פיוטים למוסף של פרשת החודש אין אידיש

[ארכיוויסט]

[center]פירוש המלות - פיוטים למוסף של פרשת החודש[/center]

רִאשׁוֹן אִמַּצְתָּ לְפֶרַח שׁוֹשַׁנִּים דעם ערשטען חודש האסטו פעסטגעשטעלט פאר דעם רויזען בלום (אידן וואס זענען גלייך ווי א רויז)
אָמוּץ לְעוֹרֵר מֵרֶדֶם יְשֵׁנִים ער איז פעסטגעשטעלט אין אים אויפצו-וועקן פון טיפען שלאף די שלאפענדיגע (תחיית המתים)
בְּזָכְרָךְ בְּרִית רִאשׁוֹנִים ווען דו וועסט געדענקען דעם בונד מיט די ערשטע (די אבות)
בִּצְפוֹן חֲדָשִׁים וְגַם יְשָׁנִים ווען עס וועלן באהאלטען און פארניכטעט ווערן סיי די נייע און סיי די אלטע זינד
גַּלּוֹתוֹ בְּדַת שְׁנוּנִים אזוי ווי ס'איז נתגלה געווארן אין דער תורה שבכתב ושבעל פה
גָּזַר רֹאשׁ לְאַרְבָּעָה רָאשֵׁי שָׁנִים ער האט גוזר געוועהן אז ער (דער חודש ניסן) זאל זיין דער ערשטער פון די פיהר ראשי שנים
אַרְבָּעָה רָאשֵׁי שָׁנִים בַּמַּחֲזֶה די פיהר ראשי שנים אין דער נבואה
בֵּאַרְתָּ זֶה מִזֶּה לַחוֹזֶה האסטו עס ג-ט (וואס הייסט "זה" - זה קלי ואנוהו) אויפגעקלערט צום נביא (משה רבינו) דורך די תורה (וואס הייסט "מזה" - מזה ומזה הם כתובים)
כַּאֲשֶׁר שָׁמַעְנוּ כֵּן עוֹד נֶחֱזֶה אזוי ווי מיר האבן געהערט (די נסים וואס דו האסט אמאהל געטוהן) אזוי זאלען מיר עס נאך זעהן (לעתיד)
לְגוֹנְנֵמוֹ בְּמָגֵן בַּחֹדֶשׁ הַזֶּה: אונז צו באשוצען מיט א שוץ אין דעם דאזיגען חודש.

לְצִיּוֹן דְּרוֹר חַשְׁתָּ בּוֹ קְפוֹת פאר ציון האסטו געאיילט פרייהייט אין אים (אין חודש ניסן)
דְּבַר אוֹר יְקָרוֹת לִקְפוֹת צוצוגרייטען צו ענטדעקען דאס טייערע ליכט (פון דער תורה)
הַחֹדֶשׁ אֲשֶׁר יְשׁוּעוֹת בּוֹ מַקִּיפוֹת אין דעם חודש וואס די ישועות זענען אין אים צוזאמענגענומען
הַחוֹסִים בּוֹ מַתְקִיפוֹת די וואס שיצען זיך אין השי"ת, שטארקען זיך די ישועות אויף זיי
וּמֶנּוּ מַתְחִילוֹת וְתוֹקְפוֹת און פון דעם חודש הייבן זיי זיך אהן און גיין וואס אמאהל שטארקער
וֻעַד רֹאשׁ לְאַרְבַּע תְּקוּפוֹת ער (דער חודש) איז באשטימט געווארן צו זיין דער אנהייב פון די פיהר יאר-צייטן (תקופות)
אַרְבַּע תְּקוּפוֹת בַּשָּׁנָה די פיהר תקופות אין יאר
תְּחַדֵּשׁ אוֹרָם כְּבָרִאשׁוֹנָה זאלסטו באנייען זייער ליכטיגקייט ווי אמאהל
כַּאֲשֶׁר שָׁמַעְנוּ כֵּן עוֹד חִישׁ נָא אזוי ווי מיר האבן געהערט אזוי אייל צו
הַחֲיֵינוּ בְגֶשֶׁם בָּרִאשׁוֹן לְחָדְשֵׁי הַשָּׁנָה: ערנער אונז מיט רעגן אין דעם ערשטען פון די חדשים פון דעם יאר.

