קאווע שטיבל

איך מיין אז עס איז שוין העכטס צייט פאר אזא פאפולערער מוזיק פארום ווי דער מוזיק פארום אין קאווע שטיבל צו א אנאליזירן דעם וועלט בארימטער. לעגענגארער און באליבטער מוזיק ארעינדזשער פון אזוי פיל יארן אןיף אזוי פיל פארשידענארטיגע אלבום'ס, הלא הוא מר. משה לאופער.
משה איז באוואסט פאר די חרדישע מוזיק נאכפאלגערס אלס זייער א טאלטנטפולער אןן געלונגענער ארעינדזשער, ער איז רייך. יוניק, זיס און צוגענגליך צום אלגעמיינעם אויער. ער פארמאגט טאקע נישט דער עקסטערע חיות וואס זיין גרעסטער קאנקורענץ און מוזיק מר. מונה רוזנבלום פארמאגט, דערפאר האט ער אבער אנדערע מעלות וואס האבן אים געברענגט צו שטיין זייט ביי זייט מיט מונה, נאר אין אנדערע הינזיכטן.
כידוע פאר די מוזיק נאכפאלגער, האט משה געפונען חן בעיני הרב משה גאלדמאן ע"ה, און הרב גאלדמאן האט אים געניצט פאר רוב פון זיינע קאסעטעס, זאגענדיג אז משה פארשטייט די בעסטע צו זיינע ניגונים, און דערביי משבח געווען זיינע תניעות.
פארשטייט זיץ אז נישט נאר הרב גאלדמאן האט אים געניצט פאר זיין היים ארעינדזער, און נישט נאר די גאר היימישע. משה איז גלייך ווי מונה א אינטערנעשענאל ארעינדשער אין די אידיש רעליגיעזער וועלט, זייענדיג סער היים ארעינדזשער, פון דעם כאניאקישן זושע שמעלצער אין ניו סקווער ביז אברהם פריד יעקב שוואקי און דער מזרחיזטישן אוהד.

משה לאופער איז א מאדערנער איד וואס וואונט אין בני ברק, און פירט א שיינע שטוב אויף מער א ליטוישע שטיייגער. געבוירן איז ער, אין אנטווערפען, צו זיין טאטן הנגיד מר. מאיר לאופער, א אונגארישער האלוקאסט איבערלעבער, וואס איז במשך זיין תקופה אין אנטווערפען געוועןן א שיינער גביר און זייענדיג אין אנטוחערפען האט ער געדאווענט ביי רבי איציקעל וועלעכע האט כדרכו ארויסגעשלעפט פון אים גרויסע סכומים פאר זיינע צדקות.
המשך יבא אי"ה

טראץ וואס אין רבי איציקל"ס בית המדרש איז געווען דער שטייגער ווי אין רוב גאליציאנע מקומות, נישט צוצולאזן קיין מגולח צום עמוד אום שבת, האט אבער מר. מאיר לאופער געהאט די פריוויליגיע פון רבי איציקל אז ער האט געקענט צו גיין צום עמוד, אןן דער סיבה דערפון האט רבי איציקל אנגעגעבן איז אז "מאיר האט א גאלדענע בארד" א אנדייטונג ווארשיינליך אויף זיינע גרויסע צדקות.

טראץ וואס מאיר לאופער איז אנגעבליך געווען א מאדערנער איד, האט ער אבער פארמאגט אין זיך גניני רבי'שקייט, ספעציעל ביים דאווענען ווען ער האט געווארפן זיין קאפ אהין און צוריק קרעכצענדיג מיט זיין נאדווארנע נוסח, ווארום, מר. מאיר איז געווען א נאדווארנע אייניקל פון רבי מרדכלע, און זיין פאטער וואס האט נאך געהייסן לייפער עס געטוישט צו לאופער. ווארשיינליך בהכרח אין די ערשטע קריג יארן.

וואקסענדיג אין אזא שטובל ווי פשעווארסק, האט דער קליינער משה געהאט די געלעגנהייג זיך אנצוקלעבן, אין צוגאב פון זיין טאטנס חסידישע נגינה ביים שבת טיש, אויך צו די נגינה פון די וועלט בארימטע בעלי תפילות וועלעכע האבן זיך דארטן געפונען, ובראשם דער בארומטער באבובער בעל תפילה ומחנך הרב החסיד רבי שאול הוטערער ע"ה, איינזאפענדיג אין זיך די ערשטע חסידישע געשמאק אין נגינה אין זיינע יונגע ביינער.
פארשטייט זיך אז דאס איז נישט געווען איינציגסטע מקור הנגינה איינצוזאפן אין זיך אין זיינע יונגע יארן. ער האט אין זיך אןיך איינגעזאפט אין זיך פון די מאדערנע נגינה. אין די וואכן טעג האט ער זיך צוגעהערט צו די פארשידענע פרחי'ס, ווי לונדון בויס און ניו יארק בויס קווייערס וועלעכע האבן דעמאלס "געהערשט" אין די אלגעמיינע אידישער עולם הנגינה.

