קאווע שטיבל

נאך א אינטרעסאנטער נקודה.
שמעון האט געהאט צוויי ווייבער, א כנענית מיט דער נאמען עדיבה, זעהט אויס מען האט זי נישט אזוי ליב געהאט, און א היימישע פין ארם נהרים. איבערדעם שטייט שאול בן הכנענית, ווייל די אנדערע זענען געוועהן קינדער פין דער צווייטער ווייב. רש"י זאגט אז די כנענית איז געוועהן דינה כידוע.

איך האב נישט געזען קיין סאך אינטערסאנטע געדאנקען פאר די וואך, לאמיר נאר רעדן וועגן עד היום זה. עס שטייט אין די פסוק יוסף האט אוועק געשטעלט די שטייער סיסטעם אין מצרים, א חומש דארף גיין פאר פרעה, "עד היום הזה".

יעדע מאל וואס עס שטייט די ווערטער, וועלן די בייבל קריטיקס זאגן עס מיינט ביז די צייט פון די שרייבער. ווען די שרייבער האט געשריבן די ווערטער, איז נאך געווען איינגעפירט אין מצרים אז א חומש גייט צו פרעה, דעריבער שרייבט ער עד היום הזה.

די פרומע וועג וויאזוי מען האט מיר אויסגעלערנט אין חדר איז אזוי, יעדע מאל עס שטייט אין די תורה עד היום הזה, מיינט עס ביז היינטיגע צייטן, (למשל מען ווייסט נישט וואו משה איז באגראבן עד היום הזה). דא קען מען אוודאי נישט זאגן עס מיינט דאס, עס איז דאך נישטא קיין פרעה היינטיגע צייטן, און די טעקס איז נישט קיין 20%. (נישט פראפערטי טעקס און נישט אגריקולטור טעקס, איך האב עס נאכגעזוכט...). מוז מען דא מסביר זיין לכאורה כפשוטו, ווען משה רבינו האט געשריבן די פסוק בימיו, האט ער געשריבן אז דאס גייט נאך אן עד היום הזה.

אן אינטערסאנטע שטיקל וואס איך האב געזען פון די מדרש שכל טוב, ער איז געווען א ראשון, איך בין נישט באקאנט מיט זיין היסטאריע. ער שרייבט אין די פסוק אויף די ווערטער עד היום הזה "אלו דברי הסדרן".

יעקב מעקסוועל האט געשריבן:יעדע מאל וואס עס שטייט די ווערטער, וועלן די בייבל קריטיקס זאגן עס מיינט ביז די צייט פון די שרייבער. ווען די שרייבער האט געשריבן די ווערטער, איז נאך געווען איינגעפירט אין מצרים אז א חומש גייט צו פרעה, דעריבער שרייבט ער עד היום הזה.

די פשטות פון עד היום הזה מיינט אוודאי ביזן זמן הכותב אפילו לויט מפרשי המקרא/חז''ל (וכלשון הרשב''ם בראשית כ לז: ''וכן כל עד היום עד ימי הסופר שכתב את הדבר'').

יעקב מעקסוועל האט געשריבן:די פרומע וועג וויאזוי מען האט מיר אויסגעלערנט אין חדר איז אזוי, יעדע מאל עס שטייט אין די תורה עד היום הזה, מיינט עס ביז היינטיגע צייטן, (למשל מען ווייסט נישט וואו משה איז באגראבן עד היום הזה).

דאס איז א הו''א אין גמרא (יומא נד), די גמרא פאלט אפ דערפון, כאטש רש''י על התורה ברענגט עס יא אראפ (בראשית כב יד).

יעקב מעקסוועל האט געשריבן:(נישט פראפערטי טעקס און נישט אגריקולטור טעקס, איך האב עס נאכגעזוכט...).

וואו, אז דו האסט בכלל נאכגעקוקט מיינט ביסט נאכנישט אינגאנצן פארפאלן...[emoji3]

דרך אגב, די עיקר שוועריגקייט פאר מפרשי המקרא איז ביי קבורת משה און ביי יאיר בן מנשה וואס דארט האלט מען ממש ביים סיפור הדברים.

תוהו ובוהו האט געשריבן:

יעקב מעקסוועל האט געשריבן:(נישט פראפערטי טעקס און נישט אגריקולטור טעקס, איך האב עס נאכגעזוכט...).

וואו, אז דו האסט בכלל נאכגעקוקט מיינט ביסט נאכנישט אינגאנצן פארפאלן...

אה, געלויבט דער פון אויבן , ס'נאך דא האפענונג.

(איך האב מורא געהאט צו שרייבן די פאקט עס איז מער נישט אזוי, און איינער וועט מיר נאך טשעלענדזשען...)

הרב מעקסעוואל ווען דו טיילסט איין צוויי מעשיות פון יוסף שטימט פארוואס אין ויגש שטייט צוויי מאל אני יוסף איינס פרעגט ער העוד אביו חי און די אנדערע איז אשר מכרתם אותי מצרימה. פארוואס יוסף האט צוויי מאל געדארפט אנפלעקטן פאר זיינע ברודער צוויי מאל איז שווער און עס שטימט אז ביידע שרייבערס האבן געשריבן זייערע ווערסיע. די וואס האט געשריבן אז ראובן האט געלייגט אין די בור גייט העוד אביו חי און די שרייבער וואס האט געשריבן אז מ'האט אים פארקויפט זאגט יוסף, אני יוסף אשר מכרתם אותי מצרימה. ווי אויך ער בארואיגט צוויי מאל זיינע ברודער די ערשטע איז ועתה אל תעצבו ואל יחר באפכם כי מכרתם אותי גייט ארויף אויף די אשר מכרתם אותי מצרימה און די צווייטע מאל ווי ער בארואיגט זיינע ברודער הארט ביי שלישי איז בארואיגן לויט די פשט אז מ'האט אים אריין געשליידערט אינעם גרוב..
פארשטייט זיך אז עס איז מיר קיינמאל נישט געווען שווער מיט רש"י וואס איז מסביר פארוואס ער האט געדארפט זאגן צוויי מאל אני יוסף. אז דו ברודער'ס האבן פשוט צוריק געלאפן פון בושה האט ער זיי צוריק גערופן און נאכאמאל געזאגט מיט די פרט וואס איז געדי גרעסטע סוד צווישן יוסף מיט די ברודער....

Sent from my SM-T727U using Tapatalk

יעקב מעקסוועל האט געשריבן:איך האב נישט געזען קיין סאך אינטערסאנטע געדאנקען פאר די וואך, לאמיר נאר רעדן וועגן עד היום זה. עס שטייט אין די פסוק יוסף האט אוועק געשטעלט די שטייער סיסטעם אין מצרים, א חומש דארף גיין פאר פרעה, "עד היום הזה".

יעדע מאל וואס עס שטייט די ווערטער, וועלן די בייבל קריטיקס זאגן עס מיינט ביז די צייט פון די שרייבער. ווען די שרייבער האט געשריבן די ווערטער, איז נאך געווען איינגעפירט אין מצרים אז א חומש גייט צו פרעה, דעריבער שרייבט ער עד היום הזה.

