורו, נישט צו אזעלכע חכמים ווי אונז, די נייע מהלכים, אמאליגע מתחדשים, טעראפיסטן.

whew! That's a lot to take in at once!

למעשה, לאמיר גיין שטייטליך טריט ביי טריט. פארוואס האט די באשעפער אונז באשאפן און אראפ געשוקט אויף דער וועלט? פארוואס האט ער בכלל באשאפן די וועלט? וואלט אים נישט בעסער געווען צו לאזן אונז אלע דארט אויבן צו הארעווען און לערנען תורה אן קיין שטער? פארוואס דארף ער בכלל אונזער תורה? טראכט אריין אביסל, לערן אביסל ספרי מוסר, ספרי מחשבה, אגדות חז''ל, נער דיך נישט ביז דו פארשטייסט,.

[שמעקעדיג]

תורה איז זייער חשוב, ותלמוד תורה כנגד כולם, נישט קיין ספק. אבער אויב איז דאס ריכטיג, וואלט ה' געדארפט באשאפן אז דער גאנצער עוה"ז זאל זיין גרינג פאר אונז כשולחן הערוך, און פונקט ווי די בהמות און חיות המתפרנסין שלא בצער, און מיר זאלן זיצן אין ביהמ"ד האקן תורה שעות אויף שעות.

הקב"ה האט דוקא נישט דאס געוואלט, ווייל דערפאר האט ער גענוג מלאכים. ער וויל מיר זאלן זיך דרייען און מאנהעטן און טוען ביזנעס מיט נשים, עוסק זיין מיט די הבלי עוה"ז, אכילה שתיה שינה וכו', און די אלע זאכן מעלה זיין צו די קדושה, דאס איז אונזער תכלית אויפן עולם השפל. קיינער מאכט נישט אוועק לומדי תורה, עס איז זיכער זייער חשוב, אבער דאך זעהט מען אז אין א סערטעין וועג טוט ה' אפרישיעטן מער די יגיעי כפים, וואס אויף דעם זאגט דוד המלך יגיע כפיך כי תאכל אשריך וטוב לך, אשתך כגפן פורי' וגו' בניך כשתילי זיתים.

------
הוגה האקט

בעיסיקלי זאג איך נאר איבער וואס הוגה האט געשריבן אויבן, נאר מער בקצירת האומר.

[געפילטע פיש]

חסידישע ספרים זאגן אז דאס איז געווען די טענה פון די מרגלים, זיי האבן נישט געוואלט אריין גיין קיין ארץ ישראל, ס'הייסט אין מדבר האבן זיי געלעבט אויף קעסט ביי גאט, געגעסן הימלישע ברויט, די מן, און געלערענט מיט משה'ן א גאנצע טאג. ווען מ'וועט אריין גיין צום ארץ זבת חלב וועט מען דארפן טוהן ואספת דגניך, תירושך מיט די יצהרך, זיי האבן נישט געוואלט פארגעפט ווערן מיט ערדישע זאכן.
אויף דעם האט גאט געזאגט: עסן אייזקרים ווילט עטס? במדבר הזה יפלו פגריכם! (קרעדיט: בן תמליון'ס חתימה)

[יאיר]

עס איז דא א סתירה, איין פלאץ זאגן חז''ל אז די ערשטע שאלה וואס מען פרעגט א מענטש בבי''ד של מעלה איז 'נשאת ונתת באמונה'. אין אן אנדערע פלאץ שטייט, תחלת דינו של אדם בדברי תורה.