זייענדיג עלעוו יאר האט זיין טאטע צוליב שווערע פינאנסיעלע סיבות געמוזט פארלאזן אנטווערפן, איבערלאזענדיג א סך בעלי חובות אונטער זיך, און אריבער מיט זיין משפחה קיין ארץ ישראל. דארט האט זיך משה נענטער אנגעהויבן צו באקענען מיט די עולם הנגינה וואס האט אנגעהויבן ווירבלען אין יענע יארן אין ארץ ישראל, ווי קארלבאך וכדומה.
אין יענע יארן האט משה אנגעהויבן גיין אין קעמפ שדי חמד בראש הרב אלי טייטלבוים מנהיג הפרחי. דארט האט ער זיך באקענט מיט די נייע אויפבליענדע ארעינדזשערס הערשי לעבאוויטש און מיטן אלעמען באקאנטער אנגייענדער ארעינדזשער ישראל לאם וועלעכער האבן געמאכט מוזיק פאר די קעמפ. משה האט זיך צו זיי צוגעקלעבט און נאכגעפאלגט ישראל לאם, אזוי ווייט אז ישראל האט זיך געווערטלט אז ער איז דער שמש פונעם בענד.
זייענדיג פערצן יאר האט משה געמאכט א ניגון אויף די ווערטער מי שעשה ניסים, און געשיקט דעם קאסעטע צו דער מנהל פרחי ניו יארק מיט זיין אדרעס. א יאר דערויף קריגט ער אויפן פאסט א נייער טעיפ פון פרחי ניו יארק וואו אינוויניג איז געווען געליסטעט דער ניגון מי שעשה ניסים מיט די קרעדיט קאמפאוזט ביי משה לאופער.
עס איז לייכט זיך פארצושטעלן וואס פאר א רושם דאס האט געמאכט אויף אים.

פון דא און ווייטער האט משה זיך אנגעהויבן צו דעוועלעפן בעולם הנגינה מער און מער, ער האט געלערנט דא און דארט וועגן מוזיק טעאריע, און מיט די צייט זיך צוגעקלעבט צום נייעם שטערן בעולם המוזיק בימים ההם אין א"י, מונה רוזנבלום, וועלעכע איז דעמאלס געווען אקטיוו אין פארשידענע פרחי"ס ווי פרחי לונדון, ורדיגר, בני ברק ועוד. משה האט אים באגלייט אין די סטודיאוס, און פון דא ביז זיין שטערן בעולם המוזיק האט אנגעהויבן שיינען איז געווען א שפאן.

זייענדיג שוין אן ערוואקסענער בחור האט משה שוין געהאט קאמפאוזט עטליכע געלונגענע ניגונים, און דרייענדיג זיך מיט די "מוזיק אינסטאנסן" זענען טייל פון זיינע ניגונים שוין דאן נתפרסם געווארן, ספעציעל דער ניגון ונפוצותינו איי איי איי איי וואס מרדכי בן דוד האט געזונגען ביי זיין היסטארישער קאנצערט אין א"י אין עמנואל וואו עס האבן זיך באטייליגט צענדליגער טויזענטער צושויער מיט מונה רוזנבלום אויף די ארקעסטרע.
עס איז אונטרעסאנט אנצומערקן, אז בעפארן זינגען דעם ונפוצותינו האט מרדכי אויסגערופן דעם נאמען פונעם יונגן קאמפאוזער פוננם פאלגענדן ניגון, צולייגענדיג דערביי, אז מען וועט נאך א סך הערן פון אים אין דער צוקומפט. ולא ארכו הימים ונתקיים ברכה של אותו זקן...

נאך פאר זיין חתונה זייענדיג צוואנציג יאר האט שוין משה דא און דארט געהאט א שטיקל יד אין מוזיק ארעינדזשמענטס, בעיקר ביי די מוזיקאלישיר ברונער פאמיליע וועלעכע האבן דאן ארויס געגעבן עטליכע אלבום'ס. צו זיין חתונה האט ער געשיקט א מתנה צו די כלה דעם שפעטערדיגן אויפגיכאפטער בענבי הגפן (דאכט זיך יוניק ווערטער בימים ההם) א מתנה צו זיין כלה (א השגה...) .

