קאווע שטיבל

עס קאכט זיך לעצטענס א קאנטראווערסיע איבער איינער פון די חשובסטע מוסמכים און תלמידים פון דעם באקאנטן לינקע ישיבה, "ישיבת חובבי תורה". די רעדע איז איבער ר' זאב פארבער, דער איינציגסטער תלמיד פון יח"ת מיט א הוראה פון ידין ידין. פארבער איז גאר פאפולער אין די לינקע-מאדערנע-ארטאדאקסישע קרייזן, בפרט מיט זיינע כתבים איבער פרויען אין הלכה. פארגאנגענע וואך האט פארבער אנגעשריבן אן ארטיקל בנוגע די טעמע פון תורה מסיני, און דער ארטיקל האט אויפגעפלאקערט א קאנטראווערסיע. אבער כדי צו קענען האבן א גרונטליכן פארשטאנד אין דעם קאנטראווערסיע, מוז מען פארשטעלן די הויפט שפילער און געשעענישן אין דעם קאנטראווערסיע. דאס פאלגענדע איז בלויז אן אויבערפלעכליכן איבערזיכט, מער כראנאלאגיע ווי אינהאלט. עס פארשטייט זיך אבער אז - מיטן רשות פון די אדמיניסטראציע און די חבירים דא - דער אשכול קען געניצט ווערן סיי צו שמועסן איבערן "פאליטישן" חלק און סיי איבער די עצם נושא. צום ענין;

דעם פארגאנגענעם ערב חג מתן תורתנו האט זיך אויף דער אינטערנעט באוויזן א נייער סייט "די תורה דאט קאם". דער וועבסייט'ס אנגעגעבענער ציל איז צו פארשטעלן מהלכים וויאזוי צו משלב זיין דעם טראדיציאנאלער הבנה אין תורה מסיני ("משה קיבל תורה מסיני ומסרה ליהושע") מיט דעם מאדערנער "ביבלישער סקאלערשיפ". דא איז נישט דאס פלאץ אריינצוגיין וואס די זענען סתירות צווישן די צוויי, און וואס זענען די פארשידענע מהלכים זיך צו מטפל זיין דערמיט. דער וועבסייט איז פארפיגט דורך "TABS" וואס איז די אקראנים "תורה און אקאדעמישע לימודי תנ"ך" (Torah and Academic Biblical Scholarship), און די גרינדער פון דעם פראיעקט זענען ר' דוד שטיינבערג, א תלמיד מובהק פון הרב יהודה זאב סג"ל, ראש ישיבת מאנטשעסטער און פראפעסאר צבי ברעטלער, א באקאנטער ארטאדאקסישער ביבלישער אקאדעמיקער. אין די קורצע צייט וואס דער וועבסייט איז אפן, האבן זיי שוין געהאט ארטיקלן פון גאר באקאנטע אקאדעמיקער אין די וועלט פון ביבלשער שטודיעס, א שטייגער ווי פראפעסאר מארטין לאקשין און ברוך שווארץ. ווי אויך קורצערע ארטיקלן אויף ענינים העומדים על הפרק און יומי דפגרא. ווי די סיי לויטעט, זענען די פלענער פון טעבס גאר גראנדיעז, פון צושטעלן חברותות ביז אראנדזשירן שבתונים. אבער אפילו מיט די ארטיקלן גופא האבן זיי שוין באוויזן צו שאפן כוואליעס.

עס פארשטייט זיך אליינס אז אז וועבסייט איז גאר א האקעלער עסק, און די דיעות וואס ווערן דארט אויסגעליפטערט זענען נישט אלץ ראוי צו ווערן באטיטלט "ארטאדאקסיש", דעריבער איז פארשטענדליך וויאזוי ארטיקלן וועלכע ווילן נישט אננעמען דעם פשוטן הבנה אין דעם רמבםס אכטער עיקר טרעפן זיך דאס פלאץ דארט. עס איז נישט געווען קיין גרויסער חידוש, ווען דער אויבנדערמאנטער ר' זאב פארבער האט ארויפגעשטעלט לכבוד פרשת דברים אן ארטיקל אין וועלכער ער האט אדרעסירט די סתירות צווישן ספר דברים און ספרי שמות און במדבר. למען האמת, דאס איבערוויגענדע רוב פון די סתירות זענען נישט קיין אקאדעמישע חידושים, נאר זענען שוין בארירט געווארן דורך טראדציאנאלע מפרשי התנ"ך במשך די דורות. פארבער'ס מסקנא איז געווען, אז די "פשוט'סטע" מהלך איז אנצונעמען דעם אקאדעמישן מסקנא בנוגע די ספרי התורה.

דאס איז נישט דאס ערשטע שטיקל "כפירה" (עכ"פ לויט חרדישע באגריפן) וואס דער סייט שטעלט ארויס. פילע פון די מהלכים וואס די סייט פרעזענטירט אלץ הצעות משלב צו זיין די מסורה און אקאדעמיע איז כפירה, לויטן חרדישער מעסטער - און אפילו גאר לויטן ארטאדאקסישער. פארבער'ס ארטיקל איז אבער אייגענארטיג מיט דעם וואס דער שרייבער איז נישט בלויז אן אקאדעמיקער, נאר אויך א חשובער דיין און תלמיד חכם, און זאגאר דער חשובסטער תלמיד פון ישיבת חובבי תורה. דאס אז אזא פערזענליכקייט זאל קענען שרייבן דברי כפירה, האט נישט געקענט פארשוויגן ווערן. דעם פארגאנגענעם דאנערשטאג (פרשת ואתחנן) איז אויף דער חרדישער וועבסייט וועלכער איז לויז אפיליאירט מיטן ישיבישער אגודת ישראל "קראס-קארענטס", ערשינען אן ארטיקל פון ר' אברהם גארדימער, א חבר אין די עקזעקוטיוו קאמיטע פון די RCA (די מאדערנע-ארטאדאקסישע רבנישער פאראיין), וואו ער האט באשולדיגט ישיבת חובבי תורה און פארבער אין כפירה. עס איז בעצם נישט קיין גרויסער חידוש, ווייל לויט נארמאטיווע ארטאדאקסישע סטאנדארטן איז דער אקאדעמישער צוגאנג טאקע כפירה. עס איז פשוט געווען א געלעגנהייט צו ווידער ווייזן ווי ווייט אפגעריסן ישיבת חובבי תורה און זייערע אפיליאירטע זענען פון נארמאטיווע תורה אידישקייט.