איז די קדושת לוי מסביר בהקדם א שמועס צו פארשטיין געבן די מצוה פון והגית בו יומם ולילה. ווי אזוי איז שייך צו פארלאנגן פון א מענטש צו לערנען יומם ולילה ווען ער מוז אויך עסן, האנדלן, און טון אנדערע לעבנסוויכטיגע געברויכן? נאר די תירוץ איז אז אויב די מענטש פירט זיך על כל פסיעה ופסיעה ע''פ תורה קומט אטאמאטיש אויס אז ער לערנט יומם ולילה. ווייל וואו ער שטייט און וואו ער גייט טראכט ער אויב ס'שטומט מיט די תורה און מיט די הלכה. לדוגמה, ביים האנדלן מאכט ער זיכער אז זיינע משקולות זענען נישט אויסגעריבן ווייל ער וויל האנדלן ערליך, און בשעת מעשה לערנט ער במחשבתו די פסוק פון איפה צדק והין צדק וגו', ווי אויך אלע הלכות משקולות. די זעלבע איז ביי אלע זיינע דברים גשמיים.

א שיין ווארט, אבער דער געדאנק ווערט שוין געברענגט אין טורי זהב און ווערט גע'פסק'נט להלכה. אז די סיבה פארוואס מען דארף נישט מאכן קיין ברכות התורה יעדן מאל מען זעצט זיך לערנען איז וויבאלד בשעת'ן האנדלען איז מען כסדר מקיים הלכות און דאס איז פונקט ווי לערנען.
א וויכטיגע נושא אנגערירט, כדרכך, הוגה. איך מיין אז א איד וואס לערנט א גאנצן טאג אדער אפילו א חלק טאג וועט קיינמאל נישט וועלן הערן אז לימוד תורה איז בלויז א תכלית פאר עפעס אנדערש, ווייל דאס מאכט אים דאך פילן ווי צוויי סענט. ער גיבט אוועק זיין לעבן און האט נישט קיין לחם לאכול כדי צו געוואויר ווערן וואס די הלכ הוועט זיין אין פאל זיין אקס שטויסט א צווייטנס קוה? כדי צו פילן זיכער מיט זיך מוז ער אפמאכן אז לימוד התורה איז דער סאמע תכלית אליין.
אן ענליכע פענאמענען זעט מען ביי די חרדי'שע אידן אז זיי וועלן קיינמאל נישט מודה זיין אז קיום המצוות איז דער תכלית צו מאכן בעסער און מער מאראליש דעם מענטש, ווייל זיי פילן ווי דו נעמסט אוועק זייער סאמע סיבה פאר עקזיסטענץ. ווי האט נאר ראביי סליפקין געזאגט? דו וועסט קיינמאל נישט קענען קאנווינסן א איד וואס לערנט שוין גמרא זיבעציג יאר אז די חכמי הש"ס האבן געקענט מאכן א טעות. ודפח"ח.

[ונבנתה העיר]

אין דעם חילוק דרכי העבודה צווישן יושבי אוהל און בעלי עסק שטייט אין די שיחות פונעם פריער'דיגן ליובאוויטשער רבי ז"ל [ש"ת תרפ"ב]:

[רא"מ ביקש מרש"ג מעט משקה ונתן לו, ואמר לחיים השי"ת יעזרך בגשמיות וברוחניות. ואמר כ"ק אדמו"ר:] וואָס גיסטו אים אַ בעל­הבית'שע ברכה, אַ חסידישע ברכה איז אין רוחניות און אין גשמיות, כי בעלי בתים ענינם שהם עושים מגשמיות רוחניות, כי ענין הבעל עסק הוא לעשות מגשמיות רוחניות שכל ענינם יהי' אלקות, והיינו ע"י שנותן מעשר והוא מתומכי אורייתא כו', אָבער אַ חסידישע ברכה איז מרוחניות ל­גשמיות כי עניניו של יושב אוהל הוא אַראָפּטראָגן די השפעה מרוחניות ל­גשמיות.

