הלכה vs חוקים, און א מאדערנע דילעמא

[נהורא נפישא]

די מצוות התורה קען מען אריגינאל צוטיילן אין צוויי הויפט חלוקות 1) משפטים, יורידישע און מאראלישע געזעץ 2) חוקים, צערעמאניעל געזעץ ווי טעמפל ריטואלן, שבתות ומועדות וכדומה.

די יורידישע און מאראלישע געזעץ זענען שכל'דיגע מאראלישע פליכטן וואס זענען דא צופרידענצושטעלן א סאציאלע און רעכטע געזעלשאפט, ווידעראום די צערעמאניעל געזעץ זענען רעליגיעזע און ספירוטואלע פליכטן וואס א געזעלשאפט אלס א נאציאן דארף כסדר אויפוואכן זיין היסטארישע אידענטיטעט און דאס דינען די אייגנארטיגן אידישן גאט פון די אור עלטערן.

מיר געפונען אויך אז די תורה באגייט זיך זייער הארב מיט די וואס שליסן זיך אויס פון די צערעמאניעלע געזעצן און פון די פאלקישע אידענטיטעט מיט וואס די תורה באנוצט זיך אפטמאל ונכרתה הנפש ההיא מעמיה

דאס אידישע פאלק ווי אלע פעלקער איז פאריבער מיט די צייט עוועלוציענערישע ענדערונגען און די וועג וויאזוי זי האט אויפגעהערט צו עקזעסטירן אלס אומה פון שבטים און פארוואנדלט געווארן אין א מער מאדערנע מלוכה, וואס דאס האט פארטרוקענט מיט די צייט די באדייט פון די צערעמאניעל געזעצן און האט געברענגט ענדגילטיג דאס פארוואנדלן די חוקים אין א טרוקענעם טעכנישן פראצעדור גערופן "הלכה". (די באדייט פון חוק איז געווארן פארשטאנדיג אלס א גזירת המלך שאומות העולם מונים בו את ישראל)

די הויעכפונקט פון די פארוואנדלונג איז געווען בזמן חכמי המשנה והתלמוד ווען הלכה איז פארמירט געווארן אויף די באזיץ פון די אור אלטע צערעמאניעל געזעצן, די הלכות זענען יעצט ריין גזירות המלך, למה תוקעים רחמנא אמר תקעו, רצה הקב"ה לזכות א ישראל וכו' (הגם לחד מ"ד דרשינן טעמא דקרא) די ערך פון לימוד התורה האט אויך צוגעברענגט אז די הלכה איז אוועקגעשלעפט געווארן אין כל-ערליי טעארעטישע מציאות'ן כדי להגדיל תורה ולהאדירה ולדרוש ולקבל שכר, וואס האט שפעטער געברענגט די תלמודישע מפורשים צו קענען געבן ברייטערע און טיפערע הגדרות אויף אלע מושגים אין הלכה אז מען זאל קענען בעסער אנגיין אויף למעשה די טעכנישע פראצעדור שבו.

יתירה מזה, איינע פון די זאכן וואס חז"ל האבן זיך אפגעגעבן איז, דאס מאכן גדרים וסייגים כדי נישט צו קומען עובר זיין אויף די גזירת המלך, אזאך וואס וואלט זיך נישט געלייגט אויפן שכל בעת ווען די צערעמאניעלע געזעצן זענען געווען אין אירע אריגיענאלע פארמען.

מיט די צייט האט זיך אבער פארלאנגט א געוויסע התחדשות, האבן בעלי מחשבה און בעלי סוד במשך הדורות צוריק באפעפערט דעם טעכנישן פראצעדור מיט א געוויסע פנימיות, און הגם די פנימיות האט קיינמאל נישט געגעבן די מצוות איר הלכהדיגע הגדרות, האט עס אבער לאו דוקא זיך סותר געווען, אזוי אז בשעת א איד טוט א מצוה קען מען זיך נאכאלס מתבונן זיין אין א ברייטע אויסוואל פון פנימיותדיג פרשנות.

