קאווע שטיבל

אין די אלגעמיינע וועלט איז שטארק אנגענומען אז די וועלט אנטוויקלט זיך אין א גוטע ריכטונג, די וועלט ווערט קלוגער פארגעשריטן און אפילו מער מאראליש, [די אבולאציע טעאריע אנהענגער נוצען דאס אלס סמך צו זייער שיטה]

לכאורה איז דאס א מציאות די היינטיגע וועלט איז פארגעשריטן אויף א אופן וואס מהאט קיינמאל נישט געזעהו בעפאר, אין מעדיצין, אין טעכנאלאגיע און אזוי ווייטער,
און וואס איז נוגע מאראל איז לכאורה אויך אזוי מען הערט היינט נישט איבער מענטשן וואס זענען מקריב די קינדער פאר'ן מולך, און ווען מפירט א קריג נעמט מען נישט אהיים קיין שלל שיינע ווייבער מיט קינדער, און די ווייבער ווערן נישט געצווינגען להבעל להגמון תחלה.

אבער מיר זענען זייער צוגעוואונט צו אננעמען מיט א פשטות אז ס'טוט זיך אפ א ירידת הדורות, א יעדע היימישע איד וועט אייך זאגן אז אונזער דור איז אסאך שוואכער ווי אפילו איין דור פריער,
די פיליזאפיע איז לכאורה שטארק אנגענומען אין די אידישע השקפה, אבער איך וויל איבערשמועסן צוויי נקודות:
איז דאס טאקע א מציאות וואס מען קען איבערווייזען אז מיר שטייען אויף א נידריגערע ניווא ווי אונזערע עלטערען און אור עלטערען?

איז דאס א זאך וואס א ארטאדאקסישע איד וואס פירט זיך לויט שו"ע אויף טריט און שריט איז מחויב אזוי צו האלטן? אין אנדערע ווערטער, איז דאס א קאנצענזוס אדער מען קען טרעפן גדולים וואס האבן נישט אנגענומען די גאנצע ירידת הדורות טעאריע?

דאס איז זיכער אז היינט איז שוין נישט דא קיין נביאים און דער אייבערשטער מאכט שוין נישט קיין ניסים, דאס זאגט נאר אז די השגחה עליונה סיסטעם האט זיך געטוישט, אדער אז מענטשן זענען געווארן מער רעאליסטיש און מאטריאליסטיש. אבער מיינט דאס א ירידת הדורות?

די גמרא זאגט, אם ראשונים בני מלאכים - אנחנו בני אנשים. ואם ראשונים בני אנשים - אנו כחמורים, ולא כחמורו של רבי חנינא בן דוסא ושל רבי פנחס בן יאיר, אלא כשאר חמורים וואס מיינט דאס אז זיי זענען געוועהן עהרליכער? אדער קלוגער? אדער אפשר איז דאס אזא סארט ענווה אבער נישט עפעס וואס מיר דארפן אננעמען פאר א פאקט.

וועט איר פרעגן אויב סאיז נישטא קיין ירידת הדורות פארוואס קענען מיר נישט קריגן אויף א תנא? אויף דעם איז די ענטפער ווי די רמב"ם זאגט אז ביי חתימת התלמוד האט מען מקבל געווען אוף זיך אז מען קען מער נישט טוישן די הלכות, סאיז ענקריפטעט, אבער סמיינט נישט דווקא אז היינט זענען מענטשן ווייניגער קלוג ווי רב אשי.

און לאמיר שוין זאגן אז אין די גאר אלטע צייטן זענען מענטשן געווען זייער רחניות'דיג און געווען מורא'דיג קלוג, אבער איז דא א הכרח אז למשל די חתם סופר אדער די נודע ביהודא זענען אויף א העכערע דרגא פון גדולי זמנינו? איך פרעג ערנסט איז אין שו"ת אגרות משה נישטא אזא חריפות ובקיאות ווי דארט? פארוואס וועט א היינטיגע גדול נישט קענען קריגען אויף א שטיקל חתם סופר?

די אונטערשטע שורה איז דאס א יסוד אין אידישקייט אז עס פאל'ן די דורות? איז דא א מקור אויף דעם אז מען קען היינט נישט קריגן אויף א מחבר וואס האט געלעבט פאר אפאר הונדערט יאהר צוריק?

גראדע טרעפט מען גדולי ישראל וואס האבן געהאט א אנדערע בליק, און זיי האבן געהאלטן אז די וועלט ווערט יא בעסער ווי למשל אין מי השילוח פון איזביצער שרייבט ער: הרה"ק מפשיסחא אמר שעל אף שהנפשות קטנות בכל דור אעפ"כ הנקודה הפנימית שבלב נטהר יותר בכל דור ודור [מי השילוח פר' ויחי]

די זעלבע שרייבט הרב קוק אויף עטליכע פלעצער אז די וועלט ווערט העכער און מער רוחניות'דיג אלס הכנה צו עולם התיקון, אבער ווי איך פארשטיי מיינען זיי נאר אין א געוויסע זין אבער בכלליות האלט'ן זיי אויך אז די דורות זענען שוואכער.

גראדע איז דא צווישן די חכמי האומות אויך אזעלכע וואס טענה'ן אז די אמאליגע זענען געווען גרעסערע מוחות, און זיי זאגן אז די היינטיגע חכמים דערגרייכען מער וויבאלד זיי זענען שוין באזירט אויף הנחות פון אמאליגע, ווי עס ווערט אנגערופען "כננס על גבי ענק"

ווער עס האט א שטיקל קלאהרקייט זאל זיך לאזן הערן!