ווי אין אסאך ענינים דארף דער אייבערשטער ביידע, ווי ס'שטייט אין תניא לגבי אתכפיא און אתהפכא [וואס איז אין א געוויסע זין די חילוק צווישן יושבי אוהל און בעלי עסק]:

וכמו שהפליג בזהר פ' תרומה [דף קכח] בגודל נחת רוח לפניו ית' כד אתכפיא ס"א לתתא, דאסתלק יקרא דקב"ה לעילא על כולא יתיר משבח' אחרא, ואסתלקות' דא יתיר מכולא וכו'. ולכן אל יפול לב אדם עליו ולא ירע לבבו מאד גם אם יהיה כן כל ימיו במלחמה זו, כי אולי לכך נברא וזאת עבודתו לאכפיא לס"א תמיד. ועל זה אמר איוב בראת רשעים, ולא שיהיו רשעים באמת ח"ו, אלא שיגיע אליהם כמעשה הרשעים במחשבתם והרהורם לבד, והם יהיו נלחמים תמיד להסיח דעתם מהם כדי לאכפי' לס"א ולא יוכלו לבטלה מכל וכל כי זה נעשה ע"י צדיקים.

ושני מיני נחת רוח לפניו ית' למעלה, א' מביטול הס"א לגמרי ואתהפכא ממרירו למתקא ומחשוכא לנהורא ע"י הצדיקים, והשנית כד אתכפיא הס"א בעודה בתקפה וגבורתה ומגביה עצמה כנשר ומשם מורידה ה' באתערותא דלתתא ע"י הבינונים, וז"ש הכתוב ועשה לי מטעמים כאשר אהבתי, מטעמים לשון רבים, שני מיני נחת רוח, והוא מאמר השכינה לבניה כללות ישראל כדפי' בתיקונים, וכמו שבמטעמים גשמיים דרך משל יש שני מיני מעדנים, אחד ממאכלים ערבים ומתוקים, והשני מדברים חריפים או חמוצי' רק שהם מתובלים ומתוקני' היטב עד שנעשו מעדנים להשיב הנפש.

באמת גייט עס אביסל אריין אין די סתירה הכללית פון חשיבות תורה ווס. מצות, אין תניא איז ער מפליג די יחוד וואס געשעהט דורך השגת תורה מער ווי סיי וואס [אפי' מער ווי מצות לימוד התורה בדיבור]:

הנה כל שכל, כשמשכיל ומשיג בשכלו איזה מושכל, הרי השכל תופס את המושכל ומקיפו בשכלו, והמושכל נתפס ומוקף ומלובש בתוך השכל שהשיגו והשכילו, וגם השכל מלובש במושכל בשעה שמשיגו ותופסו בשכלו, דרך משל כשאדם מבין ומשיג איזו הלכה במשנה או בגמרא לאשורה על בוריה, הרי שכלו תופס ומקיף אותה, וגם שכלו מלובש בה באותה שעה, והנה הלכה זו היא חכמתו ורצונו של הקב"ה, שעלה ברצונו שכשיטעון ראובן כך וכך דרך משל, ושמעון כך וכך, יהיה הפסק ביניהם כך וכך, ואף אם לא היה ולא יהיה הדבר הזה לעולם לבא למשפט על טענות ותביעות אלו, מכל מקום מאחר שכך עלה ברצונו וחכמתו של הקב"ה שאם יטעון זה כך וזה כך יהיה הפסק כך, הרי כשאדם יודע ומשיג בשכלו פסק זה כהלכה הערוכה במשנה או גמרא או פוסקים הרי זה משיג ותופס ומקיף בשכלו רצונו וחכמתו של הקב"ה דלית מחשבה תפיסא ביה ולא ברצונו וחכמתו כי אם בהתלבשותם בהלכות הערוכות לפנינו, וגם שכלו מלובש בהם, והוא יחוד נפלא שאין יחוד כמוהו ולא כערכו נמצא כלל בגשמיות, להיות לאחדים ומיוחדים ממש מכל צד ופנה, וזאת מעלה יתרה גדולה ונפלאה לאין קץ אשר במצות ידיעת התורה והשגתה על כל המצות מעשיות, ואפי' על מצות התלויות בדבור ואפי' על מצות תלמוד תורה שבדבור, כי ע"י כל המצות שבדבור ומעשה הקב"ה מלביש את הנפש ומקיפה אור ה' מראשה ועד רגלה, ובידיעת התורה, מלבד שהשכל מלובש בחכמת ה', הנה גם חכמת ה' בקרבו, מה שהשכל משיג ותופס ומקיף בשכלו מה שאפשר לו לתפוס ולהשיג מידיעת התורה, איש כפי שכלו וכח ידיעתו והשגתו בפרד"ס...

