קאווע שטיבל

יאיר, כ׳ווייס נישט פונקטליך וואס די מיינסט מיטן ״מאלפע טעארם״. ווי ווייט איך ווייס איז לא מאלפע ולא סדר. דאס הייסט אזוי: עס איז דא ״געזעצן״ וואס הייסט די יוניווערס וואס זי דארף טאן. די ״געזעצן״ זענען דארט ווייל ס׳מוז דארט זיין, ס׳קען פשוט אנדערש נישט זיין -- לאמיר די געזעצן אנרופן ״סיבה ראשונה״ אז די ווילסט.

די ״סדר״ וואס די זעסט איז פשוט מוכרח לויט די געזעצן. למשל ווען די גייסט אויפן גאס און די זעסט א פאדל (פ״ה דגוש) וואסער זאגסטו נישט ״גיב א קוק אויף דער ווינדערליכען פאדל; ס׳איז אויסגאפארמט מיט א געוואלדיגן פקחות אין סדר אזש גענוי ווי דער פארם פונ׳ם לאך און וואס עס ליגט!״ פארשטייט זיך איעדער חדר יונגל וועט לאכן פון אזא ״ ווינדערליכן סדר״. ס׳איז אויסגאפארמט גענוי ווי דעם לאך טאקע דערפאר ווייל דער לאך האט זי אויסגאפארמט! וואלט דער לאך אויסגעזען אנדערש דעמאלטס וואלט דער פאדל אויך געווען אנדערש. און ווייל די האסט זיך פונקט אנגעשטויסן און דעם לאך מיינט נישט אז דער פאדל איז עפעס מער ווינדערליך אדער מער בסדר ווי א פאדל וואס קוקט אויס אנדערש. והנמשל מובן מאליו.

קול דודי האט געשריבן:יאיר, כ׳ווייס נישט פונקטליך וואס די מיינסט מיטן ״מאלפע טעארם״. ווי ווייט איך ווייס איז לא מאלפע ולא סדר. דאס הייסט אזוי: עס איז דא ״געזעצן״ וואס הייסט די יוניווערס וואס זי דארף טאן. די ״געזעצן״ זענען דארט ווייל ס׳מוז דארט זיין, ס׳קען פשוט אנדערש נישט זיין -- לאמיר די געזעצן אנרופן ״סיבה ראשונה״ אז די ווילסט.

די ״סדר״ וואס די זעסט איז פשוט מוכרח לויט די געזעצן. למשל ווען די גייסט אויפן גאס און די זעסט א פאדל (פ״ה דגוש) וואסער זאגסטו נישט ״גיב א קוק אויף דער ווינדערליכען פאדל; ס׳איז אויסגאפארמט מיט א געוואלדיגן פקחות אין סדר אזש גענוי ווי דער פארם פונ׳ם לאך און וואס עס ליגט!״ פארשטייט זיך איעדער חדר יונגל וועט לאכן פון אזא ״ ווינדערליכן סדר״. ס׳איז אויסגאפארמט גענוי ווי דעם לאך טאקע דערפאר ווייל דער לאך האט זי אויסגאפארמט! וואלט דער לאך אויסגעזען אנדערש דעמאלטס וואלט דער פאדל אויך געווען אנדערש. און ווייל די האסט זיך פונקט אנגעשטויסן און דעם לאך מיינט נישט אז דער פאדל איז עפעס מער ווינדערליך אדער מער בסדר ווי א פאדל וואס קוקט אויס אנדערש. והנמשל מובן מאליו.

דאס איז די מאלפע טעאראם. און אויף דעם האבן זיך באצויגן מיינע אלע תגובות. ווען איך רעד פון דעזיין מיין איך נישט די חכמה ווי אזוי די בריאה זעט אויס, נאר די חכמה וואס ליגט אונטער דעם, די חוקים וואס האלטן עס צוזאמען. וואס דו שלאגסט פאר איז עפעס אנדערש, דו שטעלסט זיך אפ ביי די חוקי הטבע און דו זאגסט עד פה תבא, אזוי איז עס, און איך פרעג נישט פארוואס, דאס איז די סיבה ראשונה. עס אינטערעסירט מיר נישט אויב איך טרעף חכמה אין די חוקי הטבע אדער נישט, (פונקט ווי דער מאמין שטעלט זיך אפ ביי גאט און זאגט אז פון דארט און ווייטער קען מען נישט פרעגן קיין קשיות), זיי עקזיסטירן ווייל זיי עקזיסטירן. זעלבסטפארשטענדליך אז די חוקי הטבע אליין זענען א רוחניות'דיגע זאך, נישט עפעס וואס מען קען אנטאפן און דורכפירן טעסטס דערויף. ממילא ביסטו א פאנטעאיסט, נישט קיין אטעאיסט. איך האב נישט קיין לאגישע הוכחה קעגן פאנטעאיזם, כאטש איך פערזענליך גלייב יא אין א קאנשעס גאט. איך האף אז איך האב זיך גוט מסביר געווען.

יאיר, איך זעה נישט וואס אינפיניט מאלפעס האט א שייכות מיט וואס איך האב געשריבן. וואס איך האב געשריבן איז אמת אפילו ס׳איז נאר בנמצא *איין* פאדל, נישט קוון אינפיניט פאדלס. און ווי אזוי זעסט ״חכמה״ און דעם פאדל האסטו נישט מסביר געווען.

אויך בין איך נישט קיין פאנטעאיסט (חוץ אז די ״טעאיסט״ חלק האט קיין טייטש נישט, דהיינו עס קען מיינען אלעס אין אלסדינג) אבער דאס איז א שמועס פאר זיך.