הִנֵּה זֶה בָּא לִפְרָקִים אט קומט ער (השי"ת) צייטענווייז
זָמוּן לִגְאוֹל רְצוּצִים מֵאֲרָקִים גרייט אויסצולייזן די צושטויסענדע פון די לענדער (די אידן פון גלות)
הַחֹדֶשׁ אֲשֶׁר רְבִיבִים בּוֹ מְרִיקִים דער חודש אין וועלכען די וואלקענס גיסען אויס זייער רעגן
חַשְׁרַת מַיִם לְמַלֹּאת רֵקִים פיהל צומאכן די ליידיגע ברונעס מיט וואסער אנזאמלונג
טִעוֹת לְרַוּוֹת וִירָקִים זאט צו מאכן די פלאנצונגען און גרינצייג
טְלָאִים בּוֹ לְהָקִים אויפצושטעלען אין אים די שעפסלעך (אלס ערשטע) פון די פיהר יאר צייטן (אין וועלכע די וועלט ווערט געמשפ'ט)
בְּאַרְבָּעָה פְרָקִים די דאזיגע פיהר יאר-צייטן
אַרְבָּעָה פְרָקִים כְּבַמַּחֲזֶה אזוי ווי אין דער נבואה
בֵּאַרְתָּ זֶה מִזֶּה לַחוֹזֶה האסטו אויפגעקלערט צום נביא דורך די תורה
כַּאֲשֶׁר שָׁמַעְנוּ כֵּן עוֹד נֶחֱזֶה אזוי ווי מיר האבן געהערט, זאלען מיר עס נאך זעהן,
וְנַעֲרִיצָךְ קָדוֹשׁ בַּחֹדֶשׁ הַזֶּה: און מיר וועלן דיך עהרען הייליגער אין דעם דאזיגען חודש.

הִנָּם יָמִים הַמְּבוֹרָכִים אט זענען זיי די געבענטשטע טעג (פון חודש ניסן)
יוֹרֶה וּמַלְקוֹשׁ בְּאִבָּם פּוֹרְכִים די טראפען רעגן דרינגען אריין אין די פרוכטען
כֹּחַ תֵּת בַּאֲבִיבִים רַכִּים צו געבן קראפט אין די יונגע געוואוקסען
כַּרְמֶל לְהַקְלִיא אָבִיב פֵּרוּכִים זיי זאלען ווערן פול און נאכ'ן טרוקענען אין פייער זאלען זיי זיך גוט צומאלען,
לְשַׁנֵּן מִפְעֲלוֹת מֵצִיץ מֵחֲרַכִּים כדי צו דערציילען די טעטיגקייטען פון דעם וואס קוקט פון די שפאלטען (השי"ת)
לְפָנָיו קוֹרְאִים עִנְיָן אַרְבָּעָה עֲרָכִים לייענט מען פאר אים דעם ענין פון די פיהר אנגעארכטענע פרשיות
אַרְבָּעָה עֲרָכִים אֲשַׁנְנָה די פיהר אנגעארכטענע פרשיות וועל איך איינלערנען
סְפוֹר מִסּוֹת פִּרְחֵי שׁוֹשַׁנָּה צו דערצעהלען וועגן די נדבות פון די רויזן בלומען (אידן)
כַּאֲשֶׁר שָׁמַעְנוּ כֵּן עוֹד חִישׁ נָא אזוי ווי מיר האבן עס געהערט אזוי אייל צו
עַנְגֵנוּ בְּנוֹפֶשׁ בָּרִאשׁוֹן לְחָדְשֵׁי הַשָּׁנָה: זיי אונז מהנה מיט מנוחה אין דעם ערשטען פון די חדשים פון דעם יאר.

וְלִירוּשָׁלַיִם מוֹפֵת הוּחַק בּוֹ כַּסּוֹת די וואונדער וואס וועלן געטוהן ווערן צו ירושלים (בעת די גאולה אין דעם חודש) איז עס א געזעץ צו פארדעקען
מֵעֵין כָּל חַי לְהִתְכַּסּוֹת ס'זאל זיין פארהוילען (די גאולה צייט) פון די אויגן פון יעדן לעבעדיגען
נְקָמוֹת אֲשֶׁר בְּלֵב מְכֻסּוֹת די נקמות וואס זענען פארדעקט אין הארץ (פון השי"ת)
נִתְכְּנוּ בְּמוֹעֵד זֶה הֱיוֹת טְכֻסּוֹת זענען אנגעגרייט אין דעם יו"ט צו ווערן געארדענט
שֶׂה לְבֵית אָבוֹת מְנוֹת בְּמִכְסוֹת (אין דעם יו"ט) ווען יעדע פאמיליע דארף זיך ציילן אויף א שעפסיל
סַבּוֹת עָלָיו עָסִיס אַרְבָּעָה כּוֹסוֹת: און צו טרינקען ביי אים אנגעלענט דעם זיסען זאפט פון פיהר כוסות
אַרְבָּעָה כּוֹסוֹת כְּבַמַּחֲזֶה די פיהר כוסות (פון שטראף פאר די פעלקער)
בֵּאַרְתָּ זֶה מִזֶּה לַחוֹזֶה אזוי ווי אין דער נבואה האסטו אויפגעקלערט צום נביא דורך דער תורה
כַּאֲשֶׁר שָׁמַעְנוּ כֵּן עוֹד נֶחֱזֶה אזוי ווי מיר האבן געהערט אזוי זאלען מיר עס נאך זעהן
רְצֵנוּ כְשַׁי בַּחֹדֶשׁ הַזֶּה: באוויליג אונז ווי א קרבן אין דעם דאזיגען חודש.