...ולכן אמרו רז"ל שתלמוד תורה שקול כנגד כל המצות לפי שהמצות הן לבושים לבד והתורה היא מזון וגם לבוש לנפש המשכלת שמתלבש בה בעיונה ולימודה...

תורת חב"ד איז פול מיט די מעלה פון בעלי עסק איבער יושבי אוהל, עטליכע מ"מ:
תורה אור פ' נח.
תורה אור תרומה.
ליקוטי תורה פנחס.

אין ליקוטי שיחות ברענגט דער ליובאוויטשער רבי ז"ל ארויס די מעלה פון עבודת בעל עסק איבער יושבי אוהל:

והנה ידוע מה שאמרו חז"ל "נתאוה הקב"ה להיות לו דירה בתחתונים", כלו­מר, "דירתו" של הקב"ה אינה בעולמות עליונים, שהם עולמות רוחניים, אלא דוקא בעולם הזה הגשמי התחתון, ועד, כמ"ש רבינו הזקן, ש"הוא התחתון ב­מדריגה שאין תחתון למטה ממנו".

וזוהי הכוונה והמטרה של עבודת בנ"י בכלל, ובפרט בכל משך זמן ה­גלות, שע"י עבודתם בבירור וזיכוך ה­עולם (בעשיית מצוות בדברים גשמיים, וכן עשיית "כל מעשיך לשם שמים" — שעי"ז מקדשים דברים הגשמיים שבהם עובדים את השם) נעשה העולם כלי הראוי לקדושה העליונה, ובגמר עבודה זו (בביאת המשיח) יהי' כל העולם כולו "דירה" להקב"ה.

ובזה מובן הקשר בין שני הענינים שב"זבולון" — (א) השם זבולון, מלשון "בית זבול", דירת קבע, (ב) ענינו של זבולון: בעל עסק (ולא יושב אהל) — כי המשכת הקדושה בגשמיות העולם היא בעיקר ע"י עבודתם של בעלי עסקים, שע"י שעוסקים בענינים גשמיים של העולם לש"ש ומקיימים בהם מצות כו', עושים את העולם הזה הגשמי "דירה" להקב"ה; בעבודת זבולון נעשה ה"בית זבול" — דירה לו ית'.

וזהו הטעם של הקדמת זבולון (בעלי עסק) ליששכר (יושבי אהל) — "שמח זבולון בצאתך (ואח"כ) ויששכר באהלך" (כנ"ל ס"ב) — לפי שבענין עשיית דירה להקב"ה, שזהו "בתחתונים" דוקא, בגש­מיות העולם "שאין תחתון למטה ממנו", יש יתרון בעבודת זבולון על עבודת יששכר, כנ"ל.

וי"ל שזהו הטעם שאנו רואים כי עד בוא הזמן שמלאכתם נעשית ע"י אחרים — לאחרי ביאת משיח — רוב בנ"י הם בעלי עסק ולא יושבי אהל, ובלשון חז"ל "הרבה עשו כר' ישמעאל ועלתה בידן כרשב"י ולא עלתה בידן", והתורה על הרוב תדבר — כי להשלים מטרה זו — לעשות העולם הזה התחתון דירה לו ית', זה נעשה בעיקר על ידי "זבולון" דוקא, כנ"ל.