מאכט זיך אבער א דילעמא, איינמאל מ'ווערט מער און מער פארגעשריטן טעכנעלאגיש, איז דא א היכי תמצא אז מ'זאל קענען האבן די זעלבע תוצאות וואס די הלכה פארבאט טעכניש ממציא זיין, אויסקרויזענדיג די טעכנישע אופן וואס די הלכה פארבאט, וואס דאס ברענגט צו אז מ'זאל טעארעטיש קענען אויסליידיגן סיי וועלכע פנימיות די הלכה האט באדייט ביז היינט.

מצד השני, איז טאקע די איינציגסטע באגרעניצונג אין ארטאדאקסישן אידענטום די הלכה זעלבסט, און היות ס'איז נישט פארהאן קיין הלכהדיגע פארבאט אויסצוקרויזן הלכה און באקומען אירע פארבאטענדע תוצאות, וועלן מיר עווענטועל בלייבן מיט גארנישט

[נהורא נפישא]

לאמיר א ביסל בעסער מסביר זיין דעם פרט.
די באטייליגונג אינעם צערעמאניעל געזעץ איז א באטייליגונג אינעם איזריאליטישן אידענטיטעט, די עצם צערמאניע זענען פארשטענדליכע ריטואלען געוואנדן אין קולטור, א פרימיטיווע קולטור האט פרימיטיווערע ריטואלען, א פארגעשריטענער קולטור האט מער פארגעשריטענערע ריטואלען,אבער ס'איז לאו דוקא טעכניש ווי אויך איז נישט חל דערביי קיין גדרים וסייגים, עכ"ז קען דאס זיך נישט אנטיילנעמען ברענגן א חרון אף מצד גאט, פארן נישט זיך אינדעטיפיצירן מיטן כלל.
משל למה הדבר דומה ווען אן אייריש אמעריקאנער פארלאנגט פון זיין זון זיך צו באטייליגן אינעם סט. פעטריקס טאג פאראדע, ווייל ער פארלאנגט פון אים נישט צו פארגעסן פון זיין העריטעדזש, מיינט נאך נישט אז ער דארף צו ווערן טעכניש און אים אנזאגן אז ער זאל נישט האלטן דעם פאן למעלה מעשרים אמה ווייל ס'איז לא שלטה בה עינא.

[[NAMELESS]]

אפתח במאי דסיימת

ממה נפשך, איינער וואס גלייבט אין די תורה אלץ "תורת השם", "דעת קונו", דאס הייסט אז זיין תורה וואס ער איז מקיים איז עפעס וואס איז נישט אזאנס וואס ער איז דערמיט אויפגעקומען מיט זיין שכל (אדער קען אפילו), איינער וואס ווען מ'האט אים דערלאנגט די תורה אויפן בארג סיני האט ער נישט געפרעגט "מה כתיב ביה" נאר גענטפערט מיט א הילכיגער "נעשה ונשמע", אזא איינער האט לכתחילה נישט קיין פראבלעם. דער תורה מיט אירע מצוות איז גאט'ס החלטה וואס זי זאל ערהאלטן און וואס אין איר זאל שטיין, און אויב גאט האט זיך געקליבן צו געבן א תורה וואס האלב פון אירע מצוות איז שוין נישט שייך מקיים צו זיין נאך די ערשטע טויזענט יאר פון מתן תורה, און די אנדערע האלב וועט אויך נישט מאריך ימים זיין פאר מער ווי נאך א דריי טויזענט יאר, איז דאס געווען זיין החלטה, זיין בחירה, און מיר האבן נישט וואס אריינצורעדן דערין. איי וועט איינער טענה'ען "עפעס מצוות מוז מען דאך האבן, איך קען נישט בלייבן אינגאנצן אן קיין תורה", דער טענה איז נישט אנדערש פון די וואס האבן געמאכט אן עגל ווייל "עפעס מוז דאך האבן". אז דו האסט נישט האסטו נישט, קענסט נישט פארדעם גיין מאכן א נייע תורה. אויב אלע מצוות התורה זאלן בטל ווערן בפועל בלייבט נאך אלץ איבער א מצווה וואס זאגט "לא תוסיפו על הדבר אשר אנכי מצווה אתכם".

