שיר השירים - על פי פשוטו

[פארוואס?]

נאכן סדר נאכט, ווען איך האב צום ערשטן מאל נישט געזאגט די הגדה אין א באשריבענע הגדה מיט פשט׳לעך און דרוש׳ערייען, נאר אנשטאט דעם האב איך פראבירט צו פארשטיין פשוט פשט אין די ווערטער וואס איך זאג. נאך אלעם, די ווערטער ״אין המקרא יוצא מידי פשוטו״ האט דאך אויך א פשוטע פשט…
ס׳איז נישט צום באשרייבן ווי אזוי עס האט געפיהלט, אבער נישט דערפאר בין איך יעצט געקומען, ס׳איז נאר דער זיסער טעם וואס איז מיר געבליבן אין מויל, דער לעצטער זמר, וואס דאס איז אונזער באקאנטע ״חד-גדיא״.
איך פלעג עס אלעמאל זינגען לייענענדיג די אלע פשט׳לעך אינדערזייט, וואס מיינט מען ביי גדיא, און וואס איז רומז כלבא, יעדע יאהר א נייע אויפטוה, א חידוש בעולם הדרוש. אבער דאס יאהר, זיצנדיג בהיכל הפשט, האב איך עס פשוט פארשטאנען אלס א ציגעלע וואס איז געווארן געביסן פון א קאץ, און איבערגעדרייט א גאנצע שטאט. וואס איז שלעכט מיט פשוט פשט? אזוי בין איך איינגעשלאפן, באוואונדערנדיג די אלטע הומעריסטישע סטייל.
אזוי - זייענדיג אונטער די איינפלוס פונעם פשוטן חד גדיא, ווען עס איז געקומען שבת כאלעמויד צום שיר-השירים, האב איך אויך צום ערשטן מאל פארדעקט די רש״יס מיט מיינע הענט, און אנגעפאנגען צו פראבירן לייענען פשוט פשט...
און וואס זאל איך ענק זאגן? אזוינס האב איך שוין לאנג נישט געלייענט. עס האט זיך געעפנט פאר מיר א נייע וועלט, א נייע בליק אויפן וועלט.
דאס וואס אונזערע רבי׳ס רופן אן ״שאול-תחתית״ אדער ״אינגאנצן פארגרעבט״, ״שמוץ״, און אלע סארט פארשרייענדע מיטלען. קומט שלמה המלך ברוב חכמתו, און ער זאגט: ״כי חולת אהבה אני״ ״בקשתי את שאהבה נפשי״ און אזוי ווייטער.
שלמה המלך קומט אונז דא שיקן א מעסעדזש (אן אפענע מעסעדזש באהאלטן אונטער צוויי טויזנט יאהר דרשות אויף דרשות), א מענטש איז א מענטש, און זיינע געפיהלן זענען הונדערט פראצענט לעגיטים, ער דארף זיי ארויסברענגען, (זעלבסט פארשטענדליך, אלעס אויף א מותר׳דיגע וועג).
א מענטש קען נישט אנטלויפן פונעם פאקט אז ער איז א בשר ודם, און אז ער האט נאטורליכע באדערפענישן. ער קען עס אפשר באהאלטן, אדער דערדריקן און דורך דעם זיין אומ-צופרידן.
איינער וואס פראבירט איינרעדן אז ער האט נישט די נאטורליכע געפיהלן וואס יעדע באשעפעניש איז געבענטשט געווארן, קען זיין נאר איינס פון די צוויי, אדער איז ער קראנק און ער דארף וויכטיג זעהן א דאקטער, אדער איז ער גלייך צו פרעה וואס איז געגאנגען נאר אין נילוס-טייך.
שלמה המלך לערנט אונז אויס ווי אזוי שלום-בית דארף אויסזעהן, ״דודי לי ואני לו״, ״אחזתיו ולא ארפנו״.
איך מיין אז שלמה המלך איז נאך געווען אזוי חסידיש און כעניאקיש ווי דער גרעסטער בעלזער יושב פון דערהיים, און אף על פי כן האט ער פארשטאנען, אז ואהבת לרעך כמוך גייט אן אויך ביי די אנדערע 50% פון כלל ישראל, (די וועלכע שטייען צוקוועטשט אונטער די מחיצה), און ער האט אויך פארשטאנען אז עס איז ריכטיג צו קאמפלאמענטירן די עזר כנגדו, ״הנך יפה עיניך יונים מבעד לצמתך שערך כעדר העזים שגלשו מהר גלעד״ (נישט פארגעסן אז נאך אלעס וואלט שלמה המלך נישט געווארן אנגענומען אין די היימישע מוסדות, ווייל ער האט דאך נישט געהאלטן די תקנה פון די ועד ארבע ארצות).
שוין, איך וועל שוין נישט דערמאנען וואס ער זאגט אין קאפיטל ד פסוק ה, (מחשש אז מען וועט עס אראפנעמען אלס נ״פ. וואס קען מען טוהן, מיר זענען פארט שוין נישט אין די צייטן פון שלמה, איש תחת גפנו וכו׳). ארץ ישראל קערט זיך איבער מיט שרעקליכע פארדאמונגען פאר דאקטוירים וואס שטעלן ארויס צעטלעך וואס דערמאנען עס, און שבת כאלעמויד זאגט מען עס מיט די גאנצע רוהיגקייט.
״אני ישנה ולבי ער״, מען שלאפט אבער די הארץ איז אויף. מען קען עס נישט איינשלעפערן מיט נערוון פילן אדער מיט חסידישע ספרים, עס ברענט א פייער. ״קול דודי דופק - און ער בעהט - פתחי לי אחותי רעיתי יונתי תמתי״, עס נעמט זיך שיסן ליב-ווערטער. וואו איז פארלוירן געגאנגען דער איידעלער חסידישער יונגערמאן, וואס ער רופט נישט זיין ״זי״ ביים נאמען, און אוודאי נישט אזעלכע שמוציגע ווערטער?
אז עס הערשט אן אמת׳ע נאטורליכע ליבשאפט דארף מען נישט קיין שלום-בית טעיפס, מען דארף נישט קיין קאנסלערס וואס האבן ליב צו שמעקן יענעמ׳ס… (זנות במחשבה), עס איז ״חכו ממתקים וכלו מחמדים - זה דודי וזה רעי!״.
איהר קענט אלע חוזק מאכן און פרעגן ״מה דודך מדוד״ וואס איז דיינס בעסער ווי אנדערע? אבער איך ווייס אז ״דודי צח ואדום״ מיינס איז די בעסטע וואס עס קען נאר זיין, ווייל - על כל פשעים תכסה אהבה.
״מצאוני השומרים הסובבים בעיר הכוני פצעוני״. די אזוי גערופענע משמרת׳ן פראבירן צו צוקלאפן און צושטויסן מיינע נאטורליכע געפיהלן, זיי פאר רופן זיך אלס ״שומרי החומות״, אבער עס וועט ענק גארנישט העלפן ווייל ״שחולת אהבה אני״.
און געדענק אז ״מים רבים לא יוכלו לכבות את האהבה ונהרות לא ישטפוה״.