געוויסע האבן פרובירט צו פארענטפערן פארבער אז ער האט נישט געמיינט צו זאגן אז דער אקאדעמישע צוגאנג איז די ריכטיגע צוגאנג, נאר אז עס איז די פשוט'סטער. אנדערע האבן אנגעוויזן אויף א שטיקל איראניע, אז בלויז איין ארטיקל בעפאר גארדימער'ס, איז א תשעה-באב ארטיקל פון דעם חרדישן שריפטשטעלער ר' יצחק אדלערשטיין , וואו ער האט נאכגעברענגט פון דעם נצי"ב (אין זיין הקדמה צו בראשית) אז א דור פון צדיקים וחסידים איז נישט געווען מרוצה פארן אייבערשטען וויבאלד זיי האבן באשולדיגט יעדן וואס האט נישט געהאלטן פון זיי אין כפירה. אזוי צו אזוי, עס איז פארשטענדליך אז פארבער'ס ארטיקל און גארדימער'ס ענטפער האבן אנגעהויבן א שערוריה.

פרייטאג איז פארבער געגאנגען א טריט ווייטער און האט ארויפגעשטעלט א לענגערן ארטיקל אין 8 טיילן וועלכער נעמט ארום די נושא פון אלע זייטן, און קומט צום ראדיקאלן מסקנא אז די אקאדעמישער צוגאנג איז נישט בלויז ריכטיג נאר גאר מוכרח, און פארבער בויעט אויף אן אייגענעם מהלך צו שמירת התורה ודקדוק המצוות. דער ארטיקל קומט מיט א ווארעמע הקדמה פון ר' דוד שטיינבערג, וואו ער שרייבט בין השאר אז אין די קנאפע צוויי חדשים וואס דער וועבסייט איז אפן האט עס שוין באקומען טויזענטע וויזיטס, און אז ער הערט נישט אויף צו באקומען אימעילס פון מענטשן איבער דעם גאנצן ארטאדאקסישן ספעקטרום וואס דרוקן אויס שטארקע אינטערעסע אין דעם פראיעקט.

זונטאג איז אויף דער בלאג וועלכער איז אפליאירט מיט ישיבת חובבי תורה, "מערטעדאקסיע", ארויפגעלייגט געווארן א לענגערן ארטיקל, פיל מיט מקורות, איבער דעם נושא פון תורה מסיני און דעם רמבםס אכטער עיקר פון ר' נתי העלפגאט, אויך א חשובער יח"ת רב. דער ארטיקל האט געזאלט דינען אלץ אפענטפער צו גארדימער פארוואס ישיבת חובבי תורה זעט נישט פאר וויכטיג צו פארדאמען פארבער, אדער פארשרייען זיינע פאזיציעס אלץ כפירה. גארדימער האט זיך נישט געפוילט, און נאך יענעם טאג געשריבן אן אפענטפער אויף קראס-קארענטס. בתוך הדברים האט גארדימער סיי אפגעווארפן העלפגאט'ס טענות און סיי באשולדיגט ישיבת חובבי תורה אז "מדשתקי, שמע מנה דניחא ליה", און דאס הייסט אז זיי שטימען מיט מיט די כפירה שיצא מבית מדרשם. נאך אן ארטיקל, מער מעסיגער ווי גארדימער'ס, אבער אויך גאנץ שארף, האט ר' יצחק אדלערשטיין געשריבן נעכטן, מיטן פראוואקאטיווען קעפל "איז כפירה געפערליך?".

א סארקאסטישע באמערקונג האט איינער געמאכט, אז עס מוז זיין ימות המשיח אז קראס-קארענטס זאל זיך טענהן מיט מערטאדאקסיע איבער דעם עיקר פון תורה מסיני... בינתיים האבן אנדערע בלאגער אויך נישט טומן געווען זייערע הענט אין טעלער. דער באקאנטער פראוואצירנדער בלאגער "דוב-בער", האט אפגעשריבן א סעריע פאוסטס איבער דעם שערוריה, פארשטייט זיך זיך אננעמענדיג פאר פארבער און חובבי תורה, ווי אויך צוויי געסט-פאוסט פון מארק פעלטא און י. בלאך. אויך דער פאפולערער "פעיסבוק ראביי", ר' אליהו פינק, האט אפגעשריבן אן ארטיקל ווי ער נעמט זיך נישט אן פאר פארבער, אבער ער בעט אז אנשטאט בלויז פארדאמען זאלן רבנים דיסקוסירן די נושא, און אדרעסירן די פונקטן וואס פארבער - און דער אקאדעמישער מהלך בככליות - האבן ארויפגעברענגט.

די הנהלה פון ישיבת חובבי תורה, זעענדיג כי כלתה אליהם הרעה, האבן פארבעטן ר' יששכר כ"ץ (א געוועזענער חסיד) צו אנשרייבן א לענגערן ארטיקל און מסביר זיין יח"ת'ס שטעלונג. דער עצם ארטיקל איז א חידוש וויבאלד ביז היינט האט יח"ת כמעט נישט אדרעסירט די קריטיק וועלכע זענען געברענגט געווארן קעגן זיי, עס איז אלזא נייעס וויבאלד דאס איז לכאורה דאס ערשטער מאל וואס חובבי תורה אדרעסירט אפיציעל קריטיק. דער תוכן איז אבער נישט שטארק מחודש, וויבאלד כ"ץ שרייבט ענליך צו פינק און העלפגאט. דער עיקר "פאליטישער" נקודה זיינער איז אז ישיבת חובבי תורה אקצעפטירט די עיקר פון תורה מסיני ווי טראדיציאנאל פארשטאנען, אבער דאך וועלן זיי נישט פארדאמען פארבער אלץ כופר.