און אין אן אנדערע פלאץ זאגט ער אן אינטערעסאנטע ביאור, אז די בעלי עסק האבן גאר א העכערע נשמה וואס דארף נישט אזויפיהל לבושי התורה זיך מקשר צו זיין מיט געטליכקייט:

ובזה יש לבאר מה שמצינו סתירה בענין החיוב דתלמוד תורה, דבמ"א ארז"ל דמי שאפשר לו לעסוק בתורה ואינו עוסק עליו נאמר כי דבר הוי' בזה גו' הכרת תכרת גו', ובמ"א אמרו דמי שאי אפשר לו לעסוק בתורה כל היום מפני עסקו במשא ומתן די לו בפרק אחד שחרית ופרק אחד ערבית, דאי נימא דזה שהמתבטל מת"ת עליו נאמר כי דבר הוי' בזה הוא מצד מעלת התורה, שהוא בזיון התורה, אם כן מדוע בעל עסק די לו בפ"א שחרית ופרק א' ערבית, ואם נאמר שענין עסק התורה תלוי בפנאי שיש לאדם, דלכן מי שהוא בעל עסק די לו בפ"א שחרית ופ"א ערבית, א"כ מה הרעש אם מי שיש לו פנאי מתבטל שעה קלה, עד שעליו נאמר הכרת תכרת גו'.

אך הענין מובן ע"פ משנת"ל, שהתורה היא לבוש לנשמה שתוכל להתקשר עם אלקות, לאשתאבא בגופא דמלכא. ולכן ה"ז תלוי באיזו נשמה מדובר, דיש נשמה שצריכה יותר ללבושים, ויש נשמה שאצלה הצורך בלבושים אינו גדול כ"כ, ולכן מי שאי אפשר לו לעסוק בתורה כל היום כולו מחמת עסק הפרנסה, הרי מאחר שלא הזמינו לו פרנסתו מן השמים שיהי' פנוי כל היום לעסוק בתורה, מוכח מזה שנשמתו אינה צריכה כ"כ ללבושי התורה, ודי לו בפ"א שחרית ופ"א ערבית, אך מי שאפשר לו לעסוק בתורה כל היום, מוכח מזה שנשמתו צריכה ליותר לבושים, ולכן אסור לו לבטל אפילו רגע א', אלא צריך לעסוק כל היום כפי שיעור הלבושים הדרושים לשורש נשמתו, ואם לאו הרי הכרת תכרת גו', שאין נשמתו יכולה לעלות וליראות באור ה'.

[דעת תורה]

ווער איז דער פריערדיגער ליובאוויטשער רבי פון תרפ"ב? ריי"ץ?

בכל אופן, דאס איז ברור אז בפשטות על פי חז"ל ופוסקים איז די גרעסטע מעלה א איד וואס זיצט און לערנט, יעדער איד ברויך שטרעבן צו דעם אנצוקומען. א שאלה איז געווען אין די חז"ל צי מעשה - ד.ה. מצוות ומעש"ט, נישט פשוטע ארבעט - עדיף, אדער תורה, און נמנו וגמרו גדול התלמוד וואס איז כולל ביידע, סיי מביא לידי מעשה און סיי תלמוד תורה אליין.

די זעלבע חז"ל זאגן אבער אויך אז הרבה עשו כר"ש ולא עלתה בידם, דאס הייסט הגם טעעראטיש איז דאס דער וועג, איז עס אבער נישט פראקטיש. וואס איז יא פראקטיש? הנהג בהם מנהג דרך ארץ, טו וואס דו דארפסט אויף די וועלט, און יעדע איבריגע רגע נוץ אויס פאר תורה לערנען, א שטייגער ווי דער רמב"ם לייגט אראפ דעם ארבעטער - ער ארבעט 3 שעה א טאג און די איבריגע צייט לערנט ער.

בקיצור, עס איז זייער קלאר אז דער איינציגער תכלית בעולם פאר א איד איז לימוד התורה.