די פרומע וועג וויאזוי מען האט מיר אויסגעלערנט אין חדר איז אזוי, יעדע מאל עס שטייט אין די תורה עד היום הזה, מיינט עס ביז היינטיגע צייטן, (למשל מען ווייסט נישט וואו משה איז באגראבן עד היום הזה). דא קען מען אוודאי נישט זאגן עס מיינט דאס, עס איז דאך נישטא קיין פרעה היינטיגע צייטן, און די טעקס איז נישט קיין 20%. (נישט פראפערטי טעקס און נישט אגריקולטור טעקס, איך האב עס נאכגעזוכט...). מוז מען דא מסביר זיין לכאורה כפשוטו, ווען משה רבינו האט געשריבן די פסוק בימיו, האט ער געשריבן אז דאס גייט נאך אן עד היום הזה.

אן אינטערסאנטע שטיקל וואס איך האב געזען פון די מדרש שכל טוב, ער איז געווען א ראשון, איך בין נישט באקאנט מיט זיין היסטאריע. ער שרייבט אין די פסוק אויף די ווערטער עד היום הזה "אלו דברי הסדרן".

''אלה דיברי הסדרן'' יש''כ פארן ברעינגען אזא ראשון צום טיש
סא איך האב שוין לאנג געוואלט פרעגען וואס זאגט די עולם צו דעים אז עזרא ''הסופר'' זאל האבן צוזאם גענימען אלע נוסחאות המעשה עד משה רבינו און געמאכט איין שיין ספר פין דעם?

Sent from my Stratus_C5 using Tapatalk

עס איז דא אסאך צו שרייבן אויף די פרשה, די וויכטיג'סטע איז לכאורה די פאלגענדע פולמוס, וואס ברענגט ארויס וויאזוי גדולי ישראל ראשונים און אחרונים האבן זיך מתייחס געווען צום נושא פון ביקורת המקרא.

אין תשל"ה איז געדריקט געווארן א ספר "פרושי התורה לרבי יהודה החסיד", געדרוקט צום ערשטן מאל פון כתבי ידות. די כתב יד איז געשריבן דורך א זון פון ר' יהודה החסיד, אין די ספר איז דא עטליכע אינטערסאנטע שטיקלעך. איין שטיקל איז אין פרשת ויחי אויף די פסוק וַיָּשֶׂם אֶת אֶפְרַיִם לִפְנֵי מְנַשֶּׁה.

קודם לאמיר פארשטיין וויאזוי ר' יהודה החסיד לערנט צוויי פסוקים ווייטער, וַאֲנִי נָתַתִּי לְךָ שְׁכֶם אַחַד עַל אַחֶיךָ אֲשֶׁר לָקַחְתִּי מִיַּד הָאֱמֹרִי בְּחַרְבִּי וּבְקַשְׁתִּי. לכאורה דארף מען פארשטיין וואס דא גייט פאר, וואס הייסט ער האט עס איינגענומען בחרב וקשת, עס דא איז מערערע וועגן וויאזוי די מפרשים זענען מסביר די פסוק, ר' יהודה החסיד לערנט אזוי פשט. משה רבינו האט איינגענומען עבר הירדן פון סיחון מלך האמורי, און אין די פסוק שרייבט משה וועגן זיך. איך משה האב איינגענומען בחרבי ובקשתי, און איך האב עס געגעבן פאר שבט מנשה.

יעצט אז מען ווייסט די מהלך פון ר' יהודה החסיד, לאמיר פארשטיין 'וַיָּשֶׂם אֶת אֶפְרַיִם לִפְנֵי מְנַשֶּׁה', לויט אים קען עס נישט מיינען יעקב, ווייל עס שטייט שוין פריער אז יעקב האט אויפגעטוישט די הענט, מיט וואס נאך האט ער געלייגט אפרים פאר מנשה? לערנט ער די פשט אז משה רבינו האט געלייגט אפרים פאר מנשה אין מדבר ביי די דגלים. אויב אזוי איז שווער, פארוואס שרייבט נישט משה 'ושמתי את אפרים לפני מנשה'? אינעם ערשטן פערזאן, אזויווי ער שרייבט ווייטער ואני נתתי, דערויף איז ער מסביר אזוי.

פירש אבי: לא על יעקב נאמר כי על משה, 'וַיָּשֶׂם אֶת אֶפְרַיִם לִפְנֵי מְנַשֶּׁה', בראש דגל, בעבור שיעקב אמר 'וְאוּלָם אָחִיו הַקָּטֹן יִגְדַּל מִמֶּנּוּ'. ויהושע כתבֹו, או אנשי כנסת הגדולה. שאם תאמר משה כתבֹו, היה לו לומר: 'ואני שמתי אֶת אֶפְרַיִם לִפְנֵי מְנַשֶּׁה'ֶ, כמו שיש אחרי כן: 'וַאֲנִי נָתַתִּי לְךָ שְׁכֶם אַחַד עַל אַחֶיךָ'.

עס איז איבריג צו מסביר זיין וואו ווייט די ווערטער זענען א חידוש פאר אונז וואס נעמען אן אז אזעלכע ווערטער מעגן נישט געזאגט ווערן, און צו דער זעלבער צייט איז ר' יהודה החסיד פארהייליגט ביי אונז. און זיין זון ברענגט עס נאך, און עס זעט נישט אויס ווי ער האט א פראבלעם דערמיט בכלל.

אין אגרת משה תשובה קי"ד, שרייבט ר' משה פיינשטיין אין תשל"ו, אונז ווייסן אלע אז יעדע ווארט אין די תורה איז געשריבן דורך משה, בלויז דאס וואס הקב"ה האט אים געהייסן שרייבן, און קיין שום מענטש מעג נישט צולייגן און אראפנעמען גארנישט, דעריבער מוז זיין דאס איז א זיוף, און די רשעים וכופרים האבן עס ארויפגעלייגט אויף די נאמען פון ר"י החסיד איינצונארן דעם עולם. אשע"כ איז אסור צו דרוקן און פארקויפן די ספר.


פאר מען גייט ווייטער מיט ר' משה, לאמיר זען נאך א שטיקל פון ר' יהודה החסיד אין ספר במדבר. אין פרשת חוקת שטייט די שירת הבאר 'אָז יָשִׁיר יִשְׂרָאֵל אֶת הַשִּׁירָה הַזֹּאת עֲלִי בְאֵר עֱנוּ לָהּ'. די פראבלעם איז, עס שטייט נישט קיין לאנגע געזאנג, עס איז סך הכל 3 פסוקים, און רוב דערפון איז נעמען פון פלעצער. 'בְּאֵר חֲפָרוּהָ שָׂרִים כָּרוּהָ נְדִיבֵי הָעָם בִּמְחֹקֵק בְּמִשְׁעֲנֹתָם וּמִמִּדְבָּר מַתָּנָה. וּמִמַּתָּנָה נַחֲלִיאֵל וּמִנַּחֲלִיאֵל בָּמוֹת. וּמִבָּמוֹת הַגַּיְא אֲשֶׁר בִּשְׂדֵה מוֹאָב רֹאשׁ הַפִּסְגָּה וְנִשְׁקָפָה עַל פְּנֵי הַיְשִׁימֹן.' וואס האבן זיי געזונגען דארט? זאגט ר"י החסיד זיי האבן געזונגען הלל הגדול, דאס איז קאפיטל קל"ו אין תהילים וואס יעדע פסוק ענדיגט זיך 'כי לעולם חסדו'. וועגן דעם שטייט נישט אין די קאפיטל די גרויסע ניסים ווען מען האט איינגענומען ארץ ישראל, ווייל די שירת הבאר איז געווען פארדעם.