עס איז זיכער אז דער שערוריה בלייבט נישט שטיין דא. פארבער איז דער יו"ר פון דער וועד לעניני גיור פון די IRF א לינקע-מאדערנע-ארטאדאקסישער רבנים פאראיין (וועלכע איז אויף מעסערשטעך מיט די אויבנדערמאנטע RCA). אויב וועט די RCA דערקלערן פארבער אלץ כופר דאן וועלן צענדליגע גיורים געפסלט ווערן, און אזוי אויך צענדליגע גיטין איבער וועלכע פארבער האט פארפיגט. דער שערוריה איז אויך אינטערעסאנט וויבאלד דאס איז ווארשיינליך דאס ערשטע מאל אין די היסטאריע זינט ברוך שפינאזא וואס דער המון עם באקענט זיך מיט דער מאדערנער אקאדעמישע צוגאנג צו די תורה אויף א גרויסן פארנעם, און דאס ברענגט אז מער און מער רבנים זוכן וויאזוי צו משלב זיין צווישן דאס אויבנדערמאנטע און די מסורה.

ייש"כ.
זייער שיין געשריבן און אינפארמאטיוו.
הרב כץ'ס ארטיקל איז פרום און ערליך!

ה"ט דביקורת המקרא, וה"ט דסמיכת נשים. א משוגע'נער פסיכאלאגישער דראנג צו מבטל זיין אלעס וואס מיר האבן און ווייסן פאר א שטות היוצא מפי דמתקריא אקאדעמיקער. ווער עס איז קראנק אויף התאמה לרוח הזמן (וואס כמובן די רוח הזמן טוישט זיך כסדר, ברויך מען דערפאר אין יעדן דור פריש פארדרייען די תורה עס זאל שטימען מיטן דעמאלסדיגן מצב), שטעלט זיך נישט אפ ביי מנהגים און סעמי הלכות, נאר ער רירט צו גופי תורה, עיקרי אמונה ממש. ורוה"ק צווחת ואומרת: "ולא תהא תורה שלימה שלנו כשיחה בטילה שלהם"?

(איך האף נאר אז מען זאל נישט איצט זיך נעמען דא דעבאטירן ביקורת המקרא, כידוע האט מרן הרב (קוק) זצ"ל שטארק געבלוטיגט אז מען זאל דעם עסק נישט טאטשן אפילו אין פרייע אוניווערזיטעטן).

זאג נאר, ר' דעת תורה, האסט אמאל געליינט עפעס לענגער ווי דרייסיג אותיות וועגן די נושא בכלל אז דו ביסט אזוי זיכער אז אלעס איז סתם א פסיכאלאגישער דראנג? פאלט דיר נישט איין אפשר האט איינער עס ערסנט דורכגעטוהן בלא משוא פנים און געקומען צו די מסקנא אז מ'דאאף עס נעמען ערנסט און לפחות אויפקומען מיט עפעס א מהלך וויאזוי משלב צו זיין וכו'.

עס איז צו שטוינען יעדעס מאל פון פריש ווי מענטשען וואס האבען נישט קיין אהנונג פון די נושא זענען אזוי זיכער פונקט וואס איז די ריכטיג און ווערן אפיציעל ממונה פאר בוחני כליות ולב צו וויסען וואס יעדער איינער'ס מטרה איז. עס זעהט אויס אז דאס איז גאר די "תורה שלמה שלנו" איז געבויט אויף אוועקצומאכען יעדער איינער אן קיין שום פראבלעם אן וויסען אן דורכטוהן די נושא אן בכלל זיך וויסענדיג מאכען, ושכל פשוט צועק, וכי כל התורה כולה גם היא שיחה בטלה כזאת ח"ו?

עס איז זייער זיס צו ברענגען הרב קוק אז עס האט עם געשטערט, נו און ממילא וואס? עס איז דען דא אפילו איין שאלה וואס זיי פרעגן וואס ווערט דען פארענטעפערט מיט הרב קוק'ס מחאה? הר"ק אליינס האט אגב אין פארשידענע מקומות זיך מתייחס געווען צו די טענות זייערע און פראבירט מיישב זיין וכו', ער האט נישט סתם געשריגען. און פלוצלינג איז הרב קוק געווארען פוסק אחרון? אחוץ הרב קוק זענען דא נאך רבנים וואס האבען געזאגט מיינונגען איבער די נושא, ווי הרב מרדכי ברויאר ז"ל, וואס האט אנגענומען א חלק פון אירע מסקנות און געבויט א מהלך וואס רופט זיך "תורת הבחינות", און נאך.

קאווע טרינקער האט געשריבן:הרב כץ'ס ארטיקל איז פרום און ערליך!

ווי די קאמענטירער דארט האבען שוין ארויסגעברענגט, האט ער למעשה זיך ארויסגעדרייט פון זאגען עפעס גענוג קלאר לגופו של ענין. אחוץ א סתמ'דיגע הכרזה אינמיטען אז "מיר גלייבען אין תומה"ש ווי טראדיצינאל אנגענומען", און דערנאך גייט ער אריין אין א דרשה וועגן די צורך צו קאנפראנטירען די טשעלענדזשעס פון אמונה וואס זענען דא בימינו און נישט אוועקלויפען פון זיי און סתם מאכען מחאות. דאס הייסט אז למעשה שטיצט ער אינגאנצן הרב פארבער'ס פראוו צו פארענטפערן זיין אמונה מיט בקורת המקרא, אפילו ער וויל נישט זאגען אז דאס איז די שטעלונג פון די ישיבה אדער בכלל אז דאס איז א ריכטיגע אמונה.

