קאווע שטיבל

כעלעם'ר מגיד האט געשריבן:

גראדעמעכעלע האט געשריבן:גערעכט מיט די נקודה אז איינער וואס איז רעליגיעז ווייל ער זיכט משמעות החיים איז מער עובד את עצמו ווי א עובד השם, אבער די פארקערטע נקודה פארשטיי איך נישט, ווייל אפי' נאכדעם וואס איך בין מיר משעבד כל כולו לעבוד הבורא דארף איך נאכאלץ וויסן די ציל פארוואס ער האט מיר דא געשיקט, פארן פשוטע סיבה כדי איך זאל קענען אהין אנקומען,

די תשובה אויף דעם ליגט אין די שורה וואס איך האב געשריבן

אוודאי איז כשר און וויכטיג צוצולייגן אן אויער און הערן וואס דער מצווה האט דיר צו פארציילן איבער זיינע פלענער פארוואס ער האט דיך אהערגעשיקט, תורה היא ולימוד היא צריכה.

פיין און וואויל, אבער דו דארפסט מסביר זיין קלארער ווען ס'איז שייך די אויבנדערמאנטע נקודה, אז מען דארף הערן און וויסן איבער דעם באשעפער'ס פלענער פארוואס ער האט דיר אהערגעשיקט, און ווען ס'איז שייך די צווייטע נקודה וואס דו שרייבסט א שורה דערויף אז "די אלע געדאנקען פון פסוק און פיליזאפיע מיט קבלה און נאך וואס שטעלן פאר פאר'ן מאמין מהלכים פארוואס ער איז דא אויף דער וועלט און וואס ער זוכט דא זענען נישט דא צו פארענטפערן די דילעמע פון "משמעות החיים" ווייל אזא דילעמע עקזעסטירט נישט באמת".

ואפרש שיחתי: דו טענה'סט אז ס'איז נישטא קיין חיוב צו וויסן וואס משמעות החיים איז, ווייל ס'איז נישט אונזער עסק, וכדבריך "אדער איז בכלל נישט דא קיין תכלית צום לעבן אדער איז יא דא אבער ס'איז נישט דיין פראבלעם, ס'האט עס שוין דער וואס האט דיר באשאפן געלייזט פאר דיר לכתחילה ועליה אין להוסיף. אלענפאלס איז די פראבלעם א ליידיגע זאק אן קיין שום משמעות און לגמרי נישט קיין בארעכטיגטע פראגע". אבער דא הערשט א צעמישעניש, ווען איז עס נישט מיין עסק, און ווען איז עס גאר א חיוב אלס תורה היא וללמוד אני צריך, און וויבאלד די בעלי השקפה ומקובלים זענען געווען פארנומען מסביר צו זיין סיבת בריאת העולם, דארפן מיר אויך זוכן צו פארשטיין דעם ענין.

נאך א נקודה, אז דיין יסוד אז א מאמין דארף נישט קומען פארענטפערן די טעם פון בריאת העולם על ברואיו, וויבאלד ער גלייבט אין א גאט און ער דארף זיך פארלאזן אויף אים. דאס איז נישט אינגאנצן ריכטיג. חדא, וויבאלד דאס קען זיין איינער פון די סיבות פארוואס יא צו גלייבן אדער נישט צו גלייבן אין גאט. כלומר, אויב כ'זע נישט קיין שום הסבר אין א בריאה מאן יימר אז ס'איז דא א גאט, לאמיר ענדערש אננעמען אז די וועלט איז א טבעי שאינו צריך הסבר וביאור. אשר על כן קען גאר זיין אז די בירור פון סיבת הבריאה איז דער וועג געוואויר צו ווערן צו - און אז - ס'איז דא א גאט. און אזויווי דיין משל מיט בוכל אונטערן טיש, אזוי אויך דא דארף איך וויסן צו ס'איז בכלל דא מענטש וואס האט אונטערגעלייגט דעם ביכל, אדער נעשתה מאליה. און לכאורה איז דאס נישט ווייניגער ווי סיי וואספארא אנדערע נושא בידיעת ה', וואו מען איז חוקר צוצוקומען צום ריכטיגן אמונה בה'.

נאכמער, אפילו איך ווייס ווען בבירור - נאך בעפאר די חקירה בטעם הבריאה - אז ס'איז דא א גאט, דארף איך נאך פרובירן מברר צו זיין וואס וויל ער פון מיר - אויב ער וויל עפעס פון מיר בכלל. דהיינו, איינשטיין האט דאך - ווי די יוונים הקדומים - געלייקנט אין השגחה כאטש ער האט געגלייבט אין גאט. ער האט אפשר נישט געהאט דעם פראבלעם פון פארשטיין וואס איז די תכלית האדם בעולם [כאטש אפילו זיי האבן געהאט א פראבלעם דערמיט אויף א קלענערע פארנעם, ואכמ"ל]. אבער מיר אידעלעך וואס ווערן ערצויגן אז דער באשעפער פירט די וועלט בהשגחה פרטית, וואס דאס מיינט אז יעדע זאך האט א גענויער חשבון. אויב אזוי כדי מאמת צו זיין דעם נקודה דארפן מיר בראש ובראשונה פארשטיין וואס אונזער תפקיד און תכלית איז. און נאר אזוי וועלן מיר קענען אננעמען מתוך ידיעה אז ס'איז דא השגחה אויפן וועלט, ודו"ק.

און צום לעצט, אפילו ווען איך ווייס ווען בבירור אז ס'איז דא השגחה פרטית, און ס'איז דא א טעם וסיבה לבריאה. וכדבריך, אז אויב אזוי פארלאז דיך אויף גאט אז ער ווייסט וואס ער טוט. דארפן מיר הערשט פרובירן צו פארשטיין מה חובתינו בעולם, ומה טעם לבריאת העולם. ווייל שטארק מעגליך אז דורכדעם וואס מיר וועלן דאס פארשטיין, וועלן מיר וויסן וויאזוי זיך אומצוגיין מיט אונזער טאג טעגליכע עבודה. ווייל ווען מיר ווייסן פארוואס די וועלט איז באשאפן געווארן, קענען מיר וויסן וואס מיר דארפן טון צו פארפילן אונזער פליכט בשלימות על צד היותר טוב.

