קאווע שטיבל

לערנענדיג איבער די אידן אין איטאליע און די וואטיקאנ'ס רילעישנשיפ מיט אידן איז מיר שווער געווארן אזוי,

איטאליע האט אלע יארן זינט די מיטל אלטער געהאט איינע פון די קלענסטע אידישע געמיינדעס אין אייראפע, אין די יארן נאך די ערשטע וועלט קריג ביז 1936 די מצב פון אידן געווען פארהעלטנסמעסיג גוט, און די אידישע פאפולאציע איז געשטיגן פון פליטים פון מזרח אייראפע פון די ערשטע וועלט קריג אויף אזוי ווייט אז איטאליע האט אין די יארן 1935-1940 געהאט די גרעסטע אידישע באפעלקערונג אין איר היסטאריע,
אין 1936 האט די פאשיסטישע רעגירונג אנגעפאנגען צו באקומען דרוק פון זייער פארבינדעטע נאצי דייטשלאנד ענג צו מאכן פאר זייערע אידן, און אין 1938 האט איטאליע דורכגעפירט די 'ראסע געזעצן' און אידן זענען געווארן פארבאטן פון די רעגירונג, פון זיין לערער און פראפעסארן אין די שולעס און אוניווערסיטעטן, און אויך די אויסלענדישע פליטים זענען געווארן ארעסטירט,
בשעת די קריג אבער, אין פארגלייך צו כמעט יעדע אנדערע לאנד אין אייראפע, האבן די אידן אפגעשניטן פיל בעסער, קודם כל פון 1939 ביז 1943 אונטער מוסאליני איז בכלל נישט געווען קיינע דעפארטאציעס, און נאך די נאצי אקופאציע אין 1943 (ווען נאכן ליידן מיליטערישע נידערלאגעס אויפן פראנט האט די פאשיסטישע פארטיי אראפגעזעצט מוסאליני פון בענקל, וואס דערנאך האט נאצי דייטשלאנד אינוואדירט איטאליע און צוריקגעשטעלט מוסאליני) איז פון די בערך פופציג טויזנט אידן אין איטאליע בערך ניין טויזנט דעפארטירט געווארן, און איבער פערציג טויזנט האבן איבערגעלעבט, מיט די הילף פון די ארטיגע פאפולאציע, סיי אין די שטעט וואו אידן זענען געווארן אויסבאהאלטן אין קירכעס, מאנאסטעריס, אוו אפי' אין די וואטיקאן זעלבסט, און סיי אין די דערפער, וואו זיי זענען געווארן אויסבאהאלטן ביי פויערן און פארמער,

איז מיר שווער, פונקט אין איטאליע, יאפאן, דענמארק און שוועדן, נאצי אליאירטע למחצה לשליש ולרביע, האבן די אידן די ווייניגסטע געליטן?
(ווי באקאנט די יאפאנעזער הילף פאר ישיבה בחורים פון פוילן און ליטא זיך ארויסצוזען פון די ברענענדיגע אייראפע, און די העלדישע ראלע פון דענישע קעניגליכן הויף און די דענישע פאלק און די שוועדישע ווידערשטאנד, ביים זיך קעגן שטעלן נאצי דייטשלאנד און ראטעווען רוב רובו פון זייער אידישע געמיינדעס)

בולגאריע גייט אויך אריין אין די ליסטע פון לענדער אינעם נאצי אקס, אבער אויך זי האט זיך אנטזאגט פון דורכפירן דעפארטאציעס, און אלע אירע אידן האבן איבערגעלאזט די קריג.
אויך אונגארן ווילאנג זי איז נישט געווארן אינוואדירט דורך דייטשלאנד, האט זי נישט דורכגעפירט קיין דעפארטאציעס.
אפילו די אידן פון דייטשלאנד גופא עסטרייך האבן איבער געלעבט אין פיל העכערע פאפולאציע ווי די פוילישע אוקריינער אונגארישע וכו' אידן.

עס מיז נישט זיין אז די קאררעלעישאן האט א תירוץ, איעדע לאנד קען זיך האבן זיין אייגענע מעשה וואס דארט איז פארגעקומען און וויאזוי אירע באציאונגען זענען געווען מיט אידן, אבער עס לאזט זיך זאגן אז דארט ווי די רעגירונגען זענען געפאלן און געווארן איבערגענומען דורך די דייטשע מלחמה רעגירונג ווי מען רופט עס דא מארשאל לאוי, איז געווען אסאך גרינגער אוועקצופירן די אידן, ווייל די עס עס האט נישט געדארפט פרעגן קיינעם קיין רשות וואס צו טוהן, משא"כ דארט ווי עס איז געבליבן אן עסטאבלישט רעגירונג, אפילו אויב נישט דעמאקראטיש, האט מען זיך נאכאלטס געדארפט רעכענען מיטן דעת הקהל וואס ווי גרויסע אנטיסעמיטן זיי זענען געווען, האבן רוב נישט געהאלטן אז מען דארף נעמען מענער פרויען און קינדער, און זיי פארגאזן ווי מייז.

