מעשה מיט א שפיטאָל־סטראָזש

[שלום בערגער]

א מאָל איז געװען א סטראָזש, גערי, אן אױפראמער פון פאדלאָגעס, װאָס האָט געארבעט אין א שפיטאָל. כאָטש ער האָט דאָרטן יאָרן לאנג געארבעט איז ער געבליבן א גרױסער קבצן.

די דאָקטױרים האָבן באשלאָסן, אז דער אלטער בנין, װוּ דער סטראָזש ארבעט, איז צו צעפאלן, אומפאסיק פאר די פיל װיכטיקע פאָרשערס, געזונט־ארבעטערס, און חולים. האָט מען אױפגעבױט א נײעם גרױסן בנין מיט אלע פיטשעװקעס.

דאָס ערשטע מאָל װאָס גערי, דער סטראָזש, איז ארײן אין נײעם בנין, איז ער שיִער נישט געפאלן חלשות. אלע אײבערפלאכן זײנען ברײט, גלאנציק װײס. דאָס אלץ האָט געמאכט דעם אײנדרוק פון א קונסט־מוזײ, אָדער א לופטפעלד. ער איז געװען זיכער, אז די אדמיניסטראציע האָט אָנגעשטעלט א סך צוגאָב־ארבעטער.

ער האָט ארויסגעקוקט צו גיין צו דער ארבעט די ערשטע טעג אין דעם נײעם בנין. ער איז איינער פון יענע וואָס האָט כּסדר נײע טענות צום בעל-הבית. ער האָט ליב מאכן אלץ שיין און ריין.

גערי האָט כּסדרדיקע װײטיקן אין די קריזשעס. ער האָט שױן לאנג געבעטן, מע זאָל אים לאָזן זיך אװעקזעצן פינף מינוט פון יעדע שעה, ער זאָל כאָטש האָבן כּוח װײטער אָנגײן מיט דער ארבעט. ער שאצט אָפ דעם „דזשאב‟. ער װיל חלילה נישט שמען פאר א פױליאק. נאָר דער באלעבאָס זײנער, נאָכן כאפן א ביטולדיקן קוק אױף זײן דאָקטערס בריװ, האָט אים צעקנײטשט מיט פארשװיצטע הענט און ארײנגעוואָרפן אין מיסטקעסטל.

„איאָ“, האָט ער שארף, פרעגנדיק־נישט־פרעגנדיק ארױסגעבראכט, „דו ביסט דאָ צו ארבעטן, צי נײן? קום נישט װידער צו מיר מיט אזעלכע נארישקײטן.“

ער האָט אים אװעקגעשטעלט אין א װינקל מיט א נײעם מאשין, גרױס און שווער, ענלעך אױף א ראָבאָט.

„װאָס איז דאָס?“ האָט דער סטראָזש א פרעג געטאָן.

„דאָס איז א שטױבזױגער,“ האָט דער באלעבאָס געזאָגט, נאָך אלץ רעדנדיק צו אים, װי מע רעדט צו אן אומפאָלגעװדיק קינד.

„װי אזױ אָפערירט מען עס?“ האָט געפרעגט דער ארבעטער. ס׳האָט אים פלוצעם זיך אױסגעדאכט, אז די הענט זײנען בײ אים געלײמט. ער קוקט אױפן מאשין, די מאשין קוקט אױף אים, און די צײט פארפרירט זיך װי דער סיראָפ אױף אײזקרעם, װאָס זײן זײדע האָט זיך אלע מאָל פאָסמאקעװעט דערמיט.

גערי האָט זיך געסטארעט. ער פלעגט קומען צו דער ארבעט באצײטנס יעדן טאָג, נאָך א געזונטן פרישטיק וואָס זײן פרוי ראָבערטא, אויך א פולצײטיקע ארבעטאָרין האָט צוגעגרייט אין זייער קיך.

ער איז ארײן אין גארדעראָב מיט די אנדערע ארבעטער, זיך אױסגעשמועסט װעגן נארישקײטן און ספאָרט־רעזולטאטן, אױסגעטאָן די װאָכעדיקע קלײדער און זיך אָנגעטאָן, װי א פוטבאָליסט ממש, אין א גרינער אוניפאָרם מיט זײן „אײ־די“־קארטל צוגעטשעפעט צו א קאָלנערשפיץ. אין קאָרידאָר האָט ער זיך שױן געפונען אױג־אױף־אױג מיט דעם, װאָס ער האָט עס גערופן „זײן נעמעסיס‟. עס האָט אים אָנגעקוקט מיט א פלאך־קאלטן זילבערדיק פנים, מיט אײן פוס, װי א מלאך פון דער ביבל.

„גוט‟, האָט ער זיך א זאָג געטאָן, „מע גײט ארײן אין קאמף מיטן טײװל‟. און ער האָט זיך אָנגעגורט מיט מוט.