אין דעם איז ער גאר גערעכט, איך מיין עס איז אביסעל נאריש צו קובע זיין דוגמות וואס זאלן מחייב זיין יעדער איינער, בשעת מיר לעבן אין א וועלט ווי די אינפארמאציע טוישט זיך כסדר, און ווי ערליכע יודען האבען למעשה נאכנישט מצליח געווען אויפצוקומען מיט איין ריכטיגע מהלך וויאזוי זיך צו ספראווען מיט די טשעלענדזשעס און מהלכים וואס מאדערנע סייענס סקאלערשיפ און בכלל קולטור שטעלט פאר אונז. (ניין, זיך צומאכען די אויגען און די אויערן און שרייען שייגעץ ארויס בכל כוחו ובכל כוונתו איז נישט קיין ענטפער). ממילא איז די איינציגסטע זאך וואס מיר קענען טוהן פאר זיכער איז מעודד זיין אז רבנים און תלמידי חכמים זאלן זיך מתמודד זיין כפי כוחם ויכולתם מיט די אלע פראבלעמען, און האבען אן אפענער דיאלוג ארום דער נושא. איינער וועט מציע זיין אזוי, א צווייטער וועט מסביר זיין אז דאס איז נישט קיין גוטע תירוץ, וכו' וכו', ביז עס וועט נולד ווערן פארשידענע מהלכים און אופנים וויאזוי יידישקייט קען לעבן אין דער היינטיגער טאג אן זיך דארפן אריינשטעקן די קאפ אין די זאמד. דערווייל וואס מיר האבען נישט קיין מוסכמ'דיג מהלך, איז נאריש רשעות'דיג און אפיקורסיש צו באשרייען יעדער איינער וואס פראבירט עפעס צו זאגען א מהלך און עם נישט לאזען בכלל קומען צו'ם ווארט, אזוי וועט מען זיכער נישט אנקומען צו גארנישט אויזער די מסקנה אז יידישקייט קען נישט לעבן מיט אפענע אויגען.

וואס איז ביקורת המקרא? אביסעל האב איך געהערט וועגען עס. מן הסתם שרייבט מען שוין וועגען דעם דא אין קאווע שטיבל.

וואס איז תורת הבחינות?

יעצט גע'ענדיגט שחרית, כ'האב נאך אן דעם גארטל, מיין גייסט איז נאך הייליג.

[tag]לעיקוואד[/tag] איר זענט גערעכט אז מ'דארף לאזן מענטשען זיך אויסרעדן זייערע צפונות, און דער רבי/משפיע דארף הארכן און מסביר זיין עד שיתיישבו הדברים על לב השואל והמשתוקק לדעת. א בחור'ל דארף האבן די געלעגנהייט זיך צו עפענען פאר זיין משפיע און פרעגן "פארוואס דארף איך א גאנצען טאג לערנען?" און "פארוואס טאר מען נישט לייגן די הענט וואו מ'טאר נישט?" - אויב איז דא תירוצים, אדברה, וועט דאך דער שואל שאלת חכם נאר שטייגן בשלבי החכמה ואהבת תורה ויהדות. אויב איז נישטא קיין תירוצים, דאן אפשר איז די קשיא גאר א מיספארשטענדעניש. און מיט א טריט ווייטער, אויב די שאלות זענען פאפולער, איז אפשר כדאי זיי צו אדרעסירן ברבים על שם העתיד. און נישט ווארטן ביז יעדער יחיד נעמט דעם courage זיי צו פרעגן.
דאס וואלט געווען פיין ווען די שאלות וואס ווערן געפרעגט קומען פון זעך אליין, דהיינו אז דער בחור'ל/אינגערמאן'ס מוח טראכט פון קלערט, דארף ער האבן די יכולות דאס דורכצורעדן מיט זיין מורה דרך. אבער ווען די קשיות קומען פון אינפורמאציע וואס איז פון די פרעמד, דהיינו, ער האט געליינט נישט-אידישע ביכער; צופיל גערעדט מיט כופרים וכדומה. קשיות וואס וואלט קיינמאל נישט איינגעפאלן פאר א חרדישע איד, אין אזלעכע פעלער, בין איך נישט זיכער צו מ'קען נעמען דעם צווייטע טריט. יא, אוודאי, איינמאל ער פרעגט דארף מען אים ענטפערען, אבער צו רעדן פון די שאלות און דיסקאסירן, נאך איידער זיי קומען אפשר ארויף? אולי איז בעסער צו מעורר זיין נישט צו ליינען בלאגס און זייטלעך וואס נישט-מאמינים שרייבן? מ'האנדלט דאך פון א ציבור, און אין דעם ציבור איז דא מענטשען וואס וועלן בעסער פארשטיין די קשיות ווי די תירוצים, איז וואס פעלט אויס פאר יעדע יחיד צו וויסן אז ס'דא אזא מושג אז תורה איז מעשי ידי אדם, חלילה?
מטעם "השכלה", זיין אפען און אויפגעקלערט, און מאכן פלאץ פאר יעדע רעיון און קלער פון יעדען חכם און פון יעדען טיפש (טיפש? חלילה, ער האט א רעכט צו האלטן אזוי!), איז אפשר דא א מקום צו גיסן אינפורמאציע וויפיל ס'שייך. אבער איך פרעג מצד דעם דרך התורה. אונזער מסורה זאגט דאך אז ס'דא זאכן וואס מ'טאר נישט דיסקאסירן! עכ"פ מ'זעהט אזא מושג.

קאווע טרינקער האט געשריבן:יעצט גע'ענדיגט שחרית, כ'האב נאך אן דעם גארטל, מיין גייסט איז נאך הייליג.