א יוצא מן הכלל איז סלאוואקיע וואס האט זיך ממש געבעטן ביי דייטשלאנד אז מען זאל דעפארטירן אירע אידן, אפילו נאך פאר דייטשלאנד גופא האט באשלאסן דעם ענדגילטיגן לייזונג, און סלאוואקיע איז טאקע געווען די ערשטע לאנד אנצוהייבן מיט די דעפארטאציעס, און כמעט אלע אירע אידן זענען ערמארדעט געווארן.

נאך א נקודה וואס ווייניג משלנו ווייסן, אז די רציחות פון די פוילישע און אוקראענער אידן, איז געווען א חלק פון א גרעסערע פלאן צו ערמארדן אויך די גוים פון דארט, כדי צו עווענטועל מאכן פלאץ פאר די דייטשע פאלק זאל זיך דארט קענען אויסברייטערען, דאס אנהייבן מיט די אידן קודם, איז לאו דווקא א חלק פונם גרויסן פלאן פון אויסהרג'נען אלע אייראפעאישע אידן, נאר איז ענדערש געווען א גרינגער מיטל וויאזוי הרגענען א דריטל פון די פוילישע פאפולאציע, מיט די הילף פון די גוים, וואס האבן נישט געוואוסט אז זיי זענען נעקסט.

אלזא קאפקא, א וויכטיגע נקודה למחשבה. די האלאקאסט פון די אידן איז א גאר קאמפליצירטע געשעניש געמישט פון פילע עפיזאדן און צופעלער וואס איעדע פון זיי האט אויסגעמאכט אין די לעבן אדער טויט פון טויזענטער אידן. און אנצוהענגן די גאנצע שואה אויף איין עפיזאד, למשל א קארפעט מעשה, אדער עפעס א מימרא וועגן פאליסטאנער קיען, איז א קליינקעפיקייט און שטות, והבן.

ר' שמערל,
שוין געוואלט געבן א לייק אויף דיינע קלוגע ווערטער און היסטארישע באמערונגען, אבער יו לאסד מי אין די לעצטע שורה,
וואו קומט אריין א קארפעט אדער פאלעסטינע אהער?

ווייל ער פארלאזט זיך אויף חזקה אז ערגעץ ווי וועסטו שוין טרעפן א וועג עס צו פארדרייען קיין 'פאלעסטינא'.

איך אויך האט געשריבן:ווייל ער פארלאזט זיך אויף חזקה אז ערגעץ ווי וועסטו שוין טרעפן א וועג עס צו פארדרייען קיין 'פאלעסטינא'.

א פשוטער בילבול, אפשר האט ער מיר פארטוישט מיט ר' בערל בעל עגלה, וואס וועט טרעפן עפעס 'אנטי-אנטי-ציוניזם' אין יעדן אשכול,
אויב דו האלסט אנדערש, ביטע ברענגען ביישפילן, אבער נישט אין דעם אשכול ביטע, שוין גענוג פארדרייט ביז איצט.

זייער אינטערעסאנטע אבזערוואציעס, ישראל און שמערל.
בנוגע דענמארק איז דאס פשוט געוען א זעלטענע שריט פון די דארטיגע באפעלקערונג. ווען נישט דעם וואלט מען זיי דעפארטירט, אבער טאקע אויך נאר נאכדעם וואס די דייטשן האבן עס אקופירט.
אויך אין פראנקרייך האט מען געזען אז אין דער אומאקופירטער טייל זענען רוב אידן געבליבן לעבן.
בנוגע יאפאן איז דא אן אינטערעסאנטע געשיכטע פארוואס זיי האבן אזוי פארטיידיגט די אידן.

אפשר וואלט איך נישט געדארפט זיין ציניש, אבער כ'האלט אז וויבאלד מיין נקודה אין די תגובה איז א שטארקע ארגומענט קעגן א שיטה מיט וואס די פאררעכנסט זיך, האב איך עס געמעגט ארויפברענגן, אויך אויב עס נישט מעניין האשכול.