ר' קול דודי כ'האב שוין לאנג געהאפט אייך אמאל צו באגעגענען.
אין אנדערע אשכולות האט זיך ביי מיר אוועקגעשטעלט אז דו ביסט אן אמתער קענער אין פיזיקס. וויל איך דיך עפעס פרעגן און זעהן צו דו קענסט מיך ארויסהעלפן.
איך האב איין כלליותדיגער אי-הבנה אין דעם נושא פון עוואלוציע.
אין דע ענד רעדט מען פון א נאמבער געים. דאס הייסט אויב וויל מען זאגען א הסבר וויאזוי די קאמפליצירטע מציאות וואס מיר זעהן פאר אונזערע אויגען איז געשעהן בלינדערהייט, זאגט מען אוודאי נישט אז עס איז פשוט א מקרה איינס פון טריליאן טריליאן טריליאן כפלים כיוצאי מצרים. מיז מען לכאורה האבן עפעס נאמבערס. די נאמבערס פון קאמפלעקס קאמבינעישאנס וואס די קאמפליצירטער בריאים פארמאגען, די נאמבער פון מעגליכע קאמבינעישאנס, די נאמבער פון אנדער קאמבינעישאנס וואס וואלטען אויך געשאפען קאמפלעקס בריאים. [כמובן אז קאמפלעקס בריאים מיינט ווען די קמפלעקסיטי ברענגט צו א רעזולט וואס העלפט ארויס דעם ארגאניזם וכדו'], די נאמבער פון פראקטישע מעגליכקייט פון טשעינדזעס, אדער און אונזער פאל, mutations, לאורך דעם גאנצען צייט פון תחלת עקזיסטענץ. אין דעם פראקטשיקייט דארף מען אריינרעכענען אז צופיל mutations וועט דאך זיין הפסד מרובה משכר און עס וועט אראפרברענגען די לעוועל פון פארשריט. אין פראקטשיקייט מיז מען אויך אריינרעכענען די פשוטע טיים לימיט, פון דעם גאנצען זמן מראשית הביג בענג, ווי אויך די צייטן וואס איז ידוע אז מען איז צוריקגעפאלען צום א' מכח נאטירליכע דיזעסטערס.
בקיצור לכאורה כדי די טעאריע זאל לכה"פ זיין עפעס מער ווי א hunch, דארף עס חאטש האבען א גוטע נאמבער חשבון. איז דאס בנמצא?
אדער אפשר אפי' אהן קיין שום נאמבערס קען עס אויך אנגערופען ווערן סייענס? אויב איז שייך ביטע, פארשטיין צו געבן.
מיט דאנק פון פאראויס.

איך האף אז דאס איז נישט פארדרייט דעם אשכול. אויב יא ביטע זאג מיר אין וועלכע אשכול דו וואלסט מיר בייוויליג געווען צו ערקלערן דעם ענין.

ר' מוח לעבן, ביטע זיי נישט ברוגז, אבער איך בין נישט גרייט צו אויפגעבן מיינע הגדרות אויף די וועלט און זאגן אז זיי זענען אלעס אילוזיעס. ערשטנס, ווייל דעמאלט וועל איך זיך נישט קענען טענה'ן מיט דיר, ווייל טענות באשטייען פון לאגישע מוגדר'דיגע ווערטער, און איך האלט נישט ביים זאגן טענות וואס זענען אילוזיעס. צווייטנס, ווייל מיין אינטואיציע וואס זאגט מיר אז אונטער אלע הגבלות שטייט עפעס וואס איז בלתי מוגבל, זאגט מיר אויך אז עס זענען פארהאן הגבלות אויף די וועלט. מה עדיף האי אינטואיציה מהאי?
ועוד יותר מזה, דו שרייבסט אז די הנאה איז צו ארויסגיין פון די הגדרות און לעבן אין לאוו אדער אחדות. העי, לאוו איז א הגדרה.
אלזא, אפילו אויב ס'איז דא א סתירה צווישן די הגדרות און די אין סוף, בין איך ענדערש גרייט צו לעבן מיט די סתירה ווי צו אויפגעבן אויף סיי וועלכע פון מיינע בהחלט'דיגע אינטואיציעס. א סתירה איז דאך לאגיש, און מיר שמועסן אז מיר גייען נישט מיט לאגיק, נישט אזוי?
מכל הלין טעמא בין איך בהחלט נישט מודה אז גאט מאכט ללעג ולקלס אלע אונזערע הגדרות. פארקערט, ער האט זיי באשאפן, און מסתם קען ער לעבן מיט זיי, עס מוז מיר נישט אינטערעסירן ווי אזוי. דערפאר וועל אויך זיין גרייט צו זאגן אז די גאנצע בריאה באשטייט פון רוחניות און גשמיות. ואת"ל, די חוקי הטבע און די טבע. ואת"ל, גאט און די ברואים. אויב מיר וועלן זיך קענען פאראייניגן אויף דעם וועט דאס זיין א היסטארישע מאמענט און קאווע שטיבל, און מיר וועלן טרינקען לחיים אויף א גלעזל קאווע.
וועגן מיינע ערשטע צוויי פוינטס, ביטע זע מיינע תגובות אנגעהויבן פון די צווייטע בלאט. ווען דו פארשטייסט וואס איך וויל קענסטו זיך אפשטעלן. וועגן דעזיין אין די חוקי הטבע, (אריינגערעכנט חוק האבלוציה) יעדע חוק איז ביי דעפינישן א סיסטעם, און יעדע סיסטעם איז ביי דעפינישאן סדר, און יעדע סדר איז ביי דעפינישאן דעזיין, און יעדע דעזיין איז ביי דעפינישאן חכמה.

