קאווע שטיבל

איך האב נעכטן געפענט אן אשכול לזיכוי הרבים, מיטן נאמען "דער מצוה אשכול". ביים שרייבן דעם קעפל בין איך נישט געוועהן זיכער צי כ'זאל שרייבן אזוי, אדער שרייבן "די מצוה אשכול". כ'האב אפגעמאכט אז דאס ווארט "דער" באציט זיך אויף דאס ווארט "אשכול" און כ'האב דעריבער געשריבן "דער" נישט "די". בין איך גערעכט אדער מ'דארף שרייבן "די" און ס'גייט ארויף אויף דאס ווארט "מצוה"?

כ'ווייס נישט, אבער "די מצוה" אשכול וואלט געמיינט עפעס אנדערש, און וואלט געדארפט זיין אין מאחורי.

אפטעמיסט האט געשריבן:איך האב נעכטן געפענט אן אשכול לזיכוי הרבים, מיטן נאמען "דער מצוה אשכול". ביים שרייבן דעם קעפל בין איך נישט געוועהן זיכער צי כ'זאל שרייבן אזוי, אדער שרייבן "די מצוה אשכול". כ'האב אפגעמאכט אז דאס ווארט "דער" באציט זיך אויף דאס ווארט "אשכול" און כ'האב דעריבער געשריבן "דער" נישט "די". בין איך גערעכט אדער מ'דארף שרייבן "די" און ס'גייט ארויף אויף דאס ווארט "מצוה"?

דער איז גוט. מצווה איז מסביר וואספארא "אשכול" דאס איז.

ווי איך פארשטיי איז אשכול א לשון נקיבה, והראי' אז מ'זאגט אשכולות און נישט אשכולים, און דעריבער וואלט מען געדארפט שרייבן די מצוה אשכול.
דאכט מיר אז [tag]יאנקל[/tag] נעמט אויך אן אזוי, ואין מהרהרין אחריו.
[tag]יואב[/tag] פון וואו נעמסטו דיין הנחה מיט אזא זיכערקייט?

וַיָּבֹאוּ עַד-נַחַל אֶשְׁכֹּל, וַיִּכְרְתוּ מִשָּׁם זְמוֹרָה וְאֶשְׁכּוֹל עֲנָבִים אֶחָד (במדבר יג כג).
דא איז משמע אז ס'איז א לשון זכר ("אחד").

מאראנצןזאפט האט געשריבן:ווי איך פארשטיי איז אשכול א לשון נקיבה, והראי' אז מ'זאגט אשכולות און נישט אשכולים, און דעריבער וואלט מען געדארפט שרייבן די מצוה אשכול.
דאכט מיר אז [tag]יאנקל[/tag] נעמט אויך אן אזוי, ואין מהרהרין אחריו.
[tag]יואב[/tag] פון וואו נעמסטו דיין הנחה מיט אזא זיכערקייט?

כ'האב בעיקר געפריווט אונטערצושטרייכן אז מ'רעכענט זיך נישט מיטן ווארט "מצווה", נניח אשכול איז לשון זכר. אבער דא האב איך אמאל געזען אז אשכול איז לשון זכר.
http://m.milog.co.il/אשכול

מאראנצןזאפט האט געשריבן:ווי איך פארשטיי איז אשכול א לשון נקיבה, והראי' אז מ'זאגט אשכולות און נישט אשכולים, און דעריבער וואלט מען געדארפט שרייבן די מצוה אשכול

אשכול איז א לשון זכר, אמת אז בד"כ ביי א לשון רבים ענדיגט מען ביי א ל' זכר ים און ביי ל'נקיבה ות, זענען אבער דא יוצאים מין הכלל לדוגמא אב וואס איז א לשון זכר זאגט מען אבות, אשה וואס איז א לשון נקיבה זאגט מען נשים.

יאנקל האט געשריבן:

מאראנצןזאפט האט געשריבן:ווי איך פארשטיי איז אשכול א לשון נקיבה, והראי' אז מ'זאגט אשכולות און נישט אשכולים, און דעריבער וואלט מען געדארפט שרייבן די מצוה אשכול.
דאכט מיר אז [tag]יאנקל[/tag] נעמט אויך אן אזוי, ואין מהרהרין אחריו.

פונקט פארקערט: אשכול איז א לשון זכר אין לשה"ק, אבער אפילו עס וואלט געווען א לשון נקיבה אין לשה"ק וואלט עס נאך אלץ געווען לשון זכר אין אידיש. וכן אני נוהג, ויש להרהר אחרי.

יאנקל, דאס אז אפילו אויב אין לשון קודש וואלט דאס געווען לשון נקיבה, וואלסטו דאס נאך אלץ גענוצט אלס לשון זכר אין אידיש. דיין נקודה איז, אז אזא ווארט ווי "אשכול" למשל, וואס אין די תורה האט מען נישט געמיינט קאווע שטיבל'ס אשכולות, מילא איז מען דן ביינונז וואספארא מין אזא ווארט וואלט געטראגן, אדער מיינסטו אז בכלל ברויך מען אין אידיש זעהן כללים אנדערש ווי אין לשון קודש. ביטע עלאבאריר, א דאנק.

