קאווע שטיבל

מיר זענען צוגעוואוינט צו לערנען אין חדר, אז יעקב אבינו האט געקריגן עוה'ב און עשיו האט באקומען עוה'ז. איך געדענק נישט פונקטליך די מראה מקומות דערויף און איך האב נישט קיין צייט יעצט זיי אפירצוזוכן, אבער דאס איז א קאנצעפט וואס מ'באגעגנט אומצאליגע מאל אין ספרי אגדה, און ספעציעל אין דעם יוגנט ווערט מען שטארק נתחנך אויף דעם יסוד שיסודתו בהררי קודש.

א מענטש כאפט א שפאציר אין טיימס סקווער און באגעגנט דעם שפרודלדיגן עוה'ז, טעאטערן און נאכט-קלובן, בארס און פארוויילונגס ערטער, ער באגעגנט נערים ונערות הולכים בידים שלובות, מיט א רואיגע פרייליכע מינע אויף דעם געזיכט כאילו אלע וועלטס פראבלעמען זענען שוין געלעזט, וויל זיך עס דאכטן, אז יא, דער מקח איז אין פולן קראפט, זיי קריגן זייער חלק מיט א שעפ לעפל, דעם עוה'ז.
ווידעראום א שפאציר אין וויליאמסבורג ווייזט נאך א ביה'מד און נאך א חדר, א מקוה, א ספרים געשעפט אן אתרוג סוחר, קומט מען ווידער צו דער מסקנא, אז אונזער לעבן איז טאקע איינגעצוימט, מיר פארמאגן דא נישט קיין סאך, אבער מיר פאקן סחורה פאר א בעסערער וועלט, אן עולם שכולו טוב.

אז מ'טראכט אבער אריין טיפער אין דעם רעאליטעט, זעט מען בכלל נישט אז עוה'ז און עוה'ב זאלן זיך טיילן צווישן די בני עשיו ובני יעקב. דער שמייכלדיגער פארפאלק אין טיימסקווער איז בכלל נישט דער אויטענטישער בליק געבער אויף דאס לעבן קוואליטעט פון מענטשהייט.

דער מסילת ישרים שטעלט אראפ א כלל אנהויב זיין ספר, אז רוב - און אפילו מער ווי רוב - מענטשן לעבן דורך זייער לעבן בצער בעוני, ביסורים ומכאובים. ער נעמט דערפון ארויס דעם מוסר השכל, אז השי'ת האט דאס בדוקא אזוי באשאפן, צו צייגן אז העוה'ז דומה לפרוזדור און דא איז נישט דער תכלית.

זיינע ווערטער אז אויף די וועלט מוטשעט זיך יעדער, מיין איך אז דאס איז אן אומלייקנבארער פאקט וואס יעדער רעכטדענקיגער מענטש וועט מודה זיין דערצו. פאר רוב מענטשן איז דאס לעבן א ביטערע אפקומעניש שאין לך יום שאין קללתו מרובה מחבירו.
אפילו בזמנינו אלה וואס מ'האט אזוי מיישב געווען די וועלט מיט כל מיני תקונים ושינוים, לעבן איבער א ביליאן מענטשן אין טאטעלער ארעמקייט! און מוטשען זיך פאר א שטיקל ברויט. חז"ל זאגן דאך שוין אז עני חשוב כמת וחייהם אינם חיים. א טאטע וואס קען נישט שפייזן זיינע קינדערלעך איז פשוט אז טוב מותו מחייו.
און דאס איז נאר איין סארט פראבלעם, וויפיל מיתות משונות איז דא, חולאים, יתומים ויתומות, מחלוק', וכו וכו, א וועלט מלא פראבלעמען, א נווה התלאות. נו, ווערט מיין שאלה, די אלע זאכן האבן קיינמאל נישט איבערגעהיפט דעם גוי (סדא אפילו א סברא אז דער איד איז מער באהיטן צוליב זיין בעסערע לעבנס קוואליטעט, ווי אויך וואוינען אידן עפ"י רוב אין מער ציוויליזירטע לענדער אבל לא על זה אנו דנים), מאכט זיך אמאל א רייכער גוי וואס זיין לעבן שמייכלט אים, (אויך א זעלטנהייט, סטיוו זשאבס איז אויסגעגאנגען ווי א ליכט אין א יונגען עלטער, וואס האט ער געהאט פון זיין גאנצע עמל?) אבער צי קען מען דאס רופן עוה'ז ווען רוב וועלט ליידט דער איד מיט דעם גוי אייניג אויף דער האר?!