שטעלט זיך די פראגע, אויב אזוי פארוואס שטייט עס אין תהילים נישט אין די תורה? זאגט ר"י החסיד:

והיה כתוב בחומש, עד שבא דוד המלך ע"ה והסיר מזמור דמשה וחברו בתהילים. ותדע שכן הוא, שנותן לחם לכל בשר כל"ח, הודו לקל השמים כל"ח, קאי על המטיר להם לחם מן השמים. ובא יהושע ועשה מזמור שני שעומדים בבית ה', והוסיף רק חידוש אחד, ולכל ממלכות כנען, ר"ל על ידו נעשה נס זה. וכשדוד כיבש הוסיף גם הוא ברוך ה' מציון שוכן ירושלים הללוי'.

א היסטארישע מעשה! ווען דוד האט צוזאמגעשטעלט תהילים, האט ער ארויסגענומען די שירת הבאר פון די תורה, און דאס געמאכט פאר קאפיטל קל"ו, און די מזמור פון יהושע בן נון האט ער געלייגט פאר קל"ה, און אויך דארט צוגעלייגט זיינע אייגענע ווערטער.

די פראבלעם מיט די שטיקל איז נאך מער, ווייל דאס איז נישט געדרוקט געווארן צום ערשטען מאל תשל"ה, דאס איז שוין געדרוקט אינעם ספר ציוני, אויף וואס דער חיד"א שרייבט. "חיברו רבי מנחם ציוני על התורה על פי סוד ויש בו חידושים נוראים ובנה ספרו על הזוהר וספר הבהיר". און ער איז געווען שטארק אנגענומען צווישן אונזערע קרייזן, און ער שרייבט די ווערטער אין פרשת חקת בשם ר"י החסיד, און ער מאכט בכלל נישט קיין מצב דערפון, עס איז א געהעריגע פשט.

צוריק צו ר' משה פיינשטיין, ביים סוף פון די תשובה געברענגט אויבן שרייבט ער: נאכן שרייבן האב איך באקומען דעם ספר ציוני, און איך האב דארט געטראפן וואס ער ברענגט פון רי"ח, אבער דאס פארענטפערט גארנישט. עס איז זיכער כפירה בתורה, און גדוף אויף דוד המלך. איך ווייס נישט קלאר ווער ר' מנחם ציוני איז, און איך וואלט געזאגט עס איז אסור צו פארקויפן און קויפן אויך די ספר ציוני!

יעצט שטעלט זיך די שאלה, האט ר' משה פיינשטיין טאקע געהאלטן אזוי..? אין משנה הלכות סימן ריד שרייבט ר' מנשה קליין: גדולי האחרונים האבן זיך פארלאזט אויפן ספר הציוני סיי אין הלכה און סיי אין קבלה, דער מגלה עמוקות ברענגט פון אים, אויך דער מגן אברהם, און אנדערע. עס איז נישט מעגליך ר' משה האט נישט געוואוסט ווער ר' מנחם ציוני איז. עס מוז זיין א תלמיד טועה האט עס געשריבן און אריינגעלייגט, וידי זרים שלטו בו. אין תשובה קב איז ר' מנשה מסביר באריכות וויאזוי מען קען פארענטפערן די ווערטער פון ר' יהודה החסיד.

איין זאך קען איך ענק זאגן פאר זיכער, וואס איך שרייב האב איך געשריבן...

https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.as ... &pgnum=361
https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.as ... &pgnum=136
https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.as ... &pgnum=302
https://forum.otzar.org/download/file.php?id=19856
https://irp-cdn.multiscreensite.com/71b ... %D7%94.pdf
https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7 ... 7%99%D7%93
https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7 ... 7%A0%D7%99

גיל סטודענט זאגט דא אז ס׳איז בעצם יא די ״קושיות״, וממילא הוכחות, פון די אקאדעמיקער און זייערע מהלכים (עכ״פ פאר די מערערע מחברים) נגד די השוואות ותירוצים פון די קלאסישע מפרשים. ער זאגט דאס פון זיין פערזענליכע שטאנדפונקט וואו ער איז אויפגעצויגן געווארן אין קאנסערוואטיוו אידישקייט וואו מ׳האט אים אויסגעלערענט אלס קינד חומש דוקא און נאר מיט ביקורת המקרא און אז דאס איז געשריבן פון די דאקומענט/חדר און דאס פון די דאקומענט/חדר. דערנאך האט ער געטראפן די מפרשים [כגון נצי״ב ומלבי״ם] וואס געבן אנדערע, ולדעתו בעסערע, תירוצים והשוואות ווי דארפן צוקומען צו אָננעמען פארשידענע און אנדערע מחברים.

ולגבי ״אהבת הצענזור״ דערמאנט ער די געדאנק אז א גרויס חלק פון די רמב״ם׳ס עיקרים זענען געווען אויף אָנצוהאלטן סאציאלע סטאבּיליטעט ווי איידער אמונות אמתיות און די עיקר ח איז אויך נכלל אין דעם עכ״פ אויף אז דאס׳ן אונטערמינעווען טוהט שאטן דערצו, וממילא איז דאס דרש׳ענען בפומבי נישט אלס כדי; וכעין מש״כ הר״ן ממרסיי.

ער ברענגט אויך ארויס אז די פעלד בעצם איז דייעלעקטיק לעומת דעמאנסטרעטיוו, און מהלכי המבקרים איז אויך נישט געהעריג פאָלסיפייעבּל. ער האלט אז דאס איז אפילו אויב מ׳וועט צב״ש טרעפן א גאנצע (נאר) P דאקומענט; אנדערש ווי דר. קענעט קיטשען.

דר. בּערי לעווי זאגט אז די דאקומענטערי היפאטעזיע איז לעומת די תירוצים פונעם מדרש וכו׳.

[left]It is important to do two things with regard to higher biblical criticism. On the one hand, it is crucial that people study the documentary hypothesis. I do not mean simply hearing a lecture or reading an article about it. And surely I do not suggest they bow low at the waist and say, “I believe in the documentary hypothesis.” One must study it and the related challenges and problems. One must look at the text the way the critics look at it. One should see how the tradition responded to those same concerns because those concerns were there all along. Believe it or not, the midrashim saw them all

The question really is: How does one understand the history of grappling with certain kinds of textual inconsistencies, and what should this mean to us today? I assure you that Wellhausen, who made much of changes in the use of God’s names from one passage in the Torah to another, did not discover the problem. It has a very long and distinguished history of discussion

We must see where this theory came from, how it developed, what other possible solutions exist within the tradition, and whether a better suggestion can be put forth. Such historical study is not a simple thing, but it must be done

Similarly, one must understand that there is a documented history of several millennia of Jewish answers to most critical and exegetical questions[/left]

עס איז דא גאר אסאך צו שרייבן אין די הייליגע פרשיות, יציאת מצרים, קריעת ים סוף, שירת הים, אלעס איז גאר אינטערסאנט און שפאנענד. איך וועל דא אראפברענגען די פרשה פון קריעת ים סוף.

די ערשטע שוועריקייט וואס שפרינגט ארויס איז 'מה תצעק אלי'. די אידן האבן טענות צו משה רבינו 'המבלי אין קברים במצרים', משה רבינו ענפערט זארגט אייך נישט, 'התיצבו וראו... ה' ילחם לכם ואתם תחרישון'. גלייך דערנאך 'ויאמר ה' אל משה מה תצעק אלי', וואס גייט דא פאר, ער האט נישט געשריגן, פונקט פארקערט ער האט מחזק געווען די אידן.

אויך זעט מען עטליכע פסוקים וואס שרייבן 'וחיזקתי את לב פרעה', 'ויחזק ה' את לב פרעה', 'ואני הנני מחזק את לב מצרים'. פון די אנדערע זייט זעט מען ויגד למלך מצרים... ויהפך לבב פרעה ועבדיו' וואס זעט נישט אויס ווי די זעלבע מעשה.

