געפילטע פיש האט געשריבן:איך זאג נישט נסתרים דרכי ה', און נישט גיין קאפ אין וואנט, נאר איך פרעג פון ווי דו נעמסט די הנחה אז די פאלק פאר וועם מ'גיבט די תורה מוז זיין די קלוגסטע. כלל ישראל בכללותו (אינקלודינג ספרדים און אשכנזים) איז לאו דוקא די קלוגסטע פאלק, איז דאס עפעס א סתירה מיטן עם הנבחר? מלאכים קענען זיין קלוגער ווי מענטשען, אבער די אייבישטער האט דוקא געוואלט געבן די תורה פאר די נידעריגע ערדישע ברואים, איז זע כלל נישט קיין פראבלעם מיטן טרעפן מער אינטעליגענטע לייף ערגעצוואו אינעם בריאה.
קאררערט מי איף איים ראנג.
געפילטע פיש האט געשריבן:יאיר האט געשריבן:געפילטע, דו מיססד די פוינט. ס'נישט אז מען האט געמיינט ביז יעצט אז אידן זענען די קלוגסטע און פלוצלינג ווערן מיר געוואויר אז אין עפעס א פארשטופט פלאץ זענען דא א פאלק וואס האט א העכערע איי קיו. די פוינט איז אז אויב ס'איז דא א גאנצע וועלט מיט ברואים ענליך צו מענטשן, פארוואס האט דער באשעפער מונע געווען פון זיי צו געבן די תורה פאר איינס אדער מער פעלקער? אויב איז ריכטיג אלעס וואס מיר ווייסן אז די וועלט קען נישט שטיין אן תורה, און אז דער תכלית איז ביאת המשיח ווען ס'וועט זיין ומלאה הארץ דעה את ה', די תורה וועט ווערן אויסגעשפרייט אויף די וועלט, וכו' וכו' און ס'איז אויך אמת אז די תורה איז נוגע פאר יעדן אין יעדע צייט אין די גאנצע וועלט און דאס איז די איינציגסטע אמת וכו' וכו', פארוואס ווייסט יענער פרעמדער וועלט גארנישט צו זאגן דערפון?
איך הער וואס דו זאגסט.
(מ'קען זיך טענה'ן אז אונזער תפקיד איז צו טרעפן די אנדערע וועלטן און פארשפרייטן די תורה אהין אויך..., אבער איך גיי זיך נישט טענה'ן).
מ׳קען אפשר זאגן נאך טיפער אין דעם מיט דר. ניק באסטראם׳ס מימרא בנוגע דאס מענטשהייט:
“Far from being the smartest possible biological species we are probably better thought of as the stupidest possible biological species capable of starting a technological civilization - a niche we filled because we got there first, not because we are in any sense optimally adapted to it.”
יעצט, עס איז מסתבר אז די זעלבע, אדער עכ״פ ענליכע, אוועראל (עוואלוציאנערישע) מעכאניזם ארבעט לגבי די היפאטעטישע ברואים אויף אנדערע וועלטן (רעדנדיג, פארשטייט זיך, בתוך אונזער אוניווערס און אונזערע געזעצן פון פיזיקס וכו׳; [tag]יאנקל[/tag]’ס צווייטע דרך). דעמאלטס וועט לכאורה באסטראם׳ס באמערקונג אנגיין אויף זיי אויך (to some extent; למחצה לשליש ולרביע). דעריבער, קען טאקע זיין אז ביחס צו אונז זענען זיי בעסער וכו׳, אבער ביחס צו זייער וועלט זענען זיי פונקט אזוי שפל ווי אונז צו/לגבי אונזערס. איז דעריבער איינמאל אינטעלידזשענס (ובחירה) ווערט דערגרייכט (אז מ׳נעמט אן אז דאס איז די מינימום וואס דארף דערגרייכט ווערן בכלליות כדי לקבל התורה), אויף/דורך אזא סארט (עוואלוציאנערישע) פארנעם און דברי באסטראם קענען פונקט אזוי אנגיין אויף זיי, קען מען טענה׳ן אז זיי זענען
נישט מער יחסנים ווי אונז כדי לקבל התורה. דאס איז הגם זיי זענען בעצם מער אינטעליגענט ווי אונז, ווייל בנוגע וביחס צו זייער וועלט זענען זיי פונקט אזוי פחותי ערך ווי אונז צו/לגבי אונזערס (הגם אונז זענען אינטעליגענט) וכנ״ל.
אפשר קען מען אפילו זאגן אז דאס איז געווען א בחינה/טעם פארוואס מ׳האט געגעבן די תורה פאר מענטשן ווי איידער די מלאכים - ווען מ׳רעכענט דעם בריה ביחס צו זיין ״עולם״.דאס פארענטפערט אבער נישט [tag]יאיר[/tag]’ס הערה/קשיא, אז פארוואס גיבט מען נישט די/א תורה צו יענע וועלט (עכ״פ)
אויך? ואולי קען מען זאגן אז ס׳פעהלט נאר אויס (עכ״פ יעצט, פאר לע״ל) אז ס׳זאל זיין די תורה
ערגעץ אין די פיזישע וועלט. דאס איז כעי״ז אז אויף
די וועלט איז די תורה דא הגם נאר ביי א מיעוט (בעצם).