דער גאנצער מהלך וואס הוגה שרייבט -איך ווייס נישט צו איר האט באמערקט, אבער הוגה איז זייער אויסגעקאכט אין חסידות, א חסיד'ישער דענקער - איז א חלק פונעם חידוש פונעם בעל שם טוב אז פשוטע אידן זענען אויך עפעס. אבער דאס איז בעיקר דברי חיזוק פאר א איד וואס האט נישט זוכה געווען. חסידות זאגט נישט פאר א איד וואס האט די מעגליכקייט צו זיין א יושב אוהל, ער זאל גיין ארבעטן. חסידות איז מחזק דעם איד וואס האט נישט די זכיה, אז אפשר באהאלטענערהייט לפי א געוויסע בחינה ביסטו נאך גאר העכער פונעם יושב אוהל.

דעט סעיד, בעלי בתים דארפן און מוזן נאך אלס ארויפקוקן - און שטרעבן צו זיין - א יושב אוהל. דאס אוועק נעמען תורה פון זיין אן ערך עליון, איז מער א משכיל'ישע זאך ווי א חסיד'ישע זאך. חסידות האט ארויפגעהויבן אנדערע חלקים אויך פון אידישקייט, בעת השכלה פרובירט אראפצוברענגען די חשיבות און וויכטיגקייט פון תורה.

[יאיר]

בקיצור, עס איז זייער קלאר אז דער איינציגער תכלית בעולם פאר א איד איז לימוד התורה.

וואס זאל איך טון אז דער סטעיטמענט איז סותר אן אפענע סוגיא אין גמרא (קידושין מ ב)?

וכבר היה רבי טרפון וזקנים מסובין בעלית בית נתזה בלוד נשאלה שאילה זו בפניהם תלמוד גדול או מעשה גדול נענה רבי טרפון ואמר מעשה גדול נענה ר"ע ואמר תלמוד גדול נענו כולם ואמרו תלמוד גדול שהתלמוד מביא לידי מעשה.

אלזא, האבן מיר א גמרא מפורשת אז דער איינציגער תכלית איז מצוות ומעשים טובים (וואס איידלט אויס דעם מענטש), און דער וועג ווי אזוי צו אנקומען צו דעם תכלית איז דורך לימוד התורה.

[קינות גירושין]

הוגע פרעגט פארוואס גאט האט אונז אראפגעשיקט אויף די וועלט, מיין תירץ:זיך מיגע זיין אויף לימוד התורה שתהיה עוסקם בתורה מיט מסירות נפש ווען מקען נאר, אין זיך מדבק זיין אין ד׳, און ברענגען קדושה אויף זיך און אויף די גאנצע וועלט
און אויך צו טיין אלע אנדערע תרי״ג מצות , אבער לערנען תורה איט סעלף אז די חשבסטע זאך עווער
יא פון חז״ל איז דא פארשידענע מאמרים אויף ביידע וועגן, מירזעהט אויס אז סאיז דא צווי מהלכים אין דעם איינס וואס כלל ישראל האט אייביג געוויסט און די אנדערע וואס די חסידים האבען אריין גברענט , איך וועל ענדערשט גיין די גלייכע וועג ווי איידער די חאסידישע מהלך 

[דעת תורה]

יאיר,

און נמנו וגמרו גדול התלמוד וואס איז כולל ביידע, סיי מביא לידי מעשה און סיי תלמוד תורה אליין.

וזה פשוט דלדידך הגמרא אינה מובנת כלל, דאטו בשביל שהתלמוד מביא לידי מעשה הוא גדול מהמעשה בעצמו? כלפי לייא!

(אולי תאמר על דרך גדול המעשה יותר מן העושה)

[יאיר]

און נמנו וגמרו גדול התלמוד וואס איז כולל ביידע, סיי מביא לידי מעשה און סיי תלמוד תורה אליין.

גערעכט, אבער למעשה איז דער גאנצער יחוס פון תלמוד תורה אז עס ברענגט לידי מעשה. אויב נישט איז עס פונקט ווי א צווייטע מצוה. אלזא, וואס איז דער סיבה און וואס איז דער מסובב?

[דעת תורה]

איך האב רעדאגירט מיין תגובה עיין שם.