אויב האסטו נישט פארשטאנען וואס איך שרייב ברמז, וועל איך עס בעסער מסביר זיין, די האלאוקאסט איז נישט געווען א וואן סייז פיטס אלל, אין יעדע לאנד האט עס געהאט אירע שפילערס אין סיבות, און די רעזולטאטאן זענען נישט איבעראל געווען די זעלבע, במילא איז נישט אויסגעהאלטן צו געבן א איינצעלע סיבה אויף די גאנצע האלאוקאסט, צו עפעס א אינצידענט אדער אפי' באשולדיגען נאר איין מענטש דערין, כש"כ באשולדיגן מענטשען אין נישט ראטעווען.

למשל אויב איז ציוניזם א סיבה צום האלאוקאסט( און מיט א ראיה פון א געביסענע קארפעט), איז נישטא קיין שום תירוץ פארוואס די סלאוואקישע גויים זאלן ענדערש וועלן הרג'נען די אידן ווי די דענישע, און אפי' מער ווי די דייטשע.

איך האב גלייך פארשטאנען וואס דו מיינסט, די מעשה אז ווען די ציוניסטן האבן אויסגערופן א בויקאט וכו' בשם וויסליצעני דאכט זיך,
איז קודם כל קומט עס נישט אריין דא ווייל איך האב גערעדט פון די האלאקאוסט, וויאזוי עס האט זיך אויסגעשפילט אין נאצי אליאירטע לענדער vs. נאצי אקופירטע לענדער, נישט פון די אורזאכן דערצו,
אפי' אויב עס וואלט יא געווען א שמועס איבער די אורזאכן פון דעם האלאקאוסט, און איך זאל ווען באשולדיגן ציוניזם בדרך הטבע אין די האלאקאוסט איז דיין באמערקונג א געוואלדיגע אווערסימפליפיקעישן פון א היפאטעטישע באשולדיגונג, מיינסט אז איך וואלט געטענהט אז היטלער איז בעצם נישט געווען קיין אנטיסעמיט? אדער אז סלאוואקישע גוים האבן נישט געקענט זיין גרעסערע אנטיסעמיטן ווי די איטאליענער? וכו',
וואו איך וויל יא זיך קריגן איז דיין אריין שמוגלען ''כש'כ באשולדיגן מענטשן אין נישט ראטעווען'', וואס האט סיי וועלכע זאך וואס איך האב געשריבן אין דעם אשכול צו טון מיט ציוניסטישע אינטערעסן אין יא ראטעווען אדער נישט ראטעווען אייראפעאישע אידן.

ר' ישראל קאפקע: די וואונדערליכע, אדער איראנישע מצב איז געוועין אויפ'ן זעלבן אופן אין דרום פראנקרייך, וואס האט געהאט א פרא-נאצי רעגירונג. די ווישי-רעגירונג. דארט איז אויכעט די ערשטע פאר יארן נישט געוועין קיין דעפארטאציעס. און די אידן האבן דארט געלעבט פארהעלטניסמעסיג פריי. נאכמער. אין שפאניע, וואס איז געווארן אנגעפיהרט דורך דעם דיקטאטאר פראנסיסקא פראנקא, האבן אויך געלעיבט עטליכע אידן פארהעלטניסמעסיג רואיג. ספעציעל איז שפאניע גענוצט געווארן פאר אומלעגאלע טראנספארטן פון יודן וועלכע זענען אנגעקומען אין אנדערע לענדער ווי מאראקא און אלזשיר דורך שפאניע. מיט די שטילע הסכמה פון פראנקא. ס'איז אפילו געוועין (אומבאשטעטיגטע) שמועות אז פראנקא שטאמט פון יודן...!
נאך א גרעסערער חידוש איז, אז אין די פארשאלטענע נאצי דייטשלאנד גופא איז געוועין אן אונטערגרונט פון יודישע מעמבערס פון די נאצי פארטיי. די וואס די נאציס האבן גערופן "מישלינגען". די האלבע יודן. וואס אדער זייער טאטע אדער זייער מאמע איז געוועין א יוד. א גרויסער טייל פון זיי איז געוועין אין די ווערמאכט און אין די עס.עס. נאר זיי האבן געציטערט פאר זייער גורל. ווייל די נאציס ימ"ש האבן זיי נישט געזאגט קלאר וואס זייער סטאטוס איז. אבער, עכ"פ זיי זענען געוועין אינסטרומענטאל אין ראטעווען דעם בעלזער רב זי"ע. און איהם אדורכפיהרן דייטשע טעריטאריע ביז ר'איז אנגעקומען צום בארטן אין איטאליע. פון וואו ער האט גענימען א שיף קיין ארץ ישראל...!