אבער זיין עיקר פריצת דרך האט זיך אנגעהויבן נאך זיין חתונה ספעציעל מיט די אלבום'ס פון ליבעלע העשל ע"ה וועם ער האט געקענט פון די יונגערע יארן, וואס ווארשיינליך זענען די אלבום'ס געווען וואס האבן פארשפרייט זייין נאמען, פון וואו ער איז אונגעקומען צו נאך גרעסערס, וואס דעמאלס איז יענער נאך געוען א פרישער אומפאפולערער יונגערמאנטשיק און זינגער אין די ווינדלען. אבער צוזאמען מיט יענעם זענען די צוויי געוואקסן ביז זיי האבן ביידע דערגרייכט צו וואס זיי זענען היינט, דער דעמאלסדיגער אינגערמאנטשיק איז אברהם פריד וואס האט ביי זיין דריטער קאסעט מחליט געווען צו ארבעטן מיט משה וועמענס נאמען עס איז שוין געווען באקאנט,
און דא איז אריין בעקומען א דריטער שיתוף אין דעם געשעפט, אויך א יונגערמאנטשיק און מתחיל, און דאס איז דער לעגענדארער קאמפאוזער יוסי גרין וואס איז דעמאלב געוועןדער אפיציעלער קאמפאוזער פון אברמלס פריערדיגע טעיפ'ס. און איינמאל יוסי האט דיסקאווערט משה'ן האט ער מחליט געווען אז מיט אים וויל ער בלייבן, ווייל ער פארשטייט צו זיינע ניגונים.
און, עד היום איז געבליבן די מיטאלאגישע שתפות צווישן די דריי, כאטש וואס יעדער פון זיי האט זיך מיט די צייט געבויט פאר זיך און זענען נישט אזוי תלוי איינעם מיטן אנדערן, זענען נאך אלץ איינער געבינדן מיטן אנדערן, און ווען עס קומט היינט ארויס עפעס פון די דריי פילט זיך אז אט דאס איז די ריכטיגע און נאסטאלגישער קאמבינאציע

זאגסטו אז אברהם פריעד האט גענוצט משה לאופער אויף זיין דריטן קאסעטע (פארעווער וואן)? אויף וועלכע חלק האט ער אים גענוצט?

איי יי תניא. נישט געדייגעט, אברהם יגל, ירושלים (אבר ם פריד). הנה אנוכי שולח לכם, (לייבעלע השל) סימן טוב ומזל הורה, חזק ימלא משאלותינו ( משה גאלדמאן) יבנה המקדש, שהשלום שלו (זושע שמעלצער). טידיאיי טיטיאיי טיטיאיי טיטיאטא יבנה האאאמיאיקדש, ודבר אחד (מרדכי בן דוד) קולי קולי שמע (אייזיק האניג).

דאס זענען א קליינער טייל פון די ניגונים וואס זענען נתפרסם געווארן און משה'ס ערשטע יארן מיט זיין ארעינדזשמענטס. משה איז געוארן באוואוסט מיט זיין רואיגע סאלידע תמימותדיגע מהלך מצד אחד, און רייסערישע פרעמדליכע מהלך מיט סורפרייזעס מצד שני. אבער הצד השוה שבהם און דאס איז משה' ס אייגנארטיגקייט אז וואס ער זאל נאר מאכן האט א שניט און גייט קיינמאל נישט ארויס פון פראפארציע

שמעקעדיג האט געשריבן:זאגסטו אז אברהם פריעד האט גענוצט משה לאופער אויף זיין דריטן קאסעטע (פארעווער וואן)? אויף וועלכע חלק האט ער אים גענוצט?

אויף די גאנצע קאסעטע!

פאר די מוזיק ארענדשמענטס? אויף 'פארעווער וואן'? איך מיין דו האסט א טעות.
פון וועלכע קאסעטע רעדסטו?

מושב, עצה טובה פאר נעקסט טיים צו שרייבן איין לאנגער מאמר אין איין תגובה.
סאיז הערליך.

שמעקעדיג האט געשריבן:פאר די מוזיק ארענדשמענטס? אויף 'פארעווער וואן'? איך מיין דו האסט א טעות.
פון וועלכע קאסעטע רעדסטו?

איי טינג סאו. יש לך בעיה עם זה?

כוכב האט געשריבן:מושב, עצה טובה פאר נעקסט טיים צו שרייבן איין לאנגער מאמר אין איין תגובה.
סאיז הערליך.