אויך דארף מען פארשטיין, די מצריים זענען געווארן אינגאנצן דערשראקן פון די עמודי אש וענן, און זיי האבן געזאגט 'אנוסה מפני ישראל'. פארוואס זענען זיי אריין אינעם ים.

----------

לויט די מהלך פון בקורת המקרא, קען מען מסביר זיין אז דא איז פארהאן צוויי ווערסיעס פון די מעשה צוזאמגעפלאכטן.

אין די ווערסיע וואס איז בלוי זעט מען החזקת לב פרעה, אויך דער ענין פון ואכבדה בפרעה, אויך די מעשה אז זיי זענען צוריק צו פי החירות. מען זעט די אידן שרייען און השי"ת זאגט מה תצעק, ער זאגט פאר משה צו שפאלטן די ים, משה שפאלט די ים, די אידן גייען אריבער, די מצריים קומען נאך זיי, די ים גייט צוריק און די מצריים ווערן דערטראנקען.

אין די ווערסיע וואס איז רויט האט מען פארציילט פאר פרעה די אידן זענען אנטלאפן, פרעה און די מצריים זענען מחליט צו נאכלויפן די אידן. ווען די אידן זען די מצריים האבן זיי טענות צו משה, משה בארואיגט זיי עס איז נישט וואס זיך צו זארגן, דער באשעפער וועט העלפן. די עמוד הענן גייט צווישן די אידן און די מצריים א גאנצע נאכט, אינדערפרי ווערט א מהומה ביי די מצריים מיט די עמודי ענן ואש, די רעדלעך פון די וועגנער פאלן אראפ און די מצריים זענען מחליט צו אנטלויפן.


א וַיְדַבֵּר יְהֹוָה אֶל מֹשֶׁה לֵּאמֹר. ב דַּבֵּר אֶל בְּנֵי יִשְׂרָאֵל וְיָשֻׁבוּ וְיַחֲנוּ לִפְנֵי פִּי הַחִירֹת בֵּין מִגְדֹּל וּבֵין הַיָּם לִפְנֵי בַּעַל צְפֹן נִכְחוֹ תַחֲנוּ עַל הַיָּם. ג וְאָמַר פַּרְעֹה לִבְנֵי יִשְׂרָאֵל נְבֻכִים הֵם בָּאָרֶץ סָגַר עֲלֵיהֶם הַמִּדְבָּר. ד וְחִזַּקְתִּי אֶת לֵב פַּרְעֹה וְרָדַף אַחֲרֵיהֶם וְאִכָּבְדָה בְּפַרְעֹה וּבְכָל חֵילוֹ וְיָדְעוּ מִצְרַיִם כִּי אֲנִי יְהוָה וַיַּעֲשׂוּ כֵן. ה וַיֻּגַּד לְמֶלֶךְ מִצְרַיִם כִּי בָרַח הָעָם וַיֵּהָפֵךְ לְבַב פַּרְעֹה וַעֲבָדָיו אֶל הָעָם וַיֹּאמְרוּ מַה זֹּאת עָשִׂינוּ כִּי שִׁלַּחְנוּ אֶת יִשְׂרָאֵל מֵעָבְדֵנוּ. ו וַיֶּאְסֹר אֶת רִכְבּוֹ וְאֶת עַמּוֹ לָקַח עִמּוֹ. ז וַיִּקַּח שֵׁשׁ מֵאוֹת רֶכֶב בָּחוּר וְכֹל רֶכֶב מִצְרָיִם וְשָׁלִשִׁם עַל כֻּלּוֹ. ח וַיְחַזֵּק יְהֹוָה אֶת לֵב פַּרְעֹה מֶלֶךְ מִצְרַיִם וַיִּרְדֹּף אַחֲרֵי בְּנֵי יִשְׂרָאֵל וּבְנֵי יִשְׂרָאֵל יֹצְאִים בְּיָד רָמָה. ט וַיִּרְדְּפוּ מִצְרַיִם אַחֲרֵיהֶם וַיַּשִּׂיגוּ אוֹתָם חֹנִים עַל הַיָּם כָּל סוּס רֶכֶב פַּרְעֹה וּפָרָשָׁיו וְחֵילוֹ עַל פִּי הַחִירֹת לִפְנֵי בַּעַל צְפֹן. י וּפַרְעֹה הִקְרִיב וַיִּשְׂאוּ בְנֵי יִשְׂרָאֵל אֶת עֵינֵיהֶם וְהִנֵּה מִצְרַיִם נֹסֵעַ אַחֲרֵיהֶם וַיִּירְאוּ מְאֹד וַיִּצְעֲקוּ בְנֵי יִשְׂרָאֵל אֶל יְהוָה. יא וַיֹּאמְרוּ אֶל מֹשֶׁה הַמִבְּלִי אֵין קְבָרִים בְּמִצְרַיִם לְקַחְתָּנוּ לָמוּת בַּמִּדְבָּר מַה זֹּאת עָשִׂיתָ לָּנוּ לְהוֹצִיאָנוּ מִמִּצְרָיִם. יב הֲלֹא זֶה הַדָּבָר אֲשֶׁר דִּבַּרְנוּ אֵלֶיךָ בְמִצְרַיִם לֵאמֹר חֲדַל מִמֶּנּוּ וְנַעַבְדָה אֶת מִצְרָיִם כִּי טוֹב לָנוּ עֲבֹד אֶת מִצְרַיִם מִמֻּתֵנוּ בַּמִּדְבָּר. יג וַיֹּאמֶר מֹשֶׁה אֶל הָעָם אַל תִּירָאוּ הִתְיַצְבוּ וּרְאוּ אֶת יְשׁוּעַת יְהוָה אֲשֶׁר יַעֲשֶׂה לָכֶם הַיּוֹם כִּי אֲשֶׁר רְאִיתֶם אֶת מִצְרַיִם הַיּוֹם לֹא תֹסִיפוּ לִרְאֹתָם עוֹד עַד עוֹלָם. יד יְהוָה יִלָּחֵם לָכֶם וְאַתֶּם תַּחֲרִישׁוּן.

