השתא הכא, לשנה הבאה... באמעריקע?
נשלח: דאנערשטאג אפריל 02, 2015 8:29 pm
לשנה הבאה... באמעריקע?
הערט א מעשה וואס האט פאסירט מיט אפאר צענדליגער יארן צוריק.
ווי מיר ווייסן, איז אונטערן סאוויעטישן רעזשים געווען כמעט אוממעגליך פאר אידן צו פארלאזן די רוסישע ערד, און יעדער וואס האט פרובירט צו דעפעקטירן איז באצייכנט געווארן ווי א פארברעכער. דאך זענען געווען נישט ווייניג אידן וואס האבן געטון אלעס אין דער וועלט כדי צו קענען זיך דורכברעכן דעם שטאלענעם מויער און דערגרייכן די ברעגעס פונעם הייליגן לאנד. דער שרייבער פון די שורות האט שוין אליין אמאל באגעגנט א רוסישן איד וואס אנטיילגענומען אין לאנגע הונגער-סטרייקס אלס בחור, זיצנדיג אין די רוסישע תפיסות פאר'ן חטא פון קעמפן פאר זיין רעכט צו פארן קיין ארץ-ישראל.
צווישן די וואס האבן געוואלט עמיגרירן איז געווען א איד מיט'ן נאמען אנאטאלי שאראנסקי, אדער אויפ'ן אידישן נאמען נתן שאראנסקי, וועמענס הארץ ס'האט געצויגן אויף ארץ-ישראל. זייענדיג א יונגערמאן אין די צוואנציגער יארן האט ער איינגעגעבן א וויזע צו קענען ארויספארן אויף ארץ-ישראל, אבער זיין פארלאנג איז צוריקגעוויזן געווארן צוליב "זיכערהייט סיבות".
קורץ נאכדעם וואס ער האט חתונה געהאט, האט די רוסישע רעגירונג געגעבן רשות פאר שאראנסקי'ס ווייב צו פארלאזן דאס לאנד (מיט רשות פון איר מאן), איבערלאזנדיג אים אליין אונטער דער אייזערנער פארהאנג, מיט א טיפער בענקשאפט צו זיין משפחה און צום הייליגן לאנד. דורך פארשידענע בלבולים האט מען אים איינגעזעצט אין תפיסה ווי א פאליטישער פארברעכער און כלומר'שטער שפיאן פאר דער אמעריקאנער רעגירונג.
מ'קען זיך פארשטעלן אז דער פיזישער מצב פון שאראנסקי איז געווען אומדערטרעגליך, אבער ס'האט נישט בארירט מיט א האר זיין אנטשלאסנקייט זיך ארויסצוזען פונעם גיהנם און עמיגרירן קיין ארץ-ישראל.
נאך איינעם פון די משפטים וואס ער איז דורכגעגאנגען, הערנדיג די שווערע אורטיילן וואס זענען ארויסגעלאזט געווארן קעגן אים, האט זיך שאראנסקי אויסגעדרייט צו זיין ברודער און געזאגט הויך בפני כל הקהל ועדה אינעם רוסישן געריכט-זאל:
מיין פאלק איז צעשפרייט געווארן איבער דער גאנצער וועלט במשך צוויי טויזנט יאר, אבער אין יעדן פלאץ זאגן אידן נאכאמאל און נאכאמאל "לשנה הבאה בירושלים!" היינט ווען איך בין ווייטער ווי שטענדיג פון מיין פאלק און פון מיין ווייב, ווען ס'שטייט מיר פאָר לאנגע און שווערע יארן פון תפיסה, וויל איך זאגן פאר מיין פאלק און פאר מיין ווייב: "לשנה הבאה בירושלים! לשנה הבאה בירושלים!"
נאכ'ן אפזיצן ניין יאר אין תפיסה, בשעת די דרויסנדיגע וועלט האט פארלייגט שווערע דיפלאמאטישע דרוק אויף רוסלאנד צוליב דער אומ'יושר'דיגער באהאנדלונג קעגן שאראנסקי, איז ער ענדליך באפרייט געווארן און באקומען די געגארטע ערלויבעניש צו פארן קיין ארץ-ישראל. שאראנסקי האט באשריבן זיין געשיכטע אינעם בוך וואס ער האט ארויסגעגעבן מיט'ן נאמען "לא אירע רע", און איבערגעלאזט מיט זיין פערזענליכע מעשה א טיפן רושם אין די הערצער פון אידן ארום דער וועלט.