נאָך דער ערשטער װאָך האָט גערי זיך געדארפט באפרײען אױף א װאָך צײט פון דער ארבעט. נאָך דעם װי ער איז א ביסל געקומען צו זיך, האָט דער דאָקטער אים געזאָגט, אז ער מעג שױן צוריק גיין צו דער ארבעט. ער האָט ליב זײן דאָקטער, ער רעדט, געװײנטלעך, קלוגע מעדיצינישע רײד; און אים דאכט זיך, אז זײן כּוונה איז צו העלפן, נישט הערשן איבערן פאציענט, װי אייניקע דאָקטױרים האלטן זיך. נאָר װען דער דאָקטער האָט ארױסגעבראכט אױף זײנע דינע רױטע ליפעלעך די פראזע: „איר קענט זיך אומקערן צו דער ארבעט,“ האָט גערי זיך געדאכט, אז ער װעט באלד אָנכאפן דעם דאָקטער בײם גאָרגל און אים קװעטש־קװעטש־קװעטש ביז יענער וועט דערפילן, װאָס מיינט עס, צו לײדן אזױ װי ער.

װאָס קען מען אָבער טאָן? אױך דער דאָקטער פארשטײט נישט. די גאנצע װעלט איז, דאכט זיך, באװױנט פון מענטשן, װאָס פארשטײען נישט, װי אזױ דער װײטיק זיצט אים אױפן קארק, װי דער שׂטן װאָס מע רעדט װעגן אים אין קלױסטער זונטיק פאר דער גאנצער משפחה־סעודה.

ער האָט ממש געסטארעט זיך װײטער צו ארבעטן װי די װעלט װיל פון אים. מעגלעך, אז ראָבערטא איז די אײנציקע װאָס פארשטײט זײן איצטיקן מצבֿ. נאָר זי װערט אױך א מאָל אנטױשט, פרוסטרירט.

„האָסטו גערעדט“, האָט זי א מאָל פאָרגעלייגט, „מיטן יוניאָן?“

„יוניאָן.“ ער האָט כּמעט געגעבן א שפײ אױס און אױסגעשאָלטן, נאָר ר׳האָט באמערקט, אז זײער אײניקל, א בײבי, זיצט אינעם הױכבענקל און בעבעטשעט עפעס. ער װיל דאָך נישט זײן א מאָנסטער, פארקלאפן דעם עופעלע די אױערן מיט פראָסטע רײד. „מע צאָלט זײ א גוט קניפל, טוען זיי גאָאָאָרנישט.“

„אפשר קען מען געפינען זאָלסט טאָן עפעס אנדערש בײ דײן ארבעט?“

ער האָט געשװיגן און װײטער זיך געדלובעט אין זײן װעטשערע. ער װײסט נישט װאָס צו טאָן. די פײן לאָזט אים נישט רוען און דער באלעבאָס אױך נישט. מע שמועסט, אז מע װעט באלד אײנפירן נאָך שטרענגערע אויפגאבעס, װאָס מע מוז אויספירן בײ דער ארבעט. ער האָט װידער געקלאפט אין דער טיר בײ די יוניאָן־פאָרשטײער, צי ס׳איז מעגלעך פאָרצושטעלן אזא פראָטעסט, און די פעט־לײביקע פרױ האָט אויף אים געגעבן א קוק, װי א האָן אין בני־אָדם און א זאָג געטאָן:

„האָסטו געזען דעם שײנעם נײעם בנין אװוּ דו ארבעטסט? מײנסטו, אז דאָס װעט פון זיך אליין בלײבן אזױ רײן און זױבער?“

„איך װער קראנק“, האָט ער געזאָגט. „איך מײן, איך בין שױן קראנק, נאָר ס׳װערט מיר ערגער.“

די פרױ מאכט מיט די פלײצעס: „איך מײן, אז איך האָב א גוט הארץ, איאָ?“

ער האָט פארשטאנען. „יאָ, זײער א גוט הארץ.“

„איך פרוּװ העלפן אזױ פיל מענטשן, דו קענסט נישט גלײבן װיפל צרות מע הערט דאָ און מע פרוּװט ארױסצוהעלפן.“

„װאָס זשע זאָל איך טאָן?“ האָט גערי ארױסגעבראכט נאָך א רגע.

„איך װײס?“ האָט זי װידער געמאכט מיט די פלײצעס. „רעד מיטן דאָקטער.“

יענעם זונטיק איז ער געגאנגען תּפילה טאָן אין קלױסטער און געדאװנט מיט כּוונה. אפילו בשעת דער דרשה האָט ער גאָרנישט געהערט, נאָר גערעדט מיטן אײבערשטן שטילערהײט: „טײערער גאָט, לאָז מיך רוען. לאָז מיך רוען. װעל איך זײן א גוטער און א פרומער. מער נישט קוקן פאָרנאָ אױפן אינטערנעט. מער נישט פײסבוק־טשעטן מיט אלטע חבֿרטעס. זײן א גוטער פאָטער. אלץ װי עס שטײט אין די הײליקע ביכער.“

נאָכן קלױסטער האָט ער דערזען, װי זײן ברודער, פרענקלין, שטײט בײם ארױסגאנג און שטרעקט אים אױס זײן בײנערדיקע, טרוקענע האנט. שױן לאנג װאָס גערי זעט אים נישט. ער האָט מורא, אז ער האָט זיך װידער ארײנגעטאָן אין מאָנקי־ביזנעס, װי זײער פאָטער, זאָל זיך מיִען, פלעג זאָגן װעגן פרענקלין.

