קאווע שטיבל

צומאל באגעגנט מען אין א ספר א נקודה וואס ברענגט שטארק ארויס די ראציאנאליזם אויף וואס אידישקייט איז געבויעט, טו איך דעריבער ווידמען דעם אשכול וואו איך וועל ציטירן ווען אימער איך טרעף א חיזוק געדאנק צו דעם עומק הראציאנאליזם פון אידישקייט.
לעצטנס יאוועט זיך ראציאנאליזירער וואס האבן גוטע כוונות און גרובלען אין שטיקער מורה און אנדערע ספרי חקירה אלס מער צו ראציאניליזירן אידישקייט, איז דאך פשוט א מצוה צוצולייגן א פלייצע.

איך הייב אן מיט א שטיקל דברי חיים פר' צו, אז צדיקים קענען פליען אין דער לופטן:

והנה אנחנו רואים באדם שהוא חומרי אינו יכול לעוף באויר, כי החומרי גובר להורידו מטה, אולם ואפילו הכי ראינו בני אדם אשר נדבקו במחשבתם בחכמה יוכל לילך באויר כאשר שמענו כמה פעמים.

דער מדפיס אויפן פלאץ צייכנט צו צום דעת משה פר' בשלח ד'ה דבר וואס ברענגט אזוי בשם אביו הגה'ק רבי ישראל מקאזניץ זי'ע. דער ספר איז נישט תחת ידי און ווער סקען זאל ביטע צוברענגען וואס דארט שטייט.

חסידישע לעגנדעס דערציילן איבער דעם בעש'ט וואס איז אריבער דעם טייך דינעסטער אויף א דינעם שטריק, און אז דער שר שלום פון בעלזע האט געשוועבט אין דער לופטן ביים אתרוג בענטשן.
אויך איז באקאנט א מעשה אז דער ש'ך האט שפאצירט אין דער לופטן אינמיטן לערנען ווען ער האט געוואלט ארויס אויפן באלקאן און נישט געוואוסט אז עס איז מער נישט דארט. דער ש'ך איז מרמז צו דעם נס אין זיין הקדמה אויפן פי' לשו'ע.

א שטיקל זרע קודש פר' תצא איבער דער עליית נשמה פון הייליגן רבי אלימלך מליזענסק זי'ע:

וכן שמעתי מהרה'ק מורינו הרב אלימלך זצ"ל שכשעשה עליית נשמה ראה שנושאים את כלי הבית המקדש, ואמרו לו שהם אותם כלים שהוציא הוא מהגלות, ופעם אחת אמר שנפלה בית טומאה אחד בצורה גדולה מאוד, ובכל יום עולים אלפי אלפים בעלי מלאכות בנאים לבנות חומה, אבל יש לי שומר טוב, שכשהרב מורינו הרב יעקב יצחק מלאנצהוט מתפלל תפלת י'ח מתפילת מנחה מפיל כל מה שבונים, והבנתי דבריו הקדושים, שמפיל זה, על ידי שעל ידי תפילתו בונה חומות ירושלים ובית המקדש, ולפי ערך שבונה חומות ירושלים לפי ערך זה מפיל מהבית הזה של טומאה, כי כשזה קם זה נופל.

די פשוטע פשט אין דער עליית נשמה איז לכאורה א חלום, וואס כידוע אז די גמ' זאגט אז א מענטשןס נשמה גייט יעדע נאכט ארויף און מאכט אן עליית נשמה כנלענ'ד.

כוכב האט געשריבן:חסידישע לעגנדעס דערציילן איבער דעם בעש'ט וואס איז אריבער דעם טייך דינעסטער אויף א דינעם שטריק, און אז דער שר שלום פון בעלזע האט געשוועבט אין דער לופטן ביים אתרוג בענטשן.
אויך איז באקאנט א מעשה אז דער ש'ך האט שפאצירט אין דער לופטן אינמיטן לערנען ווען ער האט געוואלט ארויס אויפן באלקאן און נישט געוואוסט אז עס איז מער נישט דארט. דער ש'ך איז מרמז צו דעם נס אין זיין הקדמה אויפן פי' לשו'ע.

די מעשה מיט די טייך איז מקובל אויף בריסקע רב זיעועכי"א,
די מעשה מיט די אתרוג בענטשען איז מקובל אויף הגה"ק בעל "לאן" זיעועכיאבב"א,
און די מעשה מיט די שפאצירן אין די לופטען איז נישט געווען ביים "ש"ך" (שפתי כהן) נאר ביי הרב שך, בעל אבי עזרי זיעועכיא הכ"מ.