און איך וויל גיין א טריט ווייטער, דוד המלך זאגט אין תהלים, לולי תורתך שעשוע אז אבדתי בעניי, די תורה ברענגט א שמחה און טרייסט צו יעדער צייט, אז א איד איז אין א שווערן מצב, צי סתם אזוי ער איז צעקלאפט, ער דארף חיות, ער עפנט א גמ', ער זעצט זיך לערנען א בלאט הויך אויפן קול, דאס איז א פשוטע נערוון פיל, א דראג, ספילט אן די הארץ מיט שמחה און סיפוק הנפש, מפארגעסט אויף א פאר מינוט אלע פראבלעמען, סדערהייבט אים א טפח העכער, ווייל ער איז זיך מדבק מיט די תורה.
איך האב געקענט אידן וואס האבן געהאט חיי גיהונים, יענע מעשה רח'ל מיט קיין שום האפענונג צו לעבן, יסורי הגוף והנפש, און די תורה איז געווען פאר זיי אן ערי מקלט וואו זיי האבן געטראפן שמחה און טרייסט.

נו, וועלכער גוי האט דאס? אז ער איז בעת צרה האט ער צוויי ברירות ארויס, ער קען טאנצן פון שטאק, און ער זיך אנדראגן און אנטלויפן פון דער מציאות...

בקיצור, איך קום דא מיט א טענה, אז דער מקח איז א מקח טעות, דער גוי האט קיינמאל נישט באקומען קיין עוה'ז, די ליידן פון דער וועלט איז נישט געבינדן צו ראסע אדער גלויבונג, עס פאטשט יעדן אייניג אין פנים, אולי קען מען גאר זאגן אז א איד איז עולמך תראה בחייך מיט דער תורה הקדושה.

עס וואלט נישט געווען מער ווי יושר אז יעקב זאל צוריקגעבן די בכורה און עשיו זאל צוריקגעבן די נזיד עדשים, דער געשעפט איז קיינמאל נישט צושטאנד געקומען.

שיין געשריבן. להוי ידוע אז תורה איז נישט די איינציגסטע מיטל זיך אריינצולייגן דערין און פארגעסן די צרות. די גויים האבן אויך קעניינעהארע א פילער ספרים שאנק מיט ביכער.

כ'בעט דיר, איר רעד נישט פון תורה אז ס'זאל פלעין אוועקשלעפן דעם מוח. תורה גיט אינערליכע שמחה און סיפוק, עס גיט א פורפעס אויף צום לעבן אפילו מתוך צער. עס איז אויף קיין שום פאל נישט קיין פארגלייך פון ליינען א נאוועלע אדער סיי וואס פאר אן אנדערער ביכל, וואס על פי רוב נאכ'ן ליינען קלאגט דער געוויסנביסן אויף די צייט פארטרייבעניש.
כ'פארשטיי אפילו נישט במחל"כ דיין הוה אמינא. אדרבה אפשר שיקט איר מיר א לינק צו דעם ביכל וואס ברענגט צופרידנהייט, מנוחת הנפש און חיות.
פיקודי ה' ישרים משמחי לב!

[justify]כוכב, עי וואן! גיימער האבן פאר פרישטאג לינדזען?

יאיר האט געשריבן:שיין געשריבן. להוי ידוע אז תורה איז נישט די איינציגסטע מיטל זיך אריינצולייגן דערין און פארגעסן די צרות. די גויים האבן אויך קעניינעהארע א פילער ספרים שאנק מיט ביכער.

נישט דאס איז די ווארט. אויב זוכסטו וויאזוי דער גוי קען אנפילן דעם טאג קענסטו פאר די געלט שרייבן אז ס'איז דא מוזיק צו הערן און רעסטאראנטן צו עסן. מ'רעדט פון פילן א סיפוק רוחני, וואס אויף דעם האט דער איד די תורה. און אה"נ, א גוי וואס גלייבט און פירט זיך רעליגיעז, האט דאס אויך כמו שהוכיחו הסקרים.

--

כוכב האקט[/justify]

כוכב האט געשריבן:כ'בעט דיר, איר רעד נישט פון תורה אז ס'זאל פלעין אוועקשלעפן דעם מוח. תורה גיט אינערליכע שמחה און סיפוק, עס גיט א פורפעס אויף צום לעבן אפילו מתוך צער. עס איז אויף קיין שום פאל נישט קיין פארגלייך פון ליינען א נאוועלע אדער סיי וואס פאר אן אנדערער ביכל, וואס על פי רוב נאכ'ן ליינען קלאגט דער געוויסנביסן אויף די צייט פארטרייבעניש.
כ'פארשטיי אפילו נישט במחל"כ דיין הוה אמינא. אדרבה אפשר שיקט איר מיר א לינק צו דעם ביכל וואס ברענגט צופרידנהייט, מנוחת הנפש און חיות.
פיקודי ה' ישרים משמחי לב!