קול דודי האט געשריבן:יאיר, איך זעה נישט וואס אינפיניט מאלפעס האט א שייכות מיט וואס איך האב געשריבן. וואס איך האב געשריבן איז אמת אפילו ס׳איז נאר בנמצא *איין* פאדל, נישט קוון אינפיניט פאדלס. און ווי אזוי זעסט ״חכמה״ און דעם פאדל האסטו נישט מסביר געווען.

אויך בין איך נישט קיין פאנטעאיסט (חוץ אז די ״טעאיסט״ חלק האט קיין טייטש נישט, דהיינו עס קען מיינען אלעס אין אלסדינג) אבער דאס איז א שמועס פאר זיך.

זיי מיר מוחל פאר'ן פרעגן, האסטו געליינט אלע תגובות ביז אהער? אויב יא דארפסטו פארשטיין פארוואס איך האב געהאלטן אין איין אויפברענגען די אינפיניט מאלפע טעאראם. עניוועי, פארגעס דערפון.
וועגן די חכמה אינעם פאדל, איך זע נישט קיין חכמה אין די פאדל, איך זע חכמה אין די לאך, דאס הייסט, אין דאס וואס דו רופסט די חוקי הטבע. לאמיר גיין צוביסלעך. דו זאגסט אז עס זענען פארהאן געזעצן אין די טבע. אפשר קענסטו זאגן קלארער פון וואס די געזעץ באשטייט? איז עס א פיזישע מאטריאל?
נאך א שאלה. צו איז דא אזא זאך ווי א חוק וואס האט נישט קיין סדר?
א דריטע שאלה, צו איז דא אזא זאך ווי א סדר אן עפעס א דעזיין דערין?

מוח שליט האט געשריבן:

לעיקוואד האט געשריבן:אן אמת'ער פריינט? מח שליט?

[left]?Are they mutually exclusive[/left]

התכוונתי פשוט לשאול אם החבר הזה דמיוני או שהוא אחד מניקי השטיבל, ושאלתי אם היינו מח שליט.

למעשה פארשטיי איך אז דאס איז נישט אייך.

דאס זענט איר גערעכט אז א חבר דמיוני מיט מח שליט איז טאקע נישט קיין סתירה, לשיטת מח שליט אז אלץ איז א דמיון..

מוח, בייאלידזי איז נישט פיזיקס. דהיינו, נישט אלע סייענסעס קען מען מסביר זיין מיט מעטאמאטישע חשבונות (כעאס טעארי איז שיין מסביר פארוואס. ס׳איז פשוט נישט מעגליך.) פאר א טעארי צו זיין א טעארי אין נישט קיין האנ״טש ברויך עס קענען מסביר זיין אסאך אסאך זאכן בעסער אין שענער ווי אן אנדערע טעארי. עוועלאציע איז א זעכערע טעארי לויט די הגדרה. ס׳איז הערליך מסביר די פונקטליכער מאס ענדליכקייט פון אסאך דזינס פון פארשידענע בעלי חיים. ס׳איז שיין מסביר פארוואס למשל באקטעריע אין שפיטאל שרעקן זיך נישט פון אנטיביאטיק. ס׳איז אפולו שיין מסביר פארוואס פארשידענע דזינס ארבעטן ווי אזוי זיי ארבעטן. ס׳איז שיין מסביר פארוואס מיר האבן א וויידל אין פארוואס א וואלפיש האט פינגער. ס׳איז כסדר מסביר נייע זאכן וואס מיר ווערן אט נאר וואס געוואר (למשל פארוואס קראמאסאם 2 האט טעלאמיר״ע --telomere-- אינדערמיט) וואס איז איינס פון די שוארקסטע ראיה וואס מיר האבן אז א טעארי איז קרוב אל האמת.

יאיר, כדאי צו ענטפערן דיין שאלות ברויך איך וויסן דיין דעפינישן פון ״סדר״. דרס וואס די פרעגט פון וואס די חוקי הטבע זענען געמאכט: זיי זענען נישט געמאכט. ״חוקי הטבע״ איז די נאמען מיר געבן די מעטאמאטישע חשבונות וואס געבן פארשטיין פארן מענטשליכן שכל ווי אזוי די טבע ארבעט.

קול דודי האט געשריבן:מוח, בייאלידזי איז נישט פיזיקס. דהיינו, נישט אלע סייענסעס קען מען מסביר זיין מיט מעטאמאטישע חשבונות (כעאס טעארי איז שיין מסביר פארוואס. ס׳איז פשוט נישט מעגליך.) פאר א טעארי צו זיין א טעארי אין נישט קיין האנ״טש ברויך עס קענען מסביר זיין אסאך אסאך זאכן בעסער אין שענער ווי אן אנדערע טעארי. עוועלאציע איז א זעכערע טעארי לויט די הגדרה. ס׳איז הערליך מסביר די פונקטליכער מאס ענדליכקייט פון אסאך דזינס פון פארשידענע בעלי חיים. ס׳איז שיין מסביר פארוואס למשל באקטעריע אין שפיטאל שרעקן זיך נישט פון אנטיביאטיק. ס׳איז אפולו שיין מסביר פארוואס פארשידענע דזינס ארבעטן ווי אזוי זיי ארבעטן. ס׳איז שיין מסביר פארוואס מיר האבן א וויידל אין פארוואס א וואלפיש האט פינגער. ס׳איז כסדר מסביר נייע זאכן וואס מיר ווערן אט נאר וואס געוואר (למשל פארוואס קראמאסאם 2 האט טעלאמיר״ע --telomere-- אינדערמיט) וואס איז איינס פון די שוארקסטע ראיה וואס מיר האבן אז א טעארי איז קרוב אל האמת.