הגם, מ׳קען אויף דעם פרעגן אז ס׳איז אינו דומה. אויף די וועלט איז כאטש שייך אז די תורה זאל נתפשט ווערן צו יעדן איינעם [אינטעליגענטע ברואים] וכו׳, און אזוי ווי מ׳זאגט אויף לע״ל, משא״כ פאר די אנדערע וועלט וואס האט דאס אינגאנצן נישט. מ׳קען אפשר אויף דעם פארענטפערן (טאקע בדוחק קצת) אז אויב נעמט מען אן א מער ״ראזי״ בליק אויף די צוקונפט/דעסטיני פון דאס מענטשהייט וועט די תורה טאקע אנקומען אהין אויך ברבות הימים (ספעיס טרעוול וכו׳ וכו׳; אויב עקזיסטירן אנדערע אינטעליגענטע ברואים כמובן)
(ואולי איז דאס א חלק פון דאס מושג פון ״לעתיד לבא״) וכדברי [tag]געפילטע פיש[/tag]; הגם מ׳דארף קלערן פארוואס זיי באקומען עס ״שפעטער״ (ואולי אכן זה כבר דומה להא ד(רוב )אומות העולם קבלו ענין מאראל [התורה] מאוחר לבני ישראל, ולהא דאכן יקבלו ענין התורה לע״ל ודוק).
או יאמר אז די חלק התורה וואס דארף צושפרייט ווערן איבעראל איז די חלק המאראל, וואס צו דעם קען מען דאך בעצם צוקומען דורך ריין ראציאנאל (ועיין בהאמונות והדעות מאמר ג פ״ב). הגם, עס בלייבט נאך אלס שווער, טאקע פארוואס נאר דאס? ועוד, דער רס״ג זאגט אין זיין הקדמה, אז די תורה האט מגלה געווען די סארט ראציאנאלע מצות וכו׳ כדי מען זאל שנעלער צוקומען דערצו ווי איידער בעיון וואס דויערט צייט ע״ש (ועיין ג״כ במאמר ג פ״ג שנבואה והתורה הוצרכה לפרטי הדברים בראציאנאל ע״ש). איז אויב אזוי פארוואס האט מען זיי נישט געגעבן די מעלה? (דאס גייט גראדע נישט זיין אזוי שווער אויב זענען זיי טאקע מער אינטעליגענט ווי אונז.)
בכל אופן, אויב נעמט מען יא אן די הנחה קען מען צוריק קומען צו אונזער פריערדיגע טענה אז די אנדערע אינטעליגענטע ברואים אויף די אנדערע וועלט(ן) זענען נישט מער יחסנים כדי לקבל התורה ווי אונז הגם זיי זענען בעצם מער אינטעליגענט וכנ״ל.
פארשטייט זיך אז טאמער מ׳נעמט אן דעם ענין פון ״סגולה״ און וועגן דעם האבן אונז באקומען די תורה (ועיין בכוזרי מאמר א אות כז) איז אויך נישט אזוי שווער [אפשר איז דארט נישט דא די ״סגולה״].
והגם מ׳קען אויף דעם אליין פרעגן, הא גופא פארוואס האט הקב״ה נישט באשאפן דארטן אינדיווידואלן וכו׳ מיט די ״סגולה״? איז אבער די קשיא נישט אזוי שווער. ווייל לויט׳ן כוזרי איז די חילוק פון די ״סגולה״ [ביי (נביאים בפאטענשאל של) עם ישראל] נישט א חילוק אין מדריגה בתוך אינטעלידזשענס, נאר עס איז א חילוק במין ממש; אזוי ווי צווישן סתם א בע״ח און אינטעלידזשענס (ועיין לעיל שם במאמר א אות לט-מג). יעצט, פונקט אזוי ווי מ׳פארשטייט אז ס׳איז נישט קיין קשיא אויב איז דא א פלאנעט וואס האט נאר נישט אינטעליגענטע בע״ח, איז דאס לויט׳ן כוזרי אויך נישט שווער (ועיין להלן שם באות קג (ואות קיא) ובמאמר ב אות מד). איי, פארוואס ״פונקט נאר״ ביי אונז איז דא די ״סגולה״? באנו לכלל ערך ענטראפיק פרינציפ, שבסתם נוגע לכל זה כידוע.***
ובנוגע דאס וואס מ׳האט ערווענט לגבי הקשר בין שאר עולמות לענין למעלה מהזמן און דאס וואס דער בעל התניא האט געזאגט בנוגע דעם אז ביי ק״ש איז דא די ענין פון למעלה מהזמן, קען מען זאגן אז דאס איז די קשר בין סוף המשניות לתחלתו. דהיינו, עס איז מסיים בענין עולמות אחרים [ש״י עולמות] און עס איז מתחיל בהלכות ק״ש (של ערבית, וואס ביי אירע ברכות דעמאלטס איז מען מזכיר ״ומחליף את הזמנים״).
***
viewtopic.php?f=19&t=299***
ולגבי ענין זמן, והקב״ה שהוא למעלה ממנו, עיין
כאן (ולהלן שם)
ומכאן ולהלן.