ומ"מ אודה ולא אבוש, אז נאכן זיך דערגרינטעווען בטעם הדבר, זע איך, אז עס איז נאך אלס בעסער דער פריערדיגער טעם ווי דער לעצטיגער טעם. ווייל לענ"ד ווערט מען נישט געוואויר קיין גרויסע יסודות וואס טוישן דעם בליק אויפן לעבן, נאר ס'זעט ענדערש אויס ווי פשוטע פסיכיאלאגישע הסברים צו פארענטפערן אן אומפארשטענדליך עסק. זאת ועוד, אז ס'וועט נאך אלס זיין שווער מיליאן און א האלב קשיות שאכ"מ, וואס די תירוץ איז ממילא ווי דו האסט אויסגעשמועסט אז מיר קענען זיך סייווי נישט דערגרינטעווען צו פארשטיין א בלתי מוגבל. דערפאר איז דער אמת'ער תוך תוכו פון א מענטש וואס איז חוקר בטעם הבריאה, פשוט מברר צו זיין צו ס'איז דא א הסבר מניח על הדעת וואס זאל מיר לאזן גלייבן אין א גאט. וכדברינו הקודמים.

הארכתי יותר מדי, ואקוה שלא קצרתי יותר מדי, והמבין יבין.

יאיר האט געשריבן:דאס איז נישט א שמועס פאר זיך נאר תלוי הא בהא. יעדער עבד האט א סיבה פארוואס ער דינט זיין אדון. צו ווייל ער ווייל נישט כאפן שמוץ אדער ווייל ער האט רעספעקט וכדומה. הצד השוה שבהן אז ער האט א אייגענע געברויך אים צו דינען.

ווען ער איז שוין אן עבד טוט ער זיין ארבעט ווייל ער מוז, ווייל ער איז אן עבד. דאס איז ער און פאר דעם עקזיסטירט ער. אויב פאלגט ער נישט נאך זיינע פליכטן און מ'דארף אריינברענגן א שטעקן אים צו דערמאנען ווער ס'איז דא בעל הבית איז איהו דאפסיד אנפשיה, ער איז א שוטה וואס פארשטייט נישט קיין אנדערע שפראך. איז עס אבער נישט מער ווי דאס, א שפראך וואס גיבט דעם קנעכט אנצוהערן וואס ער איז. פון די אנדערע זייט ווידער דאס זעלבע, אן עבד וואס גראדע קומט אים זייער גוט אויס זיין עבדות ווערט ער נאכנישט אויס קנעכט פאר דעם. ס'דא א קנעכט וואס שרייט "אהבתי את אדוני לא אצא חפשי" און לאזט זיך אפילו לעכערן די אויערן פאר זיין הנאה פון זיין אן עבד ועם זאת איז ער נישט אויס עבד.

דער בולט'דיגער חילוק ציווישען מאמין און אפיקורוס (ווען ביידע זענען די זעלבע שומרי מצוות) איז דער לכתחילה'דיגע געשעפט אויף וואס זיי זענען איינגעגאנגן. דער מאמין האט אויף זיך מקבל געווען עבדות אדונו און דער אפיקורוס פון דער אנדערער זייט, שכירות, א קבלן וואס ארבייט פאר זיך אליינס.

אדנירם

לא הארכת ולא קצרת, דו זאגסט זייער קלאר וואס דו ווילסט ארויסברענגן (חוץ דעם לעצטן פסקה, לענ"ד). אבער במח"כ האטסטו נישט ריכטיג אפגעלערנט דעם סך הכל.

אוודאי איז דא א חיוב להטות אוזן ולתת ולדון אין די סוגיא פון "פארוואס זענען מיר דא" ווי איך האב דערמאנט. ס'איז אבער וויכטיג צו נעמען דעם פארוואס אלץ א שאלה פון א תלמיד הדן לפני רבו בקרקע און נישט אלץ א קשיא וואס דער מענטש האט. אין אנדערע ווערטער, דאס איז א לימוד ווי אלע לימודי קודש און נישט דיין פערזענליכער פראבלעם. דו דארפסט דאס אפלערנען פשוט צו פארשטיין וואס די מסקנות זענען אויף למעשה, וואס וויל מען פון דיר, מה חובתי בעולמי, נישט מה תכליתי בעולם. אלץ א קשיא, אלץ מיינס א פראבלעם האט זיך נישט קיין פשט. און דאס פארענפערט אויך די לעצטע צוויי שאלות.

פאר דיין צווייטע קשיא בין איך מחולק לגמרי. ס'איז נאך קיינעם נישט געלונגען, וויפיל מ'האט נאר פרובירט, אויפצוקומען מיט א ראיה פון די עצם בריאה אויף א בורא אדער א תכלית. הונדערטער קריסטליכע, איסלאמישער מיט יידישע פיליזאפן און תשובה מאכער דעמאגאגן האבן שוין געמאלן בערג מיט פלפולים של הבל כביכול איבערצוווייזן אז מיט אונזער אייגענע שכל און חושים קען מען אויפקומען מיט דאס וואס לפי השקפת המקרא פעלט זיך אויס פאר דעם געטליכע נבואות און השגות מן למעלה מחוקי הטבע, און אן הצלחה. לויט זיי איז דער גאנצע התגלות הנבואה - וואס זיי נעמען אויך אן פאר אן אמת - איבריג און אומזיסט. קומען אבער בעלי דעת מיט שכל הישר און ווייזן איבער אז זייערע טענות און הוכחות האלטן נישט קיין וואסער. איז צו זאגן אז ס'לוינט זיך צו זוכן א תכלית פאר די בריאה ווייל אזוי וועט זיין אן איבערווייז אויף א בורא לשם תכלית איז נישט מער ווי נאך א בלאסע circular reasoning.