קול דודי, וואס דו זאגסט איז ריכטיג, און עס איז גענוג גוט צו אפפרעגן די קריעשאניסטס. אבער לויט ווי איך פארשטיי ברענגסטו נאר ראיות אז די פאקט פון עוואלוציע האט פאסירט. דו האסט אויך א חשבון פארוואס רענדאם מיוטעישאנס האט געקענט פראדוצירן די דייווערסיטי וואס מיר האבן אין די באשטימטע צייט-אפשניט פון די קעמבריען עקספלאזיע? (נישט אז דו מוזט האבן, איך פרעג סתם, אויב עס איז בכלל שייך צו האבן)

יאיר האט געשריבן:ר' מוח לעבן, ביטע זיי נישט ברוגז, אבער איך בין נישט גרייט צו אויפגעבן מיינע הגדרות אויף די וועלט און זאגן אז זיי זענען אלעס אילוזיעס. ערשטנס, ווייל דעמאלט וועל איך זיך נישט קענען טענה'ן מיט דיר, ווייל טענות באשטייען פון לאגישע מוגדר'דיגע ווערטער, און איך האלט נישט ביים זאגן טענות וואס זענען אילוזיעס. צווייטנס, ווייל מיין אינטואיציע וואס זאגט מיר אז אונטער אלע הגבלות שטייט עפעס וואס איז בלתי מוגבל, זאגט מיר אויך אז עס זענען פארהאן הגבלות אויף די וועלט. מה עדיף האי אינטואיציה מהאי?
ועוד יותר מזה, דו שרייבסט אז די הנאה איז צו ארויסגיין פון די הגדרות און לעבן אין לאוו אדער אחדות. העי, לאוו איז א הגדרה.
אלזא, אפילו אויב ס'איז דא א סתירה צווישן די הגדרות און די אין סוף, בין איך ענדערש גרייט צו לעבן מיט די סתירה ווי צו אויפגעבן אויף סיי וועלכע פון מיינע בהחלט'דיגע אינטואיציעס. א סתירה איז דאך לאגיש, און מיר שמועסן אז מיר גייען נישט מיט לאגיק, נישט אזוי?
מכל הלין טעמא בין איך בהחלט נישט מודה אז גאט מאכט ללעג ולקלס אלע אונזערע הגדרות. פארקערט, ער האט זיי באשאפן, און מסתם קען ער לעבן מיט זיי, עס מוז מיר נישט אינטערעסירן ווי אזוי. דערפאר וועל אויך זיין גרייט צו זאגן אז די גאנצע בריאה באשטייט פון רוחניות און גשמיות. ואת"ל, די חוקי הטבע און די טבע. ואת"ל, גאט און די ברואים. אויב מיר וועלן זיך קענען פאראייניגן אויף דעם וועט דאס זיין א היסטארישע מאמענט און קאווע שטיבל, און מיר וועלן טרינקען לחיים אויף א גלעזל קאווע.
וועגן מיינע ערשטע צוויי פוינטס, ביטע זע מיינע תגובות אנגעהויבן פון די צווייטע בלאט. ווען דו פארשטייסט וואס איך וויל קענסטו זיך אפשטעלן. וועגן דעזיין אין די חוקי הטבע, (אריינגערעכנט חוק האבלוציה) יעדע חוק איז ביי דעפינישן א סיסטעם, און יעדע סיסטעם איז ביי דעפינישאן סדר, און יעדע סדר איז ביי דעפינישאן דעזיין, און יעדע דעזיין איז ביי דעפינישאן חכמה.

איך האב נישט פרובירט דא צו רעדן וועגן אילוזיעס.
מיט וואס זאג איך אנדערש ווי וואס דו שרייבסט און דעם תגובה[אויף דעם נקודה כלליות דיינער]? אפי' איך זאל דא זאגן אז עס איז א דמיון, נו דמיון איז אויך עפעס. נמצא אז איך בין אוודאי מסכים אז עס איז דא הגבלות. איך האב אויבן אפי' אריינגעווארפען דעם מימרא פון כשם שיש לו כוח בבלי גבול כך יש לו כוח בגבול. איך זאג נאר אז עס איז געשמאק אייביג צו געדענקען טאקע דאס וואס דו ברענגסט ארויס, אז עס איז ביידע צוזאמען אפי' נניח איך ווייס נישט פונקט וויאזוי. אזוי ווי ווען מיין דענטיסט דריללט מיין צאן, פון די פרטיותדיגע בילד איז עס סתם סותר מיין מציאות, און דאס טוט גאר שטארק וויי. ווי למשל איך זאל ווען יעצט ווערן געפייניגט ביי טעראריסטן און זיי ווילן מיך פשוט ווי טוהן און צומזיק'ן. אויב אבער איך זעה דעם גרויסען פיקטשער ווי דארט איז עס נישט קיין סתירה צו מיין מציאות, ווייל מיין צאן ווערט פארראכטען, איז לויט וויפיל דער גרויסער פיקטשער דאמינירט מיך, אויף אזויפיל גיי איך ארויס פון די יסורים.
איך וועל מקיים זיין דברי חכמים און קוקען אויבן וואס דו שרייבסט.
וועגן דעזיין בחוקי הטבע פארשטיי איך נישט פארוואס די סדר פון 11112133343343 איז א דעזיין. עס איז סדר אבער עס ברענגט נישט גארנישט, ממילא איז עס לכאורה נישט קיין דעזיין.
אויב דו האסט אויבן דאס מסביר געווען וועל איך עס נעמען פון דארט.
ווען נישט דו זאגסט סאררי, וואלט איך נישט געוואוסט אז דו גיסט אויס צארן.