פון די אנדערע זייט, דער וואס איז נישט איינשטימיג מיט די מאמינים אין קדושת התורה און זעהט אין קיום התורה א יידישע סאציאל, א לעבנסווירט וואס מיר יידן האבן באשאפן און אדאפטירט ווייל "מ'מוז האבן א רעליגיע" אדער ווייל "ס'איז וויכטיג, אדער גוט צו האבן א תורה מיט מצוות" פאר וועלעכע סבות ס'זאל נאר נישט זיין, דער האט סאך א גרעסערע פראבלעם צו לעזן נאך סאך פארדעם וואס ער דארף באשאפן נייע מצוות לתועלת העניין. פאר אזא איינעם איז צום ערשט אלעם וויכטיג קודם צו מאכן א קלינאפ, פטור ווערן פון די אלטע מצוות וואס טאר זיך שוין נישט געפינען אין א היינטצייטיגע תורה. ס'איז דא א גאנצע רייע מצוות חוקים ומשפטים וואס קיינער קען נישט מסביר זיין מיט וואס זיי זענען נאך א תועלת און נישט קיין חורבן אין די געזעלשאפטליכער וועלט וואס מיר לעבן היינט, אויב רעדט מען פון א דעת בני אדם'דיגע תורה.

וכד דייקת ביה שפיר זאגן די מפרשים, ליגט אין דעם אויך אן אפענטפער צו די אנדערע נקודות דבריך.

[נהורא נפישא]

איך האב סך הכל געזאגט א היסטארישע פערספעקטיוו איבער די התפתחות פון הלכה, אז דו האסט עפעס הערות לעצם הענין אדרבה פתח פיך ויאירו דבריך.
און דרך אגב קומט אויס לויט דיר אז די אלע רבנים וואס שרייבן אז די כשרע שבת סוויטש איז פארבאטן ווייל ס'איז אינו לפי רוח השבת, גלויבן אז די תורה איז נישט גזירת השם נאר ענדרעש א סאציאלער און קולטוראלע זאך, ווייל אין הלכה טרעפן זיי נישט קיין פארבאט, אדער אפשר זענען זיי עובר זיין אויף לא תוסיפו, אז זיי ווילן מאכן א סייג ברויכן זיי ארויסשרייבן אז ס'איז מכח א סייג, די שאלה איז נאר צו רבנים האבן ע"פ הלכה די תוקף צו מאכען נייע גזירות.

[[NAMELESS]]

און דרך אגב קומט אויס לויט דיר אז די אלע רבנים וואס שרייבן אז די כשרע שבת סוויטש איז פארבאטן ווייל ס'איז אינו לפי רוח השבת, גלויבן אז די תורה איז נישט גזירת השם נאר ענדרעש א סאציאלער און קולטוראלע זאך, ווייל אין הלכה טרעפן זיי נישט קיין פארבאט, אדער אפשר זענען זיי עובר זיין אויף לא תוסיפו

אין הכי נמי. גברא אגברא קא רמית?
כ'וואלט נישט געזאגט אז זיי האלטן אזוי בכוונה, דאס איז אבער זייער מהלך בפועל. מ'קען גרינג מלמד זכות זיין אז זיי זענען פשוט'ע תלמידי חכמים אין נישט עפעס טיפע דענקער צי וואס. אבער דאס איז דער יסוד פון די וועג אויף וואס זיי גייען.

אז זיי ווילן מאכן א סייג ברויכן זיי ארויסשרייבן אז ס'איז מכח א סייג, די שאלה איז נאר צו רבנים האבן ע"פ הלכה די תוקף צו מאכען נייע גזירות

דאס אז זיי האבן נישט קיין תוקף צו מאכן פרישע גזירות איז איין זאך, מער פון דעם איז אז זיכער האבן זיי נישט קיין תוקף מיר צי איבערצייגן אז איך זאל זיי פאלגן.