[tag]לעיקוואד[/tag] איר זענט גערעכט אז מ'דארף לאזן מענטשען זיך אויסרעדן זייערע צפונות, און דער רבי/משפיע דארף הארכן און מסביר זיין עד שיתיישבו הדברים על לב השואל והמשתוקק לדעת. א בחור'ל דארף האבן די געלעגנהייט זיך צו עפענען פאר זיין משפיע און פרעגן "פארוואס דארף איך א גאנצען טאג לערנען?" און "פארוואס טאר מען נישט לייגן די הענט וואו מ'טאר נישט?" - אויב איז דא תירוצים, אדברה, וועט דאך דער שואל שאלת חכם נאר שטייגן בשלבי החכמה ואהבת תורה ויהדות. אויב איז נישטא קיין תירוצים, דאן אפשר איז די קשיא גאר א מיספארשטענדעניש. און מיט א טריט ווייטער, אויב די שאלות זענען פאפולער, איז אפשר כדאי זיי צו אדרעסירן ברבים על שם העתיד. און נישט ווארטן ביז יעדער יחיד נעמט דעם courage זיי צו פרעגן.
דאס וואלט געווען פיין ווען די שאלות וואס ווערן געפרעגט קומען פון זעך אליין, דהיינו אז דער בחור'ל/אינגערמאן'ס מוח טראכט פון קלערט, דארף ער האבן די יכולות דאס דורכצורעדן מיט זיין מורה דרך. אבער ווען די קשיות קומען פון אינפורמאציע וואס איז פון די פרעמד, דהיינו, ער האט געליינט נישט-אידישע ביכער; צופיל גערעדט מיט כופרים וכדומה. קשיות וואס וואלט קיינמאל נישט איינגעפאלן פאר א חרדישע איד, אין אזלעכע פעלער, בין איך נישט זיכער צו מ'קען נעמען דעם צווייטע טריט. יא, אוודאי, איינמאל ער פרעגט דארף מען אים ענטפערען, אבער צו רעדן פון די שאלות און דיסקאסירן, נאך איידער זיי קומען אפשר ארויף? אולי איז בעסער צו מעורר זיין נישט צו ליינען בלאגס און זייטלעך וואס נישט-מאמינים שרייבן? מ'האנדלט דאך פון א ציבור, און אין דעם ציבור איז דא מענטשען וואס וועלן בעסער פארשטיין די קשיות ווי די תירוצים, איז וואס פעלט אויס פאר יעדע יחיד צו וויסן אז ס'דא אזא מושג אז תורה איז מעשי ידי אדם, חלילה?
מטעם "השכלה", זיין אפען און אויפגעקלערט, און מאכן פלאץ פאר יעדע רעיון און קלער פון יעדען חכם און פון יעדען טיפש (טיפש? חלילה, ער האט א רעכט צו האלטן אזוי!), איז אפשר דא א מקום צו גיסן אינפורמאציע וויפיל ס'שייך. אבער איך פרעג מצד דעם דרך התורה. אונזער מסורה זאגט דאך אז ס'דא זאכן וואס מ'טאר נישט דיסקאסירן! עכ"פ מ'זעהט אזא מושג.

מר. קאווע שטיבעל ביטע נישט דיסקוסירען נושאים וואס רירען אהן צו די עיקרי הדת וואס קען נעבעך אוועקפירען פילע אומשולדיג נשמות וואס וואלטען קיינמאל נישט ארייהגעקראכען און די נושאים נאר א דאנק עטליכע שפיציג קליגע חכמים דא אין ק''ש טיען זיי זיך צוגרינד לייגען דאס לעבן לעולמי עד נישט קענעדיג ארויסקריכען פין זייערע ספיקות און צומישקייט
ווי ס'זעהט זיך אהן היבש פון דיינע תגובות אז ביסט נעבעך זייער צומישט אין פילע עיקרי הדת

קאווע טרינקער
ווי האב איך גערעדט דא בכלל פון די נקודות וואס דו ברענגסט ארויס? בכל אופן, די שאלות זענען קיים, און פאדערן בעצמם אז מ'זאל זיך ספראווען מיט זיי און זעהן וואס מ'קען טוהן וועגן זיי. אז מ'זאל זיי פארהוילען פון מענטשען מיינט נישט אז זיי גיין אוועק, און עס איז נישט ריכטיג צו זיך מתעלם זיין, דהיינו די נושאים פאר זיך פאדערן מ'זאל זיי אהאנדלען. פון דיין תגובה קוקט אויס אז דו קוקסט עס אן כאילו עס איז סתם אזא פראבלעם אז אמאל בחורים צו ינגעלייט טרעפן זיך אן מיט געוויסע שאלות און דו ביסט מסכים אז מדארף עס זיי פארענטפערן און נישט נאר אנשרייען. אבער דאס איז נישט נאר עפעס א פראבלעם כביכול פון דער משגיח אין ישיבה וואס צו טוהן מיט די שאלות, נאר עס זענען טאקע בעצם פראבלעמען וואס ביז די יהדות וועט נישט זיך אן עצה געבן מיט זיי איז זי בעצם אויסגעשפילט און געלעבט אין עולם הדמיון. כלומר די פראבלעם הייבט זיך נישט אן מיט די מענטשען, עס הייבט זיך אן ביי די עצם געדאנקען.

[quote="לעיקוואד"]קאווע טרינקער
ווי האב איך גערעדט דא בכלל פון די נקודות וואס דו ברענגסט ארויס? בכל אופן, די שאלות זענען קיים, און פאדערן בעצמם אז מ'זאל זיך ספראווען מיט זיי און זעהן וואס מ'קען טוהן וועגן זיי. אז מ'זאל זיי פארהוילען פון מענטשען מיינט נישט אז זיי גיין אוועק, און עס איז נישט ריכטיג צו זיך מתעלם זיין, דהיינו די נושאים פאר זיך פאדערן מ'זאל זיי אהאנדלען. פון דיין תגובה קוקט אויס אז דו קוקסט עס אן כאילו עס איז סתם אזא פראבלעם אז אמאל בחורים צו ינגעלייט טרעפן זיך אן מיט געוויסע שאלות און דו ביסט מסכים אז מדארף עס זיי פארענטפערן און נישט נאר אנשרייען. אבער דאס איז נישט נאר עפעס א פראבלעם כביכול פון דער משגיח אין ישיבה וואס צו טוהן מיט די שאלות, נאר עס זענען טאקע בעצם פראבלעמען וואס ביז די יהדות וועט נישט זיך אן עצה געבן מיט זיי איז זי בעצם אויסגעשפילט און געלעבט אין עולם הדמיון.[/quote]

לעיקוואד טייערער מאז היתה ישראל לגוי זענען אויפגעשטאנען יודישע יודען אחינו בשרינו מיט דיינע סארט הויך געשפיצטע שאלות און כלל ישראל איז וויטער אנגעגאנגען אהן זיך באפאסען מיט די עטליכע חכמים גדולים
אז די וועסט באטראכטען די היינטיגע רעפארמע גרופעס און מזרחיסטישע קרייזען וועסטו זעהן זעהן וואס ס'האט זיך אויסגעלאזט פין די אלע קליגע קשיות
ס'זעהט נישט אויס אז די דורות פין דיינע איבערגעשפיצטע קשיות זאלען אויסזעהן אביסעל בעסער ווי די דערמאנטע גרופעס סא די חכמי ישראל און גדולי הדור קענען רואיגערהייט ממשיך זיין ווייטער מיטען מהלך וויאזוי מען איז צוגעגאנגען אין אלע דורות צו די כיתות שונות
עם ישראל חי!!!!!!!!