קול דודי האט געשריבן:יאיר, כדאי צו ענטפערן דיין שאלות ברויך איך וויסן דיין דעפינישן פון ״סדר״. דרס וואס די פרעגט פון וואס די חוקי הטבע זענען געמאכט: זיי זענען נישט געמאכט. ״חוקי הטבע״ איז די נאמען מיר געבן די מעטאמאטישע חשבונות וואס געבן פארשטיין פארן מענטשליכן שכל ווי אזוי די טבע ארבעט.

סדר איז דאס פארקערטע פון כאאס.
איך פארשטיי נישט. דו זאגסט אז די חוקי הטבע עקזיסטירן און זיי זענען די וואס זענען גורם אז די טבע זאל ביהעיוון אזוי ווי מיר זעען איר. (די לאך פון די פאדל וואס פארעמט אויס די וואסער). אויב זיי עקזיסטירן און זיי קענען מאכן די גאנצע אוניווערס ארבעטן דעמאלט דארף מען עס דאך קענען מגדיר זיין און זאגן פון וואס דאס באשטייט. אויב נישט איז עס דאך פונקט ווי גאט, עפעס וואס מען קען נישט משיג זיין. למשל, אויב איך זאג אז עלעקטריק מאכט אז מיין ניי מאשין זאל ארבעטן, דעמאלט דארף איך קודם האבן עפעס א הגדרה אויף עלעקטריק. נישט אזוי?

יאיר האט געשריבן:

קול דודי האט געשריבן:מוח, בייאלידזי איז נישט פיזיקס. דהיינו, נישט אלע סייענסעס קען מען מסביר זיין מיט מעטאמאטישע חשבונות (כעאס טעארי איז שיין מסביר פארוואס. ס׳איז פשוט נישט מעגליך.) פאר א טעארי צו זיין א טעארי אין נישט קיין האנ״טש ברויך עס קענען מסביר זיין אסאך אסאך זאכן בעסער אין שענער ווי אן אנדערע טעארי. עוועלאציע איז א זעכערע טעארי לויט די הגדרה. ס׳איז הערליך מסביר די פונקטליכער מאס ענדליכקייט פון אסאך דזינס פון פארשידענע בעלי חיים. ס׳איז שיין מסביר פארוואס למשל באקטעריע אין שפיטאל שרעקן זיך נישט פון אנטיביאטיק. ס׳איז אפולו שיין מסביר פארוואס פארשידענע דזינס ארבעטן ווי אזוי זיי ארבעטן. ס׳איז שיין מסביר פארוואס מיר האבן א וויידל אין פארוואס א וואלפיש האט פינגער. ס׳איז כסדר מסביר נייע זאכן וואס מיר ווערן אט נאר וואס געוואר (למשל פארוואס קראמאסאם 2 האט טעלאמיר״ע --telomere-- אינדערמיט) וואס איז איינס פון די שוארקסטע ראיה וואס מיר האבן אז א טעארי איז קרוב אל האמת.

קול דודי, וואס דו זאגסט איז ריכטיג, און עס איז גענוג גוט צו אפפרעגן די קריעשאניסטס. אבער לויט ווי איך פארשטיי ברענגסטו נאר ראיות אז די פאקט פון עוואלוציע האט פאסירט. דו האסט אויך א חשבון פארוואס רענדאם מיוטעישאנס האט געקענט פראדוצירן די דייווערסיטי וואס מיר האבן אין די באשטימטע צייט-אפשניט פון די קעמבריען עקספלאזיע? (נישט אז דו מוזט האבן, איך פרעג סתם, אויב עס איז בכלל שייך צו האבן)

נאמבערס איז נישט שייך ביי אזאך אזוי קאמפליצירט ווי בייאלידזי. מיר ווייסן אבער למשל אז ס׳זענען דא בעלי חיים וואס ערנערן זיך בלויז פין ניילא״ן, וואס איז א מאטיריאל וואס איז בערך 100 אדער 150 יאר אלט. דאס ווייזט ווי שנעל בעלי חיים קענען זיך טוישן.

מוח, איך פארשטיי נישט דיין דמיון. די נומערן וואס דו ברענגסט זאגן טאקע גארנישט, דערפאר איז עס נישט קיין סדר. די חוקי הטבע ברענגען אבער אז די זון זאל אויפשיינען יעדן טאג, טאג איין טאג אויס. דערפאר איז עס יא א סדר. איז דאס אזוי מחודש'דיג אדער נאריש אז קיינער וויל נישט צושטימען צו מיר?

יאיר האט געשריבן:

קול דודי האט געשריבן:יאיר, כדאי צו ענטפערן דיין שאלות ברויך איך וויסן דיין דעפינישן פון ״סדר״. דרס וואס די פרעגט פון וואס די חוקי הטבע זענען געמאכט: זיי זענען נישט געמאכט. ״חוקי הטבע״ איז די נאמען מיר געבן די מעטאמאטישע חשבונות וואס געבן פארשטיין פארן מענטשליכן שכל ווי אזוי די טבע ארבעט.

סדר איז דאס פארקערטע פון כאאס.
איך פארשטיי נישט. דו זאגסט אז די חוקי הטבע עקזיסטירן און זיי זענען די וואס זענען גורם אז די טבע זאל ביהעיוון אזוי ווי מיר זעען איר. (די לאך פון די פאדל וואס פארעמט אויס די וואסער). אויב זיי עקזיסטירן און זיי קענען מאכן די גאנצע אוניווערס ארבעטן דעמאלט דארף מען עס דאך קענען מגדיר זיין און זאגן פון וואס דאס באשטייט. אויב נישט איז עס דאך פונקט ווי גאט, עפעס וואס מען קען נישט משיג זיין. למשל, אויב איך זאג אז עלעקטריק מאכט אז מיין ניי מאשין זאל ארבעטן, דעמאלט דארף איך קודם האבן עפעס א הגדרה אויף עלעקטריק. נישט אזוי?