פארדעם האב איך בכוונה תחילה אוועקגעשטעלט דעם שמועס אויף צוויי אויסוואלן, פאר דעם וואס האט שוין במסקנה זיין אמונה פון פריער, און פאר דעם וואס איז למסקנה נישט נישט קיין מאמין. און דעראויף ערקלערט אז פאר ביידע עקזיסטירט נישט דעם פארוואס דילעמע. כ'האב מיך בכלל נישט אריינגעלאזט מסביר צו זיין ווער קומט צו צו וועלעכע מסקנה און פארוואס ווייל נישט דאס איז דער שמועס דא, כ'האב נאר מזכיר געווען בדרך אגב אז פון בריאה אליינס קען מען צו קיין מסקנות נישט צוקומען כדאי צו באווארנען אז דאס זוכן פאר א תכלית קען נאר קומען 'נאכן' זיין קלאר אין איינס פון די צוויי, נישט אז דער זוך פאר תכלית קען דאס ערשיידן.

כעלעמער, איך בין זיך מחיה מיט דיינע טיפזיניגע געדאנקען... אבער מער ווייניגער נעמסטו אוועק מהלכים וויאזוי מען מענעזשט אויפן ערד קוגל.. דארפסט אונז געבן כלים צו לעבן אויכט. .

איך געב נישט און איך נעם נישט, איך זאג וואס איך זעה.

מען איז דא מבלבל פארשידענע זאכן און טאנצט פון טענות מצד השכל אז דער שאלה וועגן משמעות האט נישט קיין משמעות צו עפעס מאדנע טענות מצד עבדות השם טאר א מענטש נישט האבען קיין מטרה אין זיין לעבן, א מין הנחה וואס איז אזוי מאדנע און אזוי מקור'לאז און אזוי האפטלאז אז איך ווייס בכלל נישט ווי מען הייבט אן עס צו צונעמען. נישט עס איז לאגיש און נישט עס האט א שום מקור אין עפעס א ספר אדער מובן פון סיי וועלכער מהלך (אקעי אפשר ישעיה ליבוביץ האט אזוי געזאגט).

איז קודם מצד השכל.
אנהייב שטעלט איר אוועק א הנחה אז דער בלעטל וואס ליגט אויף דער ערד האט נישט קיין משמעות און מיר קענען דאס נישט דערגיין ווען נישט עפעס א אמונה. איך ווייס נישט אין וועלכער זין דאס האט נישט קיין משמעוות. לאמיר צונעמען.

אריסטו האט אוועגקעשטעלט אז יעדער זאך אין די וועלט האט פיר סיבות. אין אידישע ספרים האט מען דאס געגעבן א רמז חפצ"ת. ח'ומר צ'ורה פ'ועל ת'כלית. דאס הייסט קודם איז דא א מאטיריאליסטישע סיבה, למשל ביי די משל פון דער בלעטל,זענען די פיר סיבות אזוי: דער חומר פון דער בלעטל איז די פארשידענע כימישע באשטאנטיילען פון וואס דער בלעטל איז געמאכט, די צורה אדער די פארמאלע סיבה איז וואס מאכט דאס בלעטל זאל אראפפאלען און נישט ארויפפאלן, גראוויטי וכו', דער פועל איז ווער האט דאס געשטיפט, די ווינט אדער א מענטש וכדו', דער תכלית איז פארוואס האט ער דאס געשטיפט, אדער צו וועלכע מטרה איז דאס אראפפאלן פון בלעטל א היכי תמצי. אריסטו'ס סייענס האט געהאלטען אז יעדער תופעה אויף די וועלט מוז האבען די פיר סיבות. למשל יעדער זאך פאלט ווייל ער וויל אנקומען צו דער ערד וכו'. און על דרך זה א מענטש לויט זיין ענטוויקלונג מוז האבן א מטרה. און אז ער גייט מיט זיין טבע אנקומען צו דער מטרה וואס דער טבע האט פאר עם קומט ער אן צו זיין תכלית. האט אריסטו לויט ווי ער האט געהאלטען דער הגדרה פון א מענטש אויך מסביר געווען לפי דרכו וואס איז דער מטרה פון דער מענטש.

יעצט שפעטערדיגע סייענטיסטען האבן זיך געדינגען אויף די הנחה אז די טבע האט א מטרה, און מסביר געווען אלעס נאר מיט די ערשטע צוויי (אדער דריי, ווענט זיך) סיבות. דאס איז א גרויס אריכות וואס איז פשט און ווער איז גערעכט ואכ"מ. יעצט דאס איז אלץ לגבי הטבע. לגבי זאכן וואס א מענטש טוהט איז נאכאלץ אמת אז זיי מוזן האבען די פיר זאכען, עכ"פ אויף זיך רעכענען א נארמאלער מענטש. אז איינער מאכט עפעס אן קיין תכלית זאגט מען עם ער איז משוגע. ממילא איז די שכלדיגע זאך פון א מענטש אז ער בויט א בנין למשל איז דא א final cause פאר דער בנין, למשל ער וויל דארט וואוינען. אדער פארקויפען, אדער וואס נאר. יעצט אז מען ברייטערט דאס אויס צו א גאנצער לעבן, איז א סימן פון א ראציאנאלער מענטש אז זיין לעבן האט עפעס א trajectory , עס האט עפעס א מטרה ווי ער קומט אן, און אז נישט איז ער סתם א משועגענר. דא אבער קען מען טענה'ן רעדט מען שוין פון טבע און עס איז נישט מוכרח עס זאל בכלל האבן א סיבה. נו דאס איז מצד הסייענס שבו. מצד מעשי האדם אז ער לעבט אן א תכלית איז ער צודרייט. אדער ווערט צודרייט. דא קען מען אריינקריכען פארשידענע טעאריעס איך וויל נאר קלאר מאכן די אלף בית וואס דאס מיינט פשוט ווען מען רעדט משמעות אדער מטרה פון לעבן און פארוואס עס האט נישט קיין שייכות מיט די טענות וואס איר ברענגט.