סאיז א טעכנישע סיבה פארוואס איך צעטייל מיין תגובה אין עטליכע חלקים. סאיז שוער צו הענדלען א גרויסער פייל אין מיין סמארט פאון

moshav zekeinim האט געשריבן:

שמעקעדיג האט געשריבן:פאר די מוזיק ארענדשמענטס? אויף 'פארעווער וואן'? איך מיין דו האסט א טעות.
פון וועלכע קאסעטע רעדסטו?

איי טינג סאו. יש לך בעיה עם זה?

אמת, יעצט טשעק איך זעה איך דאס.
.


(וואס איז דאס זמרה ארקעסטרא?)

מיין שאלה איז, ווער האט אראנזשירט זיינע ערשטע 2 טעיפס?
No Jew will be left behind
The time is now

די מוזיק הערט זיך ממש דאס זעלבע אויפן האר, בלתי שום ספק אז ס'איז פונעם זעלבן קאמפאוזער!
די זעלבע סארט אינסטרומענטן, שטיקלעך, און הארמאני וכדומה.

אלזא חברי וידידי, אבער לאמיר אביסל ארום רעדן איבער משה לאופערס מוזיק, איבער זיין ספעציאליטעט וכו' לאמיר ערשט הערן וואס איר האט צו זאגן איבער אים

מארטי לעווינטער, איך מיין א גוי, האט ארעינדזשט די ערשטע צוויי טעיפס פון אברהם.
איך ווייס נישט וואס דו מיינסט מיט דעם אז ס'הערט זיך די זעלבע אויפן האר, אבער אז ס'האט און דזשענערל אן ענליכע שניט, איז קלאר. און דאס איז ווארשיינליך די אלגעמיינע סטייל אין יענע יארן, ס'פעציעל אז עס איז געשפילט געווארן דורך דער זעלבער ארקעסטרא ווי די פריערדיגע אלבום'ס.
זאת ועוד. אויף ווי ווייט איך ווייס איז שוין לאופער געווען אינוואלווד אין די מוזיק פון זיין צווייטער טעיפ (מעגליך בלויז קאנדאקטעט)

אקעי, כ'וויל טאקע נישט פארדרייען דעם שמועס.
אבער צו געבן א גוטע דוגמא, הער אויס דעם אינטרא אויפן ערשטן טעיפ פונעם ניגון "וקרב פזורינו" און דעם אינטראו פונעם דריטן טעיפ אויפן ניגון "תנו שבח", און זאג דו מיר אויב עס נישט ממש א קאפיע.

וועגן משה אליין, איך גלייך אים זייער אבער ער איז זייער סימפל, מאכט נישט קיין שטיקעס, א שטייגער ווי 'ישראל לעם' וואס קען דיר נעמען אויף א ווילדן ראלערקאוסטער רייד און כסדר טוישן טענער ארויף און אראפ, צומאל טו-מאטש.
ער איז ממש ווי געגאסן אויף ר' משה גאלדמאן'ס אלבומ'ס, די פאר אלבומ'ס וואס משה לאופער האט נישט אראנדזשד (כ'מיין נומער 7 און 8) האט טאקע גאנץ אן אנדער פנים און עס פעלט פון דעם אריגינעלן חן.
אויפן אלבום 'זכור' (14) האב איך ספעציעל שטארק הנאה געהאט, ער האט אריינגעלייגט אסאך כוחות, בעיקר ביי "לא ימוש", אבער אלע ניגונים דארט האבן א מאס רייכקייט מער ווי די איבריגע קעמפ שלוה אלבומ'ס.

משה האט אויך ארויסגעגעבן עטליכע אלבומ'ס מיט בלויז מוזיק, פון אלטע ניגונים, "משה לאופער ותזמרתו". נישט עפעס ספעציעל, סתם אפגעשפילט. איך האב קיינמאל נישט פארשטאנען זיין כוונה מיט די אלבומ'ס.

גראדע טאמער לייגטסטו צו א אויער וועסטו באמערקן אז משה מאכט יא שטיקעס, און נישט צופיל ווייניגער און אפשר גארנישט ווייניגער ווי זיינע קאלעגעס מונה און ישראל לאם. נאר עס איז נישט אזוי באדייטפול און בולט (מער מיט א גלאטקייט און געלאסענע ענערדזשי. אדער ווי מ'זאגט "זיצעדיג"). עס איז מער פאסיוו און און אומדירעקט.

אבער טאקע דערפאר, איז זיין מוזיק זייער א גוטע זייער א פאסיגער שידוך צו אזא זינגער ווי אברמל, וואס דייקא דורך זיין זינגען קומט ארויס די לעבן פון די מוזיק, און צוזאמען הערט זיך עס ווי דער צוגעפאסטער השלמה און פאלגזאמע נאכפאלגער פונעם זינגער.