דאס איז די געשיכטע פון איינעם וואס דער זיכרון פון ציון, און דער אייביגער וואונטש פון "לשנה הבאה בירושלים", האט אים אויפגעהאלטן אין די שווערסטע מאמענטן. זיין ביאגראפיע איז פארבליבן אן אייביגע מוטיגונג און חיזוק פאר אלע אידן וואס זענען מפוזר ומפורד בין העמים און בענקען קיין ציון.
***
שאראנסקי איז בלויז א ביישפיל פון איין איד, אבער א סך אידן, אין אלע דורות, האבן געשעפט האפענונג פון די פאר ווערטער וואס מ'זאגט ארויס ביים סדר, אז איבעראיאר וועט מען זיין אין ירושלים. מיר ווארטן און האפן אויף דער גאולה שלימה, ווען מיר וועלן זוכה זיין צו עסן מן הזבחים ומן הפסחים אין ירושלים עיר הקודש, דערווייל איז כאטש דער איינער וואונטש פון "לשנה הבאה בארעא דישראל" א פרט וואס ווענדט זיך אין אונז. פארן קיין ירושלים וואוינען איז בכלל נישט קיין ווייטע זאך אויסצופירן אין אונזער צייט. אויב ווארטן מיר טאקע אויפ'ן בנין בית-המקדש, לאמיר ווייניגסטנס ווייזן אז דאס ווארט ירושלים פארמאגט אן ערנסטן באדייט אין אונזער לעבן.
נישט די בלויזע סלאגאנען פון "לשנה הבאה" האבן דערהאלטן דעם גייסט פון אידן במשך די דורות, נישט דאס בלויזע דרייען זיך ביים סוף פונעם סדר אין א משפחה-רינג, זינגענדיג "לשנה הבאה בירושלים" אין דער טראדיציאנעלער מעלאדיע, נישט די אויסערליכע שעפשען פון די ליפן האבן גערירט די הערצער פון אידן אמאל און היינט, נאר די אויפריכטיגקייט מיט וואס די ווערטער זענען ארויסגעזאגט געווארן, די אמת'דיגקייט פון די אותיות וועלכע האבן גערופן און געקיצלט אין הארצן, דערמאנענדיג אין א ציון וואס איז נישט בלויז א ווייטער אומרעאליסטישער באגריף, נאר א קאנקרעטער ווינקל אויפ'ן כדור-הארץ וואס ווארט און בענקט נאך אירע קינדער, בשעת זיי צאפלען זיך אין יסורים אויף פרעמדער ערד.
אין די פריערדיגע דורות איז נישט געווען אזוי לייכט דורכצומאכן דעם וועג קיין ירושלים, ווייל כל זמן ארץ-ישראל איז נישט געווען געהעריג באוואוינט מיט אידן איז דאס פארן אהין געווען פארבינדן מיט גרויסע ייסורים און שוועריגקייטן. דאך האט דער איד קיינמאל נישט אויפגעגעבן אויף זיין וואונטש "צו זיין איבעראיאר אין ירושלים". היינט צוטאגס ווען מיר זענען אזוי נאנט פון דעם טיפסטן אידישן דורות'דיגן וואונטש, וואס האלט אונז נאך צוריק פון נעמען דעם טריט? קען זיין אז מיר פילן זיך זייער באקוועם אין דעם גלות-אמעריקע, ברוך-השם פאר דעם, אבער איז דאס א סיבה צו פארגעסן אין דער שבועה וואס מיר האבן געגעבן פאר ציון מיט טויזנטער יארן צוריק, אויסרופנדיג מיט א בלוטיגן הארץ "אם אשכחך ירושלים תשכח ימיני"? אויף מאמע-לשון הייסט דאס, "אויב כ'וועל דיך פארגעסן ירושלים, זאל מיין רעכטע האנט פארגעסן ווערן".