[zurich]

אבער דו האלטס ערענסט אז שלמה המלך האט דא געוואלט מאכן א לאוו סאנג? אוודאי נישט

[פארוואס?]

אבער דו האלטס ערענסט אז שלמה המלך האט דא געוואלט מאכן א לאוו סאנג? אוודאי נישט

הויך און נידריג, איז געוואנדן אינעם ווירדן-לייטער, אויב איז נארמאל אז ״ודבק באשתו והיו לבשר אחד״ דאן פארוואס קען מען עס נישט אזוי אנקוקן?

[יאיר]

אבער דו האלטס ערענסט אז שלמה המלך האט דא געוואלט מאכן א לאוו סאנג? אוודאי נישט

און דו האלטסט ערנסט אז "פארוואס?" האט דא געוואלט באשרייבן א לאוו סאנג? אודאי נישט.

[איחוד פעלד]

לאמיר זאגען אז שלמה האט געוואלט שרייבען העכערס, איז עס דאך א פלא אז ער האט עס ארויסגעברענגט אויף א נידריגע געמיינע משל.

[פארוואס?]

לאמיר זאגען אז שלמה האט געוואלט שרייבען העכערס, איז עס דאך א פלא אז ער האט עס ארויסגעברענגט אויף א נידריגע געמיינע משל.

לאמיר זאגן אז איינער גייט נוצן אזא משל, פאר וואס עס זאל נאר זיין, וועט מען עס אריינלאזן אין די היימישע ספרים סטאר׳ס?

[געפילטע פיש]

איך גיי היינט זאגן אין בעסמעדרעש אז די רבי ביים כזית אפיקומן האט אויסגעזען ווי א זכר וואס איז בועל זיין גירל פרענד אין קאר נאכן צוריק קומען פון דריי יאר אין אמעריקאנע ארמיי אין איראק. כ'ווינדער מיך וויאזוי די "משל" וועט אנגענומען ווערן.

[אפטעמיסט]

מורא'דיג, [tag]פארוואס?[/tag]. האסט מיר אזוי איבערגענומען מיט דיין ארטיקל, אז כ'האב אנגעצינדן "איך האב געווארט" פון מרדכי בן דוד בשעת'ן ליינען. אז מ'רעד שוין יא, איז דא א ספר וואס איז מפרש שיר השירים ע"פ פשוטו?