כלפי משה גאלדמאן'ס אלבום'ס: דו זאגסט אז די מוזיק פון משה איז ווי געגאסן צו זיינע ניגונים להוציא אנדערע מוזיק וואס נישט. גראדע איז ישראל לאם'ם מוזיק נישט קיין פאראדאקס מיט הרב גאלדמאן'ס נגונים, און ווי אויך באב סמיט'ס מוזיק הערט זיך נישט ווי א פרעמדער געוואוקס צו הרב גאלדמאן'ס ניגונים (צ.ב.ש. אויף דער אלבום מלך עליון). נאר וואס דען, משה האט דער געזעצטקייט און סימפליסיטי און "נארמאלקייט" וואס הרב גאלדמאן האט ווארשיינליך געגליכן מער.

כלפי זיינע אלבום'ס משה לאופר ותזמורתו:
ווען דו זאגסט מונה מיינט עס קריעיטיוועטי און חיות, און ווען דו זאגסט משה לאופר מיינט עס באטאמטקייט זיסקייט און סימפליסעטי. און דאס איז וואס די משה לאופער פענס גלייכן פון אים בעיקר. זיין תחינת הנפש איז נישט געמאכט פאר די סארט בולט'דיגע זאכן אויף וואס מונה איז געמאכט.
הגם משה קען מאכן זאכן נישט סתם ווילד און גויאיש מיט גאר פרעמדליכע און מודערנע תניעות פון די זעכטציגער יארן אין די אלגעמיינער מוזיק וועלט, וואס איז בדרך כלל מער גויאיש ווי מונה'ס ווילדענישן. אבער נאך אלס מיט א בלעכענער טעם וואס איז געאייגנט פאר קול גייעס און גירל'ס. אבער ער איז ווייט נישט אזוי פערזענליך און באמערקבאר ווי מונה. נאר א גאר גוטער באגלייטער. די מערסטע אויסדרוקבאר איז ער מיט זיינע סטרינגס פאדערענדיגע תניעות וואס ליידט אבער אויך פון א געוויסער בלאסקייט.

אני כשלעצמי, כאטש איך בין בדרך כלל א מונה פען, האב איך צומאל ליב דוקא צו הערן א משה לאופר דראמאטישער אינטראו, ספעציעל אויף די ניגונים פון יוסי גרין. און ווי אוי, ווען איך וויל הערן סימפל היינטצייטיגע מוזיק וועל איך אויסקלויבן משה לאופר ותזמרתו וואס גייט נישט אראפ פון מיין טיש שוין עטליכע יאר און איז פאר מיר א בארואיגונגס פיל.

דער פאקט אז משה'ס מוזיק איז און א געוואוסע זין פאסיוו, איז די ווארשיינליכע סיבה פארוואס, כאטש וואס ער איז נישט ווייניגער פאפולער אין די מוזיק אינדערסטרי ווי מונה, וועט מען אבער קיינמאל נישט הערן רעדן פון משה'ן מיט אזא התלהבות ווי פון מונה. ווייל אז דער מוזיק איז נישט אזוי אויסדרוקבאר, זענען די ווערטער איבער איבער אים נישט אזוי אויסדרוקבאר און בולט

גראדע הערנדיג צום ערשן מאל דעם טעיפ זכור האב איך אויך געפילט אזוי ווי די זאגסט אז עס איז מער מיט חיות און אונטרעסאנטקייט ווי די אנדערע גאלדמאן טעיפ'ס. און טאקע דערפאר האב איך קודם געמיינט אז ישראל לאם מאכט דארט די מוזיק

משה, חוץ זיין טאלטנטן, האט ער אן נאך א מעלה איבער אנדערע אז ער איז א מענטש. ווען ער גיבט א צייט איז עס א צייט און עס איז גרינג(ער) צו ארבייטן מיט אים. ווען מונה טוט א דזשאב פילט ער אז ער "מוז" אריין לייגן זיינע שטיקעס און אן דעם איז עס נישט קיין ניגון.

האט משה ארעינזשט וארשתיך פון אהוד?
זאג מיר נישט ער קען נישט מאכן שטיקעס ווען ער וויל.

אודאי קען ער מאכן שטיקעס, אבער ס'נאר אינטרעסאנט ווען ספיט גיט אינעם ניגון. שטיקעס לשם שטיקעס איז פון משה'ן נישט אינטרעסאנט. משא"כ ביי מונה

און בכלל מיר רעדן דא פון בולט דיגע שטיקעס