פארשטייט זיך אז יעדער מענטש האט זיך זיינע פריוואטע חשבונות, נישט יעדער האט די מעגליכקייט איבערצולאזן אלעס און זיך אריבערפעקלען מיט דער משפחה צום ארץ ציון וירושלים, אבער אפילו אויב מ'קען עס טאקע נישט אויספירן מאמענטאל, איז דאך נישט מעגליך אז מ'זאל בכלל נישט באמערקן אז אן אינערליך קול רופט אהין, קיין מזרח. דער איד וואס נעמט בכלל נישט אין באטראכט די מעגליכקייט פון גיין וואוינען קיין ארץ-ישראל ווי נאר ס'וועט אים מעגליך זיין דאס אויסצופירן, ווייל די באקוועמליכקייט פונעם גלות (ווי ס'איז אין דער יעצטיגער רגע!) איז אים ליבער פון אלעמען, דער איז גאנץ זיכער עובר אויף דער נאציאנאלער שבועה וואס דאס אידישע פאלק האט אויסגעדרוקט אין די ווערטער פון דוד המלך, קיינמאל קיינמאל נישט צו פארגעסן אין דער שטאט ירושלים.
לאמיר ווידער אויפהייבן אונזער רעכטע האנט, אט די האנט וואס מיר האבן גענומען אלץ עָרֵב, און ווידער ארויסזאגן אונזער שבועה אז מיר וועלן אין ציון נישט פארגעסן. ווען מיר גייען צו היי-יאר צום סדר לאמיר ווייזן פאר אונזערע קינדער אז מיר זענען נישט קיין היפאקריטן, מיר זאגן נישט די ווערטער פון דער הגדה בלויז ווייל ס'שטייט אזוי געשריבן אינעם ספר, און ווען מיר רופן אויס "לשנה הבאה בארעא דישראל" זאלן אונזערע קינדער פילן אז מיר פארשטייען און פארנעמען דעם פולן געוויכט פון די ווערטער און מיר שטייען אונטער דעם. איר פילט אז איר זענט נישט ביכולת צו זיין אויפריכטיג מיט וואס איר זאגט? נישט קיין פראבלעם, נאר למען השם לאזט אויס די פאר שורות פון דער הגדה. ס'איז אלץ בעסער ווי צו דעמאנסטרירן פאר דער משפחה אין דער הייליגסטער נאכט פונעם יאר אז אידישקייט איז א סעט פון טויטע לאזונגען וואס מיינען חלילה גארנישט.
נאכאמאל, יעדער מענטש האט זיך זיינע אומשטענדן אין לעבן, און נאר ווייניג מענטשן זענען טאקע ביכולת צו פארן אויף דער מינוט, אדער אזוי דאכט זיך על כל פנים, אבער דאס איז שוין אן ענין וואס געהערט צום באשעפער. וואס מיר דארפן וויסן איז נאר דאס, אז ווייניגסטנס זאל אונזער פלאן ליגן ערגעץ אויפ'ן געוויסן, מיר זאלן פארשטיין אז ס'איז א פראגע וואס ווארט אויף א תשובה, מ'קען עס נישט איגנארירן, און אז דאס נאבעלע ווארט "ציון" טאר קיינמאל נישט ארויספאלן פון אונזערע ליפן.
ירושלים מוז אריינקומען אין אונזערע שמועסן, ווען מיר זאגן ארויס דאס ווארט פון מויל מוז מען דערקענען דאס הייליגע פייער אין אונזערע אויגן. ווען מ'לייגט די קינדער שלאפן ביינאכט מעג מען זיי דערציילן איבער שרה'לעך מיט שלמה'לעך וואס האבן געגלוסט צו פארן קיין ארץ-ישראל, און זיי האבן געשוויצט צו דערגרייכן זייער באגער, ביז זיי האבן נאך לאנגע פארצויגענע מיטלען דערפילט זייער חלום. מ'דארף נישט מורא האבן אז די קינדער וועלן עס אננעמען צו בוכשטעבליך, ווייל דאס איז דאך דער ציל פון חינוך. נאר דעמאלט, ווען די קינדער וועלן זען ווי קאנקרעט און ממשות'דיג אונזער בענקשאפט איז, וועלן מיר קענען אויסרופן מיט אן אמת פסח ביינאכט: "השתא הכא, לשנה הבאה בארעא דישראל!"