וואס איז דאס כאאס? (די פארקערטע פון סדר?) די חוקי הטבע זענען די חוקים פונ׳ם טבע. דאס הייסט, ס׳איז דער אופן וואס די טבע ארבעט. עס עקזעסטירט נישט אלס א דבר מושלל פונ׳ם טבע. ס׳איז די טבע אליינס. די טבע איז די לאך, די ויניווערס איז דער פאדל. וואס איז טאקע דער טבע אליינס? די טבע אליינס איז די לאך ארום די פאדל פונ׳ם יוניווערס.

קול דודי האט געשריבן:

יאיר האט געשריבן:

קול דודי האט געשריבן:מוח, בייאלידזי איז נישט פיזיקס. דהיינו, נישט אלע סייענסעס קען מען מסביר זיין מיט מעטאמאטישע חשבונות (כעאס טעארי איז שיין מסביר פארוואס. ס׳איז פשוט נישט מעגליך.) פאר א טעארי צו זיין א טעארי אין נישט קיין האנ״טש ברויך עס קענען מסביר זיין אסאך אסאך זאכן בעסער אין שענער ווי אן אנדערע טעארי. עוועלאציע איז א זעכערע טעארי לויט די הגדרה. ס׳איז הערליך מסביר די פונקטליכער מאס ענדליכקייט פון אסאך דזינס פון פארשידענע בעלי חיים. ס׳איז שיין מסביר פארוואס למשל באקטעריע אין שפיטאל שרעקן זיך נישט פון אנטיביאטיק. ס׳איז אפולו שיין מסביר פארוואס פארשידענע דזינס ארבעטן ווי אזוי זיי ארבעטן. ס׳איז שיין מסביר פארוואס מיר האבן א וויידל אין פארוואס א וואלפיש האט פינגער. ס׳איז כסדר מסביר נייע זאכן וואס מיר ווערן אט נאר וואס געוואר (למשל פארוואס קראמאסאם 2 האט טעלאמיר״ע --telomere-- אינדערמיט) וואס איז איינס פון די שוארקסטע ראיה וואס מיר האבן אז א טעארי איז קרוב אל האמת.

קול דודי, וואס דו זאגסט איז ריכטיג, און עס איז גענוג גוט צו אפפרעגן די קריעשאניסטס. אבער לויט ווי איך פארשטיי ברענגסטו נאר ראיות אז די פאקט פון עוואלוציע האט פאסירט. דו האסט אויך א חשבון פארוואס רענדאם מיוטעישאנס האט געקענט פראדוצירן די דייווערסיטי וואס מיר האבן אין די באשטימטע צייט-אפשניט פון די קעמבריען עקספלאזיע? (נישט אז דו מוזט האבן, איך פרעג סתם, אויב עס איז בכלל שייך צו האבן)

נאמבערס איז נישט שייך ביי אזאך אזוי קאמפליצירט ווי בייאלידזי. מיר ווייסן אבער למשל אז ס׳זענען דא בעלי חיים וואס ערנערן זיך בלויז פין ניילא״ן, וואס איז א מאטיריאל וואס איז בערך 100 אדער 150 יאר אלט. דאס ווייזט ווי שנעל בעלי חיים קענען זיך טוישן.

כיהודה ועוד ליאיר, פרעג איך צו דאס ווייזט דוקא אויף די ווארהייט פון די מעכאניזם פון רענדאם מיוטעישאנס צוזאמען מיט סורווייוועל אף די פיטעסט. אפשר איז די מעכאניזם מכח Stuart Kaufman's טעאריע פון self organization? אדער עפעס אן אנדערע טעאריע וואס מיר ווייסן נאך נישט?
אדרבא, אפשר אז מיר האבן אזא קורצע אפשניט פון הונדערט פיפציג יאר און עס האט געמאכט אזעלעכע דראסטישע קאמפלעקס פארשריט, וואלט לכאורה געווען א ראי' אז עס נישט די נאטורליכע צוגאנג פון mutations? דארט וואלט מען לכאורה יא געקענט ארבעטן אויף נאמבערס, ניין?

יאיר האט געשריבן:מוח, איך פארשטיי נישט דיין דמיון. די נומערן וואס דו ברענגסט זאגן טאקע גארנישט, דערפאר איז עס נישט קיין סדר. די חוקי הטבע ברענגען אבער אז די זון זאל אויפשיינען יעדן טאג, טאג איין טאג אויס. דערפאר איז עס יא א סדר. איז דאס אזוי מחודש'דיג אדער נאריש אז קיינער וויל נישט צושטימען צו מיר?

גוט, יעצט פארשטיי איך וואס דו זאגסט.
וויל איך דיך פרעגן. אויב זאל מען ווען יא האבן נאמבערס פאר עוואלושען, און מען וואלט קלאר געזעהן אז מצד די רענדאמנעס איז בהחלט שטארק יתכן אז עס זאל ארויסקומען גאר א קאמפליצירטע בריאה, וואלסטו אט די רענדמאנעסס אויך גערופען דיזיין?
ד.ה. אויב מיר זעהן אז דער גאנצער כוח פון שאפען קאמפלעקסיטי איז מכח די רענדמאם מיוטעישאן וכו', ממילא וואלטן מיר פארשטאנען אז די בריאה וואלט צושטאנד געקומען מיט סיי וואסארא חוקים פשוטים. דער עיקר וואלט מען געדארפט אז עס זאל זיין אפאר בעיסיק מציאות'ן. עס איז מובן מאליו אז א בריאה פון גבול וועט האבן לימיטיד ריסוירסעס, און ממילא וועט זיין א מלחמת קיום ווער עס באקומט די ריסוירסעס. נמצא אז די חוקי הטבע זענען טאטעלי רענדאם. עס איז טאקע דא אפאר מציאות'ן, אבער די אויסשטעל פון די מציאות'ן וואלטען געקענט זיין וויאזוי אימער. הייסט דאס דיזיין? אדער סדר אהן דיזיין? אזוי ווי די סדר פון די נאמבערס וואס איך האב געקלאפט אויבן.