יעצט מצד האמונה, קומט איר מיט עפעס א מין מאדנע פשעטל (שמקורו מרי"ל הנ"ל) פון זוכען דער צד השווה פון אלע אידישע דענקער און לויט דעם מאכן א מסקנה אז די איינציגסטע זאך וואס איז לכולי עלמא און טאמער נישט איז מען אן אפיקורס איז עפעס אן עבדות. דער פשעטל ענהעלט פילע פראבלעמען, איינס פון זיי אז דער שיטה גופא האט קיינער פון זיי נישט געהאלטען. קומט אויס לויט אייך איז סיי דער רמב"ם וואס הא געהאלטען אז די מטרה איז זיין א משכיל להשיג את השם, און וועלט מסתמא גערופען אייער ווערזיע פון עבדות געצנדינעריי, און סיי דער זוהר וואס האט געהאלטען אז די מטרה איז מתקן זיין עולמות עליונים , ביידע זענען געווען פורקי עול. דאס אז ביידע האבן אפשר געהאלטן שולחן ערוך מיינט נישט אז דאס האבן אלע מודה געווען ווייל זיי האבען עס געהיטען פאר גענצליך אנדערע סיבות. און קיין איינער פון זיי נישט פאר דער מאדנע סיבה.

מער לעצם הענין הייב איך נישט אן צו פארשטיין די סברא אז עבדות איז עפעס סותר צו זוכען א משמעות אין לעבן, אדער בכלל מה קודם למה. טאמער הייבט מען אן שכלדיג און מען קומט אן אז די מטרה איז זיין אן עובד השם, נו שטימען דאך ביידע פונקט, פונקט ווי דער טבע טוהט פונקט זיין מטרה כרצון יוצרו אזוי אויך דער מענטש. און אז א חלק פון טבע האדם איז זוכען די משמעות איז דאס דאך א חלק פון דער וועג צו דער מטרה פונקט ווי יעדער זאך אין די בריאה. עס פאלט קיינער נישט איין אז דער עפל וואס פאלט פון בוים טוהט עפעס נישט אין איינקלאנג מיט די מטרת הבריאה ווייל דאס איז דאך די בריאה, און די זעלבע זאך דער מענטש נאר בתוספת די כוח השכל וואס ער האט און די אלע יצרים וואס ער האט און די פארשידענע בחירות וואס ער האט אפשר.

עס איז כדאי ארויסצוברענגען, אויב הרב המגיד וויל שוין לוחם זיין פאר דער אמתדיגע מקורותדיגע רעליגיע וואס בויט זיך נישט אויף קיין צרכים פון משמעות, אז נישט נאר איז נישטא קיין מקור אין די אריגענעלע אידישע רעליגיע פאר די סארט מוגזמ'דיגע אבסורדישע לשמה'דיגע עבדות וואס איר רעדט, נאר אפילו פאר די פשוט'סטע סארט נישט זיין קיין ערליכע איד פאר די אייגענע תועלת בעולם הזה אויך נישט. מקראות מלאים דברו ובחרת בחיים למען תחיה אתה וזרעך. די גאנצע תנ"ך מתחילתו ועד סופו זאגט איין זאך זייטס ערליך עטס זאלטס האבן אסאך צו עסן און צו טרינקען. נו אוודאי איז דא די טיפע ענינים פון חז"ל אל תהיו כעבדים המשמשים את הרב וכו'. אבער אין מקרא יוצא מדי פשוטו. און אוודאי איז אבסורד פאר איינער וואס איז כלומ'רשטע לוחם פאר אן אריגענעלע רעליגיע אן קיין פשעטלעך צו זיין אזוי פונקט פארקערט פון די אריגענעלע אידישקייט.

לעיקוואד היקר!

איר רעדט זיך אפ אז מ'איז אייך מבלבל און לדעתי איז דער בלבול מצד המקבל און נישט מצד המשפיע. דו ביסט מייחס צו מיר א מיינונג ווי כ'וואלט ווען האבן געזאגט אז "מצד עבדות השם טאר א מענטש נישט האבען קיין מטרה אין זיין לעבן", עפעס אשר מעולם לא צויתי ולא דברתי ולא עלתה על לבי. אדרבה, פארן עובד השם איז זיין עבדות זיין העכסטע און איין איינציגסטע מטרה אין לעבן, פאר דעם האט מען אים אהערגעשטעלט און פאר דעם איז ער דא.