אויב פארשטיי איך וואס יאיר זאגט, רעדט ער לכאורה נישט פון לייענען א נאוועלע, נאר ער רעדט איבער טיפע סייענטיפישע ביכער, וואס געבן א סיפוק פארן לערנער, פונקט גענוי אזוי ווי א שטיקל תוספות, (און אפשר נאך אביסל מער…).
אויב ווילסטו א לינק, דאן נאדיר פאר א סטארט.

איך הער, און איך גיי מיר נישט טענהן אויף זאכן וואס זענען מיר נישט באקאנט.
עס איז אבער קלאר נישט קיין נחלת הכלל, רוב גוים זענען נישט געאייגנט דערפאר, און סאיז זיכער נישט אן אינטעגראלע טייל פונעם לעבן פאר סתם מעינסטרים גוים.
ווידעראום יעדער איד קען היינט אפלערנען א בלאט גמ' ( א נקודה פאר זיך, דער וואונדערליכער אויסשטעל פון דער גמ' אז דער למדן און דער עם הארץ טרעפן זיך דארט ביידע דאס הארץ, און דער זעלבער ספר וואס דער עין הא טראגט מיט שטאלץ אונטערן ארעם, זעט דארט דער חכם ענדלאזע עמקות), יעדער איד קען און איז קובע עיתים לתורה, (ספעציעל ווען מכאפט א פליק און דאס לעבן שפייט אין פנים), און אפילו ער פארשטייט נישט, קען ער לערנען קיצור שלחן ערוך, חק, משניות און עין יעקב, ער קען הערן א שיעור, וואס דאס זעטיגט די זעל מיט די גוף צוזאמען.

יאיר האט געשריבן:שיין געשריבן. להוי ידוע אז תורה איז נישט די איינציגסטע מיטל זיך אריינצולייגן דערין און פארגעסן די צרות. די גויים האבן אויך קעניינעהארע א פילער ספרים שאנק מיט ביכער.

וועלכע ביכל? וואס איז מסביר עוואלאציע, אדער א פיקציע איבער באני רעביטס? די רגע וואס ער מאכט צו די ביכל איז קפצה עליו הגיעול. פארדריי נישט דעם קאפ.

[justify]

פארוואס? האט געשריבן:אויב פארשטיי איך וואס יאיר זאגט, רעדט ער לכאורה נישט פון לייענען א נאוועלע, נאר ער רעדט איבער טיפע סייענטיפישע ביכער, וואס געבן א סיפוק פארן לערנער, פונקט גענוי אזוי ווי א שטיקל תוספות, (און אפשר נאך אביסל מער…).
אויב ווילסטו א לינק, דאן נאדיר פאר א סטארט.

נו, אוודאי קען מען אריין גיין אין אן אנדערער וועלט שטאדירנדיג סייענס און ליינענדיג טיפע ביכער, אבער ווי קומט דאס צו צו רעליגיע? א גלויביגער מענטש גלייבט אז ויהי מה, זאל ער ליידן ווי איוב, קומט ממילא נאך א וועלט, איז פארשטענדליך אז ער לעבט רוהיגער לעבן. כ'האב עס אפילו אמאל געהערט פון ריטשערד דאקינס[/justify]

אפטעמיסט האט געשריבן:און אה"נ, א גוי וואס גלייבט און פירט זיך רעליגיעז, האט דאס אויך כמו שהוכיחו הסקרים [/justify]

אזוי? אזוי האבן די סקרים מוכיח געווען? קיינמאל נישט געוויסט, נאך א מזל איך בין אנגעקומען קיין ק״ש און באגעגענד אזא אינטעליגענטע שרייבער.

ארטיסט האט געשריבן:

יאיר האט געשריבן:שיין געשריבן. להוי ידוע אז תורה איז נישט די איינציגסטע מיטל זיך אריינצולייגן דערין און פארגעסן די צרות. די גויים האבן אויך קעניינעהארע א פילער ספרים שאנק מיט ביכער.

וועלכע ביכל? וואס איז מסביר עוואלאציע, אדער א פיקציע איבער באני רעביטס? די רגע וואס ער מאכט צו די ביכל איז קפצה עליו הגיעול. פארדריי נישט דעם קאפ.

יא, למשל א ביכל וואס איז מסביר עוואלוציע. האסט שוין אמאל פרובירט צו ליינען אזוינס?