אט האט איר א שטיקל בעשה"ק בענין זה

ששמעתי ממורי פירוש הפסוק אשר בידו מחקרי ארץ וגו', שהקשה למה במים קדמונים הי' החוקרים מאמיני הקדמות, מה שאין כן עתה מאמינים שהוא יתברך אחד יחיד ומיוחד? והשיב שהי' מצד עכירות חומר הארץ, שאז הי' יותר רב ועצם, מה שאין כן עתה וכו',.... [תולדות יעקב יוסף וישב]

אהן אריינגיין אין ביאורים אויף דעם שטיקל בעשה"ק, זעהט מען אזויפיל אז דער בעשה"ק האט געהאלטן אז די דורות זענען גאר געשטיגען ביי די גויאישער וועלט. ער זאגט אז די סיבה דערצו איז ווייל די חומר הארץ איז געווארען לויטערער און ריינער, און דאס האט משפיע געווען אויף די רוחניות פון די מענטשען צו זיין לויטערער און ריינער, עד כדי כך אז זיי זאלן גלייבן באחדותו יתברך .

צו קען מען פון דעם ארויסלערנען אויך אויף אידן? צו איז מסתבר אז וויבאלד די לויטערקייט פון גשמיות האט משפיע געווען אויף די רוחניות פון די גוים וחוקרים, איז די זעלבע ביי אידן? דאס איז נישט קלאר.

נ.ב.
חומר למחשבה לביאור הענין: א יסוד גדול פון דעם בעשה"ק איז דער קשר פון גשמיות מיט רוחניות. ואכמ"ל.

א פאקט אדער א יסוד אין אמונה -- אדער א שקר!

היימישער ליטוואק האט געשריבן:א פאקט אדער א יסוד אין אמונה -- אדער א שקר!

א שקר וואלט איך נישט געזאגט די מציאות איז אז אמאל זענען געוועהן נביאים, און עס איז נישט דא היינט קיין רמב"ם אדער קיין אריסטו, עס איז מן הסתם דא עפעס א מיטל וועג, צו אפשר איז אמאל געווען מער שלעכטס אבער אויך מער רוחניות וכדומה.

אינטרעסאנט אז אין די אידישע ספרים טרעפט מען א מושג אויך אז נחלשו הגופים אדער נתקטנו השיעורים וכדומה, דאס הייסט אז פיזיש זענען אויך די דורות שוואכער [אגב דאס שטימט גאנץ גוט מיט די טעאריע פון עוועלושען]

עס זענען פאראן צענדליגער מקורות בכתב ובע"פ אז די דורות ווערן נידריגער, דאס מיינט נישט אז אין געוויסע עריעס זענען מיר נישט העכער, עס איז זיכער א "אכשר דרא" דור אין געוויסע הינזיכטן, אבער אין קדושה, מדריגות, דערהויבנקייט, איז זיכער אז מיר זענען ווייט נישט אזוי גרויס ווי אמאל.

ר' חיים וויטאל האט אנגעפרעגט דעם אר"י הק' ווי אזוי קען מען ערווארטן אז הקב"ה זאל מקבל זיין אונזער עבודה אזוי ווי די אמאליגע; האט ער געענטפערט אז טאקע צוליב אונזער נידריגקייט איז השי"ת מקבל ווייניגער לרצון, היינט אז א איד זאגט שמע ישראל איז פיל חשוב'ער אין הימל ווי אמאליגע דורות מסירת נפש, אמאל איז נישט געווען די נידריגקייט, פארגרעבטקייט, גשמיות, נאר מער א לויטערע וועלט.

מיר קענען עס אלע שפירן, קיינער פון אונז האט נישט די יראת שמים פון אונזערע עלטערן (דאס מיינט נישט אז עס זענען נישט פאראן בעלי תשובה וואס זייערע עלטערן זענען פוקרים; מען רעדט פון אין דזשענעראל), די ערנסטקייט פון אמאל, די פחד פארן יום הדין, פארן "לפני מי אתה עתיד ליתן דין וחשבון", ווער מאכט היינט א חשבון הנפש, ווער האט די שמירת עינים וואס אונזערע עלטערן האבן געהאט, און אויטאמאטיש די מדריגות צו וואס זיי האבן דאדורך זוכה געווען?

דער סידורו של שבת טייטשט, אדם מקדש עצמו מעט מלמטה מקדשין אותו הרבה מלמעלה - פאראן אזעלכע וואס זוכן גרינגע מדרגות, זיי זוכן א שארט-קאט צו צו קענען האבן רוח הקודש און קפיצת הדרך וכו', זיי וועלן טון פעולות דערצו. אבער עס ארבעט נישט אזוי, דער מענטש דארף ארבעטן אויף דברים של "מטה", נידריגע גשמיות'דיגע ענינים, תאות אכילה שינה משגל וכו', נאר דאס איז אין דיינע הענט; און דערנאך וועט זיין "מקדשין אותו הרבה מלמעלה" אויטאמאטיש.

אמאליגע דורות איז דער ענין פון "מקדש עצמו מלמטה" געווען אסאך העכער ווי היינט, און די זאכן פאלן פון דור צו דור, נישט אומזיסט זאגט דער תנא דבי אליהו "חייב אדם לומר מתי יגיעו מעשי למעשי אבותי", די אפגעהיטנקייט פון אמאל במחשבה דיבור ומעשה איז געווען מייל-יארן העכער ווי פון היינט, א שבת א יו"ט, עס איז געווען א העכערקייט... וממילא האט מען זוכה געווען צו מער מדריגות, פון מקדשין אותם הרבה מלמעלה.