וואס די סארט רבנים קענען יא, אין מיט גאר א שטארקע כח גראדע, איז מאכן א ווינט ביי שומעי לקחם און דער דעם ברייטען ציבור קוני הצייטונגען ומאמרם. איינמאל זיי זענען מצליח צו שאפן א קולטורעלע פארבאט דאן גיי איך שוין אויך זיין משובעד צו האלטן די נייע הלכה, נישט ווייל 'די תורה לאזט נישט', נאר ווייל 'מ'טוט נישט אזוי ביי אונז'.

[נהורא נפישא]

הה"מ מחלם, זאגסטו אז די תורה פארלאנגט פון אונז צו זיין גרויסע דענקער, דאס איז זיך לכאורה סותר מיט דיין אשכול שלימה.
עכ"פ אויסצוקלארן בקיצור, די שאלה איז אויב ס'וועט קומען א מצב אין וואס אלע פארבאטן פון בין אדם למקום וועלן פארלירן זייער משמעות, ווייל ס'ווערט שוין נישט געטאן אויף דעם אופן וואס די הלכה פארבאט דאס, זענען די צדדי האיבעיא, צו זאג איך אז די פנימיות איז נישט מעלה ומוריד און דערפאר קען מען טאקע שטיין פאסיוו ווי מצוות שלמות ווערן אומרעלעווענט, און למעשה פארגעסט נישט דאס האט פאסירט מיט די מצוות וואס זענען שייך בזמן שביהמ"ק קיים, אדער זאג איך ניין אז די פנימיות איז זייער וויכטיג און כאטש טעכניש איז דאס נישט פארבאטן מצד הלכה, פונדעסטוועגן ברויכן מיר דאס ערזעצן מיט א היינטצייטיגע צוגאנגליכע פארבאט.
נאך אלעם לגבי שבת זאגט די תורה קלאר אז די שביתת מלאכה איז לזכר פון שבת בראשית און אויב זאל איך עס לאזן טעכניש קען טעארעטיש אויסקומען אז די זכר פון שביתת מלאכה וווערט אינגאנצן נעלם ווערן וויבאלד מ'טוט שוין נישט קיין מלאכות ווי אין די אור אלטע צייטן.
המגיד מ'חלם האט אויסגעדרוקט זיין מיינונג ווי דער ערשטער צד
עטליכע נקודות וואס ס'דארף מברר זיין וואס קען ווארפן א ליכט אויף די סוגיא
מגעפינט נישט לכאורה ביי די צערעמאניעל געזעץ (בד"כ מצוות שבין אדם למקום) דער ענין פון לפנים משורת הדין, ווי אויך דער ענין פון נבל ברשות התורה
מצד אחר געפינט מען יא אן הסתייגות פון הערמות

[שמערל]

Wow א וואך צייט האב איך שוין דעם געדאנק אין קאפ, לגבי דעם שבת סוויטש, נאר איך האב נישט געהאט קיין יישוב הדעת זיך צו מצמצם זיין און עס אראפשרייבן. זכה מלאכתו נעשית ע"י אחרים, און נאך פיל בעסער ארויסגעברענגט ווי ווען איך שרייב עס ווען אליינס.