נאך א נקודה וואס ווייניג משלנו ווייסן, אז די רציחות פון די פוילישע און אוקראענער אידן, איז געווען א חלק פון א גרעסערע פלאן צו ערמארדן אויך די גוים פון דארט, כדי צו עווענטועל מאכן פלאץ פאר די דייטשע פאלק זאל זיך דארט קענען אויסברייטערען, דאס אנהייבן מיט די אידן קודם, איז לאו דווקא א חלק פונם גרויסן פלאן פון אויסהרג'נען אלע אייראפעאישע אידן, נאר איז ענדערש געווען א גרינגער מיטל וויאזוי הרגענען א דריטל פון די פוילישע פאפולאציע, מיט די הילף פון די גוים, וואס האבן נישט געוואוסט אז זיי זענען נעקסט.

זייער אינטרעסאנט, פין ווי נעמט איר דאס?

ישראל קאפקע האט געשריבן:

איך אויך האט געשריבן:ווייל ער פארלאזט זיך אויף חזקה אז ערגעץ ווי וועסטו שוין טרעפן א וועג עס צו פארדרייען קיין 'פאלעסטינא'.

א פשוטער בילבול, אפשר האט ער מיר פארטוישט מיט ר' בערל בעל עגלה, וואס וועט טרעפן עפעס 'אנטי-אנטי-ציוניזם' אין יעדן אשכול,
אויב דו האלסט אנדערש, ביטע ברענגען ביישפילן, אבער נישט אין דעם אשכול ביטע, שוין גענוג פארדרייט ביז איצט.

ר' ישראל: ער האט דיך גארנישט פארמישט מיט (ר') בערל בעל עגלה. ער ווייסט גאנץ גוט וואס ער רעדט. ס'איז מיר אויכעט א חידוש אז אזא שטארק אינטעליגענטער מענטש ווי דו זאלל זיין אזוי קאליר בלינד אין דעם גאנצן ענין פון ציונות-קנאות. ווייל פאקטיש ביי די פארגאנגענע מלחמה מיט די כאמאס וואס איז געוועין אין ארץ ישראל האסטו הינדערט פראצענט גענימען די פאלעסטינער/אראבישע זייט און געמאכט די לעכערליכסטע און אבסורדע ארגומענטן לטובת די "אומשולדיגע פאלעסטוינער פרויען און קינדער אין עזה" וועלכע די בייזוויליגע און מערדערישע רוצחים פון מדינת ישראל האבן ליידער אומגעברענגט מיט גרויס אכזריות. דאס איז געוועין דיין מהלך...ביי אלע ארגומענטן...און ממילא האט ער אנגענוען אז דו האסט דעם זעלבן שמאלן סימפליסטיק מהלך לגבי דעם האלאקאוסט אויך...ואתו הסליחה...!

איחוד פעלד האט געשריבן:

נאך א נקודה וואס ווייניג משלנו ווייסן, אז די רציחות פון די פוילישע און אוקראענער אידן, איז געווען א חלק פון א גרעסערע פלאן צו ערמארדן אויך די גוים פון דארט, כדי צו עווענטועל מאכן פלאץ פאר די דייטשע פאלק זאל זיך דארט קענען אויסברייטערען, דאס אנהייבן מיט די אידן קודם, איז לאו דווקא א חלק פונם גרויסן פלאן פון אויסהרג'נען אלע אייראפעאישע אידן, נאר איז ענדערש געווען א גרינגער מיטל וויאזוי הרגענען א דריטל פון די פוילישע פאפולאציע, מיט די הילף פון די גוים, וואס האבן נישט געוואוסט אז זיי זענען נעקסט.

זייער אינטרעסאנט, פין ווי נעמט איר דאס?

די נאציס האבן פאקטיש גע'הרג'עט פונקט אזויפיל גויים ווי אידן אין פוילן.

איך פארשטיי נישט אזוי די קשיא, נישט די גאנצע וועלט דרייט זיך ארום אידען, אפילו אז עס שטייט אזוי בפירוש אין מיין קאמפף.. און אז איינער איז א שותף מיט די נאציס ווייל ער האט א חשבון אז עס לוינט זיך עם מיליטעריש אדער עקאנאמיש וכדומה, מיינט עס נאכנישט ער איז מסכים צו יעדער נאצישע אידייע, און ווילאנג דאס איז נישט א חלק פון די אפמאך וואס ער האט מיט זיי וואס האט דאס מיט עם.

איחוד פעלד האט געשריבן:זייער אינטרעסאנט, פין ווי נעמט איר דאס?

דאכט זיך מיר פון וויקיפידיע ערך general government.