קאווע שטיבל

יידל האט געשריבן:נאך א שטערקע אומפארשטענדעניש איז אז ליידער זעען מיר היינט ווי מענטשן זענען מוריש שקר לבניהם אין גרויסן.

דבילה האט געשריבן:'ך האב ביי מיר זעלבסט די גרעסטע ראיה אז א מענטש איז יא מוריש שקר לבניו! 'ך האב פארציילט מיינע קינדער אז די אסיפה איז א געוואלדיגער זאך, און ביי מיר איז קיין צל ספק נישט אז דאס איז געווען א טראגישער געשעעניש וואס די נאכווייען דערפין וועלן געפילט ווערן פאר א לאנגע צייט!

'עסטו פרעגן - פארוואס טאקע? 'ך זיי פשוט צו שיצן... זיי זאלן נישט דארפן לעבן אין קאנפליקטן מיט זייערע סביבה. עכ"פ, טעכנישע, פראקטישע סיבות.

אבער דער נישט גלויביקער קען דאך פונקט אזוי האבן אנדערע (אדער די זעלבע) טעכנישע און פראקטישע סיבות צו פארקויפן זיינע קינדער אויף אמונות וואס ער איז דערצו נישט מסכים.

ידען האט געשריבן:

דבילה האט געשריבן:'ך האב ביי מיר זעלבסט די גרעסטע ראיה אז א מענטש איז יא מוריש שקר לבניו! 'ך האב פארציילט מיינע קינדער אז די אסיפה איז א געוואלדיגער זאך, און ביי מיר איז קיין צל ספק נישט אז דאס איז געווען א טראגישער געשעעניש וואס די נאכווייען דערפין וועלן געפילט ווערן פאר א לאנגע צייט!

'עסטו פרעגן - פארוואס טאקע? 'ך זיי פשוט צו שיצן... זיי זאלן נישט דארפן לעבן אין קאנפליקטן מיט זייערע סביבה. עכ"פ, טעכנישע, פראקטישע סיבות.

אבער דער נישט גלויביקער קען דאך פונקט אזוי האבן אנדערע (אדער די זעלבע) טעכנישע און פראקטישע סיבות צו פארקויפן זיינע קינדער אויף אמונות וואס ער איז דערצו נישט מסכים.

פארוואס מיינסטו אז סע אזוי טראגיש? און וואס וועלן זיין די נאכווייען?

איך זעה נישט א פראבלעם אז מע לייגט א פילטער, איך טראכט אליינס אפי׳ צו לייגען א פילטער.

So מאכסט אוועק די אין מוריש שקר לבניו?

אפשר מיינט די רמב״ן (ישר כח יאנקל פאר קלאר מאכן די מקור) אז נאר די ערשטע דור זענען אזוי געווען. שפעטער איז עז שוין אין די סיסטעם אזוי ווי ביי דבילה?

געפילטע פיש האט געשריבן:צוויי פוינטס, איינס אז ס'שטייט אין אדם מוריש, נישט אין אדם אומר שקר לבניו, מסתם מיינט דאס אז ווען ס'קומט צו עקרי אמונה, חיים נצחיים וועט מען נישט איינרעדן די קינדער שטותים.
צווייטענס, איך געדענק נישט פונקטליך די קאנטעקסט פונעם רמב"ם, אבער קען זיין ער מיינט אז א מענטש וועט נישט ביודעים איינרעדען זיינע קינדער אמונות טפילות, אבער אויב איז דער טאטע אויך איינגערעדט וועט ער אוודאי אויך איינרעדען זיינע קינדער, ממילא, דאס אז יאשקע האט געוואקט אויף וואסער האבען מאר די נאנטע תלמודים מיט געהאלטען און איינגערעדט פארן עולם און די עולם האט געגלייבט, אבער די סיפור התנ"ך מיט די אלע אותות ומופתים האט א גאנצע פאלק מיט געהאלטען און אויב א גאנצע פאלק דערציילט דאס פאר זייערע קינדער ווייזט אז זיי גלייבען דערין און אויב זיי גלייבען מיינט אז זיי האבן דאס מיט געהאלטען.

מאכט סענס?

ידען האט געשריבן:איך ווייס נישט אויב מע מעג דא פרעגן ווייטער,

קען נישט זיין אז א פאר מענטשן האבן יענע צייטן ווען מענטשן האבן קוים געקענט לייענען, האבן זיי איינגערעד מענטשן אז מע האט געוויזן אותות ומופתים פאר אסאך מענטשן?