איז לאמיר עס טיפער אויסשמועסן. די חכמים וואס האבן אריינגעלייגט יעדע מצוה אין א פונקטליכע גדר, האבן דעסטוועגן דאך פראבירט כפי מיטב יכולתם אז די עסענס פון די מצוה זאל נישט פארלוירן ווערן אין א לופהאול. לאמיר זען ביי שבת וואס אין די תורה איז זייער קלאר אז די יסוד המצוה איז שביתה - פשוט זיך אפריען פון א וואך שווערע ארבעט. די פראבלעם וואס די חכמים האבן דערמיט איז אבער אז די תורה פארלאנגט סקילה פאר ווער עס פארשוועכט איר, נו וואס איז דער מעסטער צו וויסן וואס הייסט פארשוועכט אויף צו מחייב זיין יענעם מיתה אין א בית דין?
די עקזעמפלארן וואס די תורה אליין נוצט ביי שבת, לא תצאו בשדה - ביי מן, לא תבערו אש, מקושש עצים, און אין נביא לא תוציאו משא מבתיכם ביום השבת, זענען נישט גענוג ארויסצונעמען דערפון פונקטליכע הגדרות וואס איז דער מחייב.
זענען חז"ל מיט א היקש פון מלאכת המשכן אויפגעקומען מיט אייגענע גאנצע ל"ט אבות מלאכות, מיט פונקטליכע הגדרות און שיעורים, וואס מיט דעם האבן זיי געהאפט צו דעפינירן יעדע מין חילול אין שביתת שבת.
דער פראבלעם איז אבער אז עס איז געבליבן לופהאולס למשל די פשטות הפסוק פון לא תוציאו "משא" מבתיכם - וואס זיי האבן אויסגעטייטשט אלס איסור הוצאה מרשות לרשות, איז נאכאלטס שלעפן א שווער פעקל, און דאס קען נאך אלע דרבנן'ס נאך מיט א עירוב זיין מותר למהדרין.
און כדי דאס צו באווארענען האבן זיי מחדש געווען א איסור פון עובדא דחול, וואס יעדע צושטערונג אין שביתת שבת פון וואס די תורה וואס די האט באמת גערעדט וועט הגם נישט זיין קיין חיוב מיתה, ווייל איך האב נישט קיין וועג וויאזוי עס מגדיר צו זיין אין א מלאכה, נאכאלטס זיין א איסור מדרבנן.

(ובתשו' חת"ס מחדש דבכל עובדא דחול עובר על מצוות עשה דתשבות.)

לגבי די שבת סוויטש איז דאס לענ"ד פונקט דאס פארקערטע ווי די יסוד פון עובדא דחול. עס איז גאנץ מסתבר צו זאגן אז אפילו הבערת אש, די איינציגסטע מלאכה וואס שטייט קלאר ארויס אין די תורה, איז נאר א מלאכה ווען ער ברויך שלעפן העלצער און אויפבלאזן א פייער. אויב קען ער דורך א דרוק פון א קנעפל אנצינדן א פייער, פארוואס זאל די תורה באדערן אז דו טוסט עס שבת, און איה"נ לויט די הגדרות פון חז"ל וועט עס טאקע נאר הייסן א גרמא וואס איז מדאורייתא מותר.
יעצט אויב געלונגט היינט איינעם מיט א פאטענט אויסצושפילן דעם איסור דרבנן פון גרמא, פארוואס זאל עס זיין אסור אלס עובדא דחול אדער מיט איר מאדערנע נאמען זילותא דשבת?

[מור וקציעה]

מאכט זיך אבער א דילעמא, איינמאל מ'ווערט מער און מער פארגעשריטן טעכנעלאגיש, איז דא א היכי תמצא אז מ'זאל קענען האבן די זעלבע תוצאות וואס די הלכה פארבאט טעכניש ממציא זיין, אויסקרויזענדיג די טעכנישע אופן וואס די הלכה פארבאט, וואס דאס ברענגט צו אז מ'זאל טעארעטיש קענען אויסליידיגן סיי וועלכע פנימיות די הלכה האט באדייט ביז היינט.

מצד השני, איז טאקע די איינציגסטע באגרעניצונג אין ארטאדאקסישן אידענטום די הלכה זעלבסט, און היות ס'איז נישט פארהאן קיין הלכהדיגע פארבאט אויסצוקרויזן הלכה און באקומען אירע פארבאטענדע תוצאות, וועלן מיר עווענטועל בלייבן מיט גארנישט

נראה לי ברור שמטעם זה המציא הגאון בעל חזון איש תורה חדשה במלאכת בונה [וכעי''ז כתב שאין לסמוך כלל על ראשונים שכת''י לא היה למראה עיני מרן הב''י , וכ''ז כדי לסתום פיהם של מבקרי המסורה והמקרא, וד''ל] וחבל שמרן הגרשז''א לא הרגיש בזה ושבר קולמסו לסתור דבריו