[הוגה]

איך האב געשריבן אין מיין ערשטע הודעה אז איך וויל זיך צוריק האלטן פון ברענגן ראיות ומקורות. איך האב געהאט דערביי צוויי סיבות. איינס, ווייל מען קען בעצם טרעפן ראיות, מאמרים און ווערטלעך לשני הצדדים. צווייטענס, ווייל ווען דו ווילסט וויסן אויב א שיטה, סברא אדער התעמקות איז ריכטיג, דאן זאג עס נאך משמך (ווייל ווען דו זאגסט עס נאך פון א פריערדיגע חכם, וועסטו און אנדערע מורא האבן עס אפצופרעגן, און מען קען זיך גרינג נער'ן) און דאן זעה אויב עס שטימט, סיי לאגיש און סיי מצד התורה.

ממילא, לאמיר אדורך גיין דער נושא אן קיין נעמען און מקורות.

די באשעפער האט באשאפן דער וועלט מיט אלע צוגעהערן, פארוואס? ער האט באשאפן גוים, פארוואס? חיות, פעלדער און וועלדער, זכר ונקבה, תאוות ורצונות, כלים מכלים שונים, געלט גאלד און זילבער, מסחר, שלום ומחלוקת, חכמה בינה ודעת (איך מיש דירעקט אויף אלע אנדערע מינים, צו ווייזן אז אלע בריאים ונבראים זענען דא פאר איין תכלית). די ענין איז אריינצוברענגן אלוקות אין אלעס און עס מעלה זיין. אויב איז מיין תכלית צו זיצן און לערנען א גאנצע טאג און נאכט דאן קען מען לפי''ז אויסראטן רוב רובו פון מעשי ידיו של הקב''ה. עכ''פ רוב פון די תורה קען מען זיכער פארמעקן.

אויב זענען דא צוויי סברות וואס זאגן פארוואס מען לערנט תורה, אדער סתם לשם לימוד ווייל אזוי וויל דער אייבישטער, אדער ווייל די תורה לערנט דיך וואס צו טון, לשמור ולעשות ולקיים, מיין איך אז די צווייטע סברה געווינט אטאמאטיש די ארגומענט, און עס ליגט אויף די טועני ה'ערשטע סברה אויף צו ווייזן אז הצדק עמם.

בפשטות לערנען מיר 'איפה צדק והין צדק' כדי מיר זאלן וויסן ווי אזוי צו האנדלן. און מיר לערנען הלכות שחיטה, מליחה, ניקור וכשרות, כדי מיר זאלן וויסן ווי אזוי צו קאכן. מיר לערנען לקט, שכחה, פאה, ערלה, כלאים וכו' כדי מיר זאלן וויסן ווי אזוי צו פלאנצן פעלדער. מיר לערנען פרקי אבות ואגדות חז''ל כדי מיר זאלן וויסן ווי אזוי צו זיין עטישע מענטשן. וכן יש הרבה דוגמאות.

פארוואס וויל די באשעפער אז מיר זאלן וויסן ווי אזוי צו טון די אלע זאכן? ווייל ער וויל אז מיר זאלן עס טון. אבער אויב לערן איך א גאנצע טאג און איך ארבייט נישט און איך טו נישט אנדערע וועלטליכע זאכן (כ'לאז מיין ווייב עס טון) דאן האב איך מקיים געווען די מצוה פון לימוד התורה, אבער די רצון השם האב איך נישט געטון.

למעשה, אין א יעדע שריט און טריט, אין א יעדע מצב, און אין א יעדע דור איז דא תילי תילין וואס א מענטש קען און דארף טון לתקן עולם במלכות שדי. און אילו וועט די מענטש לערנען א גאנצע טאג און א גאנצע נאכט מיום היוולדו עד יום מותו וועט ער נאך אלץ נישט וויסן אלעס וואס ער קען ווען וויסן. פאר דעם איז דא א מצוה פון והגית בו יומם ולילה. אבער נישט אז דאס קומט במקום די תכלית נאר אלץ א סיוע לתכלית. דער וואס לערנט אן טון (נישט דווקא מצוות, נאר אלעס וואס כ'האב פריער אויסגערעכנט) איז חכמתו מרובה ממעשיו.