אפטעמיסט האט געשריבן:[justify]

פארוואס? האט געשריבן:אויב פארשטיי איך וואס יאיר זאגט, רעדט ער לכאורה נישט פון לייענען א נאוועלע, נאר ער רעדט איבער טיפע סייענטיפישע ביכער, וואס געבן א סיפוק פארן לערנער, פונקט גענוי אזוי ווי א שטיקל תוספות, (און אפשר נאך אביסל מער…).
אויב ווילסטו א לינק, דאן נאדיר פאר א סטארט.

נו, אוודאי קען מען אריין גיין אין אן אנדערער וועלט שטאדירנדיג סייענס און ליינענדיג טיפע בוכער, אבער ווי קומט דאס צו צו רעליגיע? א גלויביגער מענטש גלייבט אז ויהי מה, זאל ער ליידן ווי איוב, קומט ממילא נאך א וועלט, איז פארשטענדליך אז ער לעבט רוהיגער לעבן. כ'האב עס אפילו אמאל געהערט פון ריטשערד דאקינס[/justify]

דאס איז א באזונדערע טענה. אבער אויב אזוי קען מען דאך זיין איינער פון די זעקס ביליאן גויים וואס פארמאגן א רעליגיע.

פאר די אלע וואס ניוטאן'ס פרינציפא איז צו שווער פאר זיי (אריינגערעכנט מיר), להוי ידוע אז ס'איז פארהאן א ברייטע אויסוואל פון פאפולערע ביכער אין סייענס, פילאזאפיע, ליטעראטור, פסיכאלאגיע, ועוד ועוד, לכל מאן דבעי, שוים לכל נפש. איר קענט היינט אנהייבן, ס'איז קיינמאל נישט צו שפעט.

פארשטייסט נישט קיין אידיש?

יא, למשל א ביכל וואס איז מסביר עוואלוציע. האסט שוין אמאל פרובירט צו ליינען אזוינס?

האסטו שוין אמאל פראבירט צו קלייבען ליידיגע קאנעס פון די גאס? האסט שוין אמאל פראבירט?

כ'האב נישט באמערקט דיין פריערדיגע תגובה. איך בין נאר מעורר אז דער קעפל פון דעם אשכול איז מיסליעדינג אויב כוכב האט געמיינט צו זאגן דאס וואס דו זאגסט. נאכדעם וועלן מיר אריינגיין אויב ס'איז טאקע ריכטיג אז אומרעליגיעזע מענטשן זענען ווירקליך ווייניגער צופרידן אין לעבן ווי רעליגיעזע.

יאיר האט געשריבן:פאר די אלע וואס ניוטאן'ס פרינציפא איז צו שווער פאר זיי (אריינגערעכנט מיר), להוי ידוע אז ס'איז פארהאן א ברייטע אויסוואל פון פאפולערע ביכער אין סייענס, פילאזאפיע, ליטעראטור, פסיכאלאגיע, ועוד ועוד, לכל מאן דבעי, שוים לכל נפש. איר קענט היינט אנהייבן, ס'איז קיינמאל נישט צו שפעט.

אל תלך בדרך אתם, לאזט ענק נישט פון דעם יאיר, אנשטאט פארטאלכעווען די טעג און יארן מיט שטותים וחיי שעה, ליבערשט מיט חיי עולם, ס'איז עין לא ראתה, בזה ובבא, לערנט די הייליגע תורה יעדע פרייע מינוט, סוועט אייך אלעמאל גוט זיין.

ארטיסט האט געשריבן:

יא, למשל א ביכל וואס איז מסביר עוואלוציע. האסט שוין אמאל פרובירט צו ליינען אזוינס?

האסטו שוין אמאל פראבירט צו קלייבען ליידיגע קאנעס פון די גאס? האסט שוין אמאל פראבירט?

פשיהא, אזוי גוט צו ענטפערן. ווי טרעפט מען ביי די גויים אזא גמרא אויסגעשארפטע קאפ.

כוכב האט געשריבן:

יאיר האט געשריבן:פאר די אלע וואס ניוטאן'ס פרינציפא איז צו שווער פאר זיי (אריינגערעכנט מיר), להוי ידוע אז ס'איז פארהאן א ברייטע אויסוואל פון פאפולערע ביכער אין סייענס, פילאזאפיע, ליטעראטור, פסיכאלאגיע, ועוד ועוד, לכל מאן דבעי, שוים לכל נפש. איר קענט היינט אנהייבן, ס'איז קיינמאל נישט צו שפעט.