[פארוואס?]

מורא'דיג, [tag]פארוואס?[/tag]. האסט מיר אזוי איבערגענומען מיט דיין ארטיקל, אז כ'האב אנגעצינדן "איך האב געווארט" פון מרדכי בן דוד בשעת'ן ליינען. אז מ'רעד שוין יא, איז דא א ספר וואס איז מפרש שיר השירים ע"פ פשוטו?

פון די היימישע - מלבים / מליצה
פון די נישט היימישע - עיין הלינק שליננקתי לעיל.

[יאיר]

איך גיי היינט זאגן אין בעסמעדרעש אז די רבי ביים כזית אפיקומן האט אויסגעזען ווי א זכר וואס איז בועל זיין גירל פרענד אין קאר נאכן צוריק קומען פון דריי יאר אין אמעריקאנע ארמיי אין איראק. כ'ווינדער מיך וויאזוי די "משל" וועט אנגענומען ווערן.

ממש אזוי האבן דאך חז"ל געזאגט, כל האוכל מצה בפסח כבועל ארוסתו בבית רכבו.

[מאטי]

ס'איז דא אן ענין פון "קאקי חיורי" . אויב קען מען אפטיילן די אייגענע געפילן און רעדן בלויז פונעם מושג האהבה דאן איז דאס דער גרעסטע מדרגה. ומי יאמר זכיתי ליבי.

[פארוואס?]

ס'איז דא אן ענין פון "קאקי חיורי" . אויב קען מען אפטיילן די אייגענע געפילן און רעדן בלויז פונעם מושג האהבה דאן איז דאס דער גרעסטע מדרגה. ומי יאמר זכיתי ליבי.

דא רעדט מען נישט פון אפטיילן די געפיהלן. פונקט פארקערט, מען איז מעורר די געפיהלן, וואס האלטן נישט ביים איינשלאפן.

[לעיקוואד]

איך ווייס נישט וואס שלמה המלך האט געמיינט, אויף דעם דארף מען האבען א טיים מאשין בצירוף תפיסת מחשבה. איך וויל סתם זאגען אפאר הערות וואס זענען נוגע צו'ם נושא.

לפי הבנתי, איז דאס וואס פארוואס זאגט אז מען זאל זיך לערנען פון דעם ווי צו מקיים זיין דער ואהבת לרעך כמוך בתוך ביתו, האט נישט קיין שייכות מיט דער שאלה פון וואס איז דער כוונה אדער וויאזוי מען דארף לערנען שיר השירים. די גמרא שעמט זיך נישט צו לערנען פון שיר השירים וואסארא חלקים ביי א פרוי הייסען ערווה, "קול באשה ערווה שנאמר כי קולך ערב, שער באשה ערווה שנאמר שערך כעדר העזים" (ברכות כד, א), זעהט מען קלאר אז פון די מליצה לערנט מען זיך אויך לימודים חשובים ועקריים, ווייל אוודאי אפילו אז דאס איז א משל, איז דאך דער משל געשריבען געווארען אויף אן אופן וויאזוי אוהבים האבען זיך ליב בפשטות, קען מען זיך לערנען פון דעם וויאזוי דער פסוק קוקט אן די אהבה, ואין מקרא יוצא מדי פשוטו.

איז אוודאי אפילו אז חז"ל נעמען אן אז שה"ש איז א משל, איז דאס וויבאלד אזוי האבען זיי געהאט בקבלה אדער אזוי האבען זיי געהאלטען מען דארף אפלערנען שיר השירים, און עס איז שווער צו גלייבען דאס זאל זיין א חלק פון כתבי הקודש סתם אלץ א לאוו סאנג, אבער אוודאי נאכאלץ זעהט מען פון דעם אז ביי שלמה המלך, און ביי חז"ל, איז אהבת איש ואשה אוודאי נישט געווען קיין פראסטע זאך, פארקערט דאס איז אזא שיינע זאך אז מיט דעם איז מען ממשיל אהבת הקב"ה וכנסת ישראל. (אין דער פירוש פון נתיבות צו שיר השירים אין הקדמה איז דא א שיינע משל אויף דער נושא, עיינו שם). ממילא קען מען זיך אוודאי לערנען פון דעם חוקי האהבה כשהוא במקומה ובקדושה ע"פ תורה והלכה.

[אפטעמיסט]

האט איינער אמאל אריינגעטראכט אין די ווערטער וואס מ'זאגט יעדע שבת?
"יחבק לה בעלה- וביסודא דילה- דעביד ניחא לה- יהא כתיש כתישין". איך קען עס נישט איבערזעצן אויף אידיש, ווייל מ'וועט עס אריינפירן אין מאחורי, אדער גענצליך מעקן.