טו וַיֹּאמֶר יְהוָה אֶל מֹשֶׁה מַה תִּצְעַק אֵלָי דַּבֵּר אֶל בְּנֵי יִשְׂרָאֵל וְיִסָּעוּ. טז וְאַתָּה הָרֵם אֶת מַטְּךָ וּנְטֵה אֶת יָדְךָ עַל הַיָּם וּבְקָעֵהוּ וְיָבֹאוּ בְנֵי יִשְׂרָאֵל בְּתוֹךְ הַיָּם בַּיַּבָּשָׁה. יז וַאֲנִי הִנְנִי מְחַזֵּק אֶת לֵב מִצְרַיִם וְיָבֹאוּ אַחֲרֵיהֶם וְאִכָּבְדָה בְּפַרְעֹה וּבְכָל חֵילוֹ בְּרִכְבּוֹ וּבְפָרָשָׁיו. יח וְיָדְעוּ מִצְרַיִם כִּי אֲנִי יְהוָה בְּהִכָּבְדִי בְּפַרְעֹה בְּרִכְבּוֹ וּבְפָרָשָׁיו. יט וַיִּסַּע מַלְאַךְ הָאֱלֹהִים הַהֹלֵךְ לִפְנֵי מַחֲנֵה יִשְׂרָאֵל וַיֵּלֶךְ מֵאַחֲרֵיהֶם וַיִּסַּע עַמּוּד הֶעָנָן מִפְּנֵיהֶם וַיַּעֲמֹד מֵאַחֲרֵיהֶם. כ וַיָּבֹא בֵּין מַחֲנֵה מִצְרַיִם וּבֵין מַחֲנֵה יִשְׂרָאֵל וַיְהִי הֶעָנָן וְהַחֹשֶׁךְ וַיָּאֶר אֶת הַלָּיְלָה וְלֹא קָרַב זֶה אֶל זֶה כָּל הַלָּיְלָה. כא וַיֵּט מֹשֶׁה אֶת יָדוֹ עַל הַיָּם וַיּוֹלֶךְ יְהוָה אֶת הַיָּם בְּרוּחַ קָדִים עַזָּה כָּל הַלַּיְלָה וַיָּשֶׂם אֶת הַיָּם לֶחָרָבָה וַיִּבָּקְעוּ הַמָּיִם. כב וַיָּבֹאוּ בְנֵי יִשְׂרָאֵל בְּתוֹךְ הַיָּם בַּיַּבָּשָׁה וְהַמַּיִם לָהֶם חוֹמָה מִימִינָם וּמִשְּׂמֹאלָם. כג וַיִּרְדְּפוּ מִצְרַיִם וַיָּבֹאוּ אַחֲרֵיהֶם כֹּל סוּס פַּרְעֹה רִכְבּוֹ וּפָרָשָׁיו אֶל תּוֹךְ הַיָּם. כד וַיְהִי בְּאַשְׁמֹרֶת הַבֹּקֶר וַיַּשְׁקֵף יְהוָה אֶל מַחֲנֵה מִצְרַיִם בְּעַמּוּד אֵשׁ וְעָנָן וַיָּהָם אֵת מַחֲנֵה מִצְרָיִם. כה וַיָּסַר אֵת אֹפַן מַרְכְּבֹתָיו וַיְנַהֲגֵהוּ בִּכְבֵדֻת וַיֹּאמֶר מִצְרַיִם אָנוּסָה מִפְּנֵי יִשְׂרָאֵל כִּי יְהוָה נִלְחָם לָהֶם בְּמִצְרָיִם.

כו וַיֹּאמֶר יְהוָה אֶל מֹשֶׁה נְטֵה אֶת יָדְךָ עַל הַיָּם וְיָשֻׁבוּ הַמַּיִם עַל מִצְרַיִם עַל רִכְבּוֹ וְעַל פָּרָשָׁיו. כז וַיֵּט מֹשֶׁה אֶת יָדוֹ עַל הַיָּם וַיָּשָׁב הַיָּם לִפְנוֹת בֹּקֶר לְאֵיתָנוֹ וּמִצְרַיִם נָסִים לִקְרָאתוֹ וַיְנַעֵר יְהוָה אֶת מִצְרַיִם בְּתוֹךְ הַיָּם. כח וַיָּשֻׁבוּ הַמַּיִם וַיְכַסּוּ אֶת הָרֶכֶב וְאֶת הַפָּרָשִׁים לְכֹל חֵיל פַּרְעֹה הַבָּאִים אַחֲרֵיהֶם בַּיָּם לֹא נִשְׁאַר בָּהֶם עַד אֶחָד. כט וּבְנֵי יִשְׂרָאֵל הָלְכוּ בַיַּבָּשָׁה בְּתוֹךְ הַיָּם וְהַמַּיִם לָהֶם חֹמָה מִימִינָם וּמִשְּׂמֹאלָם.

----------

יעצט לאמיר זען וויאזוי אלעס קען ווערן פארענטפערט לויט די מסורה כפתור ופרח.

רש"י איז מסביר אויפן פלאץ די טעם פון מה תצעק אלי, ' למדנו שהיה משה עומד ומתפלל. אמר לו הקב״ה: לא עת עתה להאריך שישראל נתונין בצרה'.

אויף די שוועריקייט פון אנוסה, קען מען ענטפערן אז דאס האבן די מצריים געזאגט ווען זיי זענען שוין געווען אינעם ים.

אויף אלע שינוים אין די לשון, איז פשוט דיברה תורה כלשון בני אדם.

עס איז אויך לפיהם דא א חילוק אין טעאלאגיע: P [די בלויע] האלט ג-ט פאר אַמניפּאָטענט און אַמנישיענט בשעת J [די רויטע] איז נישט אזוי.
https://www.thetorah.com/article/what-r ... at-the-sea

דר. פרענק קראָס און דר. דוד נאָעל פרידמאן טענה'ן אז די שירה איז געשריבן געווארן פאר די איבעריגע און אין דעם ווערט נישט דערמאנט אז די ים האט זיך געשפאלטן, נאר עס איז פארפאסט געווארן איבער א מלחמה על הים מיט מצרים וואו זיי זענען געהאלפן געווארן באזיגענדיג די מצריים וואס זענען דערטראנקען געווארן דארט [זיי טייטשן "נצבו כמו נד נוזלים" אז דאס גייט ארויף אויף הויכע כוואליעס]. דערנאך האט מען ארום דעם פארפאסט קריעת ים סוף.

https://www.thetorah.com/article/does-g ... of-the-sea

***

דאס איז וואס דר. מאַרק צבי בּרעטלער זאגט בנוגע החילוק בין מהלכי חז״ל ומהלכי המבקרים:

[left]Earlier Jewish readers, like the ancient rabbis and the medieval interpreters, were very close readers of the biblical text, and certainly noted such contradictions, which they harmonized through interpretation into apparent contradictions. The scholar of midrash, Isaac Heinemann (1876-1957), brilliantly called their method of resolution “creative philology,” where words of the Torah, as divine speech, need not have their obvious and usual meaning — God’s use of language is privileged, not confined to human norms. Thus, according to the classical rabbis, “forever” of Exodus and Deuteronomy anomalously means there “until the Jubilee year.”

To pick up on Berman’s use of Lewis Caroll, the rabbinic method of meaning-making is similar to Humpy Dumpty, who declaims: “‘When I use a word … it means just what I choose it to mean—neither more nor less.’” I, as an observant Jew, am not deriding the rabbis, whose legal interpretations of the Torah I follow, but wish to call attention to the nature of biblical language as understood by the rabbis. But when I interpret the biblical texts as a scholar, I use normal rather than creative philology, and thus view contradictions as real, and use them to identify potentially different sources or authors. To my mind, this is the better model for explaining such contradictions[/left]

‏דא זאגט דר. שאול מגיד בשם דר. משה גרינבערג:

[left]there is not one question the critics raised about scripture that medieval exegetes did not already recognize. The difference is only how each solved the problem[/left]

מי אני האט געשריבן:ווי דר. דזשעימס קוגל איז מסביר ([tag]יידל[/tag] איז מציע זיין בוך) האבן די רעליגיעזע מפרשי המקרא געהאט 4 הנחות קדומות בנוגע מקרא:

1). אז מקרא איז ביסודו בעצם געשריבן געווארן ברמז ובמשל [קריפּטיק]

2). אז עס איז מעיקרא געשריבן געווארן אויף נוגע צו זיין און זיך צו באציהען אויף לדורות און נישט נאר פאר א געוויסע היסטארישע קאנטעקסט און עפאכע

3). אז עס האט נישט קיינע סתירות אדער טעותים/איבעריגקייטן

4). אז אלעס דערין איז דבר ה׳ און דיוויין ממש

די מבקרים נעמען (פארשטייט זיך) נישט אָן די הנחות. וממילא פּאסן נישט (עכ״פ אפטמאל) די תירוצים פון די (קלאסישע) מפרשים (הן מחז״ל והן להבדיל מהנוצרים) פאר די קושיות פון די מבקרים. וואו עס ארבעט יא איז ווען אפילו עפ״י פשוטו ממש, אָן אָננעמענדיג דוקא די אויבנדערמאנטע הנחות, ווערט עס דאך פארענטפערט.