[נהורא נפישא]

מור וקציעה, שווער זיך צו דינגען אויף אזאך וואס איז תלוי בשיקול הדעת ודימוי מילתא למילתא, נאך אלעם האט דאך בונה אומקאנווענציענעלע אופנים וואס גייען אריין אין די הגדרה, מגבן איז דאך אויך משום בונה, קען טאקע זיין נאר מדרבנן איך געדענק נישט אויף די מינוט.
נאך אלעם די פאקט בלייבט אז בזמן חז"ל איז נאך נישט געווען די המצאה צו שאפן אן עלעקטרישען שטראם און מנצל זיין איר ענערגיע, איז יעצט די שאלה צו ביי גזירות פון חז"ל קען מען אויך כולל זיין מסברא אויב ס'איז דא א דמיון, סוכ"ס איז דאס נישט נכלל געווען אין זייער גזירה לצד אז הלכה איז א טעכנישע פראצעס, מילא אויב איך טו אויף אז ס'איז א דאורייתא, גייט דאך עס ממילא אריין אין די הגדרה כאטש מ'האט נישט געוואוסט פון פריער, ווידער צו זאגן אז ווען חז"ל וואלטען געלעבט וואלטן זיי דאס זיכער ג'אסר'ט קען מען דאך זאגן פארקערט אויף געוויסע גזירות אז זיי וואלטן דאס מן הסתם מתיר געווען.

[berlbalaguleh]

ר' נהורא נפישא: דו האסט וואונדערליך צונומען די אלע הגדרות, ספיקות און דילעמאס וואס דאס אידישע פאלק האט אלץ מיטגעמאכט אין איר לאנגע און גלאררייכע היסטאריע.
נאר ס'גנב'עט זיך מיר אריין א מחשבה'לע אין מיין מח אז די טיימינג פון דיין חקירה איז נישט קיין צופאל. נאר ס'האט עפעס צו טון מיט די דעבאטע אין די לעצטע טעג און וואכן אויב טעכנאלאגיע טראמפט הלכה. אדער אין בעסטן פאל ארבעט מיט מיט איהר. אדער דער אלטער כלל פון "משנה לא זזה ממקומה", גילט נאכאלץ.

[berlbalaguleh]

שמערל: דו האסט גוט ארויסגעברענגט די דעפינישן פון איסור מלאכת שבת און דעם פאקט אז ס'איז דא געזעץ און די ספיריט פון דעם געזעץ. ד.ה. אז אפילו אויב ס'וועט איינעם געלונגען ביי צו קומען די דאורייתא'דיגע איסורים פון טון א מלאכה אום שבת, וועט ער נאכאלץ עובר זיין אויף דעם ספיריט פון שבת. דער תכלית וואס איז אז א מענטש זאל זיך אפרוען אום שבת.

אבער פון די אנדערע זייט. דאס ראציאנאליזירונג פון די געזעצן פון די תורה, אזוי ווי דו ברענגסט אויף די פראגע אויב די תורה האט נאר פארבאטן אנצוצינדן א פייער אום שבת ווען מ'דארף ארבעטן שווער דאס אהערצושטעלן. אבער ווען ס'איז נאר די ארבעט פון דרוקן אויף א קנעפל וואלט עס אפשר געווען מותר. דער מהלך איז פון די פרינציפן פון די רעפארמער. וואס דורכדעם קענמען ח"ו צושטערן די גאנצע תורה. זיי טענה'ן טאקע אז דער פארבאט אויף צו עסן חזיר איז נאר געווען ווען די אידן האבן געוואנדערט אין מדבר. וואו די מעגליכקייטן גרונטליך אפצוקאכן דאס פלייש זענען נישט געווען, אזוי ווי זיי זענען אין די מאדערנע וועלט. אויך צו פרעזערווירן עסנס אין א קאלטע ענווייראנמענט איז דאן נישט געווען מעגליך. פארדעם האט די תורה דאס פארבאטן. אבער אין די היינטיגע מאדערנע וועלט איז שוין דער פארבאט אראפגענומען געווארן. דאס זעלבע קען געזאגט ווערן איבער דעם פארבאט פון עסן חמץ אום פסח אדער עסן אכט טעג אין א סוכה. די רעפארמער האלטן טאקע נישט (אפילו אויף זייער אייגנארטיגן וועג) יו"ט שני של גלויות. ווייל היינט ווייסט מען פונקטליך ווען ראש חודש איז. אויך דער איסור פון חתונה האבן מיט נישט אידן איז ביי זיי נישט פארהאן. מיט די זעלבע מאטיווירונג אז דער פארבאט גייט היינטיגע צייטן נישט אן....!