אפטעמיסט האט געשריבן:איך האב נעכטן געפענט אן אשכול לזיכוי הרבים, מיטן נאמען "דער מצוה אשכול". ביים שרייבן דעם קעפל בין איך נישט געוועהן זיכער צי כ'זאל שרייבן אזוי, אדער שרייבן "די מצוה אשכול". כ'האב אפגעמאכט אז דאס ווארט "דער" באציט זיך אויף דאס ווארט "אשכול" און כ'האב דעריבער געשריבן "דער" נישט "די". בין איך גערעכט אדער מ'דארף שרייבן "די" און ס'גייט ארויף אויף דאס ווארט "מצוה"?

זייער ריכטיג. אויב דער קאנצעפט וואלט באשטאנען פון די ביידע ווערטער "די מצוה" דאן וואלט עס געווען דער. א גוטער סימן אנצואווייזן קלארער אויף וואס מ'באציט זיך אין אזא פאל איז דער באהעפטונג שטריך {-}. ווען מ'שרייבט דער מצוה-אשכול, איז קלאר אז דער באציט זיך אויף אשכול, און דעריבער אויך אז דער איז ריכטיג.
גערעכט איז אויך ווער עס זאגט אז אויך אויב עס וואלט געווען אין לה"ק א ל' נקבה, וואלט אשכול אין אידיש באטראכט געווארן פון מענליכן מין.

זאגט מען ''ווי'' אדער ''פון''? למשל מ'זאגט ''איך בין א גרעסערע נערוון קריכער פון עם''. מ'זאגט ''איך בין מער אויפגעקלערט פון יענעם'', ''איך קען שנעלער עסן גיד הנשה פון יענעם'' (אלעס משלים, איך עס נישט גיד הנשה אפילו ווען איך בין פונקט מיט מיינע אויפגעקלערטע חברים און זיי עסן יא, ס'נישט פון מיינע תאוות).
דא אבער שטימט עס נישט: ''איך בין מער באקאנט אין אייראפע ווי יענער'' ס'שטימט מער ''איך בין מער באקאנט אין אייראפע ווי פון יענעם''. אדער ווען מ'פרעגט איינעם ''שרייבט דיין חבר בעסער ווי דיר'' אדער זאגט מען ''שרייבט דיין חבר בעסער פון דיר''?

וויאזוי דו וועסט נאר זאגן וועט גוט זיין. קענסט זאגן "איך ווער משוגע פון פינטעל", און מ'קען זאגן "פינטעל איז מער ווי משוגע". לייג נאר דאס ווארט "פינטעל" מיט "משוגע" אין איין שורה- און ס'איז אקעי.

א וואס?
זאג איך האב מער לייקס פון דיר אדער דו האסט מער לייקס ווי מיר?

דער (פינטעל) איד האט געשריבן:זאגט מען ''ווי'' אדער ''פון''? למשל מ'זאגט ''איך בין א גרעסערע נערוון קריכער פון עם''. מ'זאגט ''איך בין מער אויפגעקלערט פון יענעם'', ''איך קען שנעלער עסן גיד הנשה פון יענעם'' (אלעס משלים, איך עס נישט גיד הנשה אפילו ווען איך בין פונקט מיט מיינע אויפגעקלערטע חברים און זיי עסן יא, ס'נישט פון מיינע תאוות).
דא אבער שטימט עס נישט: ''איך בין מער באקאנט אין אייראפע ווי יענער'' ס'שטימט מער ''איך בין מער באקאנט אין אייראפע ווי פון יענעם''. אדער ווען מ'פרעגט איינעם ''שרייבט דיין חבר בעסער ווי דיר'' אדער זאגט מען ''שרייבט דיין חבר בעסער פון דיר''?

ביידע זענען ריכטיג, אבער פאלגנד זענען די חילוקים.
איך בין א גרעסערער וכו' פון אים, אבער -- ווי ער (באדייט: ווי ער איז).
מער...פון יענעם, אבער ווי יענער.
איך בין מער באקאנט...ווי יענער, אבער פון יענעם. ס'וואלט זיך געלייענט קלארער אזוי: איך בין מער באקאנט ווי יענער (אדער פון יענעם) אין אייראפע.
איך בין מער באקאנט אין אייראפע ווי פון יענעם - דאס איז נישט קיין ווערטער. איך בין מער באקאנט אין אייראפע ווי יענעם -- וואלט באדייט מער באקאנט אין אייראפע ווי אין יענעם.
דיין חבר שרייבט בעסער ווי דו [שרייבסט], אדער פון דיר, אבער נישט ווי דיר. דיין חבר שרייבט אים בעסער ווי דיר -- וואלט באדייט שרייבט פאר אים בעסער ווי פאר דיר.
דו איז נאמינאטיוו.
ווי איז א פארגלייך-ווארט, אייגנטליך א פארבינדונג-ווארט (קאניוקציע) וואס הייבט אן א [באהאלטענעם] נייעם זאץ-טייל.
דיר איז נאר אין דאטיוו, דעריבער קומט עס נאך פון וואס איז א פרעפאזיציע.
דיך איז אקוזאטיוו - איך קען דאס אזוי גוט ווי דיך -- וואלט באדייט איך קען דאס אזוי גוט ווי איך קען דיך.