אלע ספרים רעדן אז "עקבתא דמשיחא" וועט זיין די נידריגסטע, מלשון עקב, די נידריגסטע חלק פון א מענטש, ספרים פרעגן אויך וויאזוי איז מעגליך אז משיח וועט קומען צו אונז און נישט צו אונזערע עלטערן, פאראן אסאך תירוצים, אבער עכ"פ יעדער איז מודה אז דער דור פון עיקבתא דמשיחא איז נידריג. זייער נידריג.

בקיצור, דאס איז א געפיל וואס יעדער קען ביי זיך שפירן. קאמפער דיין רוחניות צו דיין טאטן און זיידנ'ס, און מאך אליין דעם סך הכל אויב ירידת הדורות איז א פאקט אדער נישט.

[tag]שמעקעדיג[/tag] געוואלדיג

דערפאר טאקע צוליב די גרויסע ירידה האט דער אייבערשטער געשאנקען בזמנינו פילע גרינגערע מיטלען צו קענען זיין א עוסק בתורה וכדומה
קוק די הערליכע חבורות און די טויזענטער בחינות וואס ווערן לעצטענס גענטפערט דורך פילע אנשים פשוטים בכל חלקי התורה

דאס איז אלעס א גרויסע מתנה פאר'ן דור בעיקבתא משיחא

שמעקעדיג האט געשריבן:עס זענען פאראן צענדליגער מקורות בכתב ובע"פ אז די דורות ווערן נידריגער, דאס מיינט נישט אז אין געוויסע עריעס זענען מיר נישט העכער, עס איז זיכער א "אכשר דרא" דור אין געוויסע הינזיכטן, אבער אין קדושה, מדריגות, דערהויבנקייט, איז זיכער אז מיר זענען ווייט נישט אזוי גרויס ווי אמאל.

ר' חיים וויטאל האט אנגעפרעגט דעם אר"י הק' ווי אזוי קען מען ערווארטן אז הקב"ה זאל מקבל זיין אונזער עבודה אזוי ווי די אמאליגע; האט ער געענטפערט אז טאקע צוליב אונזער נידריגקייט איז השי"ת מקבל ווייניגער לרצון, היינט אז א איד זאגט שמע ישראל איז פיל חשוב'ער אין הימל ווי אמאליגע דורות מסירת נפש, אמאל איז נישט געווען די נידריגקייט, פארגרעבטקייט, גשמיות, נאר מער א לויטערע וועלט.

מיר קענען עס אלע שפירן, קיינער פון אונז האט נישט די יראת שמים פון אונזערע עלטערן (דאס מיינט נישט אז עס זענען נישט פאראן בעלי תשובה וואס זייערע עלטערן זענען פוקרים; מען רעדט פון אין דזשענעראל), די ערנסטקייט פון אמאל, די פחד פארן יום הדין, פארן "לפני מי אתה עתיד ליתן דין וחשבון", ווער מאכט היינט א חשבון הנפש, ווער האט די שמירת עינים וואס אונזערע עלטערן האבן געהאט, און אויטאמאטיש די מדריגות צו וואס זיי האבן דאדורך זוכה געווען?

דער סידורו של שבת טייטשט, אדם מקדש עצמו מעט מלמטה מקדשין אותו הרבה מלמעלה - פאראן אזעלכע וואס זוכן גרינגע מדרגות, זיי זוכן א שארט-קאט צו צו קענען האבן רוח הקודש און קפיצת הדרך וכו', זיי וועלן טון פעולות דערצו. אבער עס ארבעט נישט אזוי, דער מענטש דארף ארבעטן אויף דברים של "מטה", נידריגע גשמיות'דיגע ענינים, תאות אכילה שינה משגל וכו', נאר דאס איז אין דיינע הענט; און דערנאך וועט זיין "מקדשין אותו הרבה מלמעלה" אויטאמאטיש.

אמאליגע דורות איז דער ענין פון "מקדש עצמו מלמטה" געווען אסאך העכער ווי היינט, און די זאכן פאלן פון דור צו דור, נישט אומזיסט זאגט דער תנא דבי אליהו "חייב אדם לומר מתי יגיעו מעשי למעשי אבותי", די אפגעהיטנקייט פון אמאל במחשבה דיבור ומעשה איז געווען מייל-יארן העכער ווי פון היינט, א שבת א יו"ט, עס איז געווען א העכערקייט... וממילא האט מען זוכה געווען צו מער מדריגות, פון מקדשין אותם הרבה מלמעלה.

אלע ספרים רעדן אז "עקבתא דמשיחא" וועט זיין די נידריגסטע, מלשון עקב, די נידריגסטע חלק פון א מענטש, ספרים פרעגן אויך וויאזוי איז מעגליך אז משיח וועט קומען צו אונז און נישט צו אונזערע עלטערן, פאראן אסאך תירוצים, אבער עכ"פ יעדער איז מודה אז דער דור פון עיקבתא דמשיחא איז נידריג. זייער נידריג.

בקיצור, דאס איז א געפיל וואס יעדער קען ביי זיך שפירן. קאמפער דיין רוחניות צו דיין טאטן און זיידנ'ס, און מאך אליין דעם סך הכל אויב ירידת הדורות איז א פאקט אדער נישט.