דו ביזט סארקאסטיש? ציניש? נאריש? אדער סתם אין פירקלען מאוד?

למעלה מן השכל אנושי. קענסט נישט ראציניליילזען. (ענטשילדיג דעם פאני אידיש)
איך האב אסאך מאל די מבוכה וואס יא אין וואס נישט צי פארציילען מיין קינדער, אבער וואס איז דיין פונקט דא?
אינז זענען מאמינים בני מאמינים אין למעלה מן שכל אנושי ווי באקאנט די שטיקעל פין רבי יוסף יעבץ.......

כוכב האט געשריבן:דו ביזט סארקאסטיש? ציניש? נאריש? אדער סתם אין פירקלען מאוד?

כ'מיין פשוט ארויסצוברענגען אז וויבאלד אזעלעכע מעשיות קומען פון כת החסידים, און ווען זיי ווערן דערציילט אויף אנדערע גדולי ישראל זעהן זיי אויס מאדנע, איז דאס גענוג א גוטע סימן אז ס'איז דמיון פון איבערגעטריבענע אמונת צדיקים און אהבת הגוזמא

@כוכב, ילמדנו רבינו, האסט געעפנט דעם אשכול וועגן ״ראציאנאלע אידישקייט״ און די ביישפילן וואס דו צייגסט אן זענען שלא כדרך הטבע, סארקאסטיש? ציניש?

ואפשר, אז מען ברויך טוישן דעם נאמען פונעם אשכול צו ״אומראציאנאל אין אידישקייט״, הגם די ענינים האבן נישט אזוי ווייט מיט ראציאנאלקייט ווי טבע לפענ״ד.

יא, איך בין סארקאסטיש.

כ׳האב דאך אויף דעם מורא געהאט

ועל דא קא בכינא: כוכב אחד לשבעים שנה עולה ומתעה את הספינות ואמרתי שמא יעלה ויתעה אותנו.

כוכב האט געשריבן:

אולם ואפילו הכי ראינו בני אדם אשר נדבקו במחשבתם בחכמה יוכל לילך באויר כאשר שמענו כמה פעמים.

איין קליינע נקודה: ער הייבט אן מיט ראינו אין ענדיגט מיט כאשר שמענו.

קינד_אן_קייט האט געשריבן:@כוכב, ילמדנו רבינו, האסט געעפנט דעם אשכול וועגן ״ראציאנאלע אידישקייט״ און די ביישפילן וואס דו צייגסט אן זענען שלא כדרך הטבע, סארקאסטיש? ציניש?

ואפשר, אז מען ברויך טוישן דעם נאמען פונעם אשכול צו ״אומראציאנאל אין אידישקייט״, הגם די ענינים האבן נישט אזוי ווייט מיט ראציאנאלקייט ווי טבע לפענ״ד.

ילמדינו רבינו, וואס איז דער חילוק פון ראציאנאליזם און טבע?
כלומר, איז דא א מושג פון גלייבן אין זאכן וואס זענען חוץ מדרך הטבע און בלייבן ראציאנאל?

פארוואס? האט געשריבן:ילמדינו רבינו, וואס איז דער חילוק פון ראציאנאליזם און טבע?
כלומר, איז דא א מושג פון גלייבן אין זאכן וואס זענען חוץ מדרך הטבע און בלייבן ראציאנאל?

געפרעגט צו די זאך , כ׳וועל פרובירן צו ערקלערן לפי ראות עיני.

ראציאנאל - איז פארבינדן מיט לאגיק, א בחינה פון חשבון ווי איינס + איינס = צוויי.
טבע - האט נישט מיט לאגיק, אדער איז עס אזוי אדער נישט.

למשל:

אז איך שפאציר ארויס איין ווינטער׳דיגען פארטאג׳ס אויף די גאס, און כ׳זעה פונדערווייטענ׳ס א הויעך ברייטער מענטש אנגעטאן בלויז מיט די תחתונים (מעשה שהיה!), נעמט זיך מיין מוח זוכן א לאגיק צו דעם מאדנעם עפיזאד, לאגיק זאגט אז ס׳איז נישט נארמאל, לאגיק זאגט אויך אז ס׳קען נישט זיין.

דער מח הייבט אן ראציאנאלירן:
אפשר דמיון איך און ס׳איז גאר א חלום? ניין כ׳בין שוין פולקאם וואך, כ׳שפיר די קעלט, ס׳שניידט אין די ביינער.
אפשר זעה איך נישט ריכטיג און ס׳איז נישט וואס כ׳מיין ס׳איז? איך שפאציר נענטער, און ס׳איז ממש טאקע אזוי, א פחד א שרעק.
אפשר איז יענער נישט געזונט און דארף הילף? דאס מערסטע מסתבר, כ׳רוף הצלה, געטרייע אידן קומען אן און ראטעווען דעם חולה.