דו פראבירסט אוועק צו מאכן מיין מיינונג כאילו ס'איז נישט מער ווי א דעת יחיד פון לייבוביץ', האסטו אבער פארזעהן אז לייבוביץ'ס שיטה איז גראדע בניגוד גמור צו מיינס. לייבוביץ' איז חוזר ושונה אין זיינע כתבים די געדאנק אז מצד בריאת האדם איז דעם מאמין מיטן אינו מאמין שווה, דאס הייסט אז ביידע זענען באשאפן געווארן צוועקלאז ווי א בלעטל וואס פאלט אראפ פון בוים, נאר דער מאמין איז זיך בוחר אריינצולייגן משמעות בחייו וכו' וכו', א שיטה וואס מיין ארטיקל ווארפט אפ זייער קלאר, לפי מה שכתבתי אני איז אדרבה, דער מאמין גלויבט און נעמט אן פאר אן אמת אז זיין עצם זיין וואס ער איז האט א סבה און זיינע חיובים זענען צו ערפילן די תביעות וואס ברענגן אים צו דעם תכלית און אויף דעם איז דא א גאנצע רייע פון פירושים על פי פילוסופיה, קבלה ופשטות משמעות הכתובים "וואס" דער תכלית איז. מצד שני, דער אפיקורוס זעהט זיך נישט ווי א חומר ביד היוצר אדער אן עבד עולם, אדרבה, ער זוכט זיך א וועג ווייל ער פארשטייט אז ס'איז נאך נישט דא אנגעגרייט פאר אים א וועג בהכרח. יעצט אויב פערצופאל קומט ער אן אויפן זעלבן וועג ווי דער עובד השם, טוט אן די זעלבע תפילין, דאווענט אין די זעלבע סידור און רועט זיך אפ איינמאל אין זיבן טאג פונקט אין דעם טאג וואס דער עובד השם איז שובת ממלאכתו מצד עבודותו, דאס מאכט אים נאך נישט קיין עובד השם און דאס מיינט אינגאנצן נישט אז ער דינט א תכלית וואס צוליב דעם איז ער דא. פארקערט, בעיני המאמין איז דער עובד את תודעתו א בוגד אין זיין שליחות מיטן גיין זוכן "משמעות אין לעבן" כאילו ער מאכט זיך נישט וויסענדיג אז ער האט עפעס אויסצופירן דא און דער קען זיך נישט אפמאכן פארוואס ער לעבט ווען דער פארוואס איז שוין דא ממילא צי וויל ער צי נישט.

יעצט פאר דעם וואס גלייבט 'נישט' אין בריאה על ידי בורא, דער פאקט אז "מענטשן" טוען זאכן מיט כוונה זאגט נאך גארנישט אויף וואס מענטשן ווערן באשאפן. די פאקט אז דער טבע מאכט אז מענטשן ווערן געבוירן מיט דעת גיבט נאך נישט אריין קיין דעת פאר דעם טבע. בערטראנד ראססעל ז"ל האט אפגעשריבן דריי הונדערט פינף און זעכציג בלעטער איבערצוצייגן אז איינס מיט איינס איז צוויי, דאס מיינט נישט אז ווען איינס מיט איינס האבן אפגעמאכט אז צוזאמען גייען זיי באטרעפן צוויי האבן זיי פארדעם אדורך געליינט ראססעל מדושקע לדושקע, איינס מיט איינס קענען קיין ביכער נישט ליינען, אין רצון בטבע, ועם כל זה ערפילן זיי דעם תוכן וואס נעמט א בוך פון א מאטעמאטישע קאפ מסביר צו זיין. אוודאי נאכדעם וואס דער מענטש איז שוין דא קען ער טון אן א שיעור זאכן וואס ביי אים האט עס משמעות, וואס ביי אים זענען תוכן'פול, דאס פארענפערט אבער נאכאלץ נישט פארוואס איז ער לכתחילה דא, און דאס איז קשיא וואס פלאגט מענטשן אין גיבט זיי נישט קיין מנוחה ווייל סוף סוף וואס פאר א ריינע און רייכע לעבן איינער זאל אנפירן שפירט ער זיך נאך אלץ אז ער איז נישט מער ווי א פערצופאלע פאזל פון פיזיקס וואס איז פערצופאל אויסגעקומן די וועג וואס ער איז. ס'איז נישט קיין בא'טעם'טע מחשבה פאר זייער אסאך מענטשן ווי דערמאנט.

איין זאך וואס איך ברענג יא פון לייבוביץ' איז אז דער מושג פון מאמין ואפיקורוס זאל גענוצט ווערן געוואנדען אין קבלת עול מצוות אין נישט אין פרטי מחשבות אין אמונה. דו ווילסט קענסטו מחולק זיין, דאס איז נישט דער עיקר דא, כ'האב עס נאר דערמאנט בקצרה מסביר צו זיין אויף וואס איך נוץ די טערמינען פון מאמין/אפיקורוס. ס'איז נישט מער ווי נעמען, ווילסטו קענסטו געבן אנדערע נעמען. שינוי השם איז נישט קיין שינוי מעשה.

בנוגע דיין צווייטע הגהה וועגן די יעודי שכר ועונש אין יהדות, עיין פירוש הרמב"ם ריש פרק חלק.

שווער זיך צו דינגען מיט איינער וואס די ערשטע הנחה זיינע אין יעדער תגובה איז אז דער צווייטער פארשטייט נישט וואס ער רעדט. און נאכדעם שרייט ער נאר נאכמאל זיינע הנחות מיט פארשידענע זייטיגע זאכען אן בכלל זיך מתייחס זיין צו די עיקר טענה. דאס וואס ליבוביץ ברענגט אריין די נושא פון בחירה איז נאר ווייל ער מוטשעט זיך מיט יאיר'ס קשיא און ווארפט עס נישט אראפ בקש אזויווי אייך. בכל אופן צו די עיקר טענה מיינע רירסטו נישט אן נאר שפילסט זיך מיט ווערטער מטרה אהער מטרה אהין. די האר טיילאכער וואס פון דעם מאכט איר א גאנצער בער צווישען טוהן פאר דער מטרה און אז ער טוהט און דאס איז די מטרה פארשטייט קיינער אויזער אייך. עכ"פ דאס פארשטיי איך נישט פארוואס זיכען א משמעות און מטרה אין לעבן (וואס איז טאקע נישט די זעלבע ווי וואס איז די מטרה פון דער יוצר הבריאה בכללותו) איז סותר צו דער מושג פון עבדות. שכויעח אז דו צייכנסט צו דער רמבם, דער וואס דו האסט מסביר געווען איז בכלל געווען אן אפיקורס לויט א צווייטער שיטה. די פראבלעם דא איז נישט די ווערטער נאר אז אייער גאנצער הנחה פון עבדות האט נישט קיין מקור ושרש אין קיין שום אידיש ספר (אויך נישט אין דער רמבם) ביז ר' ליבוביץ.