לעומת זה זאגט דער קריסטליכער טעאלאג דר. גרעגארי העסעל אז די מבקרים האבן 7 פּריִסאָפּאַזישאנס/הנחות (וואס זענען שטארק מקושר):

1). תנ״ך איז נישט מער ווי א היסטארישע דאקומענט

2). דאס וואס עס דאקומענטירט איז נישט מושפע מה׳

3). איר מקור איז נאטורליך און נישט אובער-נאטורליך

4). א ״פּרינציפּ פון אנאלאָגיע״ וואס איז אז וויסענשאפט/פארשטאנד פונעם עבר קען נאר פארשטאנען ווערן עפ״י די הוה יעצט

5). א ״פּרינציפּ פון קאָרעלעישאן״ וואס איז אז גארנישט קען נישט פארשטאנען ווערן אינדרויסן פון איר נאטורליכע היסטארישע קאנטעקסט ותקופה

6). א ״פּרינציפּ פון קריטיק״ וואס איז א סקעפּטיסיזם בכלל וואס געבט נאר פּראַבּעבּיליטיס

7). רעאליטעט ארבעט נישט פון אויבן-אראפ מקושר בפועל ונפעל צו עפעס דיוויין, נאר האריזאנטעלי בפועל ונפעל צווישן מענטש-און-מענטש. דאס לייקענט אין נסים

מי אני האט געשריבן:

מי אני האט געשריבן:ווי דר. דזשעימס קוגל איז מסביר ([tag]יידל[/tag] איז מציע זיין בוך) האבן די רעליגיעזע מפרשי המקרא געהאט 4 הנחות קדומות בנוגע מקרא:

1). אז מקרא איז ביסודו בעצם געשריבן געווארן ברמז ובמשל [קריפּטיק]

2). אז עס איז מעיקרא געשריבן געווארן אויף נוגע צו זיין און זיך צו באציהען אויף לדורות און נישט נאר פאר א געוויסע היסטארישע קאנטעקסט און עפאכע

3). אז עס האט נישט קיינע סתירות אדער טעותים/איבעריגקייטן

4). אז אלעס דערין איז דבר ה׳ און דיוויין ממש

די מבקרים נעמען (פארשטייט זיך) נישט אָן די הנחות. וממילא פּאסן נישט (עכ״פ אפטמאל) די תירוצים פון די (קלאסישע) מפרשים (הן מחז״ל והן להבדיל מהנוצרים) פאר די קושיות פון די מבקרים. וואו עס ארבעט יא איז ווען אפילו עפ״י פשוטו ממש, אָן אָננעמענדיג דוקא די אויבנדערמאנטע הנחות, ווערט עס דאך פארענטפערט.

לעומת זה זאגט דער קריסטליכער טעאלאג דר. גרעגארי העסעל אז די מבקרים האבן 7 פּריִסאָפּאַזישאנס/הנחות (וואס זענען שטארק מקושר):

1). תנ״ך איז נישט מער ווי א היסטארישע דאקומענט

2). דאס וואס עס דאקומענטירט איז נישט מושפע מה׳

3). איר מקור איז נאטורליך און נישט אובער-נאטורליך

4). א ״פּרינציפּ פון אנאלאָגיע״ וואס איז אז וויסענשאפט/פארשטאנד פונעם עבר קען נאר פארשטאנען ווערן עפ״י די הוה יעצט

5). א ״פּרינציפּ פון קאָרעלעישאן״ וואס איז אז גארנישט קען נישט פארשטאנען ווערן אינדרויסן פון איר נאטורליכע היסטארישע קאנטעקסט ותקופה

6). א ״פּרינציפּ פון קריטיק״ וואס איז א סקעפּטיסיזם בכלל וואס געבט נאר פּראַבּעבּיליטיס

7). רעאליטעט ארבעט נישט פון אויבן-אראפ מקושר בפועל ונפעל צו עפעס דיוויין, נאר האריזאנטעלי בפועל ונפעל צווישן מענטש-און-מענטש. דאס לייקענט אין נסים

זייער קלאר:
חוץ די 7'טע סעיף. קענען טעאלאגן אדער פרעפאסארן בכלל ערקלערן די ניסים וועלכע זענען קעגן די LAWS OF NATURE?

אין זיינע ווערטער:[left]

Things depicted as of supernatural, transcendent origin were reinterpreted, redefined, and reconstructed on the basis of immanent, human cause and effect relationships

. . .

Evidently the historical-critical way of looking at the Bible means a radical departure from the plain biblical testimony of the miraculous or the divine. This can be accomplished only by a determined reconstruction, reinterpretation and redefinition of what the Bible actually says regarding events in history and their causes. Thus the Bible is [no] longer heard for what it says on its own terms. It must be understood to say something that is in harmony with what the modern historian and his method allows to take place. What is supernatural is made into something that is natural

[/left]
כמובן קענען זיי דאס צוריק טענה'ן אויף די קלאסישע מפרשים, און אויך די פילוסופים [כהרמב"ם וסייעתו] און זייערע פירושים דערין, אז זיי האבן דאס געטוישט און דאס אפגעלערענט אנדערש לפי זייערע הנחות. (וידוע אז דער רלב"ג והרמב"ם האבן טאקע געזוכט צו מינימיזירן די סיפורי נסים בהתורה און דאס אריינלייגן אין א ראציאנאלע פרעימווארק, ועיין באשכול זו.)

אין מן / מים מסלע / העמדת החמה איז קיינער נישט מחולק.
איבער׳ן פי האתון קען מען זיך דינגען.

גראדע לגבי העמדת החמה האט דאס דער רלב"ג (מלחמות ה' מאמר ו ח"ב פי"ב) יא ארויסגענומען פונעם משמעות אז ס'האט זיך אפגעשטעלט, נאר עס באדייט אז זיי האבן געוואונען גאר שנעל (צוגעברענגט דא).

איך באציה זיך צו וואס כ'האב (למשל) דא צוגעברענגט מהנרבוני בהבנת הרמב"ם וואו מ'האט געמאכט די נסים ווי מער נאטורליך (עפ"י אַן אריסטעטעליען פּאראדיגמע).

און חומות יריחו איז צוזאמענגעפאלן פון די ווינט פון די שופרות...

איך האב קיינמאל נישט פארשטאנען די הגיון פון מסביר זיין נסים בדרך הטבע. כ'מיין א חומה זאל צוזאמפאלן דורך שופרות איז די זעלבע נס ווי איינזינקן פון זיך אליינס. ומה הועל הרלב''ג בתקנתיה?

קען אפשר זיין אז ער מאכט נישט אוועק די נסים ווייל ער האלט אז דער באשאפער טוישט נישט זיין טבע, נאר ווייל ער האלט אז אפילו נסים מוז זיין בגדרי הטבע. (אזוי ווי איינער כביכול ניצט אויס די סיסטעם...)

כרם זית האט געשריבן:און חומות יריחו איז צוזאמענגעפאלן פון די ווינט פון די שופרות...