מוח, קול דודי טענה'ט אז עס איז פשוט נישט שייך פראקטיש צו מעסטן מיט נאמבערס, ווייל מיר האבן נישט די כלים צו מעסטן אזא קאמפליצירטע מעכאניזם. אזוי לאנג ווי דו קענסט נישט אויפווייזן אז מאטעמאטיש שטימט עס נישט, קענען מיר אננעמען מטעם אקאמ'ס רעזאר אז סעלף ארגאניזאציע מוז נישט עקזיסטירן. אזוי ווי מען קען נישט אויסרעכנען מאטעמאטישע נומערס אויף פסיכאלאגישע שטודיעס, און פונדעסטוועגן וועט קיינער נישט זאגן אז ס'איז מעגליך דא עפעס א באהאלטענע כוח אין פסיכאלאגיע וואס מיר זעען נישט וויבאלד מען קען עס נישט אויסרעכענען. (כ'ווייס דער משל איז א שוואכער, ס'איז שוין נאך חצות).

מוח שליט האט געשריבן:

יאיר האט געשריבן:מוח, איך פארשטיי נישט דיין דמיון. די נומערן וואס דו ברענגסט זאגן טאקע גארנישט, דערפאר איז עס נישט קיין סדר. די חוקי הטבע ברענגען אבער אז די זון זאל אויפשיינען יעדן טאג, טאג איין טאג אויס. דערפאר איז עס יא א סדר. איז דאס אזוי מחודש'דיג אדער נאריש אז קיינער וויל נישט צושטימען צו מיר?

גוט, יעצט פארשטיי איך וואס דו זאגסט.
וויל איך דיך פרעגן. אויב זאל מען ווען יא האבן נאמבערס פאר עוואלושען, און מען וואלט קלאר געזעהן אז מצד די רענדאמנעס איז בהחלט שטארק יתכן אז עס זאל ארויסקומען גאר א קאמפליצירטע בריאה, וואלסטו אט די רענדמאנעסס אויך גערופען דיזיין?

יא. די תנאים פאר עוואלוציע זענען בהכרח געבויט אויף סדר. (די ען עי רעפליקעיט זיך כסדר, מוטאציעס געשעען כסדר, כאטש אויף א רענדאם וועג, כ'האף אז דו כאפסט די דיסטינקשאן). אויסער דעם, איך דארף נישט צוקומען צו עוואלושען, פיזיקס אליין האט א געוואלדיגע סדר אין זיך וואס טוישט זיך קיינמאל נישט (על כל פנים העכער די קוואנטום לעוועל).

מוח שליט האט געשריבן:

קול דודי האט געשריבן:

יאיר האט געשריבן:

קול דודי האט געשריבן:מוח, בייאלידזי איז נישט פיזיקס. דהיינו, נישט אלע סייענסעס קען מען מסביר זיין מיט מעטאמאטישע חשבונות (כעאס טעארי איז שיין מסביר פארוואס. ס׳איז פשוט נישט מעגליך.) פאר א טעארי צו זיין א טעארי אין נישט קיין האנ״טש ברויך עס קענען מסביר זיין אסאך אסאך זאכן בעסער אין שענער ווי אן אנדערע טעארי. עוועלאציע איז א זעכערע טעארי לויט די הגדרה. ס׳איז הערליך מסביר די פונקטליכער מאס ענדליכקייט פון אסאך דזינס פון פארשידענע בעלי חיים. ס׳איז שיין מסביר פארוואס למשל באקטעריע אין שפיטאל שרעקן זיך נישט פון אנטיביאטיק. ס׳איז אפולו שיין מסביר פארוואס פארשידענע דזינס ארבעטן ווי אזוי זיי ארבעטן. ס׳איז שיין מסביר פארוואס מיר האבן א וויידל אין פארוואס א וואלפיש האט פינגער. ס׳איז כסדר מסביר נייע זאכן וואס מיר ווערן אט נאר וואס געוואר (למשל פארוואס קראמאסאם 2 האט טעלאמיר״ע --telomere-- אינדערמיט) וואס איז איינס פון די שוארקסטע ראיה וואס מיר האבן אז א טעארי איז קרוב אל האמת.

קול דודי, וואס דו זאגסט איז ריכטיג, און עס איז גענוג גוט צו אפפרעגן די קריעשאניסטס. אבער לויט ווי איך פארשטיי ברענגסטו נאר ראיות אז די פאקט פון עוואלוציע האט פאסירט. דו האסט אויך א חשבון פארוואס רענדאם מיוטעישאנס האט געקענט פראדוצירן די דייווערסיטי וואס מיר האבן אין די באשטימטע צייט-אפשניט פון די קעמבריען עקספלאזיע? (נישט אז דו מוזט האבן, איך פרעג סתם, אויב עס איז בכלל שייך צו האבן)

נאמבערס איז נישט שייך ביי אזאך אזוי קאמפליצירט ווי בייאלידזי. מיר ווייסן אבער למשל אז ס׳זענען דא בעלי חיים וואס ערנערן זיך בלויז פין ניילא״ן, וואס איז א מאטיריאל וואס איז בערך 100 אדער 150 יאר אלט. דאס ווייזט ווי שנעל בעלי חיים קענען זיך טוישן.