הערט א מעשה וואס האט פאסירט מיט אפאר צענדליגער יארן צוריק.
ווי מיר ווייסן, איז אונטערן סאוויעטישן רעזשים געווען כמעט אוממעגליך פאר אידן צו פארלאזן די רוסישע ערד, און יעדער וואס האט פרובירט צו דעפעקטירן איז באצייכנט געווארן ווי א פארברעכער. דאך זענען געווען נישט ווייניג אידן וואס האבן געטון אלעס אין דער וועלט כדי צו קענען זיך דורכברעכן דעם שטאלענעם מויער און דערגרייכן די ברעגעס פונעם הייליגן לאנד. דער שרייבער פון די שורות האט שוין אליין אמאל באגעגנט א רוסישן איד וואס אנטיילגענומען אין לאנגע הונגער-סטרייקס אלס בחור, זיצנדיג אין די רוסישע תפיסות פאר'ן חטא פון קעמפן פאר זיין רעכט צו פארן קיין ארץ-ישראל.
צווישן די וואס האבן געוואלט עמיגרירן איז געווען א איד מיט'ן נאמען אנאטאלי שאראנסקי, אדער אויפ'ן אידישן נאמען נתן שאראנסקי, וועמענס הארץ ס'האט געצויגן אויף ארץ-ישראל. זייענדיג א יונגערמאן אין די צוואנציגער יארן האט ער איינגעגעבן א וויזע צו קענען ארויספארן אויף ארץ-ישראל, אבער זיין פארלאנג איז צוריקגעוויזן געווארן צוליב "זיכערהייט סיבות".
קורץ נאכדעם וואס ער האט חתונה געהאט, האט די רוסישע רעגירונג געגעבן רשות פאר שאראנסקי'ס ווייב צו פארלאזן דאס לאנד (מיט רשות פון איר מאן), איבערלאזנדיג אים אליין אונטער דער אייזערנער פארהאנג, מיט א טיפער בענקשאפט צו זיין משפחה און צום הייליגן לאנד. דורך פארשידענע בלבולים האט מען אים איינגעזעצט אין תפיסה ווי א פאליטישער פארברעכער און כלומר'שטער שפיאן פאר דער אמעריקאנער רעגירונג.
מ'קען זיך פארשטעלן אז דער פיזישער מצב פון שאראנסקי איז געווען אומדערטרעגליך, אבער ס'האט נישט בארירט מיט א האר זיין אנטשלאסנקייט זיך ארויסצוזען פונעם גיהנם און עמיגרירן קיין ארץ-ישראל.
נאך איינעם פון די משפטים וואס ער איז דורכגעגאנגען, הערנדיג די שווערע אורטיילן וואס זענען ארויסגעלאזט געווארן קעגן אים, האט זיך שאראנסקי אויסגעדרייט צו זיין ברודער און געזאגט הויך בפני כל הקהל ועדה אינעם רוסישן געריכט-זאל:
מיין פאלק איז צעשפרייט געווארן איבער דער גאנצער וועלט במשך צוויי טויזנט יאר, אבער אין יעדן פלאץ זאגן אידן נאכאמאל און נאכאמאל "לשנה הבאה בירושלים!" היינט ווען איך בין ווייטער ווי שטענדיג פון מיין פאלק און פון מיין ווייב, ווען ס'שטייט מיר פאָר לאנגע און שווערע יארן פון תפיסה, וויל איך זאגן פאר מיין פאלק און פאר מיין ווייב: "לשנה הבאה בירושלים! לשנה הבאה בירושלים!"
נאכ'ן אפזיצן ניין יאר אין תפיסה, בשעת די דרויסנדיגע וועלט האט פארלייגט שווערע דיפלאמאטישע דרוק אויף רוסלאנד צוליב דער אומ'יושר'דיגער באהאנדלונג קעגן שאראנסקי, איז ער ענדליך באפרייט געווארן און באקומען די געגארטע ערלויבעניש צו פארן קיין ארץ-ישראל. שאראנסקי האט באשריבן זיין געשיכטע אינעם בוך וואס ער האט ארויסגעגעבן מיט'ן נאמען "לא אירע רע", און איבערגעלאזט מיט זיין פערזענליכע מעשה א טיפן רושם אין די הערצער פון אידן ארום דער וועלט.