איך מיין אז די אונטערשטע שורה איז תמימות און יראת שמים, אמת אז אמאל איז געווען א שטערקערע תמימות, אבער איך ווייס נישט צו אין אנדערע זאכן זענען זיי אויך געווען העכער, און לגבי מיין עיקר שאלה צו קען א היינטיגע מענטש מחולק זיין אויף א חתם סופר? [פארשטייט זיך איינער א בר הכי] און טאמער נישט פארוואס?

און אפשר בלייבט אלעס מער ווייניגער די זעלבע. די פאר דורות וואס איך קען זעה איך נישט בכלל זאל זיין א ירידה אין קיין שום הינזיכט. גלייבען וואס איז געווען אמאל ווייס איך נישט. אין יעדער דור זענען פארהאן חכמים און טיפשים, צדיקים און רשעים, דערהויבענע און גרעבערע. איך זעה נישט קיין ערנסטע סיבה צו גלייבען אז עס קומט פאר דראסטישע טוישונגען אין א פעטערן פון דורות לגבי די יסודישע טבע פון מענטשהייט.

נאסטאלגיע איז א נאטורליכע געפיהל פון מענטשען צו רעדן וועגן דער גלארייכער אמאל קעגן דער פראסטער היינט. דאס נעמט זיך פון א פשוטע פסיכאלאגישע בייעס אז דער זכרון פון א מענטש איז נוטה צו געדענקן די גוטע חלקים און די שוואכערע פארגעסט ער. מען פרעגט ווי איז דא היינט א רמב''ם און מען פארגעסט אז אויך בזמן הרמב''ם איז נישט געווען קיין רמב''ם נאר איינס ,און עס איז פונקט אזוי געווען מיליאנע פשוטי עם רשעים און סתם טיפשים. די געציילטע מאמרים וואס מען טרעפט אין חז''ל אדער אנדערע גדולי ישראל איז מסתבר אז דאס איז דער פשט פון זיי, נישט אז זיי זענען עפעס מחדש א כלל אין מציאות א חוק ירידת הדורות, נאר זיי רעדן נארמאל ווי מענטשען רעדען. פונקט אזוי זענען פארהאן מאמרים וואס שרייבען פארקערט, לויט די נטייה אמאל צו זעהן ווי זאכען ווערען בעסער.

איז שוין געווען אמאל א חכם וואס האט געטענה'ט אל תאמר שהימים הראשונים היו טובים מאלה כי לא מחכמה שאלת על זאת. מאנכע טענה'ן ער איז גאר געווען דער חכם מכל אדם.

קודם כל א באגריסונג פאר הרב לעיקוואוד איך מיין אז אין די פריערדיגע דורות איז נישט געווען קיין לעיקוואוד! איך ליין דיינע תגובות און איך שטוין פון דיינע ידיעות און שכל הישר, עס איז מיר א כבוד אז דו ביזט דיך מתייחס צו מיין אשכול נאך א לענגערע צייט וואס איך האב דיך נישט געזעהן דא.

זאגסט א סברא אבער למעשה זעהט מען היינט א ערוואכונג אין מאראל, און אין וויסנשאפט אויף א מורא'דיגע אופן איך ווייס נישט וויאזוי מען קען עס מסביר זיין אויב נישט אז די דורות גייען פאראויס,

אזוי אויך האב איך געפרעגט לויט די אידישע השקפה איז דאס א יסודות'דיגע ענין צו גלייבן אין ירידת הדורות?

כ'האב אמאל געהערט א ס'איז אנגענומען אז די קלוגסטע מענטש אין די היסטאריע איז געוועהן דער איטאליענער דע ווינטשי, דו ווייסט צוזאגן פון דעם?

לעיקוואד, וואס איז מיט די אלע ספרים און מאמרים וואס איך האב דערמאנט?

אמת אז אין יעדן דור איז פאראן כל המינים, אבער ביי יעדן סאטר ווערן די קינדער (אין א וועג) שוואכער ווי די עלטערן.
נעם א משל פון זעלבסט-רעספעקט, אדער סעלף-קאנטראל. ווי שפעטער די דורות, אלץ מער צולאזט און צודרייט און ווייניגער אחריות און ווייניגער עול.
און קענסט טרעפן נאך אסאך משלים אין צענדליגער הינזיכטן.

דאס איז איינע פון די מאדנע זאכן צו באשלוסן פון איינצלענע מאמרים פון פארשידענע חכמים אין תלמוד די כלליותדיגע פערספעקטיוו אויף יידישקייט פון די חכמי התלמוד, ס'נעמט זיך פון דעם וואס די הלכה סיסטעם ארבעט אזוי אז מנעמט צוזאם אלע מאמרי הלכות געזאגט געווארן דורך פארשידענע חכמים אין משך פון פארשידענע דורות אין מ'פלעכט דאס אריין דאס צו מאכן פאר א מקשה אחת.
אבער דאס איז נישט איינשטימיג מיט די אקאדעמישע מהלך פון באטראכטן אויף א קריטישן אופן אלע אינפארמאציע וואס געפינט זיך אין די ספרות הרבנית (צום ביישפיל ווי שטארק א געוויסער געדאנק איז איינגעגעסן אינעם ברייטערן בילד, ס'איז פארהאן קעגנזייטיגע דעות אויף יעדן טעמע)

זע די קליפ,
הפך בה והפך בה דכלא בה

http://www.thedailyshow.com/watch/tue-j ... real-thing

איך ווייס נישט צו אמאהל איז געווען שענער ווי היינט. איין זאך זע איך אבער יא; די ליבעראלע פראגרעסיווע ניקס האלטן אז אמאהל איז נישט געווען בעסער וואו היינט. און ווייס ווערסא. קען מיר איינער מסביר זיין פארוואס די פאקטן זענען שטענדיג גענויגט פארטי ליניע? לאמיר רעדן פונעם שנור נישט פונעם טאכטער.