אל תלך בדרך אתם, לאזט ענק נישט פון דעם יאיר, אנשטאט פארטאלכעווען די טעג און יארן מיט שטותים וחיי שעה, ליבערשט מיט חיי עולם, ס'איז עין לא ראתה, בזה ובבא, לערנט די הייליגע תורה יעדע פרייע מינוט, סוועט אייך אלעמאל גוט זיין.

יא יא, ביסט הייליג רעכט. שוין העכסט צייט צו אויפהערן פארברענגען אזויפיל צייט אויף קאווע שטיבל .

בקיצור דער אשכול איז שוין לאנג פארפארן, מיין עיקר נקודה איז איבער דער ברייט פארשפרייטער דאגמע אז דער איד האט יענע וועלט און דער גוי די וועלט, ווען אין פאקט טיילן זיך די אידן און די גוים מיט דעם גליקליכן וועלט שוה בשוה און פאר יעדער צופרידענער גוי האסטו א צופרידענער איד, און דאס רוב פון ביידע ליידן און שווייגן.

יאיר האט געשריבן:פאר די אלע וואס ניוטאן'ס פרינציפא איז צו שווער פאר זיי (אריינגערעכנט מיר), להוי ידוע אז ס'איז פארהאן א ברייטע אויסוואל פון פאפולערע ביכער אין סייענס, פילאזאפיע, ליטעראטור, פסיכאלאגיע, ועוד ועוד, לכל מאן דבעי, שוים לכל נפש. איר קענט היינט אנהייבן, ס'איז קיינמאל נישט צו שפעט.

מען דארף בלויז אכט געבן אז די ביכער זאלן נישט זיין אינפעסטעט מיט מינות. ווילאנג עס איז אין איינקלאנג מיט די תורה איז עס שוה לכל ישראלי, אדערווייס איז עס שוה לכל הבהמות.

יאיר האט געשריבן:

ארטיסט האט געשריבן:

יא, למשל א ביכל וואס איז מסביר עוואלוציע. האסט שוין אמאל פרובירט צו ליינען אזוינס?

האסטו שוין אמאל פראבירט צו קלייבען ליידיגע קאנעס פון די גאס? האסט שוין אמאל פראבירט?

פשיהא, אזוי גוט צו ענטפערן. ווי טרעפט מען ביי די גויים אזא גמרא אויסגעשארפטע קאפ.

עס איז א פיינע ענטפער אויב דו וואלסט עס געכאפט, אויב נישט וואו טרעפט מען ביי די אידן אזא בלינדע קאטשקע.

איך מוטשע זיך צו פארשטיין וואס גייט דא פאר?
בשעת ווען יאיר ברענגט קלאר ארויס זיין נקודה, אז תורה איז לאו דוקא די איינציגסטע מיטל צו ברענגען שמחה און סיפוק, שרייען ארטיסט און אפטעמיסט צוויי טענות:
1). די גוי׳שע ביכער זענען נישט אזוי… (און דאס איז נאך ווען איך האב שוין פעסטגעשטעלט פון וועלכע סארט ביכער יאיר רעדט, און אפילו געגעבן א לינק צו א גרינגע בוך געאייגנט פאר מתחילים).
2). רעליגיע ברענגט א רואיגקייט.
ביז איך בין צוגעקומען צו די מסקנא, וואס דער דיפערענץ איז:
ווען יאר רעדט פון א בלאט גמרא, מיינט ער די שארפקייט און טיפקייט דערפון, (כידוע אז טשאלענדזשן דעם מוח ברענגט א מורא׳דיגע סיפוק), דעריבער פארשטייט ער אז א סייענטיפישע בוך קען עס עניטיים ביטן.
אבער ווען כוכב, אפטעמיסט און ארטיסט רעדן פון גמרא מיינען זיי די ספירטואליטי, די חיות וואס א בלעטל גמרא האט אין זיך וכו׳… דעריבער איז עס נישט קיין צוגלייך צו סייענטיפישע ביכער. אבער אי משום הכי, פארוואס דוקא גמרא, עס קען דאך אויך זיין תהלים?

כוכב האט געשריבן:בקיצור דער אשכול איז שוין לאנג פארפארן, מיין עיקר נקודה איז איבער דער ברייט פארשפרייטער דאגמע אז דער איד האט יענע וועלט און דער גוי די וועלט, ווען אין פאקט טיילן זיך די אידן און די גוים מיט דעם גליקליכן וועלט שוה בשוה און פאר יעדער צופרידענער גוי האסטו א צופרידענער איד, און דאס רוב פון ביידע ליידן און שווייגן.

כוכב, מה נאמר, האסט א גוטע נקידה, דער יעקב האט דעם עשו גוט מסדר געווען, אבער צוריק גייט א קאזע.