[לעיקוואד]

עס איז אבער שווער צו טענה'ן אז דער אריז"ל וואס האט פארפאסט דער אזמר בשבחין האט אינזין געהאט עפעס נאנט צו דער פשוט'ער זין.

[העלא]

פשוט פשט אין שיר השירים איז:
אז כנסת ישראל ברענגט ארויס די השתקקות צום אייבערשטען בימי גלותה
אזוי שטארק ווי א חתן צו זיין כלה גלייך נאך די חתונה,

רש"י איז עס מסביר, אויךף דעם אויפן
למשל גראד די צווייטע פסוק, די ערשטע ווערטער וואס כנס"י ישראל
איז אז כנסת ישראל האט אזא שטארקע השתקקות צו הקב"ה
בבחינת "ישקני מנשיקות פיהו"
נישט אויפן האנט נאר אויפן מויל וואס דאס איז א שטערקערע דרך חבה,

איך זאג אייביג אז די סיבה פארוואס שלמה המלך האט געזאגט זיינע שירים/משלים:
משלי
קהלת
שיר השירים

אלע משלים פון בעל לאשתו ווייל דאס איז די יסוד פון מענטשענס לעבן
וד"ל

מען קען נישט דא מער מאריך זיין

עס איז בכלל נישט שמוציג,
שמוציג איז עס ווען מען רעדט די זאכן לשם הנאה ללא צורך,
ווען מ'לערנט די הלכות אדער פסוקים פון די הייליגע תורה איז עס קודש קדשים

עס איז די זעלבע בחינה ווי קטורת, עס איז ממית ומחיה

אף כאן עס קען זיין שמוציג (כל המנבל את פיו וכו')
עס קען זיין קודש קדשים (שיר השירים)

[העלא]

יחבק לה בעלה איז א משל פון די שייכות קוב"ה וישראל ביום השבת
כנסת ישראל כלה קרואה

[אפטעמיסט]

ס'איז טאקע א משל. אבער אזוי ווי [tag]געפילטע פיש[/tag] זאגט, לאמיר זען איינער זאל היינט ממשיל זיין אזא משל.

[העלא]

זייער פשוט פארוואס איינער טוט נישט היינט אזוי,
ווי כ'האב געזאגט, די זעלבע זאך קען זיך אמאל גרעניצן מיט ניבול פה,
יעדעס ווארט אין די תורה איז געמאסטן און געוואויגן, און הייליג,
משא"כ ווען סתם מענטש רעדט קען ער זייער גרינג פארפארן פון גרעניץ אריין ביז עס זאל שוין הייסן ניבול פה,
במילא טאר סתם א מענטש נישט אזוי רעדן,

חוץ ווען ער לערנט שיר השירים אדער די הלכות אין גמרא אדער שולחן ערוך,
דעמאלט מעג ער עס לערנען כפשוטו, ווייל דעמאלט זאגט ער נאר וואס די תורה זאגט און ער פארפארט נישט

[לעיקוואד]

ס'איז טאקע א משל. אבער אזוי ווי [tag]געפילטע פיש[/tag] זאגט, לאמיר זען איינער זאל היינט ממשיל זיין אזא משל.

מסתם פאר דעם האט ער עס געשריבען אויף אראמיש קיינער זאל דאס נישט פארשטיין

[יאיר]

האט איינער אמאל אריינגעטראכט אין די ווערטער וואס מ'זאגט יעדע שבת?
"יחבק לה בעלה- וביסודא דילה- דעביד ניחא לה- יהא כתיש כתישין". איך קען עס נישט איבערזעצן אויף אידיש, ווייל מ'וועט עס אריינפירן אין מאחורי, אדער גענצליך מעקן.

דאס איז איינער פון די יסודות'דיגע טענות פון הרב קאפח אויף די מקובלים, ער נוצט טאקע דעם חרוז אלס א דוגמא אויף א קבליסטישע לעבעדיגע משגל'דיגע משלים פאר אלקות. זעט אויס ער האלט ווי עם מאן דאמר שיר השירים אינו מטמא את הידים.

[יאיר]

ס'איז דא אן ענין פון "קאקי חיורי" . אויב קען מען אפטיילן די אייגענע געפילן און רעדן בלויז פונעם מושג האהבה דאן איז דאס דער גרעסטע מדרגה. ומי יאמר זכיתי ליבי.

אויב מען טיילט אפ די געפילן האט דאך גאנץ שיר השירים נישט קיין שום פירוש.

[איחוד פעלד]

שררך אגן הסהר אל יחסר המזג.

ווייסט איינער דער פשט, און כ'רעד דער משל פשט.