הציץ ונפגע,
א דאנק פאר'ן באריכטן אזוי בא'טעמ'ט דעם גאנצן שערוריה. ויה"ר שיקויים בנו דברת הנביא ומלאה הארץ דעה את ה' כמים לים מכסים.

דעת תורה האט געשריבן:(איך האף נאר אז מען זאל נישט איצט זיך נעמען דא דעבאטירן ביקורת המקרא, כידוע האט מרן הרב (קוק) זצ"ל שטארק געבלוטיגט אז מען זאל דעם עסק נישט טאטשן אפילו אין פרייע אוניווערזיטעטן).

וועסט נישט גלייבן וואס איך וועל דיר זאגן, אבער פאקטיש איז ביקורת המקרא געווען אן אינטעגראלער חלק אין די אידישע וועלט מיום הוסדה, די תנאים ואמוראים, ראשונים ואחרונים מפרשי תורתינו הק' האבן אלע עוסק געווען אין ביקורת המקרא.

1. לערן שנעל איבער דיין היסטארי ר' נאר,,פריילעך. דו פארציילסט א מעשה שלא היה. 2. א שיינע תירוץ, לעצטע מאל איך האב געטשעקט מיין לאגיק טעקסטבוק שטייט דארט אז רופען נעמען פארענטפערט נישט קיין קשיות אדער טענות. ווי אויך האב איך נישט מצליח געווען צו טרעפן דארט וויאזוי מ'רופט די סארט טענה וואס הייסט "שרייב אין באלד מיט אנדערליין עפעס א סענטענס וואס האט נישט קיין קשר. 3. עניוועיס, דער וויכוח איז שוין א בראקען רעקארד דא. אנן בדידן ואינהו בדידהו האטס מיך און זייטס מיך.

די נקודות גופא ברענגסטו נישט ארויף, איך באצי זיך אויף דעם רעיון צו זיין אפען און פירען א דיאלוג.

איך ווייס נישט צו איר זענט גערעכט מיט דעם לעצטען נקודה. דער מציאות ווייזט אז יעדע סארט חולי נפש וואס ווערט באקאנט פארן ברייטען ציבור, באקומט מער מעמבערס. ווען מענטשן הערן איבער אזא סארט פראבלעם, לויפט א דורך אזא מחשבה, העי, אפשר ליידט איך אויך אויף דעם? און צומאל איז דער מענטש טאקע מחליט אז יא, ער איז אויך פון די מענטשן וואס ליידן אויף דעם.
בקיצור, אפילו ס'איז באמת פארהאנען אזא מושג, מיינט נישט אז ס'איז א תועלת צו מאכן די משוגעת פאבליק.

קאווע טרינקער האט געשריבן:ווען די קשיות קומען פון אינפורמאציע וואס איז פון די פרעמד, דהיינו, ער האט געליינט נישט-אידישע ביכער; צופיל גערעדט מיט כופרים וכדומה. קשיות וואס וואלט קיינמאל נישט איינגעפאלן פאר א חרדישע איד, אין אזלעכע פעלער, בין איך נישט זיכער צו מ'קען נעמען דעם צווייטע טריט. יא, אוודאי, איינמאל ער פרעגט דארף מען אים ענטפערען, אבער צו רעדן פון די שאלות און דיסקאסירן, נאך איידער זיי קומען אפשר ארויף? אולי איז בעסער צו מעורר זיין נישט צו ליינען בלאגס און זייטלעך וואס נישט-מאמינים שרייבן? מ'האנדלט דאך פון א ציבור, און אין דעם ציבור איז דא מענטשען וואס וועלן בעסער פארשטיין די קשיות ווי די תירוצים, איז וואס פעלט אויס פאר יעדע יחיד צו וויסן אז ס'דא אזא מושג אז תורה איז מעשי ידי אדם, חלילה?

במושכל ראשון, אן זיך מתעמק זיין פיל בשאלתך. דו ביסט גערעכט אז ס'נישט די חוב פונעם משפיע/מלמד אויפצומאכן די קאפ פונעם נשפע/תלמיד צו זאכן וואס ע"פ רוב וועט אים אליין בייפאלן, אויסער אויב ס'דא דערביי א הכרח מצד אחר.

ממילא איז דיין טענה גערעכט אבער נאר פאר אמאליגע צייטן. היינט לעבן מיר אין די אינטערנעט/אינפארמאציע עידזש. מיר דארפן אננעמען אז א יעדע טענה וקושיא וועט שווער זיין פאר רוב מענטשן סאם טיים דאון דע ליין. אשא"כ איז די קלוגע זאך צו אדרעסירן די נושא מתחלה.

@קאווע טרינקער
צושטעלן ערנסטע שאלות וואס זענען דא אויף אמונה ומסורה צו 'חולי נפש' איז אליינס א שטיקל חולי נפש. דאס איז בדיוק וואס איך האב פראבירט ארויסצוברענגען אויוון. דו קוסט עס אן כאילו אמונה ספקות און שאלות זענען עפעס א 'פראבלעם' וואס געשעהט צו געוויסע מענטשען, לויט די הסתכלות ביסטו גערעכט אז ווער הייסט אונז עס ווייזען פאר נאך מענטשען זאלן זיי אפשר אויך ליידען פון א פראבלעם וואס זיי האבען נישט געהאט לכתחילה. איך קוק אן די שאלות אמת'ע פילאספישע תורה'דיגע שאלות וואס פאדערן א התייחסות און מ'זאל קומען פון זיי צו מסקנות, אויך אויב די מסקנות שטימען אפשר נישט מיט וואס מ'האט געלערנט אין קינדערגארטן. לפי דער קוק איז נאריש צו שרייען אז מ'זאל זעהן מענטשען זאלן נישט וויסען פון פראבלעמען וואס זיי וואלטן אליינס נישט געהאט. וויבאלד דער פראבלעם איז בעצם און פאדערט א דיאלוג בעצם, און אדרבה צו פארמאכען מענשטען זיי זאלן נישט וויסען דאס איז א עוולה וואס מ'נארט זיי אריין צו לעבן אין אן עולם הדמיון וואס איז נישט קיים.