סתם אזוי טעאלאגיש איז 'עובד את עצמו' אסאך גרינגער צו פארשטיין על דרך רצה הקב"ה להיטיב, לזכות את ישראל וכו', ווי 'עובד את השם', וואס איז אן ערנסטע שאלה פון כפירה לויט אסאך וויבאלד עס איז משמע אז הקב"ה איז א נצרך לבריותיו און נישט קיין שלם ואינסוף.

דאס אז דער מענטש האט אין זיך innately דעם געיעג צו א תכלית - man's search for meaning זאגט "עפעס".
איך זעה נישט דעם סירקעליר ריזענאינג אין דעם, פאר ווער ס'איז נישט גרייט אנצינעמען אז דער וועלט איז סתם אן עקסידענט.

און אן אנדערע אשכול מיטשענן זיך צוויי חברים וואו אזוי קען דער עטיאיסט זיין אדער פילען spirituality
די עצם דילעמע זאגט אינז אז דער מענטש איז hard wired צו וועלן transcend'ען צי עפעס העכער
פאר וואס זאל איינער דערשטיקן דעם שאיפה?

לעיקוואד האט געשריבן:סתם אזוי טעאלאגיש איז 'עובד את עצמו' אסאך גרינגער צו פארשטיין על דרך רצה הקב"ה להיטיב, לזכות את ישראל וכו', ווי 'עובד את השם', וואס איז אן ערנסטע שאלה פון כפירה לויט אסאך וויבאלד עס איז משמע אז הקב"ה איז א נצרך לבריותיו און נישט קיין שלם ואינסוף.

עובד השם מיינט נישט אז ער דינט גאט'ס אינטערעסן. עובד השם איז איינער וואס טוט דאס וואס זיין גאט הייסט אים צו טון. דאס אז גאט'ס כוונה פארן בעפעלן זיינע חוקים ומשפטים איז צוליב "לזכות" און "להיטב" דאס איז גאט'ס געשעפטן. דער עבד מעג דאס וויסן, תורה היא, אבער ער טוט ווייל ער מוז אזוי סיי צי פאר אים שטימט דער חשבון פון להיטב און סיי אויב דער פארשטייט אז ער וואלט נישט פארדינט פון פאלגן, פאלגן מוז ער ממילא. דעם יסוד שטייט אין שו"ת חתם סופר יו"ד סימן שנ"ו אין דער מקור דערצו איז קדום מאוד און האט גארנישט מער מיט ליבוביץ' ווי מיטן חובת הלבבות, אדער אפילו דער מסילת ישרים, ער וועט אויך מודה זיין אז דער יחיד קען נישט אפמאכן אז ער וויל נישט דעם "להתענג על השם", בעל כרחך אתה וכו'.

פאר דיין פריערדיגע תגובה קען איך נישט מער ווי בעטן מחילה פארן זיך אויסדרוקן מיט א לשון גבהות כנגדך. שפל אני בעיני נגד חכמתך ומדותיך (אן קיין סארקאזם). בהכרח מוז איך אבער זאגן אז לדעתי פארטייטשטסטו מיך נישט ריכטיג, נו וואס דען האב איך געקענט טון אז נישט נאכאמאל איבערשרייבן מיט מער הסבר מיין פריערדיגע שטעלונג. זאל איך נאכאמאל מיך מסביר זיין?

יאיר'ס שאלה איז זייער א בארעכטיגטע, ס'איז אבער א שמועס פאר זיך וואס איך בין נישט אויסן דא אריינצוגיין דעראין ווי שוין אויבן געשריבן. דאס זעלבע מיט ליבוביץ'ס גאנג פון בחירה וואס איך האב נאר מרמז געווען off topic. ס'קומט נישט אריין דא און בכלל בין איך נישט דא צו זיין ליבוביץ'ס אדער וועמען אנדערש'נס פארשפרעכער. זיי זאלן רעדן פאר זיך און איך שרייבט וואס מיר ליגט אויפן געדאנק.

הקטן

כ'וועל דיר מסביר בקצרה. אז איינער קויפט א טיש קען ער נישט קומען מארגן טראכטן "וואס טוט מען מיטן טיש", וואס הייסט וואס, פארוואס האסטו עס געקויפט? פארדעם און פארטיג. און אויב גייט ער טוישן דאס וואס ער האט לכתחילה איר איינגעקויפט דאן בא'גנב'ט ער זיך אליינס, ער קען נישט יעצט אפמאכן אויף צוריק. און אויב די מעשה איז גאר אז א צווייטער האט אים געקויפט דעם טיש און ער מאכט אפ משנה צו זיין מדעת בעלים איז ער א בוגד אין זיין שליחות אבער דאס טוישט נישט דעם פאקט פונעם כוונה פארן קויפן דעם טיש.

מצד אחר, א מענטש קויפט א גאראדש דארט צו האלטן סחורה, די סדר העולם איז אז ווען מ'קויפט א שטיקל קרקע קויפט מען מיט דערמיט אלע מטלטלין וואס דער מוכר לאזט דארט איבער. דער קונה טרעפט דארט א טיש און שטעלט זיך טראכטן וואס טוה איך מיט דעם טיש? דער סבה פארוואס זיין קשיא האט פשט איז ווייל אנדערש ווי דער פריערדיגע קונה האט ער נישט אין זינען געהאט זיך איינצוהאנדלן דעם טיש. יעצט לאמיר זאגן אז דעם פאלט ביי א געוואלדיגע המצאה וואס ער קען מאכן נוצן פון דעם טיש, ער גייט עס נוצן אין די סוכה, ער האט נישט קיין טיש פאר די סוכה און יעצט איז ער א געהאלפענער, מיינט דאס אז למפרע האט ער געקויפט דעם טיש פאר די סוכה? קען איינער זאגן אז דער סבה פארוואס דער טיש ליגט אינעם גאראדש איז אז ס'זאל ווערן גענוצט אום סוכות? זיכער נישט. דאס זעלבע איז מיטן פראבלעם פון "תכלית אין לעבן", אדער איז נישטא, דו קענסט טון תוכן'דיגע זאכן דאס ווערט אבער נאכנישט למפרע דער תכלית פארוואס דו ביסט דא, ומכאן, אויב ווילסטו מוזטו נישט טון גארנישט תוכן'דיג ווייל דיין דא זיין איז בעצם במקורה צוועקלאז. אדער ביסטו דא פאר א תכלית און ס'נישט דיין אויסווייל בכלל. אדער לא עליך המלאכה אדער אי אתה בן חורין להפטר ממנה, ס'נישטא קיין דריטע וועג.