דער (פינטעל) איד האט געשריבן:א וואס?
זאג איך האב מער לייקס פון דיר אדער דו האסט מער לייקס ווי מיר?

מער לייקס פון דיר איז ריכטיג
אזוי אויך מער לייקס ווי איך [האב]
נישט מער ווי מיר, וואס וואלט באדייט -- ווי מיר (ל' רבים) האבן.

אוי סאיז אביסל צו טיף פאר מיר איך כאפ עס נישט אינגאנצן אבער אביסל זע איך יא וואס דו זאגסט. שכח!

ישובניק האט געשריבן:

דער (פינטעל) איד האט געשריבן:א וואס?
זאג איך האב מער לייקס פון דיר אדער דו האסט מער לייקס ווי מיר?

מער לייקס פון דיר איז ריכטיג
אזוי אויך מער לייקס ווי איך [האב]
נישט מער ווי מיר, וואס וואלט באדייט -- ווי מיר (ל' רבים) האבן.

דאס איז א חידוש פון א העזה אריינצורעדן אין עפעס וואס דו קענסט גאר קיין ידועה נישט האבן ... דו האסט דאך נאך קיינמאל נישט געלייקט.

"ידיעה"

ריכטיג, רוב לשון-הקודש ווערטער אין אידיש זענען "דער", אויסער די וואס ענדיגן זיך מיט -ות (אין לשון יחיד), וואס זענען אמאל די, אמאל דאס. אפילו אזעלכע ווערטער ווי זכות, טלית, וכדו', זענען אויך ל' זכר אין אידיש.
עס זענען יא דא קלארע כללים אין אידיש וועלכע ווערטער זענען זכר, נקבה, אדער נייטראל, אבער די סיבה פארוואס א ווערטערבוך קומט צונוץ איז סיי ווייל עס זענען אויך דא זייער אסאך אויסנאמען, און אויך פאר די וואס זענען נישט צוגעוואוינט צו די כללים.
די ווערטער וואס קומען נישט פון דייטש, נאר פון אנדערע שפראכן, זענען אין אידיש איןל' זכר, א חוץ א פאר אויסנאמען, צום ביישפיל, די וואס ענדיגן זיך מיט -ור, -יק, -אנץ, -ענץ, -יטעט, -יי, -עם, און נאך א פאר.

איך זעה עפעס נישט אן אשכול אנצופרעגן ווי אזוי מען ספעלט א ווארט.

וואס טוהט מען ווען א ווארט הייבט זיך אהן מיט די זעלבע אותיות ווי די שימוש וואס מען וויל צו איהר צולייגן?

ער האט זיך געשטופט צוצוקומען, ער האט זיך נישט געיאגט צוצולייגן, וכדומה.

און וואס טוט מען ווען דער "צו" קלאפט זיך צוזאם מיט נאך א ו', ווי למשל צו-וואקסן, דער בוים האט זיך שיין צווואקסן/ציוואקסן/צעוואקסן?

מען שרייבט צעוואקסן. (עי' ערך צעפראסקעט).

אין דעם פאל שרייבט מען אזוי ווי אפטעמיסט האט פארגעשלאגן - צעוואקסן.
אויב מען וויל אבער זאגן אז איינער וועט אביסל וואקסן, זאגט מען: ער וועט צואוואקסן -- מיט אן א' אינדערמיט, ווי מאדנע עס זאל נישט אויסזען. אז מ'קען זיך אן עצה געבן מיט אן אנדער ווארט איז אוודאי גוט. די אידישיסטן פינטלען דעם ערשטן וואו מיט א מלאפום. ס'איז אמאל געווען א פרואוו ביי טייל פון זיי צו באשאפן א נייעם אידישן בוכשטאב א V וואס דאס זאל זיין אנשטאט דעם טאפלטן וואו.

ונבנתה העיר האט געשריבן:איך זעה עפעס נישט אן אשכול אנצופרעגן ווי אזוי מען ספעלט א ווארט.

וואס טוהט מען ווען א ווארט הייבט זיך אהן מיט די זעלבע אותיות ווי די שימוש וואס מען וויל צו איהר צולייגן?

ער האט זיך געשטופט צוצוקומען, ער האט זיך נישט געיאגט צוצולייגן, וכדומה.

ריכטיג.

פאשוואונדענע ניק'ס וואו זענט עטץ?, אדער פארוואונדענע ניק'ס וואו זענען ענק?