היינו: ראציאנאל.

ווידעראום, אז כ׳וועל זעהן ווי וואסער מאכט א לאך אין א שטיין, איז נישט מעגליך דאס צו ערקלערן מיט לויטער לאגיק, אלע סייענטיפישע הסברים וועלן זיין געבויעט אויפ׳ן פאקט אז וואסער איז א כח המחריב און קען אפילו א הארטער שטיין דורכלעכערן. א פאקט איז א פאקט, מ׳קען דאס נישט ראציאנאלירן.

היינו: טבע.

אויב מ׳זעהט עפעס א געווענליכע ערשיינונג וואס קוקט אויס מיטאמאל אויסערגעווענליך, נאטורליך טבע וואס איז פלוצלינג חוץ לדרך הטבע, איז עס אדער אן אילוזיע, אדער א נס גלוי וואס מ׳קען בלויז פארשטיין מכח אמונה, נישט מיט ראציאנאל.

איך שעם זיך אביסל, אבער לא הביישן למד, איך פארשטיי נאך אלס נישט:
דאס אז 1+1=2 איז נישט קיין מחוייב ע״פ טבע? ווען נישט די חוקי הטבע, וואלטסטו נישט אזוי געהאלטן.
אין אנדערע ווערטער טבע בויעט דיין לאגיק, וואס פאלט דיר איין אז עס דארף זיין א פראבלעם מיטן די וואסער וואס לעכערט דעם שטיין אויב נישט חוקי הטבע.
און בעיקר פארשטיי איך נישט: א פאקט קען מען נישט ראציאנאלירן?! אתמהה.

אז איך שפאציר ארויס איין ווינטער׳דיגען פארטאג׳ס אויף די גאס, און כ׳זעה פונדערווייטענ׳ס א הויעך ברייטער מענטש אנגעטאן בלויז מיט די תחתונים (מעשה שהיה!)

שלא מן הענין, דערמאנט דאס מיר א פארקערטע מעשה וואס יארמע רב פארציילט, ער האט באזוכט א משוגעים הויז ער קומט אריין אין א שטוב זיצט דארט א איד אינגאנצן אן בגדים ממש גארנישט, אבער אויפן קאפ האט ער אן א ברייטן ביבער הוט, וואס פשט פרעגט יאנקל אזוי צו זיין נאקעט? זאגט יענער, קיינער קומט מיר נישט באזוכן פארוואס זאל איך זיך אנטון? אקעי, אבער וואס איז מיט'ן ברייטן הוט? אה - ענטפערט יענער - אפשר וועט איינער דאך אריינקומען!.....

@פארוואס,

מאטעמאטיקס איז קלאר געבינדן מיט לאגיק און ס׳איז לאו דוקא חוקי הטבע (הגם דאס אליין איז א פארוויקלטע און פארצווייגטע נושא בפני עצמו), אבער קוק אויפ׳ן משל כדי צו בעסער צו דערהערן בלויזע ראציאנאל / לאגיק.

טבע בויעט נישט מיין לאגיק, טבע איז ידיעה, כ׳קען עס אויסברייטערן מיט לאגיק און עס פרובירן צו פארשטיין בעסער דורכדעם, אבער מיין ראציאנאלירן קען נישט און וועט נישט טוישן דעם פאקט (דער שטיין וועט געלעכערט ווערן מכל מקום), משא״כ ראציאנאל וואס איז פילאזאפיש און מ׳קען עס בייגן אהער און אהין וחוזר חלילה.

שו"ת חתם סופר או''ח סי' קצ''ז

ועוד רגע אדבר כי שמות הקודש הם פעולת אמתיות ממה שראיתי בעיני מאיש מופת מורי כהן צדק זצ''ל.

כוכב האט געשריבן:
איך הייב אן מיט א שטיקל דברי חיים פר' צו, אז צדיקים קענען פליען אין דער לופטן:

והנה אנחנו רואים באדם שהוא חומרי אינו יכול לעוף באויר, כי החומרי גובר להורידו מטה, אולם ואפילו הכי ראינו בני אדם אשר נדבקו במחשבתם בחכמה יוכל לילך באויר כאשר שמענו כמה פעמים.