שמעקעדיג, איך האב נישט באמערקט אז עס זאל זיין עפעס א ירידה באופן כללי אין די ענינים וואס איר האט דערמאנט. אוודאי אין די לעצטע דריי דורות למשל וואס מיר געדענקען זענען ענטשטאנען פארשידענע שינויים אין דער קולטור ווי מיר לעבן, עס איז אבער א וויכוח צו די שינוי איז לטובה אדער נישט, און אפילו אויב זאל זיין מוסכם אז נישט, איז אלעמאל זענען דא שינויים. אמאל ווערען זאכען בעסער אמאל ערגער. למשל ביי אונזער עולם איז מיר נישט קיין ספק אז מיר זענען פיל פרומער און ערליכער בדרך כלל ווי אונזערע טאטעס און זיידעס, סיי כמדובר באשכול אכשר דרא און סיי בענינים וואס איז באמת ריכטיג זאל אזוי זיין, צו בויען פון איינצענע פעלער א כלל פון "ירידת הדורות" איז נישט לאגיש. אמאל איז דא א ירידה אמאל א עליה און אמאל בלייבט שטיין.

וועגן די מאמרים האב איך און אנדערע שוין גענטפערט.

מוטי, מיר איז דאס טאקע אויך אינטרעסאנט, שוין לאנג מוטשע איך זיך, וואס איז פשט אין דעם וואס למשל א ליבעראלער צייטונג ווי דער ניו יארק טיימס, אדער הארץ אין ישראל, טשעקט אלעמאל בעסער זיינע פאקטען און ברענגט בדרך כלל ארויס מער צוויי צדדים פון א זאך ווי דער מער רעכטער סארט צייטונג, למשל דער פאוסט, אדער מעריב. קען דאס זיין אז ליבערעליזם מיט זיין ווייניגער איינזייטיג און מער מדוייק האבען עפעס א שייכות?

[tag]איש עברי[/tag] שלום עליכם. כ'האב טאקע לעצטנס נישט אזוי דא באזוכט, עס איז מיר א כבוד אייך צו טרעפן..

איז על ראשון ראשון. אזויווי איך האב געשריבען פאר שמעקעדיג אין א פריערדיגע תגובה, אוודאי זענען דא שינויים צווישען דורות אין פארשידענע הינזיכטען. איך האב נישט דאס מכחיש געווען. איך האב נאר געזאגט אז באופן מהותי איז שווער צו בויען פון דעם א כלל, אז דאס זאל האבען עפעס צו טוהן מיט עליית הדורות צו ירידת הדורות. עס איז אנעקדאטעל. אין היסטאריע ווי עס איז אנגענומען צו לערנען זענען געווען תקופות פון פראגרעס און עס זענען געווען תקופות פון רעגרעסיע. קען מען מאכען א כלל אדער א הסבר אז עס איז דא עפעס א סדר הדורות וואס איז דאס קובע?

די שאלה צו מען איז דאס מחוייב צו גלייבען מצד השקפה פארשטיי איך נישט. אויף וויפיל איך ווייס איז מען מחוייב צו גלייבען אין די ריכטיגע אמונה וויבאלד עס איז ריכטיג און אמת. אמאל זענען דא זאכען וואס מען קען נישט אליינס מברר זיין גלייבט מען זיי מכוח המסורה, כל זמן עס איז נישט קלאר מופרך ונגד השכל. איז פרעגן א שאלה אויב מען איז מחוייב עפעס צו גלייבען האט נישט קיין פשט. ווילסט וויסען צו מיר האבען א מסורה אז עס איז דא ירידת הדורות? כאמור, אין חומש, גמרא, ראשונים, און אחרונים, איז נישטא ערגעץ א עיקר אמונה וואס איז אזוי מכריז. פארהאן מאמרים וואס מען קען פון זיי ארויסדרינגען לכאן ולכאן. כדרכה של תורה. ממילא בלייבט צוריק די עיקר שאלה צו דאס איז אמת, די אמת איז די איינציגסטע ריכטיגע השקפה וואס איך ווייס פון.