אויך ביי יאשקע דערציילט מען אסאך פון זיינע מופתים זענען געווען פאר אסאך מענטשן.

און ווייטער וויזוי איז מעגליך אז די פאר האבן פארקויפט פאר זייערע קינדער די מופתים פון יאשקע אויב סע נישט אמת?

ידען האט געשריבן:איך פארשטיי נישט די פאר ווערטער וואס דע רמב״ם ניצט פאר א גרויסע ראי׳ צו די אידישע אמונה.

איז דער גוי דען יא מוריש שקר פאר זיינע קינדער?

איך זוך שוין יארן מע זאל מיך עס געהעריג מסביר זיין.

בן תמליון האט געשריבן:

געפילטע פיש האט געשריבן:צוויי פוינטס, איינס אז ס'שטייט אין אדם מוריש, נישט אין אדם אומר שקר לבניו, מסתם מיינט דאס אז ווען ס'קומט צו עקרי אמונה, חיים נצחיים וועט מען נישט איינרעדן די קינדער שטותים.
צווייטענס, איך געדענק נישט פונקטליך די קאנטעקסט פונעם רמב"ם, אבער קען זיין ער מיינט אז א מענטש וועט נישט ביודעים איינרעדען זיינע קינדער אמונות טפילות, אבער אויב איז דער טאטע אויך איינגערעדט וועט ער אוודאי אויך איינרעדען זיינע קינדער, ממילא, דאס אז יאשקע האט געוואקט אויף וואסער האבען מאר די נאנטע תלמודים מיט געהאלטען און איינגערעדט פארן עולם און די עולם האט געגלייבט, אבער די סיפור התנ"ך מיט די אלע אותות ומופתים האט א גאנצע פאלק מיט געהאלטען און אויב א גאנצע פאלק דערציילט דאס פאר זייערע קינדער ווייזט אז זיי גלייבען דערין און אויב זיי גלייבען מיינט אז זיי האבן דאס מיט געהאלטען.

מאכט סענס?

זיכער דאס איז פשט. א טאטע וועט נישט ביודעים פארקויפן זיינע קינדער באפקעס אויסער אז ער אליין גלייבט דערין.

פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:

ידען האט געשריבן:איך ווייס נישט אויב מע מעג דא פרעגן ווייטער,

קען נישט זיין אז א פאר מענטשן האבן יענע צייטן ווען מענטשן האבן קוים געקענט לייענען, האבן זיי איינגערעד מענטשן אז מע האט געוויזן אותות ומופתים פאר אסאך מענטשן?

אויך ביי יאשקע דערציילט מען אסאך פון זיינע מופתים זענען געווען פאר אסאך מענטשן.

און ווייטער וויזוי איז מעגליך אז די פאר האבן פארקויפט פאר זייערע קינדער די מופתים פון יאשקע אויב סע נישט אמת?

די אותות ומופתים זענען נישט דער יסוד פאר אמונה. און עס קען זייער מעגליך זיין אז יוזל האט אויך געוויזן אותות ומופתים. (מאן יימר אז נישט? די תורה ווארנט קעגן פאלשע נביאים וואס וועלן אפשר ניצן מופתים.)

לעיקוואד האט געשריבן:אז מיין טאטע האט מיר געזאגט אז אין אדם מוריש שקר לבניו, זאל איך עם גלייבען?

יאנקל האט געשריבן:

לעיקוואד האט געשריבן:אז מיין טאטע האט מיר געזאגט אז אין אדם מוריש שקר לבניו, זאל איך עם גלייבען?

לעיקוואד איז דא מרמז אויף א פונדאמענטאלער טעות אין די פילע א.ג. "לאגישע" באהויפטונגען אז זייער קראפט קומט דווקא פון דער לאגישער שטרויכלונג באקאנט ווי "סירקולער ריזענינג", וויבאלד די הנחות קומען פון דעם מקור וואס מ'וויל אויפווייזן ווי ריכטיג. דהיינו, אונזער אמונה אין דער רבנישער אויטאריטעט ווערט איבערגעוויזן דורך דעם מאמר וואס די זעלבע אויטאריטעט האט אוועקגעשטעלט אז "אין אדם מוריש שקר לבניו". אבער אז מ'דארף איבערווייזן, איז פשט אז אונזער ערשטע הנחה קען נישט אננעמען אז אלעס וואס די דאזיגע אויטאריטעט זאגט איז אמת, איז דאך די הנחה פון "אין אדם מוריש" אויך מוטל בספק.