דאס איז די געשיכטע פון איינעם וואס דער זיכרון פון ציון, און דער אייביגער וואונטש פון "לשנה הבאה בירושלים", האט אים אויפגעהאלטן אין די שווערסטע מאמענטן. זיין ביאגראפיע איז פארבליבן אן אייביגע מוטיגונג און חיזוק פאר אלע אידן וואס זענען מפוזר ומפורד בין העמים און בענקען קיין ציון.
***
שאראנסקי איז בלויז א ביישפיל פון איין איד, אבער א סך אידן, אין אלע דורות, האבן געשעפט האפענונג פון די פאר ווערטער וואס מ'זאגט ארויס ביים סדר, אז איבעראיאר וועט מען זיין אין ירושלים. מיר ווארטן און האפן אויף דער גאולה שלימה, ווען מיר וועלן זוכה זיין צו עסן מן הזבחים ומן הפסחים אין ירושלים עיר הקודש, דערווייל איז כאטש דער איינער וואונטש פון "לשנה הבאה בארעא דישראל" א פרט וואס ווענדט זיך אין אונז. פארן קיין ירושלים וואוינען איז בכלל נישט קיין ווייטע זאך אויסצופירן אין אונזער צייט. אויב ווארטן מיר טאקע אויפ'ן בנין בית-המקדש, לאמיר ווייניגסטנס ווייזן אז דאס ווארט ירושלים פארמאגט אן ערנסטן באדייט אין אונזער לעבן.
נישט די בלויזע סלאגאנען פון "לשנה הבאה" האבן דערהאלטן דעם גייסט פון אידן במשך די דורות, נישט דאס בלויזע דרייען זיך ביים סוף פונעם סדר אין א משפחה-רינג, זינגענדיג "לשנה הבאה בירושלים" אין דער טראדיציאנעלער מעלאדיע, נישט די אויסערליכע שעפשען פון די ליפן האבן גערירט די הערצער פון אידן אמאל און היינט, נאר די אויפריכטיגקייט מיט וואס די ווערטער זענען ארויסגעזאגט געווארן, די אמת'דיגקייט פון די אותיות וועלכע האבן גערופן און געקיצלט אין הארצן, דערמאנענדיג אין א ציון וואס איז נישט בלויז א ווייטער אומרעאליסטישער באגריף, נאר א קאנקרעטער ווינקל אויפ'ן כדור-הארץ וואס ווארט און בענקט נאך אירע קינדער, בשעת זיי צאפלען זיך אין יסורים אויף פרעמדער ערד.
אין די פריערדיגע דורות איז נישט געווען אזוי לייכט דורכצומאכן דעם וועג קיין ירושלים, ווייל כל זמן ארץ-ישראל איז נישט געווען געהעריג באוואוינט מיט אידן איז דאס פארן אהין געווען פארבינדן מיט גרויסע ייסורים און שוועריגקייטן. דאך האט דער איד קיינמאל נישט אויפגעגעבן אויף זיין וואונטש "צו זיין איבעראיאר אין ירושלים". היינט צוטאגס ווען מיר זענען אזוי נאנט פון דעם טיפסטן אידישן דורות'דיגן וואונטש, וואס האלט אונז נאך צוריק פון נעמען דעם טריט? קען זיין אז מיר פילן זיך זייער באקוועם אין דעם גלות-אמעריקע, ברוך-השם פאר דעם, אבער איז דאס א סיבה צו פארגעסן אין דער שבועה וואס מיר האבן געגעבן פאר ציון מיט טויזנטער יארן צוריק, אויסרופנדיג מיט א בלוטיגן הארץ "אם אשכחך ירושלים תשכח ימיני"? אויף מאמע-לשון הייסט דאס, "אויב כ'וועל דיך פארגעסן ירושלים, זאל מיין רעכטע האנט פארגעסן ווערן".