„קום צו מיר אױף מיטאָג,“ האָט פרענקלין אים געזאָגט.

און פאר װאָס זאָל ער זיך אָפזאָגן? אפילו זײן פרױ זאָל זיך פארקרימען אױף אים דערפאר. ער איז דאָך א לײבלעכער ברודער.

פרענקלין מיט זײן פרױ דזשעני האָבן נישט קײן קינדער, און ס‘איז נישט קלאָר פאר װאָס. פרענקלין קרענקט כּסדר; נאָר לעצטנס, האָט ער אים געזאָגט אױפן װעג צו זיך אהײם נאָך די תּפילות, האָט זיך „אלץ געביטן צום גוטן“; ער איז געהאָלפן געװאָרן פון א נײעם געזונט־רעזשים װאָס ער האָט אָנגעהױבן.

צוזאמען זײנען זײ ארײן אין זײן גרױער צעמענטענער שטוב. א פילפארביקער קליאָן האָט געקיניגט איבער דעם גאנצן פאָדערהױף. א הונט האָט זיך געריסן אױף א שטריק און פון דער קיך האָט זיך געטראָגן א געשמאקער ריח.

„פרענקלין, װאָס איז דײן סוד?“

„סוד פון װאָס?“

גערי איז געװאָרן אומגעדולדיק: „דו זאָגסט מיר, אז דו האָסט עפעס געמאכט א רעװאָלוציע אין דײן געזונט. דו פארבעטס מיך אהער אױף מיטאָג, און דו זאָגסט פלוצעם, אז דו װײסט נישט װעגן װאָס עס גײט?
נו, שױן, לאָמיר הערן!“

דער הונט האָט געבילט טרױעריק, װי א באָבע אױף א חתונה.

פרענקלין האָט זיך צוגעבויגן צו גערי. „איך האָב די פילן‟, האָט ער שווער געאָטעמט.

גערי איז געוואָרן אומגעדולדיק. יעדער נעמט אײן זײנע פילן. פרענקלין האָט ווי געטראָפן זײנע געדאנקען. „ניין, ניט אין די פשוטע פילן גייט עס. געפונען האָב איך אן אופן אויסצומעסטן פינקטלעך, וויפל פון זיי מע קען אײננעמען אָן באשעדיקט צו ווערן.‟

גערי האָט פרענקלינען ארײנגעפירט אין א זעלטן באנוצטן צימער. זײנע אויגן זײנען ברייטער געוואָרן פאר איבערראשונג און שרעק. דערזען האָט ער צום ערשטן א מאשין, וואָס האָט אים א ביסל דערמאָנט זײן שטויבמאשין פון דער ארבעט.

פרענקלין האָט געזען זײן דערשטױנונג. „נײן“, האָט ער אים פארזיכערט, און פאלש פארשטאנען דעם מײן פון זײן מינע. „ס׳איז אין גאנצן, 100% לעגאל, איך זאָג דיר צו. איך צעקװעטש די פילן, איך שאף פון זײ אזא מין פראָשעק און דערנאָך קען איך פינקטלעך אױסמעסטן װיפל איך דארף אײננעמען, כּדי אײנצושטילן דעם זשום אין די אױערן.“

„װי אזױ האָסטו געפונען צײט דאָס אלץ צו שאפן?“ האָט גערי א פרעג געטאָן, און באמערקט, אז ער שװיצט װי א ביבער. די קריזשעס טוען אים נאָך מער װײ אזױ זיצנדיקערהײט אין פרענקלינס מאָדנער חצי־לאבאָראטאָריע, חצי־דאָנדזשאָן. אלע מאָל א סימן, אז עפעס איז דאָ נישט גלאטיק.

פרענקלין האָט זיך צעשמײכלט. „כ׳האָב באשלאָסן, אז מע מוז אױסהאקן צײט פאר זיך. אָן דעם אלעם װאָלט איך געבליבן אױס מענטש, א שקלאף בײ אלע מײנע װײטיקן און סימפטאָמען, װי דו… ליבער ברודער.“

גערי האָט זיך קורץ צעלאכט. „א שקלאף בין איך דען? נישט איך האָב אױפגעבױט אזא מין דאָנדזשאָן־לאבאָראטאָריע אין מײן קעלער. כ׳האָב א טעלעװיזאָר מיט א ברײטן עקראן.“

גערי האָט אָנגעהױבן גײן צו פרענקלין — ניט מיט חשק, ניט מיט פחד, נאָר עפעס מיט א שװאכער איבערגעגעבנקײט צו זײן אײגענעם פײנלעכן גורל, עלעהײ גאָט, אָדער דער טײװל האָט שױן געװוּנען, און ס‘איז אים נישט באשערט צו װיסן װער.

[הורמיז]

שלום לעבן, ווי קען איך פארשאפן א דיקשענערי צו פארשטיין די גרויסע ווערטער דא?