דער מדפיס אויפן פלאץ צייכנט צו צום דעת משה פר' בשלח ד'ה דבר וואס ברענגט אזוי בשם אביו הגה'ק רבי ישראל מקאזניץ זי'ע. דער ספר איז נישט תחת ידי און ווער סקען זאל ביטע צוברענגען וואס דארט שטייט.

חסידישע לעגנדעס דערציילן איבער דעם בעש'ט וואס איז אריבער דעם טייך דינעסטער אויף א דינעם שטריק, און אז דער שר שלום פון בעלזע האט געשוועבט אין דער לופטן ביים אתרוג בענטשן.
אויך איז באקאנט א מעשה אז דער ש'ך האט שפאצירט אין דער לופטן אינמיטן לערנען ווען ער האט געוואלט ארויס אויפן באלקאן און נישט געוואוסט אז עס איז מער נישט דארט. דער ש'ך איז מרמז צו דעם נס אין זיין הקדמה אויפן פי' לשו'ע.

דער דברי חיים איז באקאנט גווען אלס תלמיד חכם, ממילא זאג איך אז ער פשט איז נישט ווי דו ברענגסט בשם דעם מדפיס. דער פשט איז, אז דורך מחשבה איז שייך אנצוקומן אויף אנדרע ערטער - במחשבה! דהיינו דער גוף בלייבט דא, אבער מיט חכמה פארשטייט ער און גפונט זיך אויף אן אנדרע מקום. כידוע הסיפור עם מרן ר"ח מוואלאזין ועוד.

כוכב האט געשריבן:שו"ת חתם סופר או''ח סי' קצ''ז

ועוד רגע אדבר כי שמות הקודש הם פעולת אמתיות ממה שראיתי בעיני מאיש מופת מורי כהן צדק זצ''ל.

סארקאסטיש?

ער שרייבט אז ער האט אליין געזעהן. ער שרייבט ליגענט?

ידען, דער קעפל איז סארקאסטיש, כאילו דא וועט מען ברענגען ציטאטן איבער ראציאנאלע אידישקייט ווען אין פאקט טו איך דאס פארקערטע.
נישט חלילה דער חתם סופר.
בד'וו, כ'האב דיר געשיקט אן אימעיל.

איין טאג האט זיך אויס געמעקט מיין אימעל און כאב פארגעסען די פעסס, יעצט ווען די חשובע כוכב האט מיך געשיקט האבעך געזיכט און כאב געטראפען די פעסס און אויך נאך אימעילס פון אנדערע .

א שאד. מענטשען האבען געדארפט העלפ און איך בין געוועהן פויל

[tag]אבטולמוס[/tag]

כוכב האט געשריבן:חסידישע לעגנדעס דערציילן איבער דעם בעש'ט וואס איז אריבער דעם טייך דינעסטער אויף א דינעם שטריק,

אין דגל מחנ"א זאגט ער אז דער בעש"ט האט עס אליין דערציילט.

פארוואס? האט געשריבן:

קינד_אן_קייט האט געשריבן:@כוכב, ילמדנו רבינו, האסט געעפנט דעם אשכול וועגן ״ראציאנאלע אידישקייט״ און די ביישפילן וואס דו צייגסט אן זענען שלא כדרך הטבע, סארקאסטיש? ציניש?

ואפשר, אז מען ברויך טוישן דעם נאמען פונעם אשכול צו ״אומראציאנאל אין אידישקייט״, הגם די ענינים האבן נישט אזוי ווייט מיט ראציאנאלקייט ווי טבע לפענ״ד.

ילמדינו רבינו, וואס איז דער חילוק פון ראציאנאליזם און טבע?
כלומר, איז דא א מושג פון גלייבן אין זאכן וואס זענען חוץ מדרך הטבע און בלייבן ראציאנאל?

קען זיין אז וואס קינד_אן_קייט מיינט איז אזוי. דר. ראבערט אשער, אינ׳ם הקדמה צו זיין בוך Evolution and belief: Confessions of a Religious Paleontologist
שרייבט ער אז
‏Science is a subset of rationality; the former has a narrower scope than the latter.

יעצט, לכאורה וואס קינד_אן_קייט האט געמיינט מיט׳ן אפטייטש פון ״נאטירליך״ איז אלעס וואס פאלט אונטער די scientific method והמסתעף (וואס שטודירט די חוקי הטבע). און ווי דר. אשער האט גע׳טענה׳ט, האט ראציאנאליטעט א ברייטערע scope ווי דעם, וכעין דבריו. (פארוואס?׳ס צווייטע פראגע בלייבט לכאורה נאך אלס אומפארענטפערט.)


Sent from my iPhone using Tapatalk