דאס אז מענטשן (אדער טייל מענטשן) האבן בטבע א דראנג פאר העכערס, פאר spirituality, דאס זאגט גארנישט מער ווי וואס ס'זאגט, נעמליך אז מענטשן האבן א תאווה וזהו. דאס אז מענטשן האבן א תאווה צו ברוינפן און טייל קענען זיך אפילו נישט איינהאלטן דערפון מיינט בכלל נישט אז ברוינפן פעלט אויס צום לעבן אדער אז פארדעם לעבט א מענטש צו טרינקען ברוינפן. די מציאות פון מענטשליכע תאוות איז א מציאות אבער נאכאלץ נישט מער פון וואס זי איז. פון דער אנדערע זייט, איינער וואס זיין עבדות השם איז אים זיס און בא'טעם'ט און שפירט און דעם א תאווה און א גלוסטעניש איז תבוא עליו ברכה ווי דער אבני נזר שרייבט אין הקדמה צום אגלי טל. דוד המלך פארציילט אויך ווי שטארק "נכספה וגם כלתה נפשי לחצרות השם" און "ואני קרבת אלהים לי טוב", דאס איז אבער נישט דער מהות פון עבודת הבורא און אוודאי נישט קיין תנאי בדבר.

ביסט גערעכט, דער דארוועניסט האט זיך איין טאג אויפגעוועקט און זיך געטארפען אין א גאראדש וואו א יון אין די סוכה.
מיט א גאנצע באנטש מיט איבריגע פערניטשער און אסך junk DNA אויב האט ער עפעס יאז דערפין איז הכול רווח.

דער מאמין ווידער גלייבט אז די דירה וואו ער געפינט זיך האט אים זיין טאטע אזוי שיין צוגערישט, און אויב איז דא דארט א טוש האט דאס א תכלית פאר אים און איז געמאכט פאר אים צו ניצן גארנישט איז דארט אבי אזוי, נישט די ברוינפן און נישט זיינע אנדערע רצונות און גלוסטענישען.

זיכער קענער אויך אביאזען דו פרעניטשער, ער קען ניצען די מעהאגעני טוש להסקה תחת תבשילו און די ברוינפן צו שיכרן און spirituality צו האלזן און קישן א בוים.

מיין זיידע אברהם האט געזען אז די light is on האט ער צאמגעשטעלט איינס מיט איינס

איינמאל מען גלייבט שוין אז עס איז דא א גאט וןאס האט באשאפן יעדע זאך פאר א סיבה איז דאך שוין דאס אליין דאס וואס גיבט משמעות אין לעבן.

יאיר האט געשריבן:איינמאל מען גלייבט שוין אז עס איז דא א גאט וןאס האט באשאפן יעדע זאך פאר א סיבה איז דאך שוין דאס אליין דאס וואס גיבט משמעות אין לעבן.

נישט "ס'גיבט משמעות אין לעבן", דאס "איז" די משמעות פון לעבן. יחי ההבדל הקטן

עס שטייט נישט דאס אין שות חתם סופר נאר בכלל עפעס אנדערש, און אסאך דינגען זיך טאקע אויף יענער חתם סופר. וואס איז לפוםמריהטא נגד הכתובים ונגד המסורת.

איר שרייט זיך ארויס פון שאלות און מאכט זיי כלומרשט פאר אנדערע נושאים בשעת וואס זיי זענען די נושא. ווען איינער זאגט ער איז אן עבד השם זאגט ער אז גאט האט אן אימטערעס אין דעם, סטיז נישטא קיין וועג ארויס פון דעם.נישט קיין חילוק וויפיל מאל ער וועט שרייען עס מיינט נישט.

לעיקוואד האט געשריבן:עס שטייט נישט דאס אין שות חתם סופר נאר בכלל עפעס אנדערש

אדרבה, ניתי ספר ונחזי. קען זיין ס'איז דא ע' פנים לחתם סופר אבער אין פשוטן של דבריו איז דאס וואס איך זעה בדבריו



דו זאגסט אז "אסאך דינגען זיך טאקע אויף יענער חתם סופר", נו איך דינג זיך מיט יענע דינגערס און האלט מיטן חתם סופר און דעם רמב"ם פרק חלק, מה כל הרעש.

איר שרייט זיך ארויס פון שאלות און מאכט זיי כלומרשט פאר אנדערע נושאים בשעת וואס זיי זענען די נושא

נאמנים פצעי אוהב אבער איך ציה נישט צוריק פון מיין שטעלע אז יאיר'ס חקירה פארוואס א מאמין איז בוחר צו זיין א מאמין (און צי ס'איז בכלל שייך 'בחירה' ביי אמונה) באלאנגט צו אן אנדערע קאטעגאריע. אויף דעם נושא איז דא א גאנצע אויסווייל פון אשכולות דא אין קאווע שטיבל צו באהאנדלן פארוואס א מאמין גלייבט אין וואס ער גלייבט, דא רעדט מען נישט פון דעם. דא איז דער שמועס איבער די וועלטס שאלה "וואס איז דער מטרה פון לעבן" און ווי איך פרוביר מוכיח צו זיין אז סיי אין די השקפה פון א מאמין און סיי פאר א נישט גלויביגער איז די שאלה א ווערטלאזער ליידיגע ווערטער-שפיל. פארוואס מאמין און פארוואס אינו מאמין דאס באלאנגט שוין נישט דא.