פארשטייט זיך אז יעדער מענטש האט זיך זיינע פריוואטע חשבונות, נישט יעדער האט די מעגליכקייט איבערצולאזן אלעס און זיך אריבערפעקלען מיט דער משפחה צום ארץ ציון וירושלים, אבער אפילו אויב מ'קען עס טאקע נישט אויספירן מאמענטאל, איז דאך נישט מעגליך אז מ'זאל בכלל נישט באמערקן אז אן אינערליך קול רופט אהין, קיין מזרח. דער איד וואס נעמט בכלל נישט אין באטראכט די מעגליכקייט פון גיין וואוינען קיין ארץ-ישראל ווי נאר ס'וועט אים מעגליך זיין דאס אויסצופירן, ווייל די באקוועמליכקייט פונעם גלות (ווי ס'איז אין דער יעצטיגער רגע!) איז אים ליבער פון אלעמען, דער איז גאנץ זיכער עובר אויף דער נאציאנאלער שבועה וואס דאס אידישע פאלק האט אויסגעדרוקט אין די ווערטער פון דוד המלך, קיינמאל קיינמאל נישט צו פארגעסן אין דער שטאט ירושלים.
לאמיר ווידער אויפהייבן אונזער רעכטע האנט, אט די האנט וואס מיר האבן גענומען אלץ עָרֵב, און ווידער ארויסזאגן אונזער שבועה אז מיר וועלן אין ציון נישט פארגעסן. ווען מיר גייען צו היי-יאר צום סדר לאמיר ווייזן פאר אונזערע קינדער אז מיר זענען נישט קיין היפאקריטן, מיר זאגן נישט די ווערטער פון דער הגדה בלויז ווייל ס'שטייט אזוי געשריבן אינעם ספר, און ווען מיר רופן אויס "לשנה הבאה בארעא דישראל" זאלן אונזערע קינדער פילן אז מיר פארשטייען און פארנעמען דעם פולן געוויכט פון די ווערטער און מיר שטייען אונטער דעם. איר פילט אז איר זענט נישט ביכולת צו זיין אויפריכטיג מיט וואס איר זאגט? נישט קיין פראבלעם, נאר למען השם לאזט אויס די פאר שורות פון דער הגדה. ס'איז אלץ בעסער ווי צו דעמאנסטרירן פאר דער משפחה אין דער הייליגסטער נאכט פונעם יאר אז אידישקייט איז א סעט פון טויטע לאזונגען וואס מיינען חלילה גארנישט.
נאכאמאל, יעדער מענטש האט זיך זיינע אומשטענדן אין לעבן, און נאר ווייניג מענטשן זענען טאקע ביכולת צו פארן אויף דער מינוט, אדער אזוי דאכט זיך על כל פנים, אבער דאס איז שוין אן ענין וואס געהערט צום באשעפער. וואס מיר דארפן וויסן איז נאר דאס, אז ווייניגסטנס זאל אונזער פלאן ליגן ערגעץ אויפ'ן געוויסן, מיר זאלן פארשטיין אז ס'איז א פראגע וואס ווארט אויף א תשובה, מ'קען עס נישט איגנארירן, און אז דאס נאבעלע ווארט "ציון" טאר קיינמאל נישט ארויספאלן פון אונזערע ליפן.
ירושלים מוז אריינקומען אין אונזערע שמועסן, ווען מיר זאגן ארויס דאס ווארט פון מויל מוז מען דערקענען דאס הייליגע פייער אין אונזערע אויגן. ווען מ'לייגט די קינדער שלאפן ביינאכט מעג מען זיי דערציילן איבער שרה'לעך מיט שלמה'לעך וואס האבן געגלוסט צו פארן קיין ארץ-ישראל, און זיי האבן געשוויצט צו דערגרייכן זייער באגער, ביז זיי האבן נאך לאנגע פארצויגענע מיטלען דערפילט זייער חלום. מ'דארף נישט מורא האבן אז די קינדער וועלן עס אננעמען צו בוכשטעבליך, ווייל דאס איז דאך דער ציל פון חינוך. נאר דעמאלט, ווען די קינדער וועלן זען ווי קאנקרעט און ממשות'דיג אונזער בענקשאפט איז, וועלן מיר קענען אויסרופן מיט אן אמת פסח ביינאכט: "השתא הכא, לשנה הבאה בארעא דישראל!"