[שמערל]

איך ווייס נישט ביי רעפארמער, אין מיין ארטאדאקסישע תורה איז אנצינדן א פייער דורך א קוועטש פון א קנעפל נישט אסור, נאר מדרבן אלס גרמא.

[berlbalaguleh]

איך ווייס נישט ביי רעפארמער, אין מיין ארטאדאקסישע תורה איז אנצינדן א פייער דורך א קוועטש פון א קנעפל נישט אסור, נאר מדרבן אלס גרמא.

שמערל: אין מיין ארטאדאקסישע דענאמינאציע, לעומת די רעפארמער, איז נישט קיין חילוק פון אן איסור דאורייתא צו אן איסור דרבנן לגבי עובר זיין לכתחילה. אזוי ווי דער קלויזנבורגער רב זצ"ל האט געזאגט אז דער חילוק פון אן איסור דאורייתא מיט א דרבנן איז נאר פאר דעם שמש פון גהינום. אויב ס'איז א דאורייתא וועט ער אריינלייגן צוויי מעטער האלץ (כלשונו). און אויב ס'איז נאר א דרבנן וועט ער אריינלייגן נאר איין מעטער האלץ אין פייער. אבער פאר אונז איז נשט קיין שום חילוק...!
נאר אויב גרמא איז מותר אום שבת האביך א סאך א גרינגערן וועג פון אנצונדן און אויסלעשן לייטס און אפלייענסעס אום שבת ווי דער "קאושער סוויטש" וועלכער ארבעט מיט קאמפליצירטע עלעקטראניקס און רענדאם לייט פולסעס. פשוט. מ'קאנעקט די לייט אדער אפלייענס צו א רילעי. דאן צינד איך עס נישט אן דיירעקט. נאר די רילעי צינדט עס אן...!

[שמערל]

זעט אויס איך בין צו אינג צו פארשטיין אייערע טיפזיניגע געדאנקען.
פריער האט איר געשריבן אז ראציאנליזירן די תורה און זאגן אז אנצינדן א פייער דורך א קנעפל איז מותר, איז די מהלך פון די רעפארמער.
זאג איך אייך אז אפילו לויט די ארטאדאקסישע תורה איז עס אויך מותר.
פארציילט איר מיר א קלויזענבורגער מעשה מיט האלץ אין גיהנם, וואו קומט עס דא אריין?

[berlbalaguleh]

זעט אויס איך בין צו אינג צו פארשטיין אייערע טיפזיניגע געדאנקען.
פריער האט איר געשריבן אז ראציאנליזירן די תורה און זאגן אז אנצינדן א פייער דורך א קנעפל איז מותר, איז די מהלך פון די רעפארמער.
זאג איך אייך אז אפילו לויט די ארטאדאקסישע תורה איז עס אויך מותר.
פארציילט איר מיר א קלויזענבורגער מעשה מיט האלץ אין גיהנם, וואו קומט עס דא אריין?

ס'קומט אריין (חוץ סארקאזם) אז דער קלויזנבורגער רב האט געמאכט דעם פוינט אז למעשה איז נישט קיין חילוק פון אן איסור דאורייתא אדער א דרבנן פאר אן ארטאדאקסישן איד.
ס'זעהט אויס אז איהר זענט נישט צו יונג נאר איר טרייט (משתדל בכל הכח) צו זיין א ביסל סארקאסטיש....