איך האב קיינמאל נישט פארשטאנען די הגיון פון מסביר זיין נסים בדרך הטבע. כ'מיין א חומה זאל צוזאמפאלן דורך שופרות איז די זעלבע נס ווי איינזינקן פון זיך אליינס. ומה הועל הרלב''ג בתקנתיה?

קען אפשר זיין אז ער מאכט נישט אוועק די נסים ווייל ער האלט אז דער באשאפער טוישט נישט זיין טבע, נאר ווייל ער האלט אז אפילו נסים מוז זיין בגדרי הטבע. (אזוי ווי איינער כביכול ניצט אויס די סיסטעם...)

זאגסטוך אליינס דעם תירוץ אז די מויער איז צאמגעפאלן פון די ווינטן.
די זעלבע ווי די פסוק זאגט אויף קריעת ים סוף אז די ווינט האט אגאנצע נאכט אין אינמיטן איז געקומען אזא ווינט ווי עס איז געווארן טריקן פאר אפאר מינוט וואס די אידן זענען אדורך און די גויםַ האבן זיך דערטראנקען.

Sent from my SM-G930W8 using Tapatalk

דער רלב״ג זאגט טאקע (יהושע ו ה):

עם שיש לתרועה הגדולה רושם מעט בענין זה המופת כי הקול החזק יניע האויר תנועה חזקה אלא שלא יתכן שיגיע מזאת התנועה כמו זה הפועל הנפלא שתפול החומה החזקה תחתיה אם לא יחובר לזה המופת.

ווי דר. יצחק הוסיק האט געשריבן:

[left]Miracles loom large in the Bible and no rationalist could afford to ignore them. Gersonides, therefore, devotes considerable space to
a discussion of these troublesome phenomena. His method here too is that of the systematic rationalist. He generalizes on the basis of the descriptions of these phenomena in the Bible[/left]

יעקב מעקסוועל האט געשריבן:עס איז דא אסאך צו שרייבן אויף די פרשה, די וויכטיג'סטע איז לכאורה די פאלגענדע פולמוס, וואס ברענגט ארויס וויאזוי גדולי ישראל ראשונים און אחרונים האבן זיך מתייחס געווען צום נושא פון ביקורת המקרא.

אין תשל"ה איז געדריקט געווארן א ספר "פרושי התורה לרבי יהודה החסיד", געדרוקט צום ערשטן מאל פון כתבי ידות. די כתב יד איז געשריבן דורך א זון פון ר' יהודה החסיד, אין די ספר איז דא עטליכע אינטערסאנטע שטיקלעך. איין שטיקל איז אין פרשת ויחי אויף די פסוק וַיָּשֶׂם אֶת אֶפְרַיִם לִפְנֵי מְנַשֶּׁה.

קודם לאמיר פארשטיין וויאזוי ר' יהודה החסיד לערנט צוויי פסוקים ווייטער, וַאֲנִי נָתַתִּי לְךָ שְׁכֶם אַחַד עַל אַחֶיךָ אֲשֶׁר לָקַחְתִּי מִיַּד הָאֱמֹרִי בְּחַרְבִּי וּבְקַשְׁתִּי. לכאורה דארף מען פארשטיין וואס דא גייט פאר, וואס הייסט ער האט עס איינגענומען בחרב וקשת, עס דא איז מערערע וועגן וויאזוי די מפרשים זענען מסביר די פסוק, ר' יהודה החסיד לערנט אזוי פשט. משה רבינו האט איינגענומען עבר הירדן פון סיחון מלך האמורי, און אין די פסוק שרייבט משה וועגן זיך. איך משה האב איינגענומען בחרבי ובקשתי, און איך האב עס געגעבן פאר שבט מנשה.

יעצט אז מען ווייסט די מהלך פון ר' יהודה החסיד, לאמיר פארשטיין 'וַיָּשֶׂם אֶת אֶפְרַיִם לִפְנֵי מְנַשֶּׁה', לויט אים קען עס נישט מיינען יעקב, ווייל עס שטייט שוין פריער אז יעקב האט אויפגעטוישט די הענט, מיט וואס נאך האט ער געלייגט אפרים פאר מנשה? לערנט ער די פשט אז משה רבינו האט געלייגט אפרים פאר מנשה אין מדבר ביי די דגלים. אויב אזוי איז שווער, פארוואס שרייבט נישט משה 'ושמתי את אפרים לפני מנשה'? אינעם ערשטן פערזאן, אזויווי ער שרייבט ווייטער ואני נתתי, דערויף איז ער מסביר אזוי.

פירש אבי: לא על יעקב נאמר כי על משה, 'וַיָּשֶׂם אֶת אֶפְרַיִם לִפְנֵי מְנַשֶּׁה', בראש דגל, בעבור שיעקב אמר 'וְאוּלָם אָחִיו הַקָּטֹן יִגְדַּל מִמֶּנּוּ'. ויהושע כתבֹו, או אנשי כנסת הגדולה. שאם תאמר משה כתבֹו, היה לו לומר: 'ואני שמתי אֶת אֶפְרַיִם לִפְנֵי מְנַשֶּׁה'ֶ, כמו שיש אחרי כן: 'וַאֲנִי נָתַתִּי לְךָ שְׁכֶם אַחַד עַל אַחֶיךָ'.

עס איז איבריג צו מסביר זיין וואו ווייט די ווערטער זענען א חידוש פאר אונז וואס נעמען אן אז אזעלכע ווערטער מעגן נישט געזאגט ווערן, און צו דער זעלבער צייט איז ר' יהודה החסיד פארהייליגט ביי אונז. און זיין זון ברענגט עס נאך, און עס זעט נישט אויס ווי ער האט א פראבלעם דערמיט בכלל.

אין אגרת משה תשובה קי"ד, שרייבט ר' משה פיינשטיין אין תשל"ו, אונז ווייסן אלע אז יעדע ווארט אין די תורה איז געשריבן דורך משה, בלויז דאס וואס הקב"ה האט אים געהייסן שרייבן, און קיין שום מענטש מעג נישט צולייגן און אראפנעמען גארנישט, דעריבער מוז זיין דאס איז א זיוף, און די רשעים וכופרים האבן עס ארויפגעלייגט אויף די נאמען פון ר"י החסיד איינצונארן דעם עולם. אשע"כ איז אסור צו דרוקן און פארקויפן די ספר.


פאר מען גייט ווייטער מיט ר' משה, לאמיר זען נאך א שטיקל פון ר' יהודה החסיד אין ספר במדבר. אין פרשת חוקת שטייט די שירת הבאר 'אָז יָשִׁיר יִשְׂרָאֵל אֶת הַשִּׁירָה הַזֹּאת עֲלִי בְאֵר עֱנוּ לָהּ'. די פראבלעם איז, עס שטייט נישט קיין לאנגע געזאנג, עס איז סך הכל 3 פסוקים, און רוב דערפון איז נעמען פון פלעצער. 'בְּאֵר חֲפָרוּהָ שָׂרִים כָּרוּהָ נְדִיבֵי הָעָם בִּמְחֹקֵק בְּמִשְׁעֲנֹתָם וּמִמִּדְבָּר מַתָּנָה. וּמִמַּתָּנָה נַחֲלִיאֵל וּמִנַּחֲלִיאֵל בָּמוֹת. וּמִבָּמוֹת הַגַּיְא אֲשֶׁר בִּשְׂדֵה מוֹאָב רֹאשׁ הַפִּסְגָּה וְנִשְׁקָפָה עַל פְּנֵי הַיְשִׁימֹן.' וואס האבן זיי געזונגען דארט? זאגט ר"י החסיד זיי האבן געזונגען הלל הגדול, דאס איז קאפיטל קל"ו אין תהילים וואס יעדע פסוק ענדיגט זיך 'כי לעולם חסדו'. וועגן דעם שטייט נישט אין די קאפיטל די גרויסע ניסים ווען מען האט איינגענומען ארץ ישראל, ווייל די שירת הבאר איז געווען פארדעם.