איך פארשטיי פון די ווערטער פון 'דעת תורה' אז ס'באדערט אים א קשיא, און איך וועל עס אביסל פארברייטערן.

אויב איז הוגה גערעכט, אז די אייבישטער האט געגעבן די תורה נישט אז מ'זאל לערנען לשם לערנען, נאר כדי מען זאל וויסן ווי אזוי מען דארף זיך באגיין אויף 'דער וועלט', דאן how come משה רבינו אליינס איז נישט געגאנגן ארבייטן? פארוואס איז די בעש''ט געזיצן על התורה ועל העבודה א גאנצע טאג? פארוואס האבן נישט אלע צדיקי הדורות דאס געטון? איז מעגליך צו זאגן אז וואס מיר פשוט'ע בעלי בתים טוען איז חשוב'ער פון וואס זיי האבן געטון?

די ענטפער איז בעצם אן אריכות, אבער איך וועל עס דא שרייבן בקיצור נמרץ.

קודם כל, זייער אסאך צדיקים האבן יא עוסק געווען במסחר. דאס טרעפן מיר סיי ביי די תנאים ואמוראים, ראשונים ואחרונים, און סיי ביי די גדולי החסידות (ובתוכם הבעש''ט).

אבער די אמת איז אזוי. כדי צוצוקומען צום תכלית הנרצה האט די באשעפער באשאפן א גאנצע וועלט מיט מיליאנער מענטשן. א יעדע מענטש האט זיינע באשטימטע תפקידים. אלע צוזאמען ברענגן די וועלט לתכלית הנרצה.

עס איז פונקט ווי א שטאט איז צינויף געשטעלט פון א מאיאר, אסעמבלי לייט, שופטים ושוטרים, פלאמבערס עלעקטרישענס, סוחרים און שמשים. היעלה על הדעת צו זאגן אז בעצם דארפן אלע הונדערט טויזנט מענטשן פונעם שטאט שטרעבן צו ווערן די מאיאר? ווער טוט מער פארן שטאט, די מאיאר אדער די סוחרים וואס שטעלן צו דזשאבס פאר אלע איינוואוינער און באצאלן די שטייערן וואס האלט אויס אלע באדערפינישן פונעם שטאט? (די משל איז נישט ממש דומה לנמשל, והבאתיו לשבר את האוזן.)

די זעלבע איז מיט אונז, די וועלט איז באשאפן געווארן מיט א תכלית. אן אינטעגרל חלק וואס העלפט צוקומען צום תכלית איז אז מיר מוזן האבן מענטשן וואס וועלן צוזאם האלטן די עדה, וואס וועלן אויסלערנען די תורה פאר אונז און אונזערע קינדער, וואס וועלן פסק'נען אונזערע שאלות, פירן אונזער דיני תורה, שרייבן אונזערע גיטין וכדומה. דאס איז געווען די ראלע פון משה רעיה מהימנא, און דאס איז די ראלע פון אלע מנהיגים, דיינים און מלמדי תורה שבכל דור ודור.

יעצט ווילסטו זאגן אז אלע דארפן שטרעבן צו זיין משה רבינו? אויב וועט זיין א וועלט פון משה רבינו'ס וועט די אייבישטער כביכול הנאה האבן? זיכער אז נישט! מיר דארפן איין מאיאר, דריי שופטים, צוואנציג שוטרים, און פערציג פובליק סקול טיטשערס. די רעשט פון די עולם זאל גיין ארבייטן און מאכן ווי מער געלט למען התכלית והצלחת השטאט.

עס איז נאך דא אסאך מאריך צו זיין, אבער עס איז שוין כמעט קרא הגבר, ועוד חזון.