ווען איינער זאגט ער איז אן עבד השם זאגט ער אז גאט האט אן אינטערעס אין דעם, סאיז נישטא קיין וועג ארויס פון דעם. נישט קיין חילוק וויפיל מאל ער וועט שרייען עס מיינט נישט.

תמהתי עליך וויאזוי דו האסט פארזעהן אן אפענע רמב"ם אין הל' תשובה וואס זאגט בכגון דא "כי לא מחשבותי מחשבותיכם". איינער וואס גלייבט אין א גאט (א גאט וואס קען טיילן באפעלן פאר זיינע נבראים און א גאט וואס איז בכוח צו מאכן דער ערד וואקסן טאמעיטאס, נישט א גאט וואס ער איז "דער כח וואס מאכט דער ערד וואקסן טאמעיטאס") דער גאט איז פאר אים אזא איינער וואס קען נישט האבן אזא זאך וואס ווערט אנגערופן "אינטערעסן" אין מענטשליכן באגריף. וכבר נשנו הדברים ברמב"ם ריש מדע "שכל הנמצאים צריכין לו והוא ברוך הוא אינו צריך להם ולא לאחד מהם" (פ"א ה"ג) ומשולש בכתובים במורה נבוכים ח"ג פי"ג והדברים עתיקים.

מקען נישט סתם זאגן סתירהדיגע שטותים מיט דער אויסרייד פון לא מחשבותי מחשבותיכם. אדער גלייבסטו אין א גאט וואס דארף אנקומען צו אנדערע אדער נישט. עס איז נישטא קיין צוויי וועגן וועגן דעם. אויב גאט קען נישט האבן קיין אינטערעסן דאן פעלט עם נישט אויס קיין עבדים און זאגן איך בין אן עבד און איך פארשטיי נישט העלפט גארנישט.

די זעלבע מיט די שאלה פארוואס ער גלייבט וואס ער גלייבט אדער וואס מאכט עם זיין אן עבד. מקען נישט סתם אפמאכן פון דא פרעגט מען נישט בלי סיבה. טאמער טוהט יעדער מענטש נאר זאכן וואס ער פארשטייט אדער זיי העלפען עם אדער וואס גיבן עם א משמעות דאן העלפט נישט אז נאכדעם וואס ער גלייבט שרייט ער עס איז נישט וועגן דעם ווייל עס איז יא. טאמער האט איר א וועג פון גלייבען וואס הייבט זיך נישט אן ביי די בחירה פון דער מענטש דאן קען אייער פשעטל אפשר זיך אנפאנגען. אן דעם איז עס גארנישט.

דער חת"ס רעדט אז לו יצוייר עס וואלט נישט געווען קיין שכר ועונש בעולם הזה לישראל וואלטן מיר נאכאלץ געבליבען מחויב צו פאלגן גאט. און דאס אליינס איז בניגוד לפשטי כל התורה כולה און לדברי הרמב"ם בי"ג עיקרים המקובלים אצל רוב ישראל וואס דער חת"ס דינגט זיך דא אויף זיי. אבער שוין דו האלטסט ווי דער חתם סופר. נאכאלץ רעדט ער נישט פון דעם פארוואס זענען מיר מחויב און וואס מיינט דאס און טאמער איז דאס א סתירה צו אנדערע זאכען. קען זיין דאס איז טאקע ווייל דאס איז דער איינציגסטער משמעות. אדער ווייל עס וועט זיין שכר בעולם הבא. אדער פאר עפעס אן אנדערע סיבה שהוא לטובתנו. וואס איר זאגט הייבט פשוט נישט אן צו שטיין אין חת"ס.

דער אשכול טראגט דעם נאמען: "פארוואס זענען מיר דא" איז עס טאקע א קשיא, אדער סתם געהאקט" - איז לדעתי עטווואס פארקירעוועט געווארן.

איך קלער אז איידער דו פרעגסט: פארוואס בין איך דא - דארף געפרעגט ווערן: פארוואס האט גאט "מיך" און אלעס באשאפן? צי וואס דארף ער האבן די גאנצע יקום?

אויף דעם איז דא עטליכע באקאנטע תירוצים:

1) נהמא דכסיפא. 2) יחודא שלים און נאך.

די תירוצים זענען נאר גוט אויב איך זאג אז נאכדעם וואס גאט האט באשאפן די וועלט בדין, וראה שאינו מתקיים האט ער איינגעפירט ברחמים און געגעבן א תורה.

אויב נעם איך אן אז די תורה איז באשאפן געווארן אלפיים דורות קודם בריאת העולם שטימט עס נישט. מאך נישט די וועלט, געב נישט קיין תורה און ס'איז נישטא קיין נהמא דכסיפו?

אויב דארף מיר זיין דא וועגן מתקן זיין שמו שלם וכסאו שלום און דדעםם יחוד שלמעלה, איז אויך נישט פארענטפערט פארוואס האט ער געמאכט די גאנצע זאך. ער איז דאך א שלם ואין שלם כמוהו, וואס האט געפעלט אז מיר קענען עס ערגענצן וואס דערצו האט אויסגעפעלט די גאנצע בריאה און אונז קרוצי חומר - און דערפאר אונז געגעבן די תורה?

דער אפיקורס / אינו מאמין האט נישט דעם פראבלעם. לשיטתו איז ער דא צוליב א קעמיקל אומבאלאנס / סטאר דאס / זשין מיוטאציע / און גארנישט איז נישט שווע

מיר יא!

איך ווייס אויך נישט וואס איר ווילט פון דער פירוש המשניות חלק. דארט שטייט בסך הכל אז דער שכר הגן עדן וכו' איז רוחני ותענוג שכלי נישט קיין תענוגים גשמיים וכו'. עס שטייט גארנישט דארט אז עבודת השם האט נישט מיט דער שכר ותענוג נאר פארקערט.