שטעלט זיך די פראגע, אויב אזוי פארוואס שטייט עס אין תהילים נישט אין די תורה? זאגט ר"י החסיד:

והיה כתוב בחומש, עד שבא דוד המלך ע"ה והסיר מזמור דמשה וחברו בתהילים. ותדע שכן הוא, שנותן לחם לכל בשר כל"ח, הודו לקל השמים כל"ח, קאי על המטיר להם לחם מן השמים. ובא יהושע ועשה מזמור שני שעומדים בבית ה', והוסיף רק חידוש אחד, ולכל ממלכות כנען, ר"ל על ידו נעשה נס זה. וכשדוד כיבש הוסיף גם הוא ברוך ה' מציון שוכן ירושלים הללוי'.

א היסטארישע מעשה! ווען דוד האט צוזאמגעשטעלט תהילים, האט ער ארויסגענומען די שירת הבאר פון די תורה, און דאס געמאכט פאר קאפיטל קל"ו, און די מזמור פון יהושע בן נון האט ער געלייגט פאר קל"ה, און אויך דארט צוגעלייגט זיינע אייגענע ווערטער.

די פראבלעם מיט די שטיקל איז נאך מער, ווייל דאס איז נישט געדרוקט געווארן צום ערשטען מאל תשל"ה, דאס איז שוין געדרוקט אינעם ספר ציוני, אויף וואס דער חיד"א שרייבט. "חיברו רבי מנחם ציוני על התורה על פי סוד ויש בו חידושים נוראים ובנה ספרו על הזוהר וספר הבהיר". און ער איז געווען שטארק אנגענומען צווישן אונזערע קרייזן, און ער שרייבט די ווערטער אין פרשת חקת בשם ר"י החסיד, און ער מאכט בכלל נישט קיין מצב דערפון, עס איז א געהעריגע פשט.

צוריק צו ר' משה פיינשטיין, ביים סוף פון די תשובה געברענגט אויבן שרייבט ער: נאכן שרייבן האב איך באקומען דעם ספר ציוני, און איך האב דארט געטראפן וואס ער ברענגט פון רי"ח, אבער דאס פארענטפערט גארנישט. עס איז זיכער כפירה בתורה, און גדוף אויף דוד המלך. איך ווייס נישט קלאר ווער ר' מנחם ציוני איז, און איך וואלט געזאגט עס איז אסור צו פארקויפן און קויפן אויך די ספר ציוני!

יעצט שטעלט זיך די שאלה, האט ר' משה פיינשטיין טאקע געהאלטן אזוי..? אין משנה הלכות סימן ריד שרייבט ר' מנשה קליין: גדולי האחרונים האבן זיך פארלאזט אויפן ספר הציוני סיי אין הלכה און סיי אין קבלה, דער מגלה עמוקות ברענגט פון אים, אויך דער מגן אברהם, און אנדערע. עס איז נישט מעגליך ר' משה האט נישט געוואוסט ווער ר' מנחם ציוני איז. עס מוז זיין א תלמיד טועה האט עס געשריבן און אריינגעלייגט, וידי זרים שלטו בו. אין תשובה קב איז ר' מנשה מסביר באריכות וויאזוי מען קען פארענטפערן די ווערטער פון ר' יהודה החסיד.

איין זאך קען איך ענק זאגן פאר זיכער, וואס איך שרייב האב איך געשריבן...

https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.as ... &pgnum=361
https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.as ... &pgnum=136
https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.as ... &pgnum=302
https://forum.otzar.org/download/file.php?id=19856
https://irp-cdn.multiscreensite.com/71b ... %D7%94.pdf
https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7 ... 7%99%D7%93
https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7 ... 7%A0%D7%99

איך האב צוויי קשיות אויף דער מאמר, וואס איז קילורין לעינים.
אויף דער ציוני וכו' באדערט מיר, וואס פאר א קשיא איז דאס פארוואס משה שרייבט נישט שמתי את אפרים, ווייניג מאל אין די תורה וואס איינער שרייבט וועגן משה? יעדעס מאל עס שטייט וידבר י' אל משה שרייבט איינער וועגן משה אין דריטער פערזאן.
ווידער ר' משה, איז נאך א גרעסערע פלא, וואס איז דער גידוף? אויב דער אויבערשטער אליין שרייבט וועגן משה איז עס גידוף?

קען זיין ר' יהודה החסיד האט געהאלטן מען קען אליין שרייבן די אייגענע נאמען, למשל משה וואלט געקענט שרייבן וישם משה. אבער ווען עס שטייט סתם וישם, און ער האט געלייגט, מוז זיין א צווייטער שרייבט עס.

ר"מ פיינשטיין רעדט פון גידוף אויף דוד המלך. צו זאגן דוד המלך האט ארויסגענומען שטיקלעך פון די תורה און עס אריינגעשטעלט אין זיין חיבור, איז דאך ממש א באליידיגונג אויף דוד המלך.

היסטאריע האט געשריבן:אויף דער ציוני וכו' באדערט מיר, וואס פאר א קשיא איז דאס פארוואס משה שרייבט נישט שמתי את אפרים, ווייניג מאל אין די תורה וואס איינער שרייבט וועגן משה? יעדעס מאל עס שטייט וידבר י' אל משה שרייבט איינער וועגן משה אין דריטער פערזאן.

זיין קשיא איז טאקע נאר צוליב וואס לשיטתי' רעדט משה גלייך דערנאך פון זיך אין ערשטן פערזאן ("ואני נתתי לך וכו'"), און ס'איז נישט מסתבר אז ער זאל טוישן פון דריטן פערזאן ("וישם") צו ערשטן פערזאן ("ואני נתתי").

יעקב מעקסוועל האט געשריבן:קען זיין ר' יהודה החסיד האט געהאלטן מען קען אליין שרייבן די אייגענע נאמען, למשל משה וואלט געקענט שרייבן וישם משה. אבער ווען עס שטייט סתם וישם, און ער האט געלייגט, מוז זיין א צווייטער שרייבט עס.

נישט מסתבר לענ"ד, די גאנצע תורה איז פיל מיט דעם אויכעט.

---

בכל אופן איז די פשט ביטערליך שווער אז דער פסוק טוישט מענטשן אהן דערמאנען בכלל פון וועם ער רעדט, מ'האלט אינמיטן רעדן פון יעקב און מיטאמאל באציעט מען זיך צו משה וואס ווערט בכלל נישט דערמאנט.

מילא אויפן "ואני נתתי לך וכו'" לערנט ער אז יעקב האט שוין געענדיגט רעדן, און משה דער שרייבער רופט זיך אן.. כאטש דארט איז אויך נישט מסתבר דעם "ואני נתתי לך" צו וועם רעדט ער? צום טויטן יוסף?!

מען האט אמאל געשמועסט וועגן וועלכע טיטל צו געבן פאר די וועלכע פארנעמען זיך מיט בקורת המקרא, אפיקורס? כופר? איך האב נעכטן געלערנט דאס אין קידושין:

"רבי יהודה אומר, המתרגם פסוק כצורתו, הרי זה בדאי".

האבן מיר שוין די ענטפער, א באנדע בדאים.