לעיקוואד, כ'האב געליינט איבער די נושא מער ווי דרייסיג אותיות. די פראבלעמען מיט וואס די אקאדעמיקער פארנעמען זיך, איז נישט געבוירן אין אכצנטן יאר הונדערט. (כאפ מיך נישט ביים ווארט אויב דער נושא איז צום ערשטן מאל אויפגעקומען אין זיבעצנטן יאר הונדערט. מיר ליגט אין קאפ אכצנטן). זינט די תורה איז נישט געווארן אפדעיטעד מאז נתינתה, האבן חכמינו ז"ל במשך טויזענטער יאר געספראוועט מיט די רמזים און שינויים, זה בכה וזה בכה, איינער מיט דרש - וואס גאנצע גופי הלכות לערנט מען צומאל ארויס פון די שינויים - און די שפעטערדיגע מפרשי המקרא מער על דרך פשט.

אבער זיי אלע זענען דאך געווען אידן מאמינים בני מאמינים, נענטער צום מעמד הר סיני, דער הסתר פנים איז נאכנישט געווען אזוי גרויס, למשל בזמן בית שני האט מען נאך אין בית המקדש געזען אפענע ניסים תמידיים אזוי אז אמונה אין אלקות איז בכלל נישט געווען קיין נסיון, רעלאטיוו צו היינט. און פאר קיינעם איז נישט בייגעפאלן אזאלכע לעכערליכע געדאנקען. יעדער האט געוויסט אז די תורה איז בלי ספק כל כולה מן השמים (אן אריין גיין אין די א.ג. "תיקוני סופרים", וואס די משמעות אין חז"ל (מדרש תנחומא) איז פשטות אזוי ווי ר' יהודה החסיד ועוד. כמובן איז דאס נוגע נאר ממש צו געציילטע ווערטער אדער פסוקים, קיינעם איז אבער נישט בייגעפאלן צו פארענטפערן זכור - שמור אדער לא תחמוד - תתאוה מיט אזא מהלך. בקיצור נישט פון די פולמוס איבער תיקוני סופרים רעדט מען דא). און יעדער איינער אויף זיין וועג האט זיך דערמיט געספראוועט.

ווילאנג עס זענען אויפגעקומען אקאדעמיקער, וואס כפירה איז ביי זיי געווען א שטאלץ, אמונה א בושה אין זייערע אויגן רח"ל. און זיי האבן באשלאסן צו נעמען די איזי וועי אוט פון אלע פראבלעמען, זענען זיי אויפגעקומען מיט א טעאריע וואס קען נאר זיין געבויט אויף דעם אז חלילה נישט דער באשעפער האט אליינס דיקטירט פאר משה רבינו יעדעס ווארט, כמובן די טעאריע אליינס אויב לייגט מען זיך אריין דערין זעט מען עס איז מצד עצמו מעורר גיחוך עד אין קץ, עס איז פעילינג אן היס מעריטס. ווען עס איז ווען דא א עקסטערע פארום וואלט איך אפשר מער מאריך געווען אין די נקודה, כעת פעלט נישט אויס אפילו נאכצוברענגען זייערע בעבלערייען אפילו נאר עס אפצופרעגן.

די טעאריע ברענגט נישט אויף קיין שום טשעלענזשעס פאר א איד מער ווי בעפאר, עס איז די זעלבע תורה די זעלבע דיוקים און די זעלבכ קשיות פון דריי א האלב טויזנט יאר צוריק.די סיבה פארוואס קיינער פון אונזער חכמים איז נישט נזקק געווארן צו אזא מהלך איז פשוט, כפירה איז נישט קיין אפציע ביי אונז.

איך רעד שוין נישט פון דעם אז אויב גלייבט מען אין תורה מן השמים איז די גאנצע צוגאנג, די הבחנה וואס זיי מאכן מופרך. גאט'ס ווערטער קען מען נישט משיג זיין אויפן זעלבן אופן וואס מען איז משיג א פשוט'ן מענטשן'ס שפראך, א בשר ודגים. ווען אונזער אמונה זאל ווען זיין אז משה רבינו האט מדעת עצמו אלעס אפגעשריבן, וואלט ביקורת המקרא אפשר געווען א טענה, א ראיה אז עס קען נישט זיין. אבער אז אונז ווייס מיר אז יעדער אות, יעדער קוץ ותג איז בלי ספק מן השמים ווארט פאר ווארט מפי ממ"ה הקב"ה אליינס, איז בכלל נישטא קיין מקום פאר דעם.

עס איז זייער קלאר וואס עס טרייבט אזאלכע מענטשן ווי פארבער דוקא אנצונעמען די אקאדעמישע מהלך. די "פסיכאלאגישע דראנג" וואס מיר האבן פריערט גערעדט. ער וויל זיין א גבר בגוברין, זיין א נאור, א הולך קדימה, נישט קיין פאנאטיקער, קיין כסיל בחושך הולך. והיינו טעמא דסמיכת נשים. און אויף דעם, רוה"ק צווחת ואומרת: "ולא תהא תורה שלימה שלנו כשיחה בטילה שלהם"?

יאיר, א פיין ווערטעל, רב קורמאן שרייבט אזוי.

הוגה, האסט א נקודה.

סאו וואו הייבט מען אן? קוק, אפילו פון נאר דערמאנען דעם מושג ביקורת המקרא ווערט דער ניק נער-פרייליך ווילד, שטעל דיך פאר ווען די ענינים ווערן גערעדט אין פאבליק.

לעיקוואוד האקט, ס'אמת איך בין א חולי נפש, ס'נישט דאס ערשטע מאל איך הער דאס פון מענטשען. אבער איר דארפט פארשטיין, און פנים'ען דעם אמת אז איר זענט זייער יוניק, מיט אייער מהלך מחשבה. - חלילה, איך מיין נישט לרע.