כיהודה ועוד ליאיר, פרעג איך צו דאס ווייזט דוקא אויף די ווארהייט פון די מעכאניזם פון רענדאם מיוטעישאנס צוזאמען מיט סורווייוועל אף די פיטעסט. אפשר איז די מעכאניזם מכח Stuart Kaufman's טעאריע פון self organization?
אדרבא, אפשר אז מיר האבן אזא קורצע אפשניט פון הונדערט פיפציג יאר און עס האט געמאכט אזעלעכע דראסטישע קאמפלעקס פארשריט, וואלט לכאורה געווען א ראי' אז עס נישט די נאטורליכע צוגאנג פון mutations? דארט וואלט מען לכאורה יא געקענט ארבעטן אויף נאמבערס, ניין?

גערעכט, ס׳איז נישט קיין ראיה אויף רענדאם מיוטעישאנס דייקא. ס׳איז אויך מעגליך למשל אז עפעס א גאט מאכט די מיוטעישאנס, און ס׳איז נישט רענדאם. פשטות זאגט מען רענדאם פשוט אלס Occam's razor; רענדאם מיוטעישאנס קוקן אויס געניג גוט אויף דערווייל. קיינער האט נאכנישט אויפגעוויזן אז ס׳מיז זיין מער ווי רענדאם.

איך האב נישט באמערקן אז יאיר האט שוין געזאגט גענוי דאס. ישר כח יאיר! ס׳איז מיר אביסל שווער צי שרייבן אויף יודיש.

קול דודי האט געשריבן:גערעכט, ס׳איז נישט קיין ראיה אויף רענדאם מיוטעישאנס דייקא. ס׳איז אויך מעגליך למשל אז עפעס א גאט מאכט די מיוטעישאנס, און ס׳איז נישט רענדאם. פשטות זאגט מען רענדאם פשוט אלס Occam's razor; רענדאם מיוטעישאנס קוקן אויס געניג גוט אויף דערווייל. קיינער האט נאכנישט אויפגעוויזן אז ס׳מיז זיין מער ווי רענדאם.

ווען מיר האבן א וועלט ווי אונזער און לו יציור מיר ווייסן קלאר אז עס איז נאר אלט צען טויזענט יאר, מיט די זעלבע fossil רעקארד ווי מיר האבן יעצט, וואלט Occam's razor אויך דיר געזאגט אז פשטות איז דאס רענדאם מיוטעישאנס?
אדער כלך לדרך זו. אויב זאל די בריאה זיין טריליאנען מאל מער קאמפלעקס ווי עס איז יעצט, וואלט Occam's razor דיר אויך געזאגט דאס זעלבע?
בכלל איז מיר שווער צו פארשטיין וויאזוי אקקעמ'ס רעיזאר קען אוועקשטעלען אז די נאמבערס [וואס מיר זענען נישט ביכולת אויסצורעכענען אויב איז עס אמת] זענען אמת און ריכטיג. קוק דא ווי עס איז משמע אז מען דארף האבן א טעאריע וואס מיר ווייסן אז עס שטימט, דעמאלט קומט דער רעיזאר און שניידט אפ די אנדערע מער קאמפליצירטע טעאריע'ס. אויב ווייסט מען בכלל נישט צו די נאמבערס שטימן, האט מען דאך נאך נישט קיין טעאריע. מען האט א צד אז עס איז דא א טעאריע, ניין?
מער פון אלעם וויל איך וויסן צו דאס איז טאקע אלעס וואס עס איז דא לאמת תורה אבלוציה. קען זיין אז דאס איז גענוג. איך וויל נאר וויסן צו עס איז דא ראיות חוץ פון די טענה פון אקקעמ'ס רעיזאר וכו'.
איך זעה אז דו האסט געשריבן וועגן דזשינס, איז שייך דאס בעסער צו עקספלעינען.
להוי ידוע, איך פרוביר צו פארשטיין נישט אפווענדען. איך בין פשוט זייער נייגעריג צו וויסן אויב דאס איז טאקע וואס איז דא מצד די ראיות. איינמאל איך ווייס די רויע אינפא, קען איך דערנאך טראכטן וואס מיין קליינע מוח'ל איז שוקל.

יאיר האט געשריבן:יא. די תנאים פאר עוואלוציע זענען בהכרח געבויט אויף סדר. (די ען עי רעפליקעיט זיך כסדר, מוטאציעס געשעען כסדר, כאטש אויף א רענדאם וועג, כ'האף אז דו כאפסט די דיסטינקשאן). אויסער דעם, איך דארף נישט צוקומען צו עוואלושען, פיזיקס אליין האט א געוואלדיגע סדר אין זיך וואס טוישט זיך קיינמאל נישט (על כל פנים העכער די קוואנטום לעוועל).

אבער די די ען עי סדר ווייסן מיר דאך קלאר אז עס קומט פון טאטעל נישט דיזיין. מיר ווייסן דאך אז עס וואלט געקענט זיין סיי וואסארא אנדער חמרים ראשונים און מיט רענאמנעסס וואלטן מיר באקומען א הערליכע וועלט. קענסטו דען רופען די רענדאם חמרים ראשונים, דיזיין?
ווען איך ווייס אז סיי וואסארא סדר פון רענדאם נאמבערס איך לייג אריין אין דעם רענדאם מאשין, קומט ארויס א הערליכע איקוועישאן, הייסן די נאמבערס וואס איך לייג אריין, דיזיין?