מְבַשֵּׂר עַם זָכִיּוֹת השי"ת וויל מבשר זיין צום פאלק די זכותים
עֲצוּרִים לְהַעֲלוֹת מִצוּל דָּכְיּוֹת די פארשלאסענע (אין גלות) ארויף צוברענגען פון די פארשטויסענע זומפען
פְּדוּיִם חִוָּה בְּמַשְׂכִּיּוֹת ער האט צוגעזאגט ברוח הקודש
פְּצוֹחַ שִׁירִים תְּמוּר בְּכִיּוֹת אז די אויסגעלייזטע וועלן זינגען מיט געזאנגען אנשטאט געוויין
צִבְאוֹת כָּל חֶמְדַּת שְׂכִיּוֹת די מחנות פון אלע לובלינגע אוצרות
צַאֲנָן יַצִּיעַ לְרוֹשֵׁשׁ אַרְבַּע מַלְכֻיּוֹת: דער פלאץ צאנן וועט השי"ת אויסשפרייטן איין ויכוח און ער וועט ארעם מאכן די פיהר מלכיות
אַרְבַּע מַלְכֻיּוֹת נָדוּשׁ נָא די פיהר מלכיות לאמיר זוכה זיין מיר זאלען זיי צוטרעטען
בְּמַדּוֹתְךָ פְּעֻלָּתָם כְּבָרִאשׁוֹנָה ווען דו וועסט זיי אנמעסטען די שטראף פאר זייערע טעטיגקייטען פון פריער
כַּאֲשֶׁר שָׁמַעְנוּ כֵּן עוֹד חִישׁ נָא אזוי ווי מיר האבן געהערט אזוי אייל צו
וְתֵיטִיב לָנוּ בְּטוּבְךָ בָּרִאשׁוֹן לְחָדְשֵׁי הַשָּׁנָה: און דו זאלסט אונז גוטס טוהן מיט דיין גוטסקייט אין ערשטען חודש פון יאר.

אֶתֵּן קוֹל כְּשׁוֹרְרוּ רָאשִׁים איך וועל געבן א קול (פון געזאנג) אזוי ווי עס האבן געזונגען די פירער (משה און אהרן ביים ים)
קְרוֹא בְגָרוֹן בְּגֵיא הַחֲרָשִׁים איך וועל רופען מיט'ן האלז אינ'ם טאהל וואס איז געאקערט געווארן ווי א פעלד (ירושלים)
רָאשֵׁי תַנִּינִים אֲשֶׁר עַל גַּבִּי חוֹרְשִׁים די שלאנגען קעפ וואס האבן אויף מיין רוקען געאקערט
רְאוֹתָם בְּזֶה חֹדֶשׁ מְגוֹרָשִׁים זעהענדיג זיי אין דעם חודש פארטריבענע
שִׁיר חָדָשׁ וְהֶגֶה מִדְרָשִׁים א ניי ליד און געדאנקען פון די דרשות פון די חכמים
תְּרַנֵּנָה שְׂפָתַי בְּשׁוּרִי אַרְבָּעָה חָרָשִׁים: וועלן מיינע ליפען זינגען ווען איך וועל אנקוקען די פיהר מייסטערס.
(משיח בן דוד, משיח בן יוסף, אליהו הנביא, און כהן צדק,*)
אַרְבָּעָה חָרָשִׁים כְּבַמַּחֲזֶה די פיהר מייסטערס אזוי ווי אין די נבואה,
בֵּאַרְתָּ זֶה מִזֶּה לַחוֹזֶה האסטו אויפגעקלערט דעם נביא דורך די תורה,
כַּאֲשֶׁר שָׁמַעְנוּ כֵּן עוֹד נֶחֱזֶה אזוי ווי מיר האבן געהערט אזוי זאלען מיר עס נאך זעהן
בָּרְכֵנוּ בַשָּׁלוֹם בַּחֹדֶשׁ הַזֶה: בענטש אונז מיט פרידן אינים דאזיגען חודש.
___________
* דער טעם פארוואס די פיהר ווערן אנגערופען "חרשים", ברענגט רש"י הק' (מסכת סוכה דף נ"ב) אז די צוויי משיחים, משיח בן דוד און משיח בן יוסף, וועלן זיין מיינסטער'ס פאר דעם בנין בית המקדש – אליהו, האט געבויט א מזבח אויפ'ן הר הכרמל. כהן צדק, דאס איז שם דער זוהן פון נח און ער ווערט אנגערופען "חרש" ווייל ער האט צו געהאלפען זיין פאטער נח ביים בויען די תיבה עיי"ש.