(@קאווע טרינקער, די ווארט חולי נפש האב איך סתם געשריבען ווייל ס'האט געגראמט, איך מיין נישט ערנסט ח"ו. )
@דעת תורה, דו ווילסט טאקע איך זאל דיר אנהייבען צונעמן דיין לאנגע תגובה טריט ביי טריט און ווייזען ווי דו ביסט נישט גערעכט. כ'האב נישט קיין נערוון דערצו און דאס וועט דאך מוזען טאקע זיין א ריכטיגע דיון אין בקורת המקרא וואס דו ווילסט נישט. בקיצור נמרץ איז די גאנצע מעשה וואס דו פארציילסט נישט ריכטיג מתחילתו ועד סופו, נישט די מאטיוו פון די ערשטע אפיקורסי חוקרי המקרא איז בכלל נאנט צו עפעס וואס דו מאכסט עס און נישט די מאטיוו פון היינטיגע איז ווי דו פארציילסט און עס איז נישט ריכטיג אז דאס זענען די זעלבע שאלות פון דריי טויזנט יאר און עס איז נישט ריכטיג אז אמאל האט קיינער געהאט א ספק אין דאס אלעס. איך האב נישט גערעדט וועגן ליינען אפאר ארטיקלעך פון אש התורה ודומיהם וואס פארציילען ענליכע מעשיות ווי דיר, נאר פון ערנסט לערנען איבער די נושא און זיין אפען צו הערן די צדדים.

יאנקל האט געשריבן:הערליך באשריבן, הרב הציץ. איך בין גראדע אביסל אנטוישט פון הרב כ"ץ'ס ארטיקל. איז ער דער עלעקוואנטסטער שרייבער וואס חובבי תורה קען צושטעלן?

נישט זיין עלעקוואנס איז די פראבלעם, אין מיין אפיניען. ס'איז אז ער הייבט נישט אן צו פארענטפערן ר' פארבער'ס ספעציפישע ווערטער. זיין שטעלונג אז ישיבת חובבי encourages grappling זאגט אונז גאר ווייניג איבער די ספעציפיש נושא פון די יעצטיגע קאנטראווערסיע.

לעיקוואד, איך קום נישט פון אש התורה... און איך שטיי ביי מיינע ווערטער, פולי.

אבער היות איך וואלט זייער נישט געוואלט עס דיסקוסירן דא, וועל מיר עס לאזן ביי דעם.

לגבי דער מאטיוו פון די היינטיגע כלומר'שטע ארטאדאקסישע אידן וואס פילן געצווינגען צו אדאפטירן אפיקורסות, צו בארשט דארף מען נישט קיין ציין. מען זעט זייער גאנצע מהלך המחשבה זייערע אנדערע פעולות און אויפטוען זעט מען אז דאס איז וואס קוועטשט זיי. אפשר איז עס טאקע נאר א צופאל אז פונקט פון יח"ת איז ארויס געקומען אזא פארבער?

אוי ווי זיס איז עס צו קענען אנשרייבען א גאנצע מגילה פון האלב אמת'ע טענות , פול מיט פרעדזשוס און זלזול אין יעדער וואס טראכט אנדערש, און דערנאך זיך אנטזאגען פון דן זיין צו עס איז אזוי ווייל "מ'טאר נישט דן זיין אין ביקורת המקרא".

ווער זאגט עס איז א צופאל?עס איז א תוצאה פון זייער דרייסטקייט אמת'קייט און אפענקייט צו זיין גרייט צו קאנפראנטירען פראבלעמען head on און נישט אלעס אריינשטיפען אינטער די קארפעט כמנהג אנ"ש. אבער דער זלזול דיינער און טענה'ן אז עס איז סתם א פסיכאלאגיער דראנג האט נישט קיין הענט און קיין פוס. זיי האלטן אז דאס איז וואס איז ריכטיג צו טוהן, צו מצד תורה צו מצד חכמה צו מצד וואס עס זאל נאר זיין. און איך קלער עס איז גאנץ קלאר אז דאס איז סתם א פסיכאלאגישער דראנג דיינער צו מזלזל זיין אין אזעלכע וואס פראבירען צו בויען א יידישקייט וואס מוז נישט לעבן אין א באבל פון דמיון און אני ואפסי עוד און זענען נישט קיין פונדאמענטעליסטן.

דעת תורה האט געשריבן: אפשר איז עס טאקע נאר א צופאל אז פונקט פון יח"ת איז ארויס געקומען אזא פארבער?

אודאי איז עס נישט קיין צופאל. חובבי תורה איז די איינציגסטע פלאץ וואו אן ערליכער איד קען איסדרוקן זיינע מיינונגען אין די נושא און ארויסגיין א לעבעדיגער. להוי ידוע אז איך קען עטליכע חסידישע אידן, ערליכע יר"ש, מסלתה ומשמנה פון דעם "היימישן עולם" וואס שעירן די זעלבע מיינונגען ווי הרב פארבער, נאר זיי מוזן עס באהאלטן אונטער'ן טיש.

א דאנק הציץ פארן ברענגן די טעמע צו אונזער אטענשאן. פונקט די וואך האט מיר א חבר גאראנטירט אז אין חובבי תורה איז ביבליקעל קריטיזיזם (הויך) נישט פראקטיצירט.

ס'איז מיר אויך א חידוש אז הרב קוק האט געהאט א שיטה פון איגנארירן די נושא. כ'ווייס פון א חשוב'ע היימישע רב וואס ערלויבט זיך צו דיסוקירן מיט אינגעלייט אלע מעטעפיזישע נושאים און אלע עיקרים, אבער ביי ביקורת המקרא ווערט ער שטיל ווי א פיש און פארדרייט די נושא. דער רב נאשט אסך פון הרב קוק און דאס קען זיין טעמו.

איך מיז מודה זיין צו "נאר פרייליך." אויב קען מען אויף עפעס זאגן כל באיה לא ישובון איז עס אויף ביקורת המקרא.