אביסעל מער טיף און קלאר אין דער נושא, לאמיר זעהן וואס זענען די פאקטען און וואס איז די היפאטעזא וואס דארף זי מסביר צו זיין (@מוטי הער צו..). לאמיר זאגען:
(1) מיר קוקען ארום אויף היסטאריע, און ווייסען קלאר וואס איז געווען לאורך אפאר טויזנט יאר. [על פי רוב איז היסטאריע גאר ווייט פון א פונקטליכע סייענס, קוים וואס מיר ווייסען ווער האט באקומען מער וואוטס בוש אדער גאר, קל וחומר לאורך אלפי שנים]
(2) מיר האבען א קלארער מעסטער זאל אונז זאגען וואס הייסט אן עלייה און וואס הייסט א ירידה [דאס וואס איר רופט א עלייה אין מאראל למשל רופט שמעקעדיג אפשר הפקרות, מענטשען זענען נישט בדעה אחת וואס הייסט א עלייה אדער ירידה אלעמעל].
(3) מיר באמערקען אז במשך א לאנגע תקופה זעהט מען קלאר ווי די דורות גיין אראפ פאלען די מענטשען.
וואלטן מיר געהאט דא אן ערשיינונג וואס ברויך אן ערקלערונג. וואלט מען געקענט קלערען פארשידענע זאכען ואס זאלען דאס מסביר זיין. יעצט לאמיר זאגען איינער וועט קומען מיט א סברא אז עס איז דא א יסוד וואס הייסט "ירידת הדורות", און וועט צוגעבען עפעס א הסבר פאר די מעכאניזם וויאזוי דאס ארבעט, [למשל אז ווי ווייטער פון מתן תורה/אדם הראשון איז מען ווייטער פון מקור און מען פאלט] וואלטען מיר געהאט א התחלה פון אן ערנסטער דיון איבער דער געדאנק.

איז וואס זענען די פאקטן? איר ברענגט צוויי דוגמאות. אז די טעכנאלאגיע און סייענס איז געווארען פארגעשריטען מער לעצטנס, דהיינו די לעצטע פאר הונדרעט יאר. דאס ווייזט אבער נישט אויף א מהות'דיגער "עלייה", נאר וויבאלד די וועג ווי חכמה, עכ"פ די סארט חכמה, ארבעט איז אז יעדער איינער לייגט צו א טראפ ביז עס ווערט א גאנצער בנין. דער היינטיגער קאמפיאטער טעכניקאן איז נישט קלוגער ווי זיין זיידע דער בעל עגלה, נאר ער בויט אויף רעיונות און חכמות וואס יעדער דור האט צוגעלייגט א טראפ. (דאס ארבעט exponentialy פשוט מאטעמאטיש און דאס איז די סיבה פארוואס עס זעהט אויס צו ווערן שנעלער און שנעלער). בקיצור: די מאשינען ווערען קלוגער, נישט די מענטשען. לגבי מאראל האב איך שוין מרמז געווען פריער און איך בין שוין פויל מסביר זיין פארוואס דאס איז נישט קאנקלאסיוו.

(לגבי דע ווינטשי, מען מיינט צו זאגען אז ער איז געווען בקי בכל החכמות, א רענעסאנס מען, משא"כ אנדעער זענען מער ספעציעל, צו איז ער געווען חכם מכל אדם? ווייט פון דעם)

דער חכם מכל האדם לעיקוואוד האט שוין געגעבן א זאכליכע ענטפער. איך וויל אבער צולייגן צוויי וויכטיגע הערות, א', אפילו אויב דער איכות פונעם מענטש איז שוין לכאורה געבליבן די זעלבע פאר די לעצטע צענדליגער טויזנטער יארן, איז קלאר אז בכמות שטייגן מיר אלס מער און מער. ס'איז דאך פשוט אז סייענס האלט שוין פיל ווייטער וויבאלד מיר בויען אויף די פריערדיגע, אבער נישט ווייל זיי זענען בעצם בעסער. שטעל אריין איינשטיין אין דעם דור פון אריסטו, און ער וועט לכאורה נישט זיין צופיל בעסער ווי אים.
ב', איך האלט אז די ירידת הדורות מיתוס איז מער ווי סתם נאסטאלגיע, והא ראיה קיין איין סייענטיסט וועט נישט בייפאלן אזא משוגעת אז נאר אמאל זענען געווען גרויסע סייענטיסטן, ווער רעדט נאך אריסטו, ער איז דאך געווען ממש א גדול הדור ואין משיבין את הארי אחר מיתתו, איי גאליליאו האט קשיות, נו, מ'שטארבט נישט פון א קשיא, וכו' וכו'.
אלא מאי מוז מען על כרחך זאגן אז דאס איז אזא רעליגיעזע זאך, און די קריסטן האבן טאקע זיך גע'עקשנ'ט צו בלייבן ביי די אריסטוטלישע סייענס. די סיבה איז, בקיצור נמרץ, בשייכות מיט פרויד'ס טאטע פיגור, ווייל רעליגיעזע מענטשן רעדן זיך איין זאכן וואס קענען נישט זיין אמת און וועלן קיינמאל נישט זיין אמת, און היות מ'קען דאך נישט אפלייקענען די מציאות, מוז מען על כרחך זאגן אז אמאל, אין דעם ווייטן עבר, איז געווען ממש מורא'דיג, נאר עס איז געקומען די עץ הדעת/חורבן הבית/חתימת התלמוד און די דורות זענען געפאלן מיט אכצן שטאק נוטרי ברית, ביז בעונותינו הרבים בדורות האחרונים אנו כאוכפו של חמורו של בלעם הרשע. וזהו סוד ימות המשיח, והמשכיל יבין.
להמחיש הענין, שטעלט זיך פאר אין הונדערט יאר ארום וועט מען שרייען, קוקט נאר, פאר בלויז הונדערט יאר צוריק האט מען געמאכט אן אסיפה און מ'האט אויסגעריסן די אינטערנעט ולא יזכר ולא יפקד, אין אלע בתי מדרשים איז מען געשטאנען אין די שורה צו שעכטן דעם אינטערנעט, די מוסדות האבן געמאכט שטרענגע תקנות. אבער היינט נעבעך איז דאך אזוי איינגעריסן די אינטערנעט, און אמאל האט מען כאטש געהאט די צדיקים דער הייליגער רבי אהר'לע פון סאטמאר און דער רבי ר' בער פון בעלז וואס האבן מגין געווען אויפ'ן דור, אויב ס'איז געווען אמאל א שטיקל פירוד הלבבות, איז דאס אלעס געווען העכערע זאכן. אבער היינט, וואס האבן מיר שוין, אפאר אנגעפרעסענע ליידיגגייערס וואס זיצן אויפ'ן קעניגליכן שטול, אהההההה....

---
יעצט זע איך אז לעיקוואוד בדבריו האחרונים איז דן ממש אין די נקודה. איך בין אבער מחולק מיט אים לגבי מאראל. עס איז נאריש צו זאגן אז מיר וואקסן נישט אין מאראל, בעת לעיני בשר זעען מיר אלע אז היינט איז מען מער אפגעהיטן אין כמעט אלע ערכים מוסריים ווי דאס לעבן פון א מענטש וכדו' (אויסער אפשר לויט בין לאדין און אל זאוואהירי, וואס לויט זיי עקזיסטירט דאך סייווי נישט קיין מאראל אויסער דעם קוראן). מ'קען אפשר זאגן אז פון די אנדערע זייט זעט מען אז מען איז מקיל אין עבארשאן, איז דאס אבער נאר ווייל מען איז מחמיר אין דעם לעבן און די רעכטן פון די מוטער, ודו"ק. אווער אלל איז קלאר אז מענטשן ווערן אלס מער און מער מאראליש. מ'קען אמאל צוריקפאלן צוויי טריט און גיין פאראויס דריי טריט, אבער בדרך כלל גייט מען פאראויס.

יאיר, איר נעמט אן אז מיר ווייסען וואס איז מאראליש און וואס נישט. כמו"כ קוקט איר נאר אויף א געוויסע חלק פון די וועלט. ודי בזה.

לעיקוואד האט געשריבן:יאיר, איר נעמט אן אז מיר ווייסען וואס איז מאראליש און וואס נישט. כמו"כ קוקט איר נאר אויף א געוויסע חלק פון די וועלט. ודי בזה.

אויב איינער פרעגט צו מיר זענען געשטיגן מאראליש, מיינט דאך אז ער רעדט זיך איין אז ער ווייסט וואס מאראליש מיינט, אויב נישט האט די שאלה נישט קיין פירוש.
איך רעד נישט דוקא פון איין חלק, איך רעד בכלליות, On average. נעם צוזאם די גאנצע וועלט און מאך א סך הכל.

און לאמיר נישט פארגעסען פין דער יאיר וואס מיר האבען פארמאגט.....

דער חילוק פין דער היינטיגער דור מיט דער דור פין אמאהל, איז דער שטעטל לעבען וואס האט געברענגט אמונה פשוטה, און דער ווייניגער אינטעליגענט א מענטש איז, לאזט עס אים גלייבען זאכען מיט מער טפשות. למשל אמאהל ווען איינער האט פארשטאנען אז עס רעגענט איז עס מעשה נסים, און האט בכלל נישט פארשטאנען וואס דאס מיינט א וואלקען, און האבען געמיינט אז מען קען זיך אריינזעצען אין א וואלקען און פארען ערגעץ, מען דארף נאר טרעפען א וועג ארויף, איז פארשטייט זיך געוועהן גרינגער צו גלייבען אז אלעס איז מעשה נסים, און ווען מען איז חלילה מחלל שבת איז זיכער אז מען ווערט ל"ע נענש תומ"י. היינט ווען מענטשען זענען מער געלערענט, און ווי פארשידענע זאגען אז אין איין סאנדעי טיימס ליגט מער מדע ווי דער אמאליגער מענטש האט געוויסט דורך זיין גאנצער לעבען, איז אמונה פשוטה אינטערגעגאנגען, און אפילו די וואס פראבירען זיך איינצורעדען אז זיי טוהן דאס, איז דאס פעיק און פאלש, חוץ איינער וואס איז טאקע בבחינת שוטה, און ווייסט נישט פארוואס עס רעגענט, ער קען אין אלעמען גלייבען.

ממילא איז פשוט אז טאמער מען רופט דאס גרעסער, זענען די דורות הראשונים געוועהן גרעסער.

לאידך גיסא, לפום צערא אגרא, טאמער איינער גלייבט נאך היינט נאך אנליינען און וויסען אלעס וואס דער מדע האט צוזאגען, איז ער זיכער אויף א גרעסערע מדריגה פין אלע דורות הראשונים וואס האבען קיין מושג נישט געהאט אין די אלע נסיונות.

If there is a yerides hadores it probably started at matan torah as the highest point.
And from then on it goes down.
Lets take a look at the first few hundred years from matan torah, there was all type of sins on a mass scale. The dor hamidbur kept on sinning every Monday and Thursday. Avodeh zureh and gily aroyes.
You can’t even compare to our times, we are much better, aren’t we?
Now if you say it was hechereh zachen, then maybe our sins are same high as there?

שמעקעדיג האט געשריבן:בקיצור, דאס איז א געפיל וואס יעדער קען ביי זיך שפירן. קאמפער דיין רוחניות צו דיין טאטן און זיידנ'ס, און מאך אליין דעם סך הכל אויב ירידת הדורות איז א פאקט אדער נישט.

[tag]שמעקעדיג[/tag], איך האב זייער הנאה געהאט פון דיין תגובה. בנוגע דער ספעציפישע שורה וויל איך דיר פרעגן, ווי אזוי מעסט מען רוחניות? אויב מיינסטו צו פרעגן אויב מיין טאטע האט געשלונגען די כזית מצה שנעלער ווי מיר, אדער אויב זיינע ציצית איז געווען געלער ווי מיינס, אדער אפילו אויב ער האט מער מקפיד געווען אויף זמן קריאת שמע דאן ביסטו גערעכט. אויב אבער מען מעסט רוחניות דורך קוקן אויף ווער עס האט מער ארויסגעהאלפן אין שטוב, ווער האט זיך ווייניגער גערעגט, ווער האט מוותר געווען שנעלער אויף ערב פסח מצות ווייל א צווייטער האט עס געוואלט, דאן האבן מיר א שטיקל פראבלעם.

דו זעסט, ווען מען קוקט פון א בליק צו אן אייגענע טאטע/זיידע איז דא צו שטארקע עמאושענס אז מען זאל קענען מאכן א ריכטיגע אפשאצונג, א יעדער וויל גלייבן אז די אייגענע עלטערן זענען געווען אויף א פעדיסטיל. אבער ווען מען קוקט מיט א ניכטערע תורה׳דיגי אביעקטיווע בליק זענען זאכן נישט אזוי שווארץ און ווייס ווי דו מאלסט עס אפ.

בא מיר איז די שיא פון ירידת הדורות דיזיגע אשכול, אז מזאל טאפען אויף גראדע ווענט, און סזאל נאך קומען אפאר אידיאטען און זאגען מיט בלעכענע ליבעראלישע פענימער אז זיי זעען נישט קיין חילוק צווישען די לעצטע דריי דורות.
א שטייגער ווי די פארשטינקענע וואס פארשטייען נישט קיין חילוק צווישען גיי מעריזש און סטרייט.
איי וואו נעמט מען אביסעל אנשטענדיקייט און די היינטיגע דור.
איי טרעף מיר בכלל א עכטע מענטש און די היינטיגע דור.
איי ווי טרעפט מען אביסעל נאמנות והתמסרות.
איי ווי טרעפט מען צוויי אמת׳ע פריינט בדורינו.
ווי טרעפט מען א ר׳ שלמה זלמן אוירבאך זצ״ל ווי טרעפט מען א ר׳ אריה לעווין ווי טרעפט א ר׳ בנימין זילבער.
לעקוואד מיט אלע דיינע שיינע ווערטער וועסט מיר נישט קענען טרעפען בדורינו אזעלכע מוסטערען.
מיין הארץ וויינט אויף די יושבי חושך וואס האבען נאכנישט געשפירט קיין טעם און אמיתיות החיים,ווייסען נישט קיין זיז כ״ש פון משמעות החיים און זיצען און זענען ממשמש כעור באפילה.
זאל שוין דער אויבערשטער מערה זיין רוחו ממרום.

יאיר האט געשריבן:יעצט זע איך אז לעיקוואוד בדבריו האחרונים איז דן ממש אין די נקודה. איך בין אבער מחולק מיט אים לגבי מאראל. עס איז נאריש צו זאגן אז מיר וואקסן נישט אין מאראל, בעת לעיני בשר זעען מיר אלע אז היינט איז מען מער אפגעהיטן אין כמעט אלע ערכים מוסריים ווי דאס לעבן פון א מענטש וכדו' (אויסער אפשר לויט בין לאדין און אל זאוואהירי, וואס לויט זיי עקזיסטירט דאך סייווי נישט קיין מאראל אויסער דעם קוראן). מ'קען אפשר זאגן אז פון די אנדערע זייט זעט מען אז מען איז מקיל אין עבארשאן, איז דאס אבער נאר ווייל מען איז מחמיר אין דעם לעבן און די רעכטן פון די מוטער, ודו"ק. אווער אלל איז קלאר אז מענטשן ווערן אלס מער און מער מאראליש. מ'קען אמאל צוריקפאלן צוויי טריט און גיין פאראויס דריי טריט, אבער בדרך כלל גייט מען פאראויס.

לעיקוואוד האט געמיינט צו זאגן אז מיר גייען פאראויס נישט ווייל די טבע פון מענטשן טוישן זיך נאר די חכמה אנטוויקלט זיך, פונקט ווי ביי טעכנאלאגיע זעהט מען א פראקטישע משל ווי איין מענטש האט אויסגעטראפן א יסוד און סאנטוויקלט זיך דורך צענדליגע טויזענעטער מענטש'ן.
די ירידת הדורות חסידים לייגן אהן די ריבוי חכמה היינט ווייל מיר זענען "כננס על גבי ענק" לעיקוואוד נעמט אהן אז מיר זענען "כננס על גבי הרבה ננסים"
די זעלבע קען מען לכאורה זאגן לגבי מאראל און אנושיות, במשך די דורות איז געווארן קלאהרער און קלאהרער וואס איז ריכטיג און וואס איז אומריכטיג, ווא איז גוט און וואס איז שלעכט, היינט וועט נישט קענען אויפשטיין א רעליגיע וואס מ'זאל מקריב זיין די קינדער פאר'ן מולך, און סוועט נישט אויפשטיין א פירער וואס וועט זאגן אז ממוז אויסראטן א געוויסע ראסע [איך האלט קלאר אז ס'קען נישט פאסירן נאכאמאל בין איך א פאנאטיקער?] אבער נישט ווייל מיר האבן גרעסערע מוחות אדער נשמות פשוט מיר